Laatste dorp van 1 holen herleeft Film en volkslied over Stavenisse BURGEMEESTER MAAKTE: 'Laatste gang naar Stavenisse De Helden, Ruiters Scherpschutters van Z.-Afrika en Jongensboeken, die hun grote bekoring behielden Zeeuwse kinderen tekenen TROUW JN Stavenisse eindigt het eiland Tholen. Daar ligt de Scheldse dijk, waar Brabanders en Zeeu wen zich buigen over 3e schop en samen de nooddijk van 180 meter lengte versterken, opdat het kleine Stavenisse niet op nieuw een dorp in de branding zal worden. Aan de overzijde van het brede water, waarop logge zandzuigers liggen te dob beren, ziet men het levenloze Ouwerkerk, het Duivelandse dorp, dat erger lot onderging dan Stavenisse, hoewel de ge schiedenis van het Tholense dorp met zilt water is geschre- Sinds 1200 is Tholen, dat de brede Ooster-Schelde recht in het gezicht kijkt, tien keer ondergestroomd. Maar het Stavenisse van de twintigste eeuw, in de donkere Februari-dagen als dodendorp gekenschetst, herleeft; het brengt de bazaltblokken, die tot kilo meters ver over zijn bouwlanden zijn gejaagd, terug naar de dijk, het heeft reeds een opbouwplan, waarvan de Gooise architect Wesseloo de geestelijke vader is en het zal weldra weer het rustieke laatste dorp zijn van een der kleinsten van de Zeeuwse eilanden, ook al zullen twee- driehonderd Stavenissers tot het volgend voor jaar in hun evacuatie-woonplaats moeten blijven, alvorens te kunnen terugkeren. Burgemeester L. A. Ver burg, geboortig uit Colijnsplaat, die zijn slaapvertrek heeft in het kadaster kamertje naast de raadzaal van het vierkante gemeentehuis aan de Voor straat, is tevreden over de wijze, waar op Stavenisse zich herstelt. Het is een prettige ervaring met een tevreden burgemeester uit het rampgebied te kunnen spreken. „Een derde deel van de bevolking is terug, de winkeliers zijn dezer dagen teruggekomen. Elk gemiddeld schade geval ligt echter boven de 3000. Wederopbouw heeft mij verzekerd, dat het geld klaar ligt; dat zeg ik de men sen dan ook steevast, maar men is wat huiverig geworden gezien de ervaringen opgedaan naar aanleiding van de oorlogsschade. We hopen 1 October klaar te hebben, wat her steld kan worden, maar er zijn 130 woningen verloren gegaan en we heb ben geen enkele woning, die niet be schadigd is." De toekomst van Stavenisse met zijn ruim 1600 zielen zal voor een belang rijk deel afhangen van de vraag, in hoeverre Tholen als ontwikkelingsge bied voor industrie zal worden aan gewezen. Het rapport, waarin een studiecommissie haar bevindingen heeft neergelegd, zal binnenkort het licht zien. Naast dat propvolle kadasterkamer tje is de raadzaal, welke bij een vluch tige blik de indruk wekt van een jeugdherberg. Er staan stapelbedden van het Rode Kruis, een kachel, een gasstel en in het midden van het ver trek bureau's, waaraan de „hulp troepen" van burgemeester Verburg werken. Des avonds schenkt de burge meestersvrouw er koffie voor de ad ministrateur van gemeentewerken uit Bergen (N.