Hoopvolle week voor de „hals"
van Zuid-Beveland
RANG
*t)e
pan
k
ARCHAEOLOGISCH WERK EN
VONDSTEN IN PALESTINA
DE
PANEELRADIATOREN enVERWARMINGSKETELS
„HET HUWELIJK VAN DE
HEER MISSISSIPPI"
ALGEMEEN HANDELSBLAD VAN ZATERDAG 25 APRIL 1953
0
Met de vrouwen keerden bloemen terug in de huizen van Rilland
(Van t
i onzer verslaggevers)
Wederom heeft een bootje van de Rijkspolitie ons van de
VOOR het Oostelijk deel de hals van Zuid-Beveland Zanddijk afgehaald. In veertien dagen tijds zijn opnieuw
is de afgelopen week byzonder belangrijk gewêest. In
het blijde licht van een onbewolkte lentehemel gebeurden
allerlei dingen, die voor het herstel van dit zwaar getroffen
gebied van grote betekenis zijn. Allereerst zag men Maan
dag weer dieseltreinen rijden tussen Bergen op Zoom en
Krabbendijke. Ten tweede werd het grote dijkgat bij Bath
gedicht. Dinsdagochtend precies om 11 uur een historisch
moment. In de derde plaats keerden vrouwen en kinderen
Donderdag naar hun huizen in Rilland terug. En op die
zelfde dag sloot een leger van ongeveer 1200 man het
laatste gat in de Kadijk, waardoor de polder van Waarde
voor verder watergeweld werd veilig gesteld en wellicht
spoedig droog zal komen.
Van Dinsdag tot en met Donderdag hebben wy in dit
gebied rondgezworven, te voet, per boot en per as. Op
vallend is de activiteit, die daar op het ogenblik heerst. In
de enorme dijkgaten bij Kruiningen, waar het twee weken
geleden bijna beangstigend stil was, wordt nu stug gewerkt.
„Dat is ineens gekomen nadat de minister van een inspectie
tocht in Den Haag was teruggekeerd", zegt vos; populi in
het geteisterde dorp.
Telefonisch wordt
een afspraak ge
maakt met de post-
commandant van het
dorp Waarde opdat wij.
zo lang het water
hoog genoeg is. per boot
naar deze zeer geïso
leerde plaats kunnen
gaan. Weer varen we,
zoals veertien dagen ge
leden, over de trieste
watervlakte die de eens
zo vruchtbare Kruinin-
genpolder bedekt. Het
bootje koerst naar de
plaats, waar de ponton
van de veerhaven tegen
een binnendijk geplakt
zit. Daar is het over
stappen. Van deze dijk
zien we het is Woens
dag honderden man
nen onafgebroken aan
het werk om de defini
tieve dichting van de
Kadijk voor te bereiden:
zandzak na zandzak g,
wordt aangedragen over
een smalle loopbrug, die
het laatste gat over
spant. Schelwit tekent
zich een tent af tegen
de blauwe lucht. Als een
donker stipje nadert de
politieboot van Waarde
over de glinsterende
waterspiegel. Postcom-
mandant Vrecke - - een
van die kranige Rijks
politiemannen die men
overal in het rampgebied ontmoet en
aan wie de geëvacueerde bevolking
ontzaglijk veel dank is verschuldigd
voor de wijze waarop zij huis en have
bewaken de postcommandant is zelf
meegekomen om onderweg inlichtingen
te geven. Het "ehele dorp staat nog
onder water; het is er nooit droog,
omdat het water in deze pl.m. 900 ha
grote binnenpolder niet zo gemakkelijk
wegvloeit als uit de Kruiningenpolder.
Alle elfhonderd inwoners zijn geëva
cueerd, grotendeels naar het nabije
Krabbendijke. maar er zitten er ook
op Walcheren en veel verder van huis
tot in Groningen toe.
Bij de ramp was in Waarde slechts
één dode te betreuren: een jonge man.
die een koe in veiligheid had gebracht
en ondanks een waarschuwing per fiets
naar het dorp terugkeerde om zijn
Twee dijken gedicht en
een dorp mor
ondergang behoed
papieren te halen. Dat er niet méér
slachtoffers zijn, is te danken aan het
feit. dat iedereen wist wat er kon ge
beuren. Eerst Zondagavond 1 Februari,
toen de Kadijk „gelijk een kam" werd.
stortte het water de polder binnen.
