GOEREE - OV ERFL AKKEE
maanden na de tamp
DIJKEN GROEIEN
N OOGST
Op reis naar het
rampgebied
DEZE ZOMER GEE
MEPPELER COURANT VAN VRIJDAG 10 JULI 1953
veel ik maar kon. Dit vlugge ingrijpen
heeft achteraf bezien waarschijnlijk mil-
lioenen aan schade voorkomen, al is dit
natuurlijk niet precies te berekenen."
VAN EEN EEND MET EEN
SMAL NEKJE:
EEN PAARD MET MANEN.
De Nederlandse Vereniging voor
Landaanwinning heeft de twee da
gen van haar jaarvergadering op
19 en 20 Juni j.l. gewijd aan de
bestudering van de mogelijkheden
tot landaanwinning op Goeree
Overflakkee.
Daarbij is gesproken over land
aanwinning om de nek tussen
Goeree en Flakkee, dus waar de
vissershaven Stellendam ligt. Een
plan om aan de Zuidzijde die nek
met 450 ha. te verbreden wacht
slechts op de benodigde gelden en
zou in het komende voorjaar kun
nen worden uitgevoerd.
Aan de Noordzijde ligt de plaat
van Scheelhoek. Door inpoldering
hiei'van, waarvoor plannen wor
den uitgewerkt, zou 800 ha. goe
de bouwgrond ter beschikking ko
men. De vorm van het eiland op
de kaart zou er dan heel anders
uitzien. Van een eend met een
smal nekje zou het een paard met
manen worden.
land» ;ijsoeten nog wat wachten, aard
appelen zal men in gunstige gevallen
kunnen proberen.
In 1955 verwacht men het hele eiland
ontzilt te hebben. Maar de eerste vier
jaar vraagt de grond toch nog een uit
zonderlijke behandeling om structuurbe-
derf te voorkomen. En dan zijn er na
tuurlijk ook altijd nog uitzonderingen
op de optimistisch gestelde verwachting.
Zoals er nu gunstige uitzonderingen zijn
in een somber totaalbeeld.
20 GROTE BOERDERIJEN
IN PUIN.
Van de boerderijen groter dan 20 ha.
zijn er 20 totaal vernield. Van de klei
nere heeft men nog geen overzicht ge
maakt. Bijna al het vee is verdronken.
Alleen het vee van het duindorp Oud
dorp, dat in* hoger gelegen stallen stond
is deels behouden. Daar heeft de boer
nu echter geen voer.
Ontroerend zijn de taferelen, wan
neer geschenkzendingen vee uit andera
gebieden aankomen. Groot is het geluk
van de volkomen berooide boer, die weer
een big in de armen kan tillen en van
de boerenvrouw, die weer haar kippen
voert.
DE WATERSNOODSCHA-
DE-WET.
Tegen het ontwerp van wet op de
Watersnoodschade is nogal wat bezwaar
gerezen. Toch brengt deze vele goede
dingen. Schade aan de grond zal zo veel
mogelijk in natura worden hersteld. Gips
wordt gratis verstrekt, sloten zullen
worden gereinigd, opgespoeld zand zal
verwijderd worden en teelaarde opge
bracht. Blijkt, dat na het herstel de
grond toch nog minder dan 75% van de
vroegere waarde heeft, dan wordt een
aanvullende vergoeding gegeven tot
75%.
Bezwaar wordt door de boeren ge
maakt tegen de regeling, dat voor be
drijfsvoorraden, w.o. onverkochte oogst,
alleen de kostprijs zou worden vergoed-
Vee, werktuigen en andere op de boer
derij aanwezige handelsvoorraad worden
echter volledig vergoed.
Foto's Boomsma, Middelharnis.
Men vergeet zo gauw.
De treinen zijn in deze weken vol
met vacantiegangers.
De grauwe stad Rotterdam toont
voor de zoveelste maal de disharmo
nie die haar stoere bedrijvigheid
vormt met de mildheid van de zo
mer. Rotterdam is niet geschapen
voor tedere seizoenen.
In één van haar meest grauwe
buurten, de Rozestraat, staat het sta
tion van Victoriaanse allure en ou
derdom van de Zuid-Hollandse Tram
wegmaatschappij. Hier stapt ge in 't
overjarige trammetje, dat met z'n mal
uitdagend gegil eerst Rotterdam-Zuid
en vervolgens de Zuid-Hollandse ei
landen IJsselmonde en Voorne-Put-
ten de stuipen op het lijf jaagt. Dit
is allemaal een dierbare traditie.