-H.), de heer Uitenthuis, de ambtenaar ter secretarie in Wijdems, de heer J. van Veen en de heer J. Reijnink, ambtenaar ter secretarie uit Den Helder, die gedetacheerd zijn op deze Zeeuwse secretarie. „Bleven ze maar voorgoed," luidt het oordeel van de eerste burger van (Van onze speciale verslaggever) Stavenisse betreurt 154 doden. Zij rusten op de kerkhoven van Bergen op Zoom, St. Annaland en St. Maartensdijk. Men wil alle doden her-begraven op het kerk hof van Stavenisse. Besprekin gen met genoemde gemeenten zijn gaande, ten einde een mas saal nachtelijk transport voor te bereiden, welke een rouwdag voor het geteisterde dorp inluidt. Met kerkdiensten en eerbetoon wil Stavenisse zijn doden ont vangen. Temeer daar de slacht offers destijds zonder aanwezig heid. van familieleden ter aarde zijn besteld, leeft de wens onder de bevolking als dorpsgemeen schap een laatste groet aan de verdronken bewoners van de weggevaagde Kerkstraat en aan de anderen, die zijn omgekomen, te kunnen brengen. Vertrouwd wordt dat deze massale her begrafenis op korte termijn haar beslag zal kunnen krijgen. De oude geschonden Scheldsedijk wordt hersteld. De nooddijk wordt straks de landgrens van de nieuwe brede zeewering als de ruimte tussen beide dijken is volgestort. in de Amerikaanse staat New Yersey, wil ons een kleuterschool zenden, zó maar. En die hebben we broodnodig." Deze burgervader, die zes jaar Sta- venisser is, heeft vele kwaliteiten. Hij heeft een volkslied voor zijn gemeente naren gemaakt, dat wordt uitgegeven ten bate van het opbouwfonds. Het heeft zes coupletten en het laatste couplet is tevens het einde van de film. Het luidt zó: Zo blijven w' allen aan ons dorp ver pand wijl wij zijn in Godes hand. Voor Stavenisse zij ons aller bêe „Geve God ons rust en vree". Op de openbare school de enige school van het dorp waar de heer J. Gideonse het schoolkrijt zwaait, hebben de leerlingen dit „volkslied" leren zingen. We hebben in het dorp horen ver luiden, dat burgemeester Verburg, die na de ramp in een soldatenuniform rondliep andere kleding was er niet met evenveel geestdrift klok ken repareert als hij films draait.... „Stavenisse is in het wereldnieuws geweest. Er zijn niet alleen veel vreemdelingen geweest, maar zij blij ven komen, want de Belgen, die nu nog maar incidenteel met autobussen naar het dorp en de dijk komen kijken, arriveren .straks via een vaste dienst per bus. Een Belgische ondernemer treft namelijk voorbereidingen in deze richting. Hot is belangwekkend de dijk te gaar; zien, ai zullen de meesten niet weten, dat de waterkering op dezelfde plaats bezweker. is ais bij overstro mingen in het verleden. Stavenisse eet r.og uit de centrale keuken. Zij, die konden* weerkeren, woner. niet zeiden bij elkaar in. De straten worden hersteld en men is dankbaar voor het mooie voorjaars weer, al hadden de boeren op regor, gehoopt als hulp in ce strijd tegen de mantel van slik. In de Kerkstraat, grotendeels ver dwenen, waar zich een der grootste drama's uit de rampnacht heeft afge speeld, staat rechtop de cel, welke bij de politiepost behoorde. Die cel was j er nieuw gebouwd. Een dorp, dat uit duizend doden is herrezen in deze, nu bloeiende en stralende, voortuin van Zeeland. Vóór de ingebonden wetsboekcr., die in lange rij een wand van de werk kamer van de burgemeester vullen, hangt een groteske negerpop van de Mickey Mouse-structuur met een gele strik. De pop zat tussen een zending buitenlandse goederen. Haar kraal- ogen zien naar het portret van Willem van Oranje, aangetast, maar niet ver zwolgen door de vloed. „Ik hoop, dat mijn huis binnen een paar weken bewoonbaar is," zegt bur gemeester L. A. Verburg van Sfave- nisse, en hij buigt zich over z'n pa pieren. Buiten de bebouwde kom liggen zandzakken te drogen in de glooiing van een binnendijk, een bleekveld, dat een vertrouwd beeld is in Zeeland. Er is een tijd geweest, dat de door Penning geschreven boeken over de families