EL ALAMEIN KAN SPOEDIG BEGINNEN
a i
Voorbereiding voor offensief
op Schouwen-Duiveland
door Piet Bakker
i! g g
SS SS ra
rib rib rib rib
■ill m v.
m rib
Mm n
11 n
11
4
ELSEVIERS WEEKBLAD
Zaterdag 25 April 1953
Het offensief van Rommel werd 9.Juli
1942 tot staan gebrachthet gro
te offensief, waarmee Montgomery
de Duitse maarschalk verpletterde, zette
23 October 1942 invan 9 Juli tot 23
October heeft menigeen zich boos afge
vraagd wat Montgomery toch wel uit
voerde. Montgomery verzamelde zeven
brigades met meer dan duizend tanks, en
wist zijn numerieke meerderheid op te
voeren tot de verhouding 2:1. Toen kon
hij naar Londen „Zip!" seinen, en het
defensief verlaten.
Het offensief van de zee had op 1 en 2
Februari 1953 plaatshet offensief van
Waterstaat wacht nog op het „Zip!" Deze
maand nog zal de aanval met volle kracht
worden geopend. Op 22 September de
streefdatum hoopt men de vijand uit
het land te hebben gedreven.
Wie op de Oosterschelde vaart, voelt dat
er een offensief in voorbereiding is. Af en
aan trekken sleepboten zware schuiten met
basaltblokken, rijshout, machines en mate
rialen naar Zierikzee, waar het hoofdkwar
tier is gevestigd. Van alle zijden wordt de
munitie aangebracht, soms van heel ver, en
zij moet gebracht worden naar een moeilijk
bereikbaar front. De zee verweert zich
krachtdadig tegen de aanvoer. En gedeel-
....Zierikzee...,
telijk met succes. Zo heeft zij de gaten in
de havendijk vlak bij de basis verbreed, zo
dat alleen bij dood tij de zware schepen
kunnen binnenvallen. Bij eb- en vloedstroom
kunnen slechts sterke schepen met een be
dreven man aan het roer het geweld van
het waterkanon weerstaan. Langzamer schui
ten met bedachtzamer schippers wachten
zes uur eer zij het risico aandurven. Gnui
vend en snuivend hebben de golven een
caisson uit de bres gedrukt, die het gevaar
lijkste gat moest stoppen. Waterstaat had het
goed getimed. De man, die de springlading
had aangebracht, moest zijn jasje in de steek
laten om niet het leven bij dit Van Speyckse
avontuur te verliezen. Maar de zee liet de
volgende aanvalsploeg op een bank lopen,
zodat zij de tweede schuit, die gezonken
werd, gemakkelijk de baas was. En de zee
kan de toevoer in de haven van Zierikzee
met haar geweld blijven bestoken.
Strijd met ups en downs
En nu baggert men ijlings de haven de Val
uit, die buiten de gevaarlijke zone ligt. Hier
hoopt zich het rijshout reeds op, worden de
zinkstukken gevlochten en zullen straks
andere materialen volop aangevoerd kunnen
worden. De herovering van Schouwen-Dui
veland is een strijd met ups en downs. De
laatste down deed zich bij uitzonderlijk hoog
water op 12 April voor. Toen bezweek de
opgelapte Oude Dijk bij Bruinisse en
stroomde weer een polder vol. De Schou-
wense Dijk, die van Zierikzee naar Brou
wershaven loopt, kon met zandzakken nog
net gered worden, anders zouden er heel
vervelende dingen zijn gebeurd'.
Maar als 't een beetje meezit, dan heeft
de zee hiermee haar laatste kans gehad. Zij
is al teruggedrongen uit de polder van Drei-
schor, die leeggepompt wordt. De helft van
de meer dan zeventig gaten, die zü in de
dijken sloeg, konden op de vijand worden
heroverd, maar de sleutelposities als Schelp-
hoek, Ouwerkerk en Sirjansland laten het
water vrij spel. Het is voor die stellingen,
dat de Oosterschelde druk van schepen is.
Daar zal straks de strijd beginnen.
„Waarom is zevenachtste van het ver
dronken land weer gedicht, en waarom talmt
men zo met Schouwen-Duiveland
Het antwoord is
Eertijds golden de IJmuider sluizen en de
Afsluitdijk als de grote avonturen op water
bouwkundig gebied. Al het andere was een
„karwei", zo geen „klusje". Toen kwam
Walcheren, en het verbleekte de faam Yan
de twee grote prestaties. De drooglegging
van Walcheren was korter voorbereid, moest
meer geïmproviseerd worden. Zo groot en
voor een buitenstaander onbegrijpelijk waren
de moeilijkheden, dat de Engelsen ongedul
dig werden en een soort ultimatum stelden.
Binnen veertien dagen moest de aanval wor
den geopend, anders zouden zij het
alléén doen. Die Engelse bevelhebber zweeg,
toen hij zich wat beter had georiënteerd.
Hij liet het aan de Nederlandse ingenieurs
over.
