ELSEVIER^&kbiad
TOBROEK (OP SCHOUWEN) INGENOMEN
Operatie „Levensstrijd" als
geslaagd te beschouwen
door Piet Bakker
A. INGWERSEN: AMSTERDAMS
CULTURELE VERARMING
NEDERLANDS PRODUCTIVITEIT
EEN ACHILLES-HIEL
Zaterdag Tl Juni 1953
Het was een conoert van Rabelais!
Gargantua zelf sloeg de maat. Het
geluid kwam van reuzen. Zware
bonken steen vormden de instrumenten.
Het was
Het zinken van twee grote stukken,
elk van 40x40 meter, bij de gemene
geul in het dijkgat van Schelphoek.
Eerst leek het zo'n bedaard en sekuur
karwei. De enorme rijshouten matten
werden met de achthonderd paardekrach-
ten der sleepboten naar haar laatste en
enige en eeuwige rustplaats getrokken.
Het zinkstuk moest nauwkeurig aanslui
ten bij de reep van 120.000 vierkante
meter, die reeds gelegd is. Dat komt
neer op ongeveer de helft van de opper
vlakte, waarop de nieuwe dijk bij Schelp-
hoek moet rusten.
Iedere week komt er 15.000 m2 bij,
hetgeen gelijk staat met een normale jaar
prestatie. Vandaag is het topdag. Er zal
4600 m2 worden gezonken. Alles wat in
de aannemerij Van Oord heet en dat
is een heel legioen werkt op hoogspan-
ning.
Tergend langzaam kruipen de zinkstuk-
ken naar hun bestemming. De beweging
is alleen merkbaar, als men een vast punt
in het oog houdt. Toch loopt een sleep
boot zó warm, dat er om assistentie ge
schreeuwd wordt. Ons vletje duwt al mee
een andere sleepboot maakt verbinding.
Zó strak staat de tros, dat we de waar
schuwing krijgen ,,Als ie knapt, meteen
plat op de buik vallen!" Menige bakschip-
per loopt 'op een houten been, omdat zo'n
wégknallende kabel hem heel even raakte.
'•Maar zulk risico is onvermijdelijk. Want
op de minuut af moeten die twee zink
stokken op de decimeter nauwkeurig ter
plaatse Zijn. De eb staat nog net door,
tijdens de korte kentering dienen de
reuzenmatten gezonken te zijn. Eén kwar
tier vertraging scheelt een etmaal werk, en
een etmaal verschil kan betekenen, dat
Schouwen-Duiveland drie maanden later
dan de streef-datum dicht is. Immerséén
herfststorm zou het werk van een verrel-
jaar in een uurtje ongedaan kunnen maken.
En overal in den lande zitten de évacué's
van Serooskerke, Looperskapelle, Noord-
gouwe, Sirjansland, van al die verdronken
dorpen, te popelen om terug te keren naar
hun huis dat er vermoedelijk niet
meer is.
Duivels spel
Het lijkt wel, of iedere man op de zink-
stukkën, de bakken en de sleepboten een
beetje doordrongen is van de betekenis van
hun spitsuren-werk. Er leeft een grote ge
spannenheid achter het perkamenten ge
zicht van de ouwe zinkbaas Visser. „Elk
Verzorg Uwhuid!
Tegen zonnebrand, vervellen, stuk
lopen, doorzitten, schrijnen, smetten
en ter verbetering der huid: PuroL
gezonken stuk is een zucht van m'n hart"
is er eens gezegd.
Het dichten van het gat bij Schelphoek
zou een lauw karweitje zijn, als de zee
achter de bezweken dijk niet een duivels
spel had uitgehaald. Moest »r alleen op
het ondergelopen maaiveld worden ge
werkt, dan zou tot op de dag nauwkeurig
het einde becijferd kunnen worden. Maar
er zijn diepe geulen uitgeslepen, waar de
zee bij elk getij kolkend en ziedend door
heen wroet. Drie van die diepten moet de
Vier kilometer lange dijk passeren. Straks
zal het omvangrijkste zinkstuk, dat ooit
gevlochten werd, in een waterafgrond van
tien meter gezonken worden. Tot op één
decimeter nauwkeurig. Een stuk van hon
derd bij twintig meter. Een zware zucht
van vele harten
De twee stukken zijn nu voorbij hun
bestemming gekomen, splitsen zich, wor
den naar de aangewezen plek gevoerd.
Roeibootjes brengen de trossen over, die
aan ankers op de al gereed gekomen onder
bouw zitten. Zeven eb-ankers vallen van
de bakken, trossen worden om de bolders
gezet, de eb-stroom drijft de matten
zachtjes terug. En nu gaat het erom, de
stukken pijnlijk nauwkeurig tegen de gis
teren gezonken rijshouten vlechtwerken
aan te passen. Een heel mensenleven erva
ring, een instinct van vele bagger-geslach-
ten zal een paar minuten acuut moeten
blijken, wil de zinkbaas een zucht van
z'n hart kunnen slaken.
Door die zinkbaas Visser en alle aan
wezige Van Oords vaart een beheerste be
zetenheid. Van zo'n kort ogenblik kan het
afhangen, of ik citeer lukraak het tele
foonboek Klompe J., Landb., kass.
Boerenleenb., Noordwelle B 1, Seroos
kerke, in October dan wel in Januari aan
het herstel van zijn geschonden bezit kan
beginnen, wat voor gezegde Klompe J.
heel erg belangrijk is.
„Die vloedtros vastzetten!"
„Haal het loos uit die eb-
tros!"
„Andouwen die rot-bak!"
Welgevoeglijk als ik nu een
maal ben, verwaarloos ik alle
pittigheden, die zo'n bevel gro
tere kracht bijzetten. Zware
kerels dartelen als veer-lich!e
gazellen over het rijshout. De
zinkbaas is overal te zien en
te horen. Zo moeten de vech
tende schippers der Oostinje-
vaarders zich hebben gedragen,
als de Duinkerkers in zicht
kwamen. Hij kijkt over dit
schijnbaar chaotische geheel,
beoordeelt de stroom, geeft een
sleeDboot een sein, wuift naar
het flottielje keienbakken, die
een eind verder klaar liggen,
ziet een toevallig vletje. dat hij
net gebruiken kan om een bak
te verhalen, bespeelt de eb- en
vloedtrossen als de snaren van
een monsterharp, zet de man
nen in het gelid voor het stenen
gooien, en brult eindelijk de
triomfkreet„Houwen zo!" Het
stuk is er, ligt gedeeltelijk op het maai
veld, dicht bij de talud nn de geul. De
bakken met basaltkek- zijn langszij ge
komen, de verapRsriia, het drijvende
vlechtwerk k-n n. Sterke kerels
geven elkaar dc 'livv *,-A.cn van hand
tot hand. De laatste r>. ar, smijt de steen.
Vier rijen, van oak t>\. raat,v zijn bezig.
Op een verhoging staat de zinkbaas. Geen
kei ontgaat hem. Daar wat gauwer, daar
niet te veel, geen kuil aan die kant maken,
daar nog 'n beetje, op de bak al die
mannen!
Het stuk zakt geleidelijk weg. Nu komt
het supreme ogenblik. Nu moeten ze 'm
alle duivels van de hel! van Jetje
geven! Want steil wordt nu de helling van
het gat en hoe gauwer het zinkstuk de
bodem bereikt hoe beter.
Gooien maar, gooien maar
maar, die jongesü"
De ouwe zinkbaas loeit zonder verpozen,
heft de armen hoog, neer, hoog, neer.
„Gooien maar, gooien maar
Dertig mannen grijpen stenen, gooien,
grijpen, gooien. Het water schuimt van
plompend basalt. Dc zinkbaas brengt zijn
drift in al die polderjongens over.
„Niet donderjagen, gooien
Zij smijten wal er te smijten is. Hun
oliejassen glimmen van opspattend water.
Glibberige robben, in wie een woedende
roes woelt. Ze zouden hun eigen kameraad
doodgooien, als die in de weg kwam. Het
leven heeft maar één doelweg dat zink
stuk, onder water er mee!
Gooien dan toch
De hese stem van de zinkbaas
„Gooien jongens, gooien maar, gooien
dan toch!"
Druipnatte duivels, door een vervaarlijke
passie bevangen. Over beide boorden van
de bak geven ze 'm de volle laag. Het
zinkstuk is de vijand, en die moet op z'n
ziel hebben. Hier heerst een paradoxisme
van nuttige baldadigheid. En die koorts
duurt tot iedereen bek-af is. De zinkbaas van
het brullen en de spanning, de werkers van
lichamelijke en geestelijke uitputting. Maar
het zinkstuk ligt op de bodem, en Schou
wen-Duiveland is weer een klein stukje
gevorderd, en Klompe J. kan tevreden zijn.
Begin Augustus zal het laatste stuk ge
zonken zijn. Dan kan de bovenbouw wor
den afgemaakt Die vordert tweehonderd
meter per Hag, Nóg steeds is de
datum „Schouwen Duiveland vóóc -
herfst dicht!" geen illusie.
Grote vorderingen
millioen kubieke meter water in en uit
Welnu, Schelphoek alléén heeft een capaci
teit van 120 miliioen, Ouwerkerk 35 mil
lioen en de kleinere gaten van IVfi tot 6
millioen. De griepers, die vinden, dat het
•op Schouwen-Duiveland maar niet op-
vit ?st, dienen deze getallen uit hun hoofd
te leren. Dit werkt til. de redelijkheid en
ül' hegripsverheldering in de hand.
Men moet zo uiterst behoedzaam in zijn
oordeel 'zijn. Als leek meent men soms,
dat Waterstaat krankzinnig is geworden.
In het stroomgat van Ouwerkerk ligt bij
voorbeeld een baggermolen de geul, waar
door de zee stroomt, nog wat uit te diepen,
in plaats dat er ijlings voor wordt gezorgd,
het ding dicht te gooien. De verklaring voor
zo'n tegenstrijdigheid is nogal simpelDoor
de bestaande geul stroomt het water met
dusdanig geweld, dat de caisson, die daar
in geplaatst moet worden, gevaar zou lopen,
te worden weggespoeld. Maakt men de
geul breder en dieper, dan vermindert de
kracht van de stroom, en kan de dijk wor
den gedicht.
Het eeuwige zinkstuk
Met de modernste middelen herstelt men
de ravages in de dijken, al blijft het her
stel in principe gelijk aan de reeds eeuwen
gevolgde methode. Het zinkstuk, door onze
voorvaderen gebruikt, geldt nog steeds als
Bij mijn vorige bezoek aan het eiland,
ongeveer twee maanden geleden, meende
ik de situatie te mogen kenmerken met
„El Alamein", de vooravond van het offen
sief. De zee was in zoverre bedwongen, dat
zij geen verrassende grappen meer kon uit
halen, maar de grote tegenaanval, gericht
op verovering van alle verloren posities,
was wel voorbereid, doch nog niet ingezet.
De parallel met Montgomery's Noord-
afrikaanse veldtocht volhoudende, geloof
ik, dat Waterstaat Tobroek heeft ingeno
men. Want Zierikzee is als aanvoerhaven
achter het front hersteld. De waterkanon
nen, die de lange geul naar het stadje voor
zwaar beladen, grote schepen alleen gedu
rende de kentering der getijen bevaarbaar
maakten, beschieten de schuiten niet meer.
De operatie „Levensstrijd" is geslaagd.
Bewesten het kanaal naar Zierikzee staan
de caissons in de zeedijk, de rest is hier-»-^et en>?e middel om te voorkomen, dat
kunnen onbedreigd hel hoofdkwartier be
reiken.
Er is méér gebeurd sindsdien. Het moei
lijke gat bij Sirjansland in de noordelijke
dijk is op 23 Mei gedicht, 's Was even
een teleurstelling, dat de zee het weer open
brak, de kranten maakten daar nog al
ophef van. Men zou echter kunnen zeggen,
dat de bal van de lat weer het veld in
sprong, maar onmiddellijk daarna in het
net verdween. Want twee dagen later was
Sirjansland dicht, en zo bleef het.
Tal van kleinere gaten, waarvan hef
grootste in Oosferland gaapte, zyn gestopt.
Waterstaat kan zijn aandacht nu aan de
grote bressen wijden, in volgorde van be
langrijkheid Schelphoek, Ouwerkerk, Ste-
vensluis. En om u dadelijk een denkbeeld
te geven, hoe geweldig die gaten zijn, ver
gelijk ik ze met het totaal van Walcheren.
Daar stroomde met ieder getij 60 a 70
..de Polyp, vanuit de „Vogelkooi" gezien
drabbige diepte verdwijnt. Bij de droog
legging van Walcheren smeet men van alles
in de bressen. Zelfs de stalen netten, door
de Duitsers gebruikt tegen torpedo's, bleven
op het bed van rijshout liggen. Een uit
voerder zei„Als er nu een kudde van
vijftig witte Siamese olifanten aankomt,
dan knipper ik niet eens met m'n ogen.
Ik vraag alleen Moet het anker om de
slurf of de staart gebonden worden, en
in welk gat wil je ze gedonderd hebben."
Groot is de stijl van dit werk en groot
zijn de mannen, die het uitvoeren. Het
zinkstuk, dat ik zag verdwijnen, kost, alles
meegerekend, 25 per vierkante meter,
dus 40.000. Het enkele zinken van
Schelphoek komt op een bedrag van zes
millioen gulden.
Zo zijn de middelen, en wat de mannen
betreftIk ben nog een woordje schuldig
aan de polderjongens, wie ik in een vorig
artikel verweet, dat zij Vrijdags het werk
verlieten en 's Maandag., terugkwamen,
hoewel hun contract slechts recht" geeft op
één keer verlof per veertien dagen. De
billijkheid schrijft voor, te vermelden, dat
deze mensen in die vijf dagen werktijden
maken van zestig tot tachtig uur, dat ze
in het holst van de nacht te porren zijn
en dat hun vrouwen klagen ,Ze komen
alleen maar thuis om te slapen". Voor een
vervangingsploeg beschikt Nederland niet
over voldoende vakbekwame rijswerkers.
En dat is dat.
Er worden bij dit grandioze avontuur
aan iedereen eisen gesteld, die in normale
verhoudingen tot stakingen, processen en
vechtpartijen zouden leiden. Achter het gat
van Schelphoek staat een boerderij.
Staat....? Nu ja, zij staat nog. Over een
loopplank ben ik naar de slaapkamer vao
de boer gewandeld, en als je van die eerste
étage de trap afgaat, kom je in een ver
trek, waar het slib een halve meter hoog
staat, een divan van alleen hout en stalen
veren uit de modder steekt, deuren werden
weggerukt, kortom, een kamer, waar de
zee bij vloed huist.
(Vervolg op pag. 11)