Kloppers en Jansen zich in zeer bijzondere mate in onze belangstelling mochten verheugen. Tijdens onze lagere-school- jaren hebben wij ,,De Helden", ,.De Scherpschutters" en „De Ruiters van Zuid-Afrika" meer dan één keer verslonden. Waar schijnlijk danken de uitgever La Rivière Voorhoeve in Zwolle en de kleinzoon van de schrijver, die de boeken, wat de taal betreft, heeft herzien en aangepast aan deze tijd, aan dit feit een bespreking van de zevende druk van deze boeken. De stormachtigste periode in zijn Stavenisser tijd begon toen hij in zijn Zondagse pak uit Colijnsplaat met een vissersboot aan de havendijk van Stavenisse landde. De burgemeester was toevallig tijdens het stormweekend afwezig. Stavenisse, die bij alle zorgen er één heeft, waarom hij glimlacht', zijn film! Cineast Dezer dagen geeft de burgemeester, tot groot enthousiasme van velen, een première-voorstelling van zijn film „Storm over Stavenisse". Hij heeft het scenario gemaakt voor een rolprent van drie kwartier, een film van 8 mm, waarbij deze jonge burgervader de tekst zal spreken via een tape-recor der. Een en ander is lot stand gekomen in samenwerking met de fotograaf, de heer Cornelisse uit Tholen, maar bur gemeester Verburg is de man geweest, die het celluloid bezielde. In Stavenisse, waar de stoïcijnse Zeeuwse nuchterheid ook na de vloed geen duimbreed is geweken, ziet men deze nieuwigheid toch wel met be langstelling tegemoet. „Ik heb er van alles in, het oppersen van de dijk, zowel als het eerste veu len, dat in Stavenisse geboren is." Dat is Ida, eigenaar boer Piet Potappel, die zijn leven te danken heeft aan een zwemmende koe. Uitdeling van kleding en andere goederen, de centrale keu ken van hel dorp, kortom „Storm' over Stavenisse" wordt een rolprent, waar mede de burgemeester zelfs op tournee gaat. Natuurlijk gaat hij eerst naar de adoptiegemeenten in Noord-Holland om daar de film te draaien, bijvoor beeld naar Hoorn, dat kinderboeken zond voor jong Stavenisse. En stellig ook naar Mantes, een stad ten Zuiden van Parijs, dat ook helpt. Met die Franse adoptie is het merk waardig gegaan. De burgemeester was in St. Annaland, waar koningin Juliana zich liet voorlichten over de toestand in „het laatste dorp" van Tholen. „Weet u, dat u geadopteerd bent door Mantes, burgemeester?" De burgemeester zei Hare Majesteit, dat hij van niets wist, maar ontving de mededeling met veel vreugde. En nu ls er een invitatie gekomen uit Mantes. „En dan gant de film mee," zegt de maglstraat-cincasti Begeerde barak Op de tournée van burgemeester Verburg, welke nog voor uitbreiding vatbaar is, hoopt hij geld in te zame len voor een fonds, waaruit culturele ontspanning m zijn gemeente moet worden mogelijk gemaakt. „De Oecumenische Raad van Kerken heeft ons een barak toegezegd; die hebben we hard nodig, want een ver enigingsgebouw is er niet. We hopen vurig, dat die barak vóór het winter seizoen arriveert. En in het nieuwe opbouwplan is een sportveld gecalcu leerd Een sportveld bezit Stavenisse niet En dan déze waardevolle toezeg De van elders komende ambtenaren maken zelf hun bed op tn de zit-, werk- ging de burgemeester zwaait met en slaapkamer, welke voor de ramp raadzaal was. een enveloppe de plaats Freehold, (Van een onzer verslaggevers) TTET is goed ah de knutselaars el- kaar eens YcVyel'.e^ hoe ze hun problemen het voordeligst oplossen", schrijft de heer B. Hordijk, Haarlem merstraat 140 te Hillegom. „Want we moeten allen zuinig leven." De heer Hordijk vertelt dan hoe hij zelf een wasmachine maakte, die niet meer dan f 75 kostte. Van de bouw geeft hij de volgende beschrijving: 1. Spil met vier lagers (oud auto onderdeel) geplaatst onder een hoek van veertig graden in een juk. 2. Hierop een houten schijf, waar op een eiken vat bevestigd wordt. Dit vat is op twee derde van de hoogte afgezaagd, waarop een houten afdek king, waarin een luikje om het goed te doen, zo hoog dat het sop even tueel in een teil is op te vangen. Op het ronde afsluitdek loopt een schuimrubber wieltje, dat wordt aangedreven door een gewoon was machine-motortje, dat zich boven de wasmachine bevindt. De ton wentelt met een snelheid van ongeveer 55 toe per minuut. In de ton zijn twee latjes aangebracht, om het wasgoed mee te nemen bij het wentelen. Het is een niet-zelfstartende motor. De machine draait vier minuten naar links en vier minuten naar rechts en de was is brandschoon. „We gebruiken de machine al haast twee jaar," aldus de heer Hordijk het resultaat is niet de minste sporen van slijtage. Doordat de ton schuin ligt, betekent dit een belangrijke brandstofbesparing (2/3) bij het ver wannen van het water voor de was. Met een flinke gaspan water kan men de was doen. Dit komt omdat de hele ton mechanisch wentelt. Het sop loopt voor het wasgoed uit en het goed valt telkens in het sop, wat veel schuim veroorzaakt. Hierdoor geen slijtage snelle werking. In de afgesloten eiken ton blijft het sop ook zeer lang op temperatuur. De stalen wieltjes zijn verkrijgbaar als sloopmateriaal bij wasmachinereparateurs. De machine van de heer Hordijk bestaat op twee lagertjes na uit solide tweedehands onderdelen. DE heer L. Volker, Pr. Mauritsstraat. 2 Maassluis, zond ons nog een opmer king over de „badbel" van Bert Klatter „Maak de twee benodigde leidingen naar het bad een eindje blank," aldus de heer Volker. Beide draden zo aan elkaar verbinden, dat ze een halve centimeter van elkaar vrij staan (pa rallel). Nu de verbonden even lange draden op de gewenste hoogte ln het bad laten hangen. Komt het water nu tegen de beide einden van de draad dan is er sluiting en luidt de bel. Deze methode is bedrijfszeker en niet zo omslachtig als de methode van Bert Klatter, aldus de heer Volker. HENK KORF. Bilderdijkpark 1 111 te Amsterdam, heeft zelf een elec- trische wekker geconstrueerd. „Bij mij begint niet een bel te rinkelen'' schrijft Henk. „maar wordt de radio ingeschakeld. Op deze wijze laat ik mij wekken door een vrolijk stukje muziek, het geen een aanmerkelijk gunstiger in vloed op mijn humeur heeft, dan het geratel van een bel IK vond de geëlectrificeerde wek- "1 kers. waarover tot nog toe geschre ven is, onpractisch," aldus P Appel Ommerweg 51 te Balkbrug (Ov.). „Toen ik vier jaar geleden veertien jaar was, kreeg ik een defecte.wekker mijn moeder. Hiervan was de af- loopveer stuk en al was deze heel ge- eest, dan had het nog niets gehol pen, want ik kon slechts wakker wor den door langdurig lawaai. Dit bracht mij aan het nadenken. Ik kwam toen op het idee, daar de wijzerplaat van kar ton was, er met een klinknagel een blikje met een koperdraadje op te monteren. Als de wekker gewoon af loopt, schiet er een veertje naar voren. Ik maakte het toen zo, dat het veertje dat blikje neerkwam. Aan het veertje bevestigde ik een koper draadje, dat ik aansloot op een bei- transformator. Raakte nu dat veertje het blikje, dan was de verbinding ge sloten en begon een electrische bel te ■atelen. Daar het ding af en toe wel eens weigerde, heb ik het blikje later vervangen door een boutje, met een platte kop (dit laatste omdat de wijzers er anders tegen aan komen). Het appa raat werkt nu al ruim 3Vz jaar prima en er is geen afloopveer nodig zoals bij de apparaatjes, waarover tot nog toe is geschreven." Uitvinders aan het woord De drie boeken zijn respectievelijk verhalen uit de jaren 1835 waarin de Trek, 18801881 waarin de eerste vrij heidsstrijd der Boeren tegen de Engel sen op romantische wijze wordt ver haald en 18951896 waarin de zonen en kleinzoons der Trekboeren met nog een oude boer, die ook de Trek heeft meegemaakt de tachtigjarige Dirk Kloppers de inval van de Engels man Jameson met zijn soldaten bij Krugersdorp weerstand bieden. Het is met deze boeken, die voor de jeugd bedoeld zijn, eigenlijk een raar geval. Volgens de eisen, die er nu aan boeken voér de jeugd gesteld worden, deugt er wel ongeveer niets van. De heer Penning heeft, merken wij nu, zijn boeken maar wonderlijk in elkaar ge flanst. In deze boekenreeks deinst de schrijver voor niets terug. Nu eens onderbreekt hij zijn verhaal door een hoofdstuk „Engelse Staatkunde" in te voegen, dat, heel mild gezegd, verre van objectief en ook waar is. Dan weer waagt hij het er op zijn lezers op een Jameliik. uitvoerig fragmentuit een preek te onthalen, om een volgende keer zijn personen de meest dwaze ver halen te laten doen. En wat zijn verslagen van het slagveld betreft, staat hij ook voor niets! De boeren zijn op een enkele uit zondering na stoere helden, die met vaste hand en een koelbloedig hart achter de klipstenen niet anders dan kopschoten „omdat die bijna altijd dodelijk zijn" liggen af te vuren. De Engelsen daarentegen zijn, ook alweer op een enkele uitzondering na, de grootste schooiers en lafaards, die er in die tijd op de aarde rondliepen. Een enkele onder hen is van goeden huize, maar heeft dan, ondanks de ge beden en vermaningen van zijn moeder, dienst genomen in het leger van het schurkachtige Engeland. Gelukkig raakt hij dan gewond en wordt hij in een boerenfamilie liefderijk opgeno men, komt tot de ontdekking van de goedheid der Boeren, zijn eigen boze hart, bekeert zich, wordt beter, gaat terug naar Engeland om na jaren als een van die zeldzaam-fatsoenlijke En gelsen terug te keren en het Trans vaalse meisje, dat hem verpleegd heeft, te huwen. En op die manier laat de heer Pen ning zijn personages meestal te paard door het leven ijlen. Vrome, edele, Alleen maar kopschoten psalmzingende boeren en slechte, schurkachtige, wrede kaffers en En gelsen. En dat is nog niet alles wat de Boeren kunnen: het zijn scherpschut ters, die hun weerga nergens ter we reld hebben en zoals zij kunnen paard rijden zijn er op de hele wereld geen betere te vinden. Het is werkelijk allemaal wat te overdreven. Wat al te onwaarschijn lijk. Het is natuurlijk ook allemaal anders gegaan. Maar wat. doet dat er toe. De boeken van Penning waren iedere jongen en veel meisjes uit het hart gegrepen. In de opperste spanning volgden we de halsbrekende tocht van Dirk Klop pers op de hengst Hannibal, wanneer hij zich los maakt uit de omsingeling der kaffers. Vol bewondering zijn we voor Teunis de Leeuwen jager, die zijn doel nooit miste. Bijzonder genieten we van de wijze, waarop Reinhard Jansen onderhandelt met een Engelsman over de \crkoop van eén onvruchtbaar stuk grond, waar zich overigens waarschijn lijk goud bevindt, een