Laatste dorp van 1 holen herleeft
Film en volkslied
over Stavenisse
BURGEMEESTER MAAKTE:
'Laatste gang naar
Stavenisse
De
Helden,
Ruiters
Scherpschutters
van Z.-Afrika
en
Jongensboeken, die hun grote
bekoring behielden
Zeeuwse kinderen tekenen
TROUW
JN Stavenisse eindigt het eiland
Tholen. Daar ligt de Scheldse
dijk, waar Brabanders en Zeeu
wen zich buigen over 3e schop
en samen de nooddijk van 180
meter lengte versterken, opdat
het kleine Stavenisse niet op
nieuw een dorp in de branding
zal worden. Aan de overzijde
van het brede water, waarop
logge zandzuigers liggen te dob
beren, ziet men het levenloze
Ouwerkerk, het Duivelandse
dorp, dat erger lot onderging
dan Stavenisse, hoewel de ge
schiedenis van het Tholense
dorp met zilt water is geschre-
Sinds 1200 is Tholen, dat de brede Ooster-Schelde recht in het
gezicht kijkt, tien keer ondergestroomd. Maar het Stavenisse van
de twintigste eeuw, in de donkere Februari-dagen als dodendorp
gekenschetst, herleeft; het brengt de bazaltblokken, die tot kilo
meters ver over zijn bouwlanden zijn gejaagd, terug naar de dijk,
het heeft reeds een opbouwplan, waarvan de Gooise architect
Wesseloo de geestelijke vader is en het zal weldra weer het rustieke
laatste dorp zijn van een der kleinsten van de Zeeuwse eilanden,
ook al zullen twee- driehonderd Stavenissers tot het volgend voor
jaar in hun evacuatie-woonplaats moeten blijven, alvorens te kunnen
terugkeren.
Burgemeester L. A. Ver burg,
geboortig uit Colijnsplaat, die zijn
slaapvertrek heeft in het kadaster
kamertje naast de raadzaal van het
vierkante gemeentehuis aan de Voor
straat, is tevreden over de wijze, waar
op Stavenisse zich herstelt. Het is een
prettige ervaring met een tevreden
burgemeester uit het rampgebied te
kunnen spreken.
„Een derde deel van de bevolking
is terug, de winkeliers zijn dezer dagen
teruggekomen. Elk gemiddeld schade
geval ligt echter boven de 3000.
Wederopbouw heeft mij verzekerd, dat
het geld klaar ligt; dat zeg ik de men
sen dan ook steevast, maar men is
wat huiverig geworden gezien de
ervaringen opgedaan naar aanleiding
van de oorlogsschade. We hopen
1 October klaar te hebben, wat her
steld kan worden, maar er zijn 130
woningen verloren gegaan en we heb
ben geen enkele woning, die niet be
schadigd is."
De toekomst van Stavenisse met zijn
ruim 1600 zielen zal voor een belang
rijk deel afhangen van de vraag, in
hoeverre Tholen als ontwikkelingsge
bied voor industrie zal worden aan
gewezen. Het rapport, waarin een
studiecommissie haar bevindingen
heeft neergelegd, zal binnenkort het
licht zien.
Naast dat propvolle kadasterkamer
tje is de raadzaal, welke bij een vluch
tige blik de indruk wekt van een
jeugdherberg. Er staan stapelbedden
van het Rode Kruis, een kachel, een
gasstel en in het midden van het ver
trek bureau's, waaraan de „hulp
troepen" van burgemeester Verburg
werken. Des avonds schenkt de burge
meestersvrouw er koffie voor de ad
ministrateur van gemeentewerken uit
Bergen (N.-H.), de heer Uitenthuis, de
ambtenaar ter secretarie in Wijdems,
de heer J. van Veen en de heer J.
Reijnink, ambtenaar ter secretarie uit
Den Helder, die gedetacheerd zijn op
deze Zeeuwse secretarie.
„Bleven ze maar voorgoed," luidt
het oordeel van de eerste burger van
(Van onze speciale
verslaggever)
Stavenisse betreurt 154 doden.
Zij rusten op de kerkhoven van
Bergen op Zoom, St. Annaland
en St. Maartensdijk. Men wil alle
doden her-begraven op het kerk
hof van Stavenisse. Besprekin
gen met genoemde gemeenten
zijn gaande, ten einde een mas
saal nachtelijk transport voor te
bereiden, welke een rouwdag
voor het geteisterde dorp inluidt.
Met kerkdiensten en eerbetoon
wil Stavenisse zijn doden ont
vangen. Temeer daar de slacht
offers destijds zonder aanwezig
heid. van familieleden ter aarde
zijn besteld, leeft de wens onder
de bevolking als dorpsgemeen
schap een laatste groet aan de
verdronken bewoners van de
weggevaagde Kerkstraat en aan
de anderen, die zijn omgekomen,
te kunnen brengen. Vertrouwd
wordt dat deze massale her
begrafenis op korte termijn haar
beslag zal kunnen krijgen.
De oude geschonden Scheldsedijk
wordt hersteld. De nooddijk wordt
straks de landgrens van de nieuwe
brede zeewering als de ruimte tussen
beide dijken is volgestort.
in de Amerikaanse staat New Yersey,
wil ons een kleuterschool zenden, zó
maar. En die hebben we broodnodig."
Deze burgervader, die zes jaar Sta-
venisser is, heeft vele kwaliteiten. Hij
heeft een volkslied voor zijn gemeente
naren gemaakt, dat wordt uitgegeven
ten bate van het opbouwfonds. Het
heeft zes coupletten en het laatste
couplet is tevens het einde van de
film. Het luidt zó:
Zo blijven w' allen aan ons dorp ver
pand
wijl wij zijn in Godes hand.
Voor Stavenisse zij ons aller bêe
„Geve God ons rust en vree".
Op de openbare school de enige
school van het dorp waar de heer
J. Gideonse het schoolkrijt zwaait,
hebben de leerlingen dit „volkslied"
leren zingen.
We hebben in het dorp horen ver
luiden, dat burgemeester Verburg, die
na de ramp in een soldatenuniform
rondliep andere kleding was er
niet met evenveel geestdrift klok
ken repareert als hij films draait....
„Stavenisse is in het wereldnieuws
geweest. Er zijn niet alleen veel
vreemdelingen geweest, maar zij blij
ven komen, want de Belgen, die nu
nog maar incidenteel met autobussen
naar het dorp en de dijk komen kijken,
arriveren .straks via een vaste dienst
per bus. Een Belgische ondernemer
treft namelijk voorbereidingen in deze
richting. Hot is belangwekkend de dijk
te gaar; zien, ai zullen de meesten niet
weten, dat de waterkering op dezelfde
plaats bezweker. is ais bij overstro
mingen in het verleden.
Stavenisse eet r.og uit de centrale
keuken. Zij, die konden* weerkeren,
woner. niet zeiden bij elkaar in. De
straten worden hersteld en men is
dankbaar voor het mooie voorjaars
weer, al hadden de boeren op regor,
gehoopt als hulp in ce strijd tegen de
mantel van slik.
In de Kerkstraat, grotendeels ver
dwenen, waar zich een der grootste
drama's uit de rampnacht heeft afge
speeld, staat rechtop de cel, welke bij
de politiepost behoorde. Die cel was j
er nieuw gebouwd.
Een dorp, dat uit duizend doden is
herrezen in deze, nu bloeiende en
stralende, voortuin van Zeeland.
Vóór de ingebonden wetsboekcr., die
in lange rij een wand van de werk
kamer van de burgemeester vullen,
hangt een groteske negerpop van de
Mickey Mouse-structuur met een gele
strik. De pop zat tussen een zending
buitenlandse goederen. Haar kraal-
ogen zien naar het portret van Willem
van Oranje, aangetast, maar niet ver
zwolgen door de vloed.
„Ik hoop, dat mijn huis binnen een
paar weken bewoonbaar is," zegt bur
gemeester L. A. Verburg van Sfave-
nisse, en hij buigt zich over z'n pa
pieren.
Buiten de bebouwde kom liggen
zandzakken te drogen in de glooiing
van een binnendijk, een bleekveld, dat
een vertrouwd beeld is in Zeeland.
Er is een tijd geweest, dat de door Penning geschreven boeken
over de families Kloppers en Jansen zich in zeer bijzondere mate in
onze belangstelling mochten verheugen. Tijdens onze lagere-school-
jaren hebben wij ,,De Helden", ,.De Scherpschutters" en „De
Ruiters van Zuid-Afrika" meer dan één keer verslonden. Waar
schijnlijk danken de uitgever La Rivière Voorhoeve in Zwolle en
de kleinzoon van de schrijver, die de boeken, wat de taal betreft,
heeft herzien en aangepast aan deze tijd, aan dit feit een bespreking
van de zevende druk van deze boeken.
De stormachtigste periode in zijn Stavenisser tijd begon toen hij in zijn
Zondagse pak uit Colijnsplaat met een vissersboot aan de havendijk van
Stavenisse landde. De burgemeester was toevallig tijdens het stormweekend
afwezig.
Stavenisse, die bij alle zorgen er één
heeft, waarom hij glimlacht', zijn film!
Cineast
Dezer dagen geeft de burgemeester,
tot groot enthousiasme van velen, een
première-voorstelling van zijn film
„Storm over Stavenisse". Hij heeft het
scenario gemaakt voor een rolprent
van drie kwartier, een film van 8 mm,
waarbij deze jonge burgervader de
tekst zal spreken via een tape-recor
der. Een en ander is lot stand gekomen
in samenwerking met de fotograaf, de
heer Cornelisse uit Tholen, maar bur
gemeester Verburg is de man geweest,
die het celluloid bezielde.
In Stavenisse, waar de stoïcijnse
Zeeuwse nuchterheid ook na de vloed
geen duimbreed is geweken, ziet men
deze nieuwigheid toch wel met be
langstelling tegemoet.
„Ik heb er van alles in, het oppersen
van de dijk, zowel als het eerste veu
len, dat in Stavenisse geboren is." Dat
is Ida, eigenaar boer Piet Potappel,
die zijn leven te danken heeft aan een
zwemmende koe. Uitdeling van kleding
en andere goederen, de centrale keu
ken van hel dorp, kortom „Storm' over
Stavenisse" wordt een rolprent, waar
mede de burgemeester zelfs op tournee
gaat. Natuurlijk gaat hij eerst naar de
adoptiegemeenten in Noord-Holland
om daar de film te draaien, bijvoor
beeld naar Hoorn, dat kinderboeken
zond voor jong Stavenisse. En stellig
ook naar Mantes, een stad ten Zuiden
van Parijs, dat ook helpt.
Met die Franse adoptie is het merk
waardig gegaan. De burgemeester was
in St. Annaland, waar koningin
Juliana zich liet voorlichten over de
toestand in „het laatste dorp" van
Tholen.
„Weet u, dat u geadopteerd bent
door Mantes, burgemeester?"
De burgemeester zei Hare Majesteit,
dat hij van niets wist, maar ontving
de mededeling met veel vreugde.
En nu ls er een invitatie gekomen
uit Mantes.
„En dan gant de film mee," zegt de
maglstraat-cincasti
Begeerde barak
Op de tournée van burgemeester
Verburg, welke nog voor uitbreiding
vatbaar is, hoopt hij geld in te zame
len voor een fonds, waaruit culturele
ontspanning m zijn gemeente moet
worden mogelijk gemaakt.
„De Oecumenische Raad van Kerken
heeft ons een barak toegezegd; die
hebben we hard nodig, want een ver
enigingsgebouw is er niet. We hopen
vurig, dat die barak vóór het winter
seizoen arriveert. En in het nieuwe
opbouwplan is een sportveld gecalcu
leerd Een sportveld bezit Stavenisse
niet En dan déze waardevolle toezeg
De van elders komende ambtenaren maken zelf hun bed op tn de zit-, werk- ging de burgemeester zwaait met
en slaapkamer, welke voor de ramp raadzaal was. een enveloppe de plaats Freehold,
(Van een onzer verslaggevers)
TTET is goed ah de knutselaars el-
kaar eens YcVyel'.e^ hoe ze hun
problemen het voordeligst oplossen",
schrijft de heer B. Hordijk, Haarlem
merstraat 140 te Hillegom. „Want we
moeten allen zuinig leven." De heer
Hordijk vertelt dan hoe hij zelf een
wasmachine maakte, die niet meer dan
f 75 kostte.
Van de bouw geeft hij de volgende
beschrijving:
1. Spil met vier lagers (oud auto
onderdeel) geplaatst onder een hoek
van veertig graden in een juk.
2. Hierop een houten schijf, waar
op een eiken vat bevestigd wordt. Dit
vat is op twee derde van de hoogte
afgezaagd, waarop een houten afdek
king, waarin een luikje om het goed
te doen, zo hoog dat het sop even
tueel in een teil is op te vangen.
Op het ronde afsluitdek loopt
een schuimrubber wieltje, dat wordt
aangedreven door een gewoon was
machine-motortje, dat zich boven de
wasmachine bevindt. De ton wentelt
met een snelheid van ongeveer 55 toe
per minuut. In de ton zijn twee
latjes aangebracht, om het wasgoed
mee te nemen bij het wentelen. Het
is een niet-zelfstartende motor. De
machine draait vier minuten naar links
en vier minuten naar rechts en de was
is brandschoon.
„We gebruiken de machine al haast
twee jaar," aldus de heer Hordijk
het resultaat is niet de minste sporen
van slijtage. Doordat de ton schuin
ligt, betekent dit een belangrijke
brandstofbesparing (2/3) bij het ver
wannen van het water voor de was.
Met een flinke gaspan water kan men
de was doen. Dit komt omdat de hele
ton mechanisch wentelt. Het sop loopt
voor het wasgoed uit en het goed valt
telkens in het sop, wat veel schuim
veroorzaakt. Hierdoor geen slijtage
snelle werking. In de afgesloten eiken
ton blijft het sop ook zeer lang op
temperatuur. De stalen wieltjes zijn
verkrijgbaar als sloopmateriaal bij
wasmachinereparateurs. De machine
van de heer Hordijk bestaat op twee
lagertjes na uit solide tweedehands
onderdelen.
DE heer L. Volker, Pr. Mauritsstraat. 2
Maassluis, zond ons nog een opmer
king over de „badbel" van Bert Klatter
„Maak de twee benodigde leidingen
naar het bad een eindje blank," aldus
de heer Volker. Beide draden zo aan
elkaar verbinden, dat ze een halve
centimeter van elkaar vrij staan (pa
rallel). Nu de verbonden even lange
draden op de gewenste hoogte ln het
bad laten hangen. Komt het water nu
tegen de beide einden van de draad
dan is er sluiting en luidt de bel. Deze
methode is bedrijfszeker en niet zo
omslachtig als de methode van Bert
Klatter, aldus de heer Volker.
HENK KORF. Bilderdijkpark 1 111 te
Amsterdam, heeft zelf een elec-
trische wekker geconstrueerd. „Bij mij
begint niet een bel te rinkelen''
schrijft Henk. „maar wordt de radio
ingeschakeld.
Op deze wijze laat ik mij wekken
door een vrolijk stukje muziek, het
geen een aanmerkelijk gunstiger in
vloed op mijn humeur heeft, dan het
geratel van een bel
IK vond de geëlectrificeerde wek-
"1 kers. waarover tot nog toe geschre
ven is, onpractisch," aldus P Appel
Ommerweg 51 te Balkbrug (Ov.).
„Toen ik vier jaar geleden veertien
jaar was, kreeg ik een defecte.wekker
mijn moeder. Hiervan was de af-
loopveer stuk en al was deze heel ge-
eest, dan had het nog niets gehol
pen, want ik kon slechts wakker wor
den door langdurig lawaai. Dit bracht
mij aan het nadenken. Ik kwam toen op
het idee, daar de wijzerplaat van kar
ton was, er met een klinknagel een
blikje met een koperdraadje op te
monteren. Als de wekker gewoon af
loopt, schiet er een veertje naar voren.
Ik maakte het toen zo, dat het veertje
dat blikje neerkwam. Aan het
veertje bevestigde ik een koper
draadje, dat ik aansloot op een bei-
transformator. Raakte nu dat veertje
het blikje, dan was de verbinding ge
sloten en begon een electrische bel te
■atelen. Daar het ding af en toe wel
eens weigerde, heb ik het blikje later
vervangen door een boutje, met een
platte kop (dit laatste omdat de wijzers
er anders tegen aan komen). Het appa
raat werkt nu al ruim 3Vz jaar prima
en er is geen afloopveer nodig zoals
bij de apparaatjes, waarover tot nog
toe is geschreven."
Uitvinders aan
het woord
De drie boeken zijn respectievelijk
verhalen uit de jaren 1835 waarin de
Trek, 18801881 waarin de eerste vrij
heidsstrijd der Boeren tegen de Engel
sen op romantische wijze wordt ver
haald en 18951896 waarin de zonen
en kleinzoons der Trekboeren met nog
een oude boer, die ook de Trek heeft
meegemaakt de tachtigjarige Dirk
Kloppers de inval van de Engels
man Jameson met zijn soldaten bij
Krugersdorp weerstand bieden.
Het is met deze boeken, die voor de
jeugd bedoeld zijn, eigenlijk een raar
geval. Volgens de eisen, die er nu aan
boeken voér de jeugd gesteld worden,
deugt er wel ongeveer niets van. De
heer Penning heeft, merken wij nu, zijn
boeken maar wonderlijk in elkaar ge
flanst. In deze boekenreeks deinst de
schrijver voor niets terug. Nu eens
onderbreekt hij zijn verhaal door een
hoofdstuk „Engelse Staatkunde" in te
voegen, dat, heel mild gezegd, verre van
objectief en ook waar is. Dan weer
waagt hij het er op zijn lezers op een
Jameliik. uitvoerig fragmentuit een
preek te onthalen, om een volgende
keer zijn personen de meest dwaze ver
halen te laten doen. En wat zijn
verslagen van het slagveld betreft,
staat hij ook voor niets!
De boeren zijn op een enkele uit
zondering na stoere helden, die met
vaste hand en een koelbloedig hart
achter de klipstenen niet anders dan
kopschoten „omdat die bijna altijd
dodelijk zijn" liggen af te vuren.
De Engelsen daarentegen zijn, ook
alweer op een enkele uitzondering na,
de grootste schooiers en lafaards, die
er in die tijd op de aarde rondliepen.
Een enkele onder hen is van goeden
huize, maar heeft dan, ondanks de ge
beden en vermaningen van zijn moeder,
dienst genomen in het leger van het
schurkachtige Engeland. Gelukkig
raakt hij dan gewond en wordt hij in
een boerenfamilie liefderijk opgeno
men, komt tot de ontdekking van de
goedheid der Boeren, zijn eigen boze
hart, bekeert zich, wordt beter, gaat
terug naar Engeland om na jaren als
een van die zeldzaam-fatsoenlijke En
gelsen terug te keren en het Trans
vaalse meisje, dat hem verpleegd heeft,
te huwen.
En op die manier laat de heer Pen
ning zijn personages meestal te paard
door het leven ijlen. Vrome, edele,
Alleen maar kopschoten
psalmzingende boeren en slechte,
schurkachtige, wrede kaffers en En
gelsen.
En dat is nog niet alles wat de
Boeren kunnen: het zijn scherpschut
ters, die hun weerga nergens ter we
reld hebben en zoals zij kunnen paard
rijden zijn er op de hele wereld geen
betere te vinden.
Het is werkelijk allemaal wat te
overdreven. Wat al te onwaarschijn
lijk. Het is natuurlijk ook allemaal
anders gegaan. Maar wat. doet dat er
toe. De boeken van Penning waren
iedere jongen en veel meisjes uit het
hart gegrepen.
In de opperste spanning volgden we
de halsbrekende tocht van Dirk Klop
pers op de hengst Hannibal, wanneer
hij zich los maakt uit de omsingeling
der kaffers. Vol bewondering zijn we
voor Teunis de Leeuwen jager, die zijn
doel nooit miste. Bijzonder genieten we
van de wijze, waarop Reinhard Jansen
onderhandelt met een Engelsman over
de \crkoop van eén onvruchtbaar stuk
grond, waar zich overigens waarschijn
lijk goud bevindt, een onderhandeling,
die tot hoogtepunt heeft, dat Jansen
de Engelsman uit het raam smijt.
Daar geno-ten wij van; maar de jeugd
van vandaag ook nog?
Dat moet inderdaad zo zijn. Ook de
jeugd van nu vindt nog, uitzonderin
gen daargelaten, machtig veel genoe
gen in de zwart-wit-tekening, de snelle
wisseling van het toneel en het duide
lijk partij kiezen. En daar heeft Pen
ning voor gezorgd. Is er dan geen ge
vaar in dit soort boeken? Nauwelijks,
geloven wij. Daarvoor zijn ze toch
eigenlijk weer te goedmoedig.
Tr.
(Van een onzer verslaggevers)
T\EZ.ER dagen heeft de heer K. Koetsdijk, onderwijzer, ver-
U bonden aan de school van Stavenisse, zijn leerlingen
gevraagd een tekening te maken, welke herinnert aan de over
stroming. De Stavenisser ieugd, die midden in de ramp heeft
vertoefdtekende muisstil en met veel overgave. De tekeningen,
welke ontstonden, zijn in vele opzichten belangwekkend.
De tienjarige Johannes Potappel tekende de dijkbreuk van
de Scheldsedijk, precies voor het dorp, en vergat de zwem
mende paarden (rechts onder) niet.
De bootjes, waarmede de bewoners van de daken werden
gered, komen hoe kan het ook anders drievoudig voor.
-V
NIEUWE MAATREGEL
GEVANGENISWEZEN
Naar het A.N.P. verneemt, is spoedig
te verwachten de 'publicatie van een
nieuwe gevangenismaatregel, ter uit
voering van de beginselenwet gevan
geniswezen. In deze maatregel zullen
de beginselen, waarop de nieuwe wet
berust, nader worden uitgewerkt. Vol
gens deze beginselen wordt de tenuit
voerlegging van de vrijheidsstraffen
mede dienstbaar gemaakt aan de ver
betering van de veroordeelden en de
vergemakkelijking van hun terugkeer
in de maatschappij.
De televisie geeft volgende week in
de uitzending op Dinsdag (NCRV,
20.15 uur) de eerste film van een serie
van drie. die de BBC vervaardigde ter
gelegenheid van de kroning van ko
ningin Elizabeth, Deze documentaire
heeft geheel betrekking op de voorbe
reidingen van de kroningsfeesten en
moet zeker gezien worden door de kij
kers. die op 2 Juni ook aan het scherm
zullen zitten om de plechtigheid van
minuut tot minuut gade te slaan. Na
de pauze is er een reportage vanuit
de Jaarbeurshallen van Zu'.dafnkaanse
volksspelen, gedemonstreerd door de
honderd jonge Zuidafrikaners, die hier
een maand on tournée zijn.
Od Woensdag is er des avonds om
19.10 uur (NCRV) een kort program
ma, gewijd aan de schrijfster Wilrna,
o>e de volgende dag haar tachtigste
verjaardag hoopt te vieren. En des
avonds om 20.20 uur zendt men de in
terkerkelijke geUiigenissamenkomst
vanuit de Domkerk te Utrecht uit. Op
merkelijke talenten als hoorsoelschrij-
ver demonstreert de laatste tijd Jo v.
d. Walle, van wie op deze Woemdag
om 20.45 uur (Vara) ,,Mont Pele"
wordt uitgezonden.
Op Hemelvaartsdag verzorgt de
NCRV uitzendingen van de bonds
dagen, die te Groningen. Utrecht en
Zwolle worden gehouden. De Avro
geeft des avond? om tien voor negen
een hoorspel van Dorothy Sayers uit
de cyclus .Koning Incognito" een
reeks evenzeer geprezen als gelaakte
Bijbelse hoorspelen, die deze schrijf
ster oorspronkelijk voor de BBC
schreef.
In het Vrijdagavondprogramma van
de NCRV wordt de radio-première ge
geven van de opera „De Nachtwacht"
van de componist Henk Bndines op
tekst van Tom Bouws. die voor deze
gelegenheid Miikbaar zijn eieen om
roep, de KRO even de rug heeft toe
gekeerd9 Het nmroennrk"st en omroep
koor, o.l v. Joh. den Hertog, voeren
deze Nederlandse opera uit.