Spijkcnisse voorbij pleegt men
dan te gapen en te denken hoe lang
en vervelend de reis toch is.
Maar dan komt Zuidland en er
vaart een schok door u heen. Ge zijt
het rampgebied binnengereden, een
deel van dat stuk rampzalig Neder
land, waar op de eerste Februari van
dit jaar nu vijf maanden geleden
de vloed over de dijken steeg en
dood en ellende bracht.
In de zomerse zonnekoestering
staan wilgen kaal als in hartje win
ter. Hier en daar geeft een rand op
de muren aan, hoe hoog het water
is gekomen. In verkommerde boom
gaarden is een enkele boom nog
groen. Dorre boswallen scheiden de
akkers, die geen vrucht dragen en
waarop boerenhoeven als puin zijn
achtergebleven toen het water week.
Dode grauwe aarde ligt gebarsten en
verdoemd.
We kennen het patroon van deze
gebarsten verzilte klei uit het boek
„Verdrinkend land", waarin beschre
ven wordt hoe het eiland Goeree
FEBRUARI 1953. Eerste foto: In
de nacht 'van Zaterdag op Zondag
1 Februari bezweek de Pallandtsdyk
ten Oosten van Middelharnis, terwijl
op andere plaatsen de dijken over
spoeld werden. Twee zoons van de
boer van de Pallandtshoeve en twee
jonge mannendie waren komen hel
pen liet vee van de hoeve weg te
brengen, probeerden de een paar hon
derd meter verder liggende binnen
dijk te bereiken, maar verdronken in
de snel binnenstromende watervloed.
2. Ongeveer 7000 koeien en paarden
zijn verdronken bij de ramp, In de
rampnacht tegen 12 uur werden de
buitenboeren gewaarschuwd voor
kans op dijkdoorbraken, maar de
ramp nam grotere afmetingen aan
dan men had kunnen verwachten. Het
vee, vast in de stallen, ivas redde
loos. Soms konden de dieren weg
zwemmen, doordat de schuur onder
het watergeweld instortte. Toen de
storm bedaard was, dreef het dode
vee overal in het water. Het werd
opgetrokken tegen de dijken om weg
gevoerd te worden. Deze trieste foto
werd genomen op de weg ten oosten
van Oude Tonge, 3. In een vloedgolf
stroomde het water over het eiland
heen, over slaper- en binnendijken.
Nieuwe Tonge kwam onder water en
het water vernielde de huizen waar
het doorheen stroomde, j. Het gat
in de Pallandtsdyk werd 300 meter
breed.
Overflakkee in 1944 door de Duitsers
werd geïnundeerd. Het patroon zet
zich voort in deze tijd.
Er staan een paar kalveren op het
vale gras van een weiland.
De zorgeloosheid van vacantiege-
dachten is van ons afgegleden, be
klemming heeft ons hart omvat, als
we de boot opgaan, die ons over het
Haringvliet naar Middelharnis zal
brengen.
In het rokerige vooronder, waar
heen iedereen afdaalt, wanneer het
boven te winderig is, raken we in ge
sprek met een paar bewoners van
Dirksland. Dirksland met ongeveer
2000 ha. er om heen is droog geble
ven, samen met de duinen van de
badplaats Ouddorp. De Dirkslanders
verbazen zich over hun geluk, maar
zijn bekommerd om het lot van hun
eilandbewoners.
„Een buurmeisje van me", zo ver-
lelt één van hen, „was getrouwd op
Oude Tonge. Toen het dorp over
stroomd werd stond ze met haar klei
ne baby op haar huis en in de verte
was de droge dijk. Die meid kon
enorm goed zwemmen en ze heeft het
er op gewaagd. Haar kind bond ze
met een laken op haar rug en ze
zwom door het koude water naar de
veilige wal. Toen ze op het droge ge
klommen was, was haar baby weg,
onder het zwemmen uit het laken
gegleden. Ze is helemaal de kluts
kwijt en het is de vraag of ze wel
ooit weer goed zal worden
Een verhaal, zoals er honderden
zijn.
Op onze bank heeft een donkere
boerenvrouw tot dan toe gezwegen.
De uitdrukking op haar gezicht was
ons opgevallen. Ze is een stevige
vrouw van een jaar of vijftig, een
voudig en donker gekleed. Haar grij
ze ogen hebben een uitdrukking, zo
als men die kent van die gemartelde
mensen uit midden-Europa, vrouwen
uit concentratiekampen of uit oor
logsgebieden, die in haar ogen steeds
nog de herinnering meedragen aan de
hel, waardoor ze gegaan zijn.
„Ik ga nu voor het eerst terug naar
Oude Tonge", vertelt ze. Als ze praat
is het of ze er niet helemaal bij is,
of ze nog steeds leeft in andere ge
dachten. „Mijn man is al eerder terug
gegaan. Onze boerderij is helemaal
weg. We hebben gewoond bij een ge
zin in Dordrecht. De mensen zijn
goed voor je, maar hel blijft toch
altijd bij een ander wonen. We wil
den terug naar onze grond. We kun
nen een kamer krijgen bij een vrouw,
die nog een huis heeft in Oude Ton
ge
Honderd en zeven mensen uit onze
straat, de Julianastraat, zijn verdron
ken in die nacht. Mijn man en ik
waren op het dak van ons huis ge
klommen. De buren verdronken, de
muren vielen weg. Toen zijn we op
het dak weggedreven
Groot en schrikwekkend staat het
volle besef voor ons van wat deze ei
landen overkomen is in die ene vre
selijke nacht. En we hadden er de
laatste maanden nauwelijks meer aan
gedacht.
Men vergeet zo gauw.
Wanneer de noodklok klept en brokkelende dijken,
door 't klotsende geweld van water overspoeld,
storten en kantelen en donderend bezwijken
en 't wielend waer wild in weide en akkers woelt
dan buigt de boer het hoofd, 't Is God die heeft genomen
wat Zijn genade eertijds aan de landman gaf.
Hij die het al regeert, ontbindt de waterstromen:
de boer ploegt voort en wacht opnieuw Gods zegen af.
(Fragment uit „Inundatie 1944" van Yge Fopma)
In de haven van Middelharnis wordt een 3000 tonner met zand gelost en
terwijl het lossen aan de gang is, ligt al weer een andere schuit, diep geladen
met zand, te wachten.
Aan de lopende band brengen schepen, die uit het hele land gechai-terd zijn,
zand aan voor de dijken van Goeree-Overflakkee. Honderd vijf en twintig vracht
auto's rijden dagelijks naar Oost en West om dit zand naar de dijkwerken te
brengen.
Vgftig kilometer binnendijk moest hersteld worden en dertig kilometer
buitendijk. Begin April was de noodbeveiliging klaar gekomen en kon men aan
de definitieve drjkbouw beginnen. Iedere week groeit nu 1 kilometer aan de
zeewering en zo zal, naar men verwacht, begin October het eiland weer een
stevige winterbeveiliging hebben.
Of de bewoners daarop vertrouwen KRANEN EN DRAGLINES.
zullen?Aan de rand van een vlakte van vers
In Middelharnis schudt men het hoofd g-ggpo^ ]jcbt zand verrijzen dan mach-
en zegt: „Als de najaarsstormen komen t- de kranen en draglines. Hier staan
zal de angst de mensen pakken en dan de hQuten keten yan de arbeiderSi ar_
zullen velen het eiland verlaten Een beider£. uit Friesland en Limburg, uit
tweede keer zoiets meemaken als de Noord.Holland en Brabant.
Februaristorm, dat kunnen ze niet y0or de kust ligt de zandzuiger
Men zal moeten afwachten. In ieder iAhoy", bet scbip dat bekendheid ver-
geval doet de provinciale waterstaat van wierf door hct mtdiepen van de vaar-
Zuid-Holland. die dadelijk zijn diensten voor de de Nieuwe waterweg
aangeboden heeft en de plannen vanr de nken Faustus", die daar tot zin-
nieuwe bedijking heeft gemaakt, wat hg ken bl.acht werd Hlel. zui t de
kan, in samenwerking met de aanne
mers en de arbeiders, van heinde en ver
aangetrokken voor cleze grootse wer
ken.
Ten Oosten van Middelharnis wordt
een dijk gebouwd bij de Pallandtspolder.
Hot maest Indrukwekkend is echter het Goereé-OverllMee
werk aan de dijk bij de hoek van fat.
Jacob voorbjj Oude Tonge aan de Zuid- staan er in grote trekken net zo
kant, waar de boot naar Schouwenals hun collega's in de andere ramp-
Duiveland afvaart. gebieden niet best voor. Het weer
daar w—gf "f "«««"f
slagen. Vyf dagen van de week rossen was te droog om te helpen het zout
de zware zandauto's hierover. Op Za- weg te spoelen van de velden, die ge-
terdag ligt het werk stil en dan kan middeld 2 meter zout- ivater gedra-
men^ rustig de wonde plekken bezich- hebben; g0% van het bouw. en
„Hier zijn drie gezinnen verdronken"; grasland en 75c/c van het tuinde/s-
„Dit boerengezin is met al het vee om- land, tezamen 16.000 hectare, is over
gekomen", zo luidt het commentaar van stroomd geweest.
de Flakkeese gids, die de meesten van
deze mensen wel, althans van naam, ge- Nu hebben de inundaties, die het
kend heeft. Zo'n eiland is net één grote Duitse leger o.a. op ditzelfde eiland
familie en het verlies wordt door ieder in 1944 uitvoerde, wel voldoende be-
o-evoeld. kendheid gegeven met de typische moei-
OUDE TONGERijkheden verbonden aan de behandeling
van verzilte grond. Deskundigen in ver-
Door Nieuwe Tonge. dat 176 huizen schillende laboratoria van het land heb-
verloor, komen we in Oude Tonge. "Van ben met proeven uitgerekend hoe te
de 500 slachtoffers, die het hele eiland handelen met ieder zout-percentage.
telt (het aantal bewoners is 34.000) be-. Flakkee, dat onder zijn lichte hemel
Q„ qnn en met zijn welverzorgde velden altyd
Tonge ei 300. een voorbeeld is geWeest van landbouw-
„Klein Rotterdam", noemt de Flakkee- kunde_ beeft heel weinig weiland. Gras
enaar dit tot puin geworden dorp. De land heeft het voordeel, dat het weinig
hoofdstraat, de Molendijk, een vroegere zout opneemt. Velden, die wat men
noemt pas uit de wei zijn en dus hu-
hoofdwaterkenngf, heeft het gehouden. „/vocht doorlatend, reageren ook
Door een enorme vloedgolf is de hele vr^ gunstig. Maar de in Februari braak
rest van het dorp ineens bedolven en ge- liggende akkers zijn er nu het slechts
deeltelijk omver geworpen. De slacht- ;aan toe.
IK Iriirrwrct».. Echter hoe dan ook, meer of minder
offers zijn soms 15 kilometei verdef het totaaibeeld van dlt eiland deze
aangespoeld, anderen zijn nooit terug- Zomer js troosteloos. De eerste zomer,
gevonden. Waar eens een dichte dorps- dat Tholen droog kwam na de oorlogs-
buurt stond, liggen nu de balken en inundatie, hadden deskundigen geadvi-
u seerd geen gewas te zaaien. Tegen dit
brokken steen in de blakerende zon van adviesEta he «ben toch ebkeIe boel.en toen
de zomerdag. gerst gezaaid en de oogst lukte rede-
Naast de straatweg van de Molendijk lijk. Er was toen veel regen gevallen,
was nog een klein stukje grasdijk droog <Nu heeft de Rijksdienst Landbouwher-
gebleven, het Spuidijkje. Hier s«n in de
eerste weken honderden slachtoffers ter voorwaarde van vergoeding van de
aarde besteld, andere grond had men kale kosten de gelegenheid gegeven
niet gerat te zaaien. De velden zijn nu be-
dekt met een sprieterig groen gewas,
v°elt Zlch heel Wein en baWand maar het staat al vast, dat er meestal
in Oude Tonge op zo'n stralende zomer- geen korrel in zal schieten. Het zout-
„Ahoy" zand met water vermengd van
een zandplaat in de Krammer op en
spuit het in een schip, dat het water
er uit zeeft en het zand naar de wal
vervoert. Daar zuigt een perszuigïnstal-
latie het weer op, vermengd met water,
en spuit het door de kilometerslange
buizen, die langs de voltooide dijk zijn
gelegd.
Zo komt het zand op de plaats waar
men met het werk bezig is en wordt
het gespoten tot het zandlichaam van
de dijk. Eén simpele machine doet, waar
voor in vroeger tijden tientallen man
nen met spaden nodig waren.
Bull-dozers en draglines vormen het
zand tot een dijklichaam. En hier komt
nog een bijzonderheid. Het werk moet
op korte termijn klaar zijn. Een verhar
ding van klei of keileem met gras zou
te lang ophouden.
Ofschoon dit nog slechts in het experi
mentele stadium verkeert, heeft de pro
vinciale waterstaat van Zuid-Holland 't
er op gewaagd een verharding van as
falt aan te brengen. Op beperkte schaal
is dit eerder gedaan bij Den Helder en
Harlingen en de uitkomst geeft voldoen
de vertrouwen om deze tientallen kilo
meters buitendijk nu ook met asfalt te
verharden.
„DADELIJK AANGEPAKT".
Hoewel het onderhoud van de buiten
dijken grotendeels in handen is van de
betreffende dijkringen heeft de provin
ciale waterstaat van Zuid-Holland on
der leiding van de Jirecteur-hoofdinge-
nieur, ir J. L. Kleir. zich 4 Febr. ter be
schikking gesteld Van de dijkbeherende
instanties.
„Ik heb toen", zegt ir Kleijn, „niet
gewacht tot een overzicht van de schade
was gemaakt en de omvang van het be
nodigde materaal;.was berekend. Ik heb
meteen ménsen aan 't werk gezet, waar
dit nodig was en materiaal gezonden zo-
dag. Dat kunnen we u verzekeren.
gehalte was door de droogte te hoog.
zelfs voor gerst, het meest zout-resis-
tente gewas dat er is, dat nog kan ge
dijen op grond waarvan het zoutgehalte
boven de 14 ligt.
De boeren hebben aan deze gerat geen
schade, zij krijgen immers de kale kos
ten, d.i. zaad, bemesting", arbeidskrach
ten, enz. vergoed. Maar ze hebben geen
inkomsten.
Er zijn akkers bij Herkingen, waar
men in het najaar van 1952 nog gips
heeft gestrooid om de laatste zoutresten
te verwijderen van de oorlogsinundatie.
Nu begint die hele troosteloze geschie
denis van voren af aan.
GIPS VERDRIJFT HET
ZOUT.
40.000 ton gips voert de regering
deze zomer aan voor herstel van
de grond. Het is de Nederlandse
bodemkundige dr D. J. Hissink
geweest, die indertijd met labora
toriumproeven heeft vastgesteld,
dat gips de eigenschap heeft het
zout uit de bodem te verdrijven.
Het spreekt echter van zelf, dat
voordat dit zout, dat 3 tot 4 me
ter diep is doorgedrongen, geheel
is weggewerkt, er heel wat tijd
en vooral heel wat water nodig
is. Prof. ir A. J. Zuur heeft be
rekend hoeveel water daarvoor
nodig is. Drie millioen liter wa
ter per hectare'.
Erger dan het zout is echter het struc-
tuurbederf, dat er door ontstaan kan.
In de eerste jaren moet de boer dan
ook heel oppervlakkig ploegen, wil hij
voorkomen, dat zijn grond volkomen
dicht slaat.
Dit najaar zal veel wintertarwe wor
den ingezaaid, vooral op de zwaardere
gronden, die het volgende voorjaar het
gevaar van structuurverval opleveren.
De lichte gronden zullen het volgende
voorjaar, wanneer de regen wat mee
werkt, wel te gebruiken zijn voor alle
granen en voor suikerbieten. Voor bie
ten gebruikt men bij voorkeur geen zwa
re klei, omdat men bij het oogsten in
de natte periode zeker de grond zou be
derven. Uien, de specialiteit van het ei-
JULI 1953 1. Oude
Tonge, „klein Rotterdam". 2. Door
kilometerslange buizen wordt zand
met water vermengd naar de te her
stellen dijkvakken gespoten, S. en
nieuwe buizen wachten bij de werken
op de hoek van St. Jacob. Jlm Euro
pese vriendschap: te Herkingen leest
men bij de uit Duitsland aangevoerde
materialen „Hïlfsaktion der Deut-
schen Bundesregïerung"