onderhandeling, die tot hoogtepunt heeft, dat Jansen de Engelsman uit het raam smijt. Daar geno-ten wij van; maar de jeugd van vandaag ook nog? Dat moet inderdaad zo zijn. Ook de jeugd van nu vindt nog, uitzonderin gen daargelaten, machtig veel genoe gen in de zwart-wit-tekening, de snelle wisseling van het toneel en het duide lijk partij kiezen. En daar heeft Pen ning voor gezorgd. Is er dan geen ge vaar in dit soort boeken? Nauwelijks, geloven wij. Daarvoor zijn ze toch eigenlijk weer te goedmoedig. Tr. (Van een onzer verslaggevers) T\EZ.ER dagen heeft de heer K. Koetsdijk, onderwijzer, ver- U bonden aan de school van Stavenisse, zijn leerlingen gevraagd een tekening te maken, welke herinnert aan de over stroming. De Stavenisser ieugd, die midden in de ramp heeft vertoefdtekende muisstil en met veel overgave. De tekeningen, welke ontstonden, zijn in vele opzichten belangwekkend. De tienjarige Johannes Potappel tekende de dijkbreuk van de Scheldsedijk, precies voor het dorp, en vergat de zwem mende paarden (rechts onder) niet. De bootjes, waarmede de bewoners van de daken werden gered, komen hoe kan het ook anders drievoudig voor. -V NIEUWE MAATREGEL GEVANGENISWEZEN Naar het A.N.P. verneemt, is spoedig te verwachten de 'publicatie van een nieuwe gevangenismaatregel, ter uit voering van de beginselenwet gevan geniswezen. In deze maatregel zullen de beginselen, waarop de nieuwe wet berust, nader worden uitgewerkt. Vol gens deze beginselen wordt de tenuit voerlegging van de vrijheidsstraffen mede dienstbaar gemaakt aan de ver betering van de veroordeelden en de vergemakkelijking van hun terugkeer in de maatschappij. De televisie geeft volgende week in de uitzending op Dinsdag (NCRV, 20.15 uur) de eerste film van een serie van drie. die de BBC vervaardigde ter gelegenheid van de kroning van ko ningin Elizabeth, Deze documentaire heeft geheel betrekking op de voorbe reidingen van de kroningsfeesten en moet zeker gezien worden door de kij kers. die op 2 Juni ook aan het scherm zullen zitten om de plechtigheid van minuut tot minuut gade te slaan. Na de pauze is er een reportage vanuit de Jaarbeurshallen van Zu'.dafnkaanse volksspelen, gedemonstreerd door de honderd jonge Zuidafrikaners, die hier een maand on tournée zijn. Od Woensdag is er des avonds om 19.10 uur (NCRV) een kort program ma, gewijd aan de schrijfster Wilrna, o>e de volgende dag haar tachtigste verjaardag hoopt te vieren. En des avonds om 20.20 uur zendt men de in terkerkelijke geUiigenissamenkomst vanuit de Domkerk te Utrecht uit. Op merkelijke talenten als hoorsoelschrij- ver demonstreert de laatste tijd Jo v. d. Walle, van wie op deze Woemdag om 20.45 uur (Vara) ,,Mont Pele" wordt uitgezonden. Op Hemelvaartsdag verzorgt de NCRV uitzendingen van de bonds dagen, die te Groningen. Utrecht en Zwolle worden gehouden. De Avro geeft des avond? om tien voor negen een hoorspel van Dorothy Sayers uit de cyclus .Koning Incognito" een reeks evenzeer geprezen als gelaakte Bijbelse hoorspelen, die deze schrijf ster oorspronkelijk voor de BBC schreef. In het Vrijdagavondprogramma van de NCRV wordt de radio-première ge geven van de opera „De Nachtwacht" van de componist Henk Bndines op tekst van Tom Bouws. die voor deze gelegenheid Miikbaar zijn eieen om roep, de KRO even de rug heeft toe gekeerd9 Het nmroennrk"st en omroep koor, o.l v. Joh. den Hertog, voeren deze Nederlandse opera uit.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 2