Het dorp met zijn zware. Zeeuwse
toren is, op het eerste gezicht, veel
minder zwaar .beschadigd dan Krui
ningen. We varen langs gevels van
welvarende huizen. Tot aan de venster
banken staat het water stil en trans
parant zonder golfslag: van de tuin
hekken z'en we slechts de kleurige
koppen. Maar van vele huizen zijn de
binnenmuren gebroken en hoe het er
in de eens zo propere kamers uitziet?...
Het interieur van de kerk is er vrij
goed afgekomen, maar de grote ge
reformeerde kerk, die op een laag punt
in het dorp staat, is van binnen geruï
neerd.
Een tragisch gezicht: alle fruit
bomen in bloei, sneeuwwitte bloesems
steken boven het water uit. zover het
oog reikt. De onderste takken zijn dood.
gruwelijk grijs: tot sover stijgt het
zMte water bij hoogtij. Daarboven vieren
de bomen hun laatste lente. Straks, als
z(j hun laatste eigen voedsel hebben
verbruikt, zullen zij sterven. De l n-
verdiepingen der woningen zijn
en. naar het schijnt, onbesc' "d
Keurig recht hangen de gord,.:jes
achter het vensterglas. Daar is de s er-
lijke villa Zonnewende van burgemeester
Van Burg. „Burgemeester is vandaag
naar Franeker", zegt onze gids, „dat
is de Friese stad die ons zo mooi helpt"
DE Rijkspolitie te Waarde vijf man
omvattend -- zetelt in het ge
meentehuis. Radiomuzlek klinkt
ons tegemoet. Dat is de radio, die
Waarde's bewakers van prins Bernhard
ten geschenke hebben gehad. We lopen
voorbij de onttakelde raadzaal, langs de
huizen gebroken en ingestort, maar in het centrum van
Kruiningen is het wat levendiger geworden. Meer mensen
dan gewoonlijk staan op het droge marktplein; zij zijn,
aangelokt door het mooie weer, een dagje naar het dorp
gekomen om naar hun woningen te kijken. Daar is de
dokter, daar is de notaris, daar is ook de predikant. „Ik
kom even meedelen", zegt ds Van Burgeier tot post
commandant Van Hoepen, „dat we Zondag 3 Mei een kerk
dienst houden in het café De Korenbeurs, ik zal dan meteen
het kindje van Labrije dopen."
De predikant heeft onderdak gevonden in Goes. De
meeste inwoners van Kruiningen zijn op Zuid-Beveland
gebleven, verdeeld over een aantal plaatsen. „Verleden
Zondag", vertelt ds Van Burgeier, „zijn we allen bij
elkander gekomen in Kloetinge, wij hadden daar de grote
kerk met herenbanken en al tot onze beschikking gekregen
en het is een Avondmaalsviering geworden die we nooit
zullen vergeten, het was precies alsof wij in onze eigen kerk
waren, al die bekende gezichten; en na afloop gebruikten
toe gezamenlijkhéél Kruiningen, de koffiemaaltijd!"
burgemeesterskamer die nu als machine
kamer er. opslagplaats van benzine en
olie dienst doet. In de secretarie staat
een grote tafel. Portretten van het
koninklijk echtpaar, potten met pere
bloesem. dampende koffie. Er is ook
een gastenboek, maar er staan niet veei
namen in, want „in Waarde komt bijna
nooit iemand op" bezoek, we hebben er
ook nog nooit een kranteman gezien".
De stemming onder de politiemannen
is voortreffelijk: één hunner kookt hei
eten. dat eens per dag uit Krabbendijke
wordt gehaald koken op butagas,
natuurlijk; er is geen ander middel.
DE „droge" -middag gebruiken wij
voor een wandeling niet zonder
hoge rubberlaarzen in de omge
ving van Kruiningen. De veerhaven is
droog, maar wij herkennen haar niet.
