NIEUWERKERK, dorp in de zee
W ar woordraadsel
Chr. Academie voor L.O.
vraagt ruggesteun
Met stormboot naar
„De Mee Baal"
Pioniers in de
laatste Vesting
J^AGELIJKS, als het Weer
gunstig is, vertrekt er een
stille ploeg uit Zierikzee, over
wegend vrijwilligers, die aan
de Stenendijk in een langge
rekte motorboot slappen. Zij
hebben een klein bijna vierkant
bootje op sleeptouw, dat in den
regel in het namiddaguur een
droeve last bevat.
C.A.L.O. straks
naar Rotterdam
Niet Piekeren maar Puzzelen
LADDERWEDSTRIJD
105e OPGAVE
(Va
speciale verslaggever)
VAN de Stenendijk, ten Noordoosten
van de stad, onderhoudt Zierikzee de
dienst met Nieuwerkerk en Ouwer-
kerk, dorpen, die vervormd zijn tot
grillige, afbrokkelende terpen in de binnenzee
en vanwaar bet leven schijnt te zijn geweken.
Maar zoals bijna ieder omspoeld dorp op
Schouwen en Duiveland is er in de kom een
klein gebied, dat is drooggevallen en waar
enkele pioniers de wacht hebben betrokken
totdat betere tijden zullen zijn aangebroken.
Op een heldere voorjaarsdag hebben wij de
post „Nieuwerkerk' bezocht, er de sfeer onder
gaan, er het zelfvertrouwen en de rust van een
kleine gemeenschap, welke lang niet uitsluitend
uit Zeeuwen bestaat, bewonderd. De rijks
politie te water, versterkt met collega's van
elders, onderhoudt een dagelijkse dienst naar
de bijna verdronken dorpen, waar vooralsnog
de kern behouden is gebleven.
ge-z'orr o p
A/ieUIVfRKÊRk
API'k. 'JSi
;,Het dorp ligt in de zee", merk
te bootsman A. Kes op, toen we
des morgens na eerst onze kuit
laarzen voor lieslaarzen te hebben
verwisseld in de glooiing van
de binnendijk in zijn stormboot
stapten. De Aalsmeerse politieman
Van der Merwel, evenals Kes tij
delijk aan.de dienst van de Rijks
politie op Schouwen en Duiveland
toegevoegd, completeerde de be
manning. Het is 'n half uur varen
naar Nieuwerkerk, dwars over de
woelige binnenzee, langs huizen
en boerderijen, die langzaam in
gchuine richting hellen. Bijna da
gelijks stort een huis in, bijna da
gelijks verandert het sombere as
pect op deze vaart over vrucht
baar bouwland.
De mannen van de stormboot
zijn langzamerhand deskundig in
hei schatten Van de ondergang
van een huis. De rukkende vloed-
stroom en de zuigende ebstroom
vreten gestaag door en brengen
de hechtste huizen, de kapitaalste
boerderijen langzaam maar zeker
op de knieën. Als men de zee de
tijd laat en haar weken achtereen
laat komen en gaan, knauwt zij da
gelijks haar prooi.
Op onze tocht naar de vesting van
het rampzalige Nieuwerkerk moest de
Aalsmeerder telkens de peilstok han
teren. De dag tevoren had de storm
boot, die de dienst op Ouwerkerk
onderhoudt, reeds drie keer haar
schroef verspeeld. Palen van afraste
ringen, palen van hekken of drijvende
zandzakken en matrassen maken dade
lijk de schroef van de lichte buiten
boordmotoren onklaar. En al zeggen ze
van sergeant-monteur Schaap in Zie
rikzee, ervaren pontonnier, dat, als je
bij hem een splitpen inlevert, hij er
«en motor omheen bouwt, ook zijn
geduld neemt een einde....
Maar bootsman Kes, Volendammer
van geboorte, kent de zee al is de ver
raderlijkheid van deze binnenzee niet
te vergelijken met de grote binnenzee
voor Volendam.
De vaarweg leidt onder neerhangen
de telegraafdraden door, langs een
tuinderij, het verenigingsgebouw, het
kerkhof en dan recht door de Stations
straat van Nieuwerkerk naar de merk
waardige burcht".