Improvisatie
Welnu Schouwen-Duiveland is verge
leken bij Walcheren tot dusver één impro
visatie geweest. Er moest onmiddellijk zon
der enige voorbereiding worden ingegrepen.
De hoofdingenieur ir G. Slotboom werd uit
het hoge Maastricht gehaald om de leiding
te nemen. Ir Verhey, die in de internationale
Rijnvaartcommissie zit, werd door dit
lichaam afgestaan ten behoeve van de droog
legging. Hij had de dijken van Walcheren
gedicht, en was dus door en door vertrouwd
met de materie. Prof. Thysse moest zijn col
lege's in Amerika onderbreken. Er kwamen
mensen uit Australië en Perzië, die daar be
langrijk werk deden, maar nu hun krachten
moesten gevën ter verdediging van hun land.
Wij hebben knappe deskundigen genoeg,
maar velen hunner verblijven in het buiten
land voor vlagvertoon, dat deviezen, in
brengt. Voor Schou
wen-Duiveland heeft
een ingenieurs- en aan
nemersmobilisatie plaats
gevonden. Want geen
waterbouwkundig werk
ooit in ons land ter
hand genomen, biedt
zulke moeilijkheden als
de drooglegging van dit
dubbel-eiland.
Daar is ten eerste
het grote aantal gaten.
Nooit heeft men kun
nen vermoeden, dat de
dijken, die de Zuid
zijde beschermden, te
laag zouden blijken. De
merkwaardige samen
loop van ongunstige
krachten overspoelde
echter de kruinen, on
dermijnde de achter
zijde, zodat er dijkval
ontstond, en de zee
stroomde vrij binnen.
Practisch zijn alle pun
ten, waar de dijken iets
lager waren door een
sluisje of wegenaanleg,
bezweken. Waren zij
een halve meter hoger
geweest, dan zou er waarschijnlijk niets ge
beurd zijn.
Dan komt de diepte van het land, dat
lager dan Walcheren ligt. In Schouwen
heeft men met één polder van ongeveer
10.000 ha te maken. Geen binnendijken
scheppen de gelegenheid om in étappes te
werken.
De geïsoleerde positie is een ernstig na
deel. Alle havens zijn bovendien tij-havens,
op Zijpe na. De enige bewoonbare plaats
Zierikzee ligt niet gunstig als uitvalsbasis.
Hoe de toegang is, vertelde ik reeds.
In veel gaten kan slechts enige uren per
dag worden gewerkt, daar het tij drie
meter verschil tussen hoog- en laag water
■■li '«l ii
llll 11 «IM»
te veel moeilijkheden biedt. Wanneer de
Amsterdamse burgemeester er zich dus pijn
lijk over verwondert, dat zoveel materieel
werkeloos ligt, dan kan Zijn Edelachtbare
aan de hand van het tij-tafeltje hiervoor een
verklaring vinden.
Tekort aan personeel
Wel heeft hij echter gelijk met zijn
critiek over het stil liggen van het werk ge
durende de week-ends. Maar de arbeiders
willen Zaterdag en Zondag thuis zijn, in
Sliedrecht, Werkendam en zelfs nog verder.
Alleen arbeidsplicht kan hierin verandering
brengen. En wie wil dat?
Er is een tekort aan geschoold personeel.
Wij mogen aannemen, dat de periode,
waarin de hulp van iedere sterke kerel
welkom was, tot het verleden behoort.
Het is geen kwestie meer van zandzakken
vullen, maar van zinkstukken vlechten. En
dat vereist vakkennis. Veel ervaren werkers
zijn over de grens, anderen konden niet vrij
gemaakt worden van werken, die voortdu
rende voorziening behoeven, zoals de
Hondsbosse zeewering. Alleen de Zuider
zeewerken werden ten behoeve van de
drooglegging gestagneerd.
En dan moest voor de huisvesting van de
arbeiders woongelegenheid worden ge
schapen, in een land, waar alles kapot, en
waar zelfs vaak geen ruimte is om een
barak neer te zetten.
Elet is maar, dat de buitenstaander
enig idee krijgt van het legio aantal
enorme bezwaren, dat de drooglegging
van Schouwen-Duiveland met zich
brengt. Thans hebben de voorbereidin
gen vrijwel hun beslag gekregen. El Ala-
mein kan spoedig beginnen. Over een
goede maand is het offensief in volle
gang.
Een tij-haventje
Ik heb de moeilijkheden gezien op een
punt, waar ze zich in een nutshell voor
deden. Bij „de Staart", een heel klein tij
haventje in een heel klein stukje T-vormige
dijk, die tussen drie heel grote gaten in bij
het gehuchtje SirjanSland is droog gebleven.
De rit er heen is eenvoudig genoeg.
Eerst tussen verdronken land door met een
jeep, dan komt er een eind, waar ook dit
vehikel jiet moet afleggen. Een „Wiesel" op
rupsbanden blubbert ons door de kledder
en de kuilen, en het laatste eind moeten wij
per motorboot afleggen". Er staat een eb-
stroom in de geul om er beleefd de hoed
voor af te nemen. Het bootje worstelt er
zich nog juist doorheen.
Een der opvarenden heeft een diep
respect voor die stroom gekregen. Twee
dagen tevoren werd hij met zijn bootje
onder een zandzuiger doorgetrokken. Tot
zijn geluk kiepte het bootje om, zodat het
als een duikerklok werkte. De man knijpt
zich nu en dan in het been om zeker te
weten, dat hij nog leeft. „Meneer, pas de
volgende dag ben ik geschrokken.
Er is op het stukje dijk ruimte voor een
paar directie-keten, maar de arbeiders zijn
ondergebracht in het verdronken gehucht
Sirjansland. Ze wonen op een zolder. Een
paar dorpelingen werden van hun evacuatie
plaats teruggehaald om de dijkwerkers te
verzorgen. Een bakker staat met water
laarzen voor zijn oven. Bij de springvloed
van een week geleden zei de oven „pssst",
omdat de zee er in kwam. Het brood werd
niet gaar. Er wordt in de kerk gekookt
Marietje, die koffie zet en schoonmaakt in
de keet, vindt het maar een leuk leven, me
neer. Om in Rotterdam met je duimen t«
draaien, da's toch niks gedaan, wat u! De
boerderij, waar zij woonde, is ingestort.
Acht doden in een klein plaatsje als Sir
jansland, meneer. Meegenomen door de
vloed, hè? 't Is je toch evengoed wat! Maar
Marietje vindt het leven al weer goed. Als
ik bedenk, met hoeveel moeite wij de Staart
hebben bereikt, dat realiseer ik me, wat er
aan vast zit om op dit onmogelijke plekje
draglines, vrachtauto's, buizen, basalt, rijs
hout aan te voeren. De stroom is een woe
dend obstakel. Op de drooggevallen schor
ren liggen schuiten op hoogwater te wach
ten. De zandzuiger ligt verderop in de
Grevelingen. 't Ziet er allemaal zo rustig,
bijna sullig uit. Maar aan de rand van de
schorren giert de stroom. De zee verdedigt
verbeten haar verovering.
Kosten verantwoord
Maar de mens zal deze strijd winnen!
Geen ingenieur, die eraan twijfelt, 't Kan
mee of tegenzitten, maar Schouwen-Duive
land komt weer droog. Zelfs al zou het
financieel niet verantwoord zijn om die mil-
lioen er in te steken, dan gebeurde het nóg.
Abandonneren is nooit in discussie geweest.
Bovendien zijn de enorme herstelkosten wel
degelijk verantwoord. Een gebied van
20.000 ha, zo groot dus als de Wieringer-
meerpolder, moet herwonnen worden. Als
dit eens 50.000.000 zou kosten, kwam het
op 2500 per hunder. Het dubhele van dit
bedrag ware ruimschoots te verdedigen.
Er giert een zware bui plotseling over die
verlatenheid van water en wat land. De
golven krijgen nijdige kuifjes. Die golven
klotsen en wroeten nu aan de huizen van
het dorpje, van al die dorpen, van flinke
stukken Zierikzee. Bij hoogwater vreten zij
aan de binten der daken. Ieder uur is een
uur van vernieling. En dit zal nog een
maand doorgaan. Elk huis, dat onder water
staat, is verloren. Dorpen zullen opnieuw
opgebouwd moeten worden. Men koestere
geen illusies.
Hef uur, dat nu ongebruikt voorbijgaat,
kan straks fataal worden en het verrichte
werk grotendeels teniet doen. Als men 22
September tot streefdatum heeft gesteld,
dan is dit niet een willekeurig gekozen dag.
Het betekentVóór de herfststormen dicht!
Wanneer er een barre noordwester op een
nog niet volkomen herstelde dijk gaat ben
ken, kunnen de gevolgen desastreus zijn.
Een verloren uur van nu kan een extra
maand in het najaar vergen. Is het wonder,
dat de verantwoordelijke leiders van dit on
berekenbare werk met bijna chirurgische
hardheid hun taak uitvoeren? Wij zijn ge
schrokken, toen de Oude Dijk bij Bruinisse
het weer begaf. In het hoofdkwartier van
Waterstaat maakte dié breuk niet zoveel
indruk. Befoerd voor de boeren, maar het
werk werd er niet noemenswaard door op
gehouden. Daar gaat het alleen om.
Als buitenstaander heb ik het recht, mijn
sentiment niet uit te schakelen. Dicht bij
mij zie ik het verzopen Sirjansland, en ik
bedenk, hoe een knus dorpje het zou zijn,
als de dijken van Schouwen-Duiveland eens
een halve meter hoger waren geweest.
Ter nagedachtenis.
Er is een houten wandbord op de Staart
aangespoeld. De letters van de bijbeltekst
zijn haast niet meer te lezen. Maar onder
aan is nog duidelijk leesbaar: ,,Ter ge
dachtenis aan onze evacuatie 25 Februari
1944 bij de familie Ph. Rietveld te Giessen-
dam". Dit volk is bij herhaling door het
noodlot gegeseld. Het is zo menselijk en
(Zie verder de volgende pagina)
TtEP-i VS.Z-E3