Zelfs de Kruinimgers weten niet wat zij
zien, als zij op de vele malen doorbro
ken betonnen weg staan tussen de met
kreken doorwoelde woestijnen van drijf
zand. Stil staan zij te staren naar links
en naar rechts. Vreemde geluiden klin
ken hun in de oren: de donder van
steenblokken, die ginds bij de grote
dijkgaten worden gestort, en het ruisen
van een waterval, machtig als van de
Niagara. Die waterval is thans een van
de grootste bezienswaardigheden van
Kruiningen. Over de Rijksweg naar
Rilland wandelt men erheen. Het is
geen gemakkelijke tocht, want het
water, dat van de Kruiningenpolder naar
de Westerschelde afvloeit, stroomt zó
heftig met witte krullen over het beton
weg. dat men moeite heeft op de benen
te blijven. Geniesoldaten en mensen van
de Zuid-Bevelandse Waterleiding profi
teren van de eb om naar de baileybrug
te rijden, die de militairen daar over
een gat van de weg hebben gebouwd om
de buizen van de noodwaterleiding tot
steun te dienen. Het gat in de weg is
naar schatting negen meter diep en on
geveer vijftig meter wijd 'heel vroe
ger moet hier een belangrijke waterloop
zijn geweest en het water perst
zich met dreunend geweld door, met
schuimkoppen en al, in een stroomver
snelling zonder weerga in ons land. Wat
weet men ervan, in het overige Neder
land? Des avonds in een koffiehuis te
Bergen op Zoom horen we een Braban
der aan de bittertafel de vraag stellen:
„Hoe zit het eigenlijk in Kruiningen en
Waarde? Kun je daar al weer wonen,
nu de trein naar Krabbendijke rijdt?"....
•olgende ochtend zijn wij naar
Rilland gegaan om er de terugkeer
van vrouwen en kinderen uit de
diaspora gade te slaan. De man
waren al Maandag gekomen. Die ruim
den, samen met een aantal iiverigen
uit Zaandam. Aalten en Valkenburg
de drie plaatsen, die Rilland adopteer-'
den de allerergste rommel op, sleep
ten alles wat in de huizen bedorven was
op straat en maakten vervolgens dat
Epii dar voornaamste straten van
Waarde, liet dorp dat nu de
Kadijk is gesloten weldra droog
zal vallen.
Nauwelijks waren de vrouwen terug
in opbloeiendRilland, of de grote
schoonmaak begon.
de straat schoon werd. De stationsweg
is omzoomd met hagen van roestige
potten en pannen, vormloze resten van
huisraad.
Van alle 2300 Inwoners van Rilland
en Bath één gemeente zijn er
2000 geëvacueerd geweest; de rest is In
de droge Frederika-, Bath- en Kreek-
rakpolders blijven wonen. De schade
aan de woningen is nogal meegevallen
d.w.z. aan de gebouwen, want de
interieurs zijn grotendeels vernield. Ook
de scholen kunnen weer worden ge
bruikt en het ligt in de bedoeling, zc
spoedig mogelijk de lagere- en de kleu
terscholen op gang te brengen. Voor de
huismoeders is dit zeer belangrijk, want
die zullen 'het de eerstvolgende weken
druk genoeg hebben met de schoon
maak. Er is schoonmaak en schoon
maak; mannelijk en vrouwelijk!
Voordat de vrouwen m Rilland terug
keerden, nog in de vroege morgen, wan
delden we door het dorp, waar de
mannen bezig waren de laatste hand te
leggen aan de voorbereiding voor de
ontvangst van hun gezinnen. De bakker
bracht ons vol trots naar zijn oven.
waarin de broden al lagen bruin te wor-
(Ingez. med.-advertèntie)
den. Zijn woonkamer zag er echter nog
desolaat uit en verdrietig bladerde hij
in een boek, dat eens een foto-album was
geweest; de kiekjes waren groezelige
vodjes geworden, kaal en leeg als na
brand, met alleen de resten van een
lamp nog over en een spiegel met
grauwe vlekjes. De kapper stond zijn
flesjes te ordenen op de gebarsten mar
meren plaat van zijn wankel geworden
wastafel. Nu en dan zagen wij een
vrouw verschijnen; zij kwamen per auto
of trein uit Noord-Brabant of van nóg
verder weg. Een jongen reed per fiets
door het dorp met een pak kranten over
de arm. „Ha, de krantenboer", riep
iemand lachend. Er klonk weer een lach
in Rilland. „Wachtmeester, moet ik mij
nog melden?' 'riep een jonge vrouw over
een heg. De witte molen liet zijn wieken
draaien. Nu reed een bus met wuivende
vrouwen het dorp binnen, een bus uit
Eindhoven. In de woning van de post
commandant Van Es van de Rijkspolitie
zaten wij op een gloednieuwe stoel
gloednieuwe tafel, behorend tot de
zojuist uitgereikte zgn. „kampeeruit
rusting" van het Rampenfonds, maar
vóórdat mevrouw Van Es koffie ging
zetten had zij iets heel belangrijks te
doen, nl. geraniums en begonia's voor
het gordijnloze venster te plaatsen.
Toen wij na dit bezoek verder wandelden
door het tot nieuw leven gewekte Ril
land, waren er in de meeste huizen
bloemen voor de ramen, zelfs bosjes
paardenbloemen en takjes bloesem van
de bomen. Het was ineens feest in het
dorp, een heel stil maar heel bloemrijk
feest. De eigenares van de kruideniers
zaak in de Dorpsstraat stond te stralen
achter haar toonbank. Zij had al weken
lang snoepreisjes naar Rilland gemaakt
's morgens heen, 's avonds terug
om ervoor te zorgen, dat haar winkel
knap voor de dag zou komen als het
grote ogenblik zou zijn aangebroken.
Eerst de winkel, dan het woonhuis. Hoe
zij dat allemaal zo mooi heeft kunnen
krijgen? „Iedere dag schoonmaak, me
neer, iedere dag opnieuw".
ZO was het in Rilland, Donderdag. En
in Bathdaar was het weer heel
anders. Rilland-Bath is de naam
van één gemeente, maar wat een ver
schil tussen beide delen! De Rillanders
zijn echte Zeeuwen, de Bathsenaren
zoals zij zich noemen -- een „eigen"
schippersvolk. Zelfs hun taal verschilt.
Dijk is in het Rillands „diek" en in het
Baths „daik". In Bath, in het grote dijk
huis, woont Rijkspolitiepostcomman-
dant J. Walraven, een Bathsenaar in
hart en nieren. Hij heeft ons iets laten
zien van het plaatsje, dat hij zo trouw
bewaakt nu iedereen nog weg is omdat
men er niet wonen kan. Van de dpk,
waar de gehele dag DUW-arbeiders met
rijshout sjouwen, gingen we omlaag
door de zware zachte modder van ver
woeste straten. Een van die straten
loopt recht naar- het gedeelte van de
Scheldedijk, waarvan het water de kruin
heeft weggeslagen en het was net alsof
het grote stoomschip in de rivier recht
op ons afkwam, een fantastisch gezicht.
Verschillende huizen mochten we be
treden; wat een ruïnes, onbeschrijflijk
grauw en stinkend. „Het ;s zo jammer",
zei de heer Walraven, „dat onze mensen
naar zo verre plaatsen zijn geëvacueerd,
want daardoor zijn ze minder in de
gelegenheid hier wat te komen op
ruimen overdag". En het is daarom des
te meer jammer, omdat Bathsenaren
mensen zijn, die zóveel van him woon
plaats houden dat zij niets liever willen
dan deze Augiasstal reinigen, omdat dit
voor hen het enige werkelijk bewoonbare
plekje op aarde is.
Markab-N na aanvaring
veilig in Dover
Het Nederlandse motorschip Markab—
is gisteravond één mijl ten Zuiden van
Folkestone in aanvaring geweest met de
Noorse tanker Sarita. De Markab-N liep
een gat op. Nadat reeds aanvankelijk
het noodverkeer was opgeheven, seinde
de Markab-N om 22 uur een SOS uit,
waarin om onmiddellijke assistentie werd
verzocht, De reddingboot van Dover is
toen uitgevaren. Later werd gemeld, dat
de Markab-N Dover had bereikt.
De Markab-N, die 499 ton meet, is het
eigendom van Nievelt, Goudriaan Co
te Rotterdam.
De Groningse kustvaarder Rian heeft
bij een aanvaring in de mist op de
Theems aan stuurboord en aan het ach
terschip schade opgelopen. Er deden zich
geen persoonlijke ongevallen voor.
Officiële publicatie
Opkomst militairen voor
inlevering van wapens
Voor de militairen, die op Maandag
27 April 1953 hun wapens moeten in
leveren, zijn enkele extra-treinen inge
legd. waarvan de dienstregeling hierna
volgt. Voor de inlevering te Deventer:
Utrecht C.S. v. 8.53 Amersfoort v.
9.14 Apeldoorn v. 9.49 -Deventer
a. 10.04. Voor de inlevering te Utrecht
en Arnhem: Den Haag S.S. v. 7.53
Voorburg v. 7.57 Rotterdam Maas v.
8.04 Gouda v. 8.26 Utrecht C.S.
8.54 Arnhem a. 9.40.
Met de vorengenoemde treinen moeten
reizen de militairen, woonachtig in een
der vorengenoemde plaatsen, alsmede
de militairen, die via een dezer plaatsen
naar hun bestemming reizen en derhalve
op een dusdanig tijdstip van hun woon
plaats moeten vertrekken, dat zij op het
desbetreffende station aansluiting heb
ben op de extra-trein. Alle overige mili
tairen moeten, ingevolge hun lastgeving,
reizen met de treinen of bussen van de
normale dienstregelingen, per eerste
reisgelegenheid na 7.00 uur, uitgezon
derd de militairen, die zich op 27 April
a.s. te 's-Hertogenbosch moeten melden
voor wapenonderzoek, welke moeten rei
zen met treinen van de normale dienst
regeling, zodanig, dat zjj zich te 's-Her
togenbosch kunnen melden op het in hun
lastgeving aangegeven uur.
(Ingez. med.-advertentie)
V1&
HC5
Enige bijzonderheden over
RANG zou men het nieuwe
woord voor versnapering
kunnen noemen.
U kunt kiezen uit een grote
sortering. In de eerste plaats
Cristalfruits, in diverse smaken;
frambozen, ananas, sinaasappel,
citroen, enz., alles van de fijnst
denkbare smaak.
RANG is hygiënisch verpakt
Op het beschermend omhulsel
staat duidelijk de naam RANG
ÜQ
Bijzonderheden over de jongste sensationele vondsten bij de Dode Zee
Te Khirbet Qumra'n een gebouw der Esseeërs opgegraven Bar Kochba
(Van onze correspondent)
Jeruzalem, 21 April.
/~\NDER de kort geleden aan de Dode Zee in Palestina gevonden rollen van
bybelfragmenten enz., bevinden zich acht en dertig manuscripten, die
tezamen negentien boeken van het Oude Testament en enige Apocryphen
bevatten, in het Hebreeuws en deels in het Grieks. De overige rollen bestaan
uit godsdienstige commentaren en verhandelingen, in het Aramees en
Hebreeuws, meest dè speciale literatuur van de secte, aan wie de grot eens
behoorde, uit het begin van deze jaartelling. Evenals de eerder ontdekte
manuscripten bevonden ook de nieuw ontdekte rollen zich in aarden krui
ken, en sommige in koperen vaatwerk.
Bijzonderheden over de nieuwe vondst heeft de directeur van het Jordaanse
Toeristenbureau dezer dagen aan de pers bekend gemaakt. Hij zeide dat de
Jordaanse regering hoopt dat er grote aantallen toeristen en geleerden thans
Jordanië zullen bezoeken om deze nieuwe rollen te bezichtigen, die in het
Jordaanse Museum te Amman en het Rockefeller Museum te Jeruzalem zul
len worden tentoongesteld.
TE Khirbet Qumra'n worden thans
opgravingen verricht door het Jor
daanse Departement van Archaeo-
logie (onder Lankester Harding), de
(Ingez. med.-advertentie)
Studententoneel in Hypokriterion
Een fascinerend stuk in uitstekende nachtvoorstelhng
door ASTV-Kothurne
HET werd laat op de avond, maar het
volk was schoon, vannacht in Hypo
kriterion. Wie misschien wat mismoedig
al na het middernachtelijk uur naar de
Roetersstraat was getrokken om daal
de premire van Het Huwelijk van de
heer Mississippi door de ASTV en
Kothurne te gaan bijwonen, is er in de
vroege ochtend klaarwakker en met een
hoofd vol gonzende gedachten vandaan
gekomen. Want dit was studententoneel
op zijn best: een onvoorwaardelijke
overgave van de spelers, volstrekte toe
wijding van de regisseur aan een stuk,
dat nergens beter tot zijn recht kan
komen dan in de gespannen, liefst een
tikje óverspannen atmosfeer van het
experimenterend toneel. Met hetgeen de
schrijver Friedrich Dürrenmatt in enkele
uren op het toneel laat geschieden blijft
•Jc toeschouwer op een alleraangenaam
ste manier in zijn maag zitten: het is
een stuk dat op allerlei manieren te
analyseren zou zijn. waar lang over te
bomen valt. dat vol zwakheden steekt,
maar van het eerste tot het laatste
woord boeit door de bezetenheid waar
mee het is geschreven, door de bran
dende hartstocht die uit de probleem
stelling. uit alle figuren en uit alle tek
sten spreekt. Alles is er in te vinden:
bitterheid en sneelsheid, grandeur en
n'.atvloersheid, filmgrappen cn dichter
lijkheid, maar bovenal onzekerheid.
Het is de onzekerheid, die alleen de
"anatiekc moralist ker.ncn kan. wanneer
hij heeft besloten met geen enkele drog
reden meer genoegen te nemen en drif
tig de algemene en persoonlijke zedelijk
heid aan rafels eritiseert: Dürrenmatt
is zulk een moralist. In zijn stuk is er
een voortdurend gelijk en ongelijk in
alle personen, een onafgebroken gevecht
om helderheid een hopeloos gevecht.
De bezeten Openbare Aanklager Mis
sissippi. die de wet van Mozes terug wil
en er honderden doodvonnissen rioor-
iaagt. de fanatieke rcvolutionnair in wie
het algemeen heil en de persoonlijke
eerzucht onontwarbaar zijn verstren
geld, de verlopen graaf die zich ruïneert
voor wat een „liefdeloze liefde" blijkt te
zijn, de vrouw die alles is onbereken
baar als het leven zelf, buigend voor het
recht van de erotisch sterkste maar
meesteres van allen heeft één van
hen meer aan zijn zjjde dan het eigen
gelijk Misschien alleen de vrouw uit de
kracht van haar natuurlijkheid en drift,
misschien ook de minister van justitie
die de politiek als een berekend steek
spel bedrijft en als enige aan het eind
van het stuk zegeviert, arm aan ziel
maar rijk aan succes. Voor het overige:
dood of waanzien, een waarlijk Shake-
speareaanse apotheose.
Daarmee is dan alleen iets gezegd
van de inhoud, waarin krachtdadige en
groteske moordpartijen naast prachtige
stukken proza figureren. De vorm ont
trekt zich eenvoudig aan karakteristiek.
Gespannen scènes wisselen af met zotte
invallen en komische interrupties, de
figuren spreken tegelijk tot het publiek
en tegen elkaar, het toneel is tegelijk
naturalistisch en fantastisch, midden in
hoogst ernstige vertogen vallen plotse
ling opmerkingen, waarvan men niet
weet of ze luguber of gewoon grappig
ztfn. De toeschouwer zit er inderdaad
soms mee verlegen, of hij moet lachen
of niet, hetgeen in dit geval betekent
dat hij voornamelijk met zichzelf ver
legen zit en dat is een van de schoonste
dingen die het toneel kan bereiken. Een
deel van het studentenpubliek blonk bij
de première vannacht uit door onbegrip
en stellde zich veilig door maar om alles
te grinniken; wie zich voor dit merk
waardige stuk wil openstellen voelt zich
na afloop dooreengerakeld en onthutst
en heeft alle reden Dürrenmatt dank
baar te zijn.
Maar het is het voorrecht van de
kunst, dat zij de troebelste emoties in
schoonheid kan herscheppen. Zo was er
bij deze voorstelling behalve de schoon
heid van de taal ook de verheffing door
het spel. De uitvoering voldeed aan zeer
hoge eisen, en wat regisseur Ton Lutz
met zijn jeugdige acteurs heeft tot stand
gebracht doorstaat strenge critiek. De
Openbare Aanklager trof door een
fraaie beheersing die zijn rol te meer
sinister maakte, de revolutionnair door
een vlammende bezieldheid, de graaf
door een werkelijk beangstigende wisse
ling van dronkenschap naar nuchter
heid, van geestdrift naar morbiditeit en
waanzin. Het meisje dat de moeilijke rol
van de vrouw Anastasia op zich had ge
nomen bezat hiertoe wel de lome sen
sualiteit, maar niet de felheid. Ook de
kleinste bijrollen waren door gode spe
lers bezet. Zij allen slaagden er in de
vreemde spanningen waar dit stuk vol
van zit te doen gevoelen en de raadse
len tot klemmende onzekerheden te ma
ken, daarmee doende in de geest van dit
stuk, waarvan men de bodem slechts
gissen, niet aanwijzen kan. De voorstel
ling wordt vanavond er. morgen cn
voorts op 1, 2 en 3 Mei in Hypokriterion
herhaald.
W. B.
Friese beweging vraagt:
Verplicht leervak en tolk
in de rechtzaal
De voorstellen die minister van On
derwijs, Kunsten en Wetenschappen no
pens het onderwijs in het Fries op de
lagere scholen heeft aangekondigd en
het rapport van de commissieKingma
Boltjens over het gebruik van het
Fries in het rechtsverkeer, heeft de
raad van de Friese Beweging aanleiding
gegeven zich in een adres tot de minis
ter te wenden. De raad verklaart daar
in o.a.. dat hij opneming van het Fries
als facultatief leervak in de wet op het
lager onderwijs onvoldoende acht en
dat slechts verplichte invoering tot een
werkelijke oplossing zal leiden Voorts
verklaart de raad, dat hij het recht van
het gebruik van de Friese taal voor de
rechtbanken in Friesland onverkort en
onbelemmerd gehandhaafd wenst te
zien en dat het bezwaar van het niet
verstaan van het Fries zolang de rech
ters en de rechtelijke ambtenaren het
lories nog niet ten volle verstaan, te
ondervangen ware door toevoeging van
een tolk.
UIT DE STAATSCOURANT
Jkvr, A. A van Eysinga te Leeuwarden
is benoemd tot ridder ln de orde van
Oranje-Nassau.
WOLVEILINGEN
SYDNEY, 23 April. De prijzen voor
Merino vllesvol en Skirtings, vrij van
groeifouten, waren hier heden 2j<3> hoger
Andere mei ino-soorten. fijne comebacks
en crossbreds en grovere soorten werden
tegen de betere prijzen van gisteren ver
kocht. De mededinging was scherp en al
gemeen. Engeland, het Continent en Japan
waren de voornaamste kapers, terwijl er
ook plaatselijk goed werd gesteund Totaal
waren de vornaamste kopers, terwijl er
welke er 14.864 werden verkocht.
Ecole Bibllque (onder Père de Vaux),
het Rockefeller Archaeologische Mu
seum en de American School for Orien-
Research, welker gebouwen zich
eveneens in het tot Jordanië behorende
deel van Jeruzalem bevinden, en sinds
enige tijd ook door archaeologen van de
Universiteit te Leuven, onder prof.
Ryckmans. Israëlische archaeologen
worden er niet toegelaten.
Te Khirbet Qumra'n hébben Lankes
ter Harding en pater de Vaux het vo
rige jaar een gebouw aan het licht ge
bracht, dat naar zij menen het hoofd
kwartier was van de Esseeërs, de Jood
se secte van xoélke naar men meent
deze rollen afkomstig zijn. Het recht
hoekige gebouw, van 30 bij 37 meter,
met bijgebouwtjes aan drie zijden, da
teert uit de tweede of eerste eeuw vóór
Chr., en is waarschijnlijk omstreeks
70 na Chr. door de Romeinen in brand
gestoken; de hier gevonden munten da
teren van 10 tot 67 na Chr. Bij het ge
bouw bevinden zich een grote ciste'rna
(waterput) en een begraafplaats, waar
lange parallele rijen minstens dui
zend personen, mannen en vrouioen,
ijn begraven. Volgens Lankester Har
ding en pater de Vaux is hier het cen
trale gemeenschapsgebouw der leden
van deze secte geweest. Zij nemen aan.
dat deze in het jaar 70, toen zij voor
de Romeinen de vlucht moesten nemen,
hun heilige boeken in de talrijke grot
ten in de omgeving verborgen.
IN hetzelfde gebied, ln de Wadi Mu-
raba'at ten Z.O. van Béthlehem,
eveneens in Jordanië, heeft Lankes
ter Harding onlangs eveneens in de
grotten een belangrijke vondst van tek
sten gedaan, uit de tweede eeuw na
Chr. Onder de papyri en perkamenten
fragmenten zijn exemplaren van de
proclamatie van de Joodse vrijheidsheld
Simon Bar Kochba, die in 132135 de
opstand tegen de Romeinen leidde
munten, tijdens de opstand geslagen; er
een brief van hem aan zijn bevelhebber
'n.deze streek. Uit de klassieke schrij-
ërs weten wij. dat tijdens de opstand
an Bar Kochba de Joden zich naar de
wildernis van Judaea terugtrokken en
vandaar het verzet tegen de Romeinen
voortzetten. Onder de vondsten is ook
een collectie Nabataeische papyri.
Nabataeërs waren een uit Arabië af
komstige stam, die ongeveer 2000 jaar
geleden ten Zuid-Oosten van de Dode
Zee woonden, waar Petra hun hoofd
stad was, Tot nu waren van hen al
leen inscripties bekend, die niet veel
meer dan namen en enige korte mede
delingen bevatten; dit is de eerste maal.
dat continue teksten zijn gevonden.
BIJ Jericho is sinds Januari 1952 een
expeditie van de British School of
Archaeology, onder leiding van
miss Kathleen M. Kenyon, aan het
werk, met medewerking van de Ame
rican School of Oriental Research, en
met een drieledig doel: verdere gege
vens te verkrijgen over de tijd van de
val van de laatste stad uit het bronzen
tijdvak, die waarschijnlijk veroorzaakt
werd door de Israëliten onder Josua;
de zeer rijke graven in de buurt van
Jericho nader te onderzoeken; en een
verder deel op te graven van de neoli-
thische stad. waarmee professor John
Garstang in 1935 een begin had ge
maakt.
Om ons tot het laatste punt te be
palen: niet alleen bleek, dat het neoli-
thische Jericho niet slechts een kleine
nederzetting, maar een werkelijke stad
geweest, de eerste neölithische stad
ter wereld, die ons bekend t's. Maar
juist op de laatste dag van de winter'
expeditie van nu is hier een zeer be
langrijke vondst gedaan van zeven uit
omstreeks 500 vóór Chr. daterende,
merendeels zeer fraaie, koppen, die de
indruk maken portretten te zijn. Het
bovengedeelte van de koppen is ge
boetseerd rondom schedelsen de on
derkaak is van gips; de ogen zijn met
schelpen ingelegd, en wenkbrauwen en
oogleden met verf aangegeven. De kop
pen hebben rechte neuzen; met brede
neusgaten, en dunne lippen. De kop
pen, die gevonden werden onder de
drempel van een gebouio, en alle een
verschillende uitdrukking hébben, kun
nen óf tropheeën zijn van verslagen
vijanden, óf hetgeen meer waar
schijnlijk wordt geacht icegens de grote
zorg, die er aan is besteed vergod
delijkte voorouders.
IN Israël in tegenstelling met Jor
danië zijn buitenlandse archaeolo
gische expedities tot nu toe zeer
schaars. Zoals reeds gezegd, liggen de
gebouwen van de voornaamste buiten
landse archaeologische instituten, die
vóór de oorlog in Palestina werkzaam
waren, nu op Jordaans gebied, evenals
het Rockefeller Museum. Israël zou
echter gaarne buitenlandse archaeolo
gen in zijn gebied werkzaam zien. Het
laatste nummer van het Bulletin van
het Israëlische Departement van Ar-
chaeologie stelt de waarde van de sa
menwerking door buitenlandse expedi
ties in het licht, en deelt mede, dat de
Israëlische regering hun een belang
rijke financiële tegemoetkoming zal
verstrekken. Intussen zijn in de afge
lopen winter reeds twee leden van het
Oriental Institute van de universiteit
te Chicago werkzaam geweest in het
Noordelijk gedeelte van Beth Jerach
aan het Zuideinde, van het meer van
Tiberias en heeft de universiteit te
Leeds een kleine ploeg naar Jaffa ge
zonden.
Het leeuwendeel van het werk ver
richten echter de Israëli's zelf: het
Regeringsdepartement van Archaeoln-
gïe, de Hebreeuwse Universiteit, en de
Israëli Exploration Society. Deze laat
ste is een particulier genootschap vau
vaklieden en belangstellende amateura,
dat reeds veertig jaar bestaat; aan
haar drie-daagse jaarlijkse archaeolo
gische conferentie van dit najaar te
Beth Jerach, hebben niet minder dan
duizend personen deelgenomen.
De na het recente overlijden v^n
prof. Sukenik bekendste Israëlisc ie
archaeoloog, prof. Benjamin Maz ir
(Maisler), zal misschien voorlopig wei
nig tijd voor archaeologisch veldwe 'k
hebben. Na in November rector mag
nificus der Hebreeuwse Universiteit te
zijn geworden een functie, die dst.ir
doorgaans drie jaar door een en deze f-
de persoon wordt vervuld is hij de:;?r
dagen tevens tot president van deze
universiteit gekozen, zodat nu voor .!e
eerste maal rector en president een - n
dezelfde persoon zijn.
Intussen gaan de opgravingen dojr.
Deels systematisch zoals te Br.h
Jerach, waar Israëlische archaeolog. n
reeds enige jaren het zuidelijke deel op
graven, dat overblijfselen bevat van Ce
Vroege Bronstijd tot het Hellenistische
Tijdvak. En deels als gevolg van toe
vallige ontdekkingen van overblijfselen
uit het verre verleden, die worden ge
daan bij het bouwen van nieuwe huizen
of het aanleggen van wegen. Zo is ten
Noorden van Haifa onlangs bij het aan
leggen van de nieuwe haven aan de
mond van de Kishon een begraafplaats
van ongeveer 230 vóór Chr. ontdekt;
te Bath Jam, een voorstadje van Tel
Aviv, een haven uit de Perzische pe
riode en te Beersjeba aardewerk uit de
tijd der aartsvaders, omstreek 3500
vóór Chr.
De gemeentebesturen van deze plaat
sen tonen een levendige belangstelling
in het verloop van deze opgravingen,
waarvoor zij zelfs een subsidie geven
en een bescheiden museum inrichten.
En de bevolking van deze plaatsen
in Beersjeba b.v. vrijwel geheel nieuwe
immigranten beziet met begrijpelijke
trots deze overblijfselen van een over
oud verleden in hun nieuw-oude land.