Vier vijfde deel van de woningen
van dit Duivelandse dorp zijn in de
afgelopen maanden reeds onder gegaan,
maar het ouderwetse hotel met zijn uit
zonderlijke naam ,,De Mee Baal" staat
letterlijk als een vesting op het hoog
ste punt van dit dorp.
De eigenaar, de heer Van Felius, een
forse Zeeuw, die de vloedplankjes voor
de achterkeuken bij de hand houdt,
heeft ons uit de doeken gedaan, dat
de naam „Mee Baal" (het wordt niet
aan elkaar geschreven en er behoort
beslist geen 1 in) iets te maken heeft
met de meekrap, een verfplant. In het
verleden was de koffiekamer van dit
hoge forse huis de vergaderplaats voor
handelaren, die bij deze verfplant ge
ïnteresseerd waren. Vermoedelijk heeft
het hotel eerst „De Meekrap" geheten;
De mannen zijn in het rub
ber gehuld en dragen hand
schoenen als Waren zij chirur
gen. Een der mannen noemde
ons twee aangrijpende cijfers.
Nieuwerkerk betreurt 284
dodenmen heeft er lot dus
verre 150 geborgen en gekist
op de dodenakker van Zierik
zee. De dag Waarop wij
Nieuwerkerk bezochten was
het aantal, dat geborgen is,
tot 155 gestegen.
„Twee mannen, twee vrou
wen en een jongetje", zei
Pieler Jan Bakker van de
rijkspolitie ie Amsterdam, die
de dagtocht meemaakte.
Wij hebben het diepste re
spect voor de mannen van de
rijkspolitie te Water en de bur
ger-vrijwilligers, die vaak
dag in dag uit dit droeve,
maar hoogst noodzakelijke
Werk verrichten.
Zij doen het waardig en
met de grootste eerbied voor
de dood.
Grauwe dekens dekken de
slachtoffers, de mannen, de
VrouWen en de kinderen, licha
men, welke de zee na meer dan
tien Weken nauwelijks wenst
prijs te geven.
JEUGD-ZEEVERBOND
OPGERICHT
(Van onze Haagse redacteur)
Om te voorkomen, dat verschillende
activiteiten van het Nationaal Jongeren
Verbond beëindigd zouden moeten wor
den nu ddt verbond onlangs is opge
heven, is een stichting in het leven
geroepen, genaamd het Jeugd-Zeever-
bond. Krachtens de stichtingsakte wil
dit verbond, met eerbiediging van
ieders godsdienstige overtuiging, onaf
hankelijk van enige politieke richting
en in de overtuiging dat de scheep
vaart en al wat daarmee samenhangt
voor ons koninkrijk een levensbelang
is, er aan medewerken de Nederlandse
jongeren lichamelijk en geestelijk op
hun maatschappelijke taak voor te be
reiden en hen „zeebewust" te maken.
De middelen om dit doel te bereiken
zijn het oprichten en in stand houden
van zeekadetkorpsen. het organiseren
van zëekampen en het in stand houden
van een nationale jeugddienst, die ad
vies geeft bij beroepskeuze
Voorzitter van het dagelijks bestuur
van de stichting is de heer A. Th. C.
Schiebergen te Arnhem.
De administratie van het Jeugd-zee-
verbond is gevestigd: Onder de Linden
122 te Arnhem.
Advertentie
'iiaaliJlw
Deze vreemde lettertekens
vormen het woord „Aspirin"
in de Siamese taal.
Men moge andere gewoon
ten hebben in Siam, maar
hoofdpijn wordt daar, even
als hier, bestreden
met Aspirin (alléén A
echt met het Bayer-
kruis).
Aspirin A,
ü/nrf-u* 0VERAL
ftOOt&tHMUS, TER WERELD
zwaar gebombardeerde dorp tal van
taken verricht.
Op het dak van de keuken heeft de
postcommandant Lotens van Nieuwer
kerk een zendertje. Iedere dag om
streeks het middaguur roept hij Huize
„Havenoord" op, het hoofdkwartier
van de Rijkspolitie te water in Zierik
zee. Deze Lotens logeert in „De Mee
Baal". In zijn schaarse vrije uren
maakt hij in de achterkamer van het
hotel z'n haard schoon, die hij uit zijn
huis, dat waarschijnlijk reeds in de
golven is verdwenen als deze regels
gedrukt zijn, nog heeft kunnen redden.
Hij is als het ware het hoofd van de
pioniersgroep, welker samenstelling zeer
nationaal is. Daar zijn de Andijker
schippers, die vrijwillig naar het eiland
zijn gekomen als zovelen en nu
in dienst van de gemeente met smalle
ondiepe boten beurtvaartdiensten ver
richten.
Verlanglijst
„Jans" de weduwe De Braai
Nortier en haar dochter Betsie lei
den de huishoudelijke dienst.
„Dit moet er morgen komen," zei
.Tar.s, en ze liet ons haar verlanglijstje
lezen:
„Twee bolletjes (kaasjes), drie krat
ten melk, een kilo kalfsvlees, vijf pond
boter, een blik biscuits, een half pond
rookvlees, een half pond ham, vier
bussen spinazie en een kilo witlof".
De Amsterdammer Kes, onze boots
man, suggereerde, dat het meeste ver
dwijnt in de magen van de Andijkers.
Het moet gezegd worden, dat joviale
Jan Schuitemaker er weg mee weet,
maar ook de jonge Andijkers Dol en
Hooieveld konden er mee terecht.
de volksmond heeft er „De Mee Baal"
van gemaakt.
En nu is het een waar toevluchts
oord geworden voor allen, die een paar
uur bij gunstig weer en gunstig tij
naar hun dorp komen om mee te
nemen, wat nog niet verloren is ge
gaan. Tegen de achtergevel van het
ouderwetse hotel heeft een ploeg van
gemeentewerken van Nieuwerkerk een
kistdam, met drie pakken stro tussen
dikke planken, aangebracht. Op deze
wijze heeft het hotel het aanzien van
een burcht gekregen.
Als óók dit hoge antieke koffiehuis
met zijn opkamertjes door de vloed-
stroom wórdt aangetast, dan zal men
het kleine centrum van Nieuwerkerk
moeten opgeven. Bij hoog water blijft
ongeveer honderd vierkante meter in
de omgeving van de Kerkstraat droog.
I-Iet hotel ligt precies in dit gebied en
is de centrale post voor een kleine
gemeenschap, welke in dit schijnbaar
Als er boeren komen, die bij laag
water naar hun boerderijen willen, dan
varen de Andijker schippers ze er heen
en helpen bij het transport van het
in de regel geringe bezit, dat nog
waarde heeft. Zij tanken zoet water
aan de Stenendijk, laden de levens
middelen in, varen als het zo uit
komt met autoriteiten of dames van
het Rode Kruis rond en zijn water
geuzen van de beste soort op en rond
om de terp Nieuwerkerk.
We zijn door het ineengeschrompelde
dorp gewandeld, vierhonderd meter
naar rechts, driehonderd meter naar
links. Het wegdek is spiegelglad van
de vette natte klei en men moet her
haaldelijk over lawines hout stappen.
Van de „Mee Baal" met haar brandende
kachel naar het grootste houtveld van
de omtrek is een luttel aantal stappen.
Onder dit houtveld van planken, schot
ten, balken, deuren, zolderingen, plin
ten en spanten moeten nog verschei
dene Nieuwerkerkers liggen.
We ontmoetten in Nieuwerkerk dr.
Vleugel Schutter, die weer eens naar
het eilandje gekomen was om de be
zetting van de vesting een prik te
geven. In dit gebied is de kans op in
fecties zeer groot, een onbeduidende
schram kan reeds gevaarlijk zijn. Men
heeft er altijd jodium bij de hand.
Natuurlijk gaat de dokter by laag
water even naar zijn huis aan de zo
genaamde Ring midden in het dorp,
schuin tegenover de luidklok, die op
een grasveld is neergezet en is uitge
luid
Op de deur van het doktershuis
prijkt een bordje: „Alleen voor spoed-
boodschappen bellen".
In zijn absurditeit herinnerde het
ons aan de mededeling in de hoge
gelagkamer van Van Felius, waar een
wandbord met „Hier wordt niet ge
mopperd" hangt.
De dokter inspecteerde zijn antieke
meubilair, wreef over de sliklaag en
wees ons met trots hoe hij zijn apotheek
had opgeruimd. Alle flessen stonden nu
dermate veilig, dat. zelfs een extra-
gretige vloed wel hoog moest reiken.
Met wrange humor vestigde de arts
van Nieuwerkerk onze aandacht op het
wandbord in zijn spreekkamer, waar
aan de golven net niet hadden kunnen
lekken: „Wie zee houdt, wint de reis".
Klein dierenrijk
Bootsman Kes wels naar buiten, naar
een witte kip, die parmantig over
drijfnatte strobulten hipte. De enige
kip van Nieuwerkerk!
Een welgevoede kat Betsie zorgt
liefderijk voor de éne hond en elf
katten van het dorp slipte langs een
scheefgezakte benzinepomp, waartegen
een gehavende bromfiets stond te
roesten.
We schuifelden een hellend straatje
in, sopten onze lieslaarzen schoon en
stapten weer bij „Moeke" en Betsie
naar binnen.
„We hebben tlixi miaiinen in huis, ik
moet iedere morgen twaalf bedden op
schudden. Erg schoonhouden doen we
het niet met al die modderlaarzen. Een
beetje aandweilen, dat is alles," ver
klaarde Betsie, die glunder keek, want
die komende Zaterdag kwam haar ver
loofde, de zoon van de hotelhouder,
naar de „Mee Baal".
Het dorp brokkelt zienderogen af.
Woningen, die ogenschijnlijk nog in
tact gelijken, zijn
onherroepelijk ge
doemd tot onder
gang. Want
golfslag is sterk
als in open zee.
Op deze ver
latenheid in de
grauwe vlakte,
waarop duizenden
uien dobberen,
heeft men sinds
kort zó wordt
er op alle fron
ten gepionierd
zelfs electrisch
licht. Maar niet
in de huizen, die
een wit kruis dra
gen, ten teken,
dat zij door red
dingsploegen of
in het somberste
geval door ber-
giogsplcegen zijn
bezocht. Er ver
dwijnen dagelijks
witgekalkt krui»
sen, omdat de
muren verzakken, instorten.
Van opzichter Schuiling kwam het
bericht, dat Ouwerkerk, het zuster
dorp op enkele kilometers afstand, be
laagd wordt door grote hoeveelheden
zand, welke de ondergang verhaasten.
Het kerkhof is al geheel verzand.
Bij de terugvaart leek de zee ons
ruw, maar bootsman Kes vond het
kinderspel. Toen vorige week bij vlie
gende storm hun watertank was weg
gespoeld van het „fort" en hij met de
stormboot naar Zierikzee moest om
twee melkbussen met water te gaan
halen, waren zwemvesten aan boord
geen overbodige voorzorgsmaatregel.
Wij noteerden nog, dat Nieu'.verkerk
1858 inwoners telde en aanvaai'dden
terstond de verzekering van de mannen
in de laarzen, in het pilo en met de
alpino's, dat het in één fcdem genoemd
kan worden met Stavenisse.
Wrakhout
Vooral als we denken aan die soms
zacht, soms onstuimig deinende velden
van wrakhout, die het puin van wo
ningen bedekken en waartussen zich
tientallen slachtoffers moeten bevinden.
Meer dan twee maanden na de ramp
is Schouwen en Duiveland nog volop
noodgebied Mocht men er aan twij
felen, dan spreekt een doodeenvoudig
schoolschrift, waarin wachtmeester Lo
tens zijn dagelijkse ervaringen ver
meldt, duidelijke taal.
„En hoe was het?" vroeg de com
mandant van de Waterpolitie in het
patriciërshuis, gelegen in hét bemod-
derd hart van Zierikzee, Wij konden
hem niets nieuws vertellen, maar wel
van de saamhorigheid en de sterke
sfeer, die twee Zeeuwse vrouwen, twee
Amsterdammers, drie Andijkers en
enkele Zeeuwen, die evenmin van wij
ken weten, er hebben geschapen.
Johannes van Felius keerde het
eerst naar de „Mee Baal" terug; hij en
de anderen blijven totdat Nieuwerkerk
helemaal ten onder gaat of totdat hun
dorp zal herrijzen.
Maar dan moeten de grote dijkgaten
bezuiden Zierikzee vóór de najaars
stormen gedicht worden en moeten
late voorjaarsstormen uitblijven.
Zoals in heel het noodgebied, maar
Zeeland in het bijzonder, zegt men:
„Sssst" als het weerbericht uit de luid
spreker komt. Oók in de gelagkamer
van „De Mee Baal", want daar hebben
ze volop radio.
(Van onze Rotterdamse redactie)
Bij het bijzonder onderwijs in Nederland is een ontstellend gebrek aan
bevoegde leerkrachten voor de lichamelijke oefening. Was dit tekort al aan
het licht gekomen toen de „gymnastiek" alleen op de middelbare- en U.L.O.-
scholen een verplicht vak was, nu ook op de lagere scholen één of meer uren
per week aan de lichamelijke opvoeding wordt besteed, is de kwestie urgent
geworden.
Een aantal onderwjjs-organisaties en jeugdverenigingen heeft de handen
ineen geslagen om tot een doeltreffende opleiding voor de middelbare akte
voor lichamelijke opvoeding te komen.
Zoals wij reeds eerder hebben gemeld, is uit dit initiatief de Christelijke
Academie voor Lichamelijke Opvoeding geboren. Deze academie vindt tot
September a.s. onderdak in het A.M.V.J.-gebouw in Amsterdam, maar zal dan
naar Rotterdam worden overgeplaatst. Reeds werd in de Maasstad een gebouw
aangekocht in het centrum van de stad. Dit gebouw voldoet aan alle eisen,
die men stellen mag aan een instelling als de C.A.L.O.
Bevriende relaties hebben de aan
koopsom voorgeschoten, hetgeen het
college van directeuren mogelijk maak
te om in ieder geval een werkprogram
ma op te stellen.
De C.A.L.O. begint dus met een
schuld, die alleen maar kan worden
voldaan, wanneer geheel protestants-
christelijk Nederland de handen in
eenslaat om gelden voor een oprich-
tingskapitaail bijeen te brengen.
Van vele zijden werden reeds bij
dragen ontvangen, maar momenteel
heeft men zeker nog 100.000.no
dig om het voorgeschoten bedrag te
rug te betalen en de inrichting van
het gebouw te bekostigen.
Deze 100.000.moeten er komen.
Onderwijsinstellingen en jeugd- en
sportverenigingen hebben hier een
taak. Maar ook de ouders van school
gaande kinderen en andere bij het
christelijk onderwijs- en organisatie
leven betrokken personen mogen niet
achterblijven. De plaats, die de sport
in de tegenwoordige samenleving
inneemt, is van enorme betekenis.
Ook in protestants-christelijke kring
Steeds groter wordt de aan
drang, weer eens met een war-
woordraadsel voor de dag te ko
men. D'e woorden zijn normaal
Nederlands en de enige „vreem
de" aardrijkskundige naam zal
nog wel meevallen.
De omschrijvingen volgen hier;
Horizontaal:
1. Gunstig gestemd voor je getal.
4- Ofschoon niet zo ver van een ver
eniging is het het toch.
7. De bode stak zich in een „voor
wereldlijk" strandvervoermiddel.
8. Spijt over een letter artikel kort
zij daar.
10. Dat is groot zonder thee op Sin
terklaas.
12. Kind der muse.
13. Loens in de war om een muziek
noot brengen.
14. In een woning blijven de snellen in
't huis.
17. De eerstvolgende radar omgezet in
trouweloosheid.
19- Vol verlangen zit U in de beren.
21. Het is rood menen zij, die de les
nog eens overlezen.
22. Geschikt, dus deugt het ding iets.
23. Marine-ingenieur kortweg in de
war wordt soldaat.
24. De neiging tot hazardspel lokt stug
maar te loos.
25. Ik trek Kloos uren en daar heb ik
verdriet om.
Verticaal:
1. Je baard is verward door een stuk
vlees.
2. Peinzen en denken vereist maar
een kleine verandering
3. Sioit om het knaagdier; op zijn kop
een pmbtenaar.
4. Zo is het veldteken een keer van
adel.
Proeve van illustratie bij dit
warwoord
5. Een vrachtje achterover geeft stel
lig te veel moeite.
6. Hier zie ik verlangend torens.
9. 'n Plaats -f werktuigkundig inge
nieur, noord 500 is een koude vlaag.
10. de Hoofdstad van Oesbekistan is
een danskraam.
11. In gong en ren viert de stad 28
Augustus feest.
15. Een Kerstgrap mint een groene
vlakte.
16. Het grootste aantal voor de op
schik is een man.
17. Voor vee aardig behendig.
18. Dit gros levert geneesmiddelen.
19. Gezwollen zonder dat er de bom
barst.
20. Anderen komen in de buurt.
Degenen, die de figuur foutloos in
vullen krijgen 3 punten. Voor een ge
wint meer en meer de overtuiging
veild, dat het terrein der lichamelijke
opvoeding onder geen beding mag
worden prijsgegeven aan hen, die met
de Bijbelse normen geen rekening
houden. De C.A.L.O. zal naast oplei
dingsinstituut ook wetenschappelijke
instelling zijn. Zij zal zich o.m. bezig
houden met het geven van voorlich
ting, het organiseren van kadercur
sussen voor de christelijke jeugdbe
weging, het opleiden voor de akte
lichamelijke opvoeding bij het lager
en buitengewoon lager onderwijs en
het instellen van een wetenschappelijk
centrum ter bestudering van de pro
blemen voor de aanpassing van inva
liden aan hun omgeving.
Deze werkzaamheden zijn nood
zakelijk, will men de sport niet lang
zamerhand zien verworden tot een on
christelijke vrijetijdsbesteding met
alle gevolgen van dien.
De C.A.L.O. vult een leemte in onze
onderwijsinstellingen. Tot dusver ken
de men alleen de (Rijks) academie
voor L.O. in Den Haag en de RK-
academie in Nijmegen. De leerkrach
ten, die les gaven op de bijzondere
scholen, werden van deze academies
betrokken, hetgeen talrijke bezwaren
met zich bracht.
Nu de C.A.L.O. er is, zal in de be
hoefte van het christelijk onderwijs
kunnen worden voorzien. Daarom is
de C.A.L.O. een noodzakelijkheid. Wil
len wij op het terrein der lichamelijke
opvoeding onze invloed op de jeugd
behouden, dan zal deze C.A.L.O. een
gezonde instelling moeten zijn. Ook
financieel.
Allen, die bij de opvoeding betrok
ken zijn, zullen hun steentje moeten
bijdragen. Giften en bijdragen kunnen
worden gestort op rekening 29565 van
de Zuidhollandse Bank N.V. te Rot
terdam en op rekening 3016 van de
Rotterdamsche Bank N.V. met vermel
ding C.A.L.O.
Mochten er zijn, die jaarlijks deze
christelijke instelling willen steunen,
dan kunnen zij zich wenden tot de
penningmeester van de stichting, de
heer J.. Kuilman, Groenhofstraat 39,
Hengelo.
deeltelijke oplossing worden 1 of 2
punten beschikbaar gesteld. Deze pun
ten voor onze doorlopende ladderwed
strijd blijven steeds geldig, tenzij men
gedurende een geheel kalenderjaar niet
inzendt. Zendt men minstens éénmaal
per jaar in, dan stijgt het puntentotaal
van een deelnemer voortdurend totdat
ait totaal door geen enkele andere
deelnemer overschreden wordl en dan
wint men welverdiend de prijs. Niet
door loten dus, niet door geluk, maar
door noest volhouden envernuft!
Oplossingen van deze puzzle dienen
uiterlijk veertien dagen na het ver
schijnen van dit nummer binnen te zijn
op één der kantoren van Trouw. Op
briefkaart of briefomslag moet „Niet
Piekeren maar Puzzelen" vermeld
staan, terwijl in het schrijven naam en
adres in blokletters dienen voor te ko
men. Inzenders uit de overzeese delen
van het Rijk en uit het buitenland
krijgen een langere inzendtermijn naar
behoefte, mits zij in hun schrijven de
datum van verzending vermelden.
Ik ben benieuwd, wie dit zonderlinge
geval er zonder kleerscheuren afbrengt!
MR. G. VAN VORDEN
ZATERDAG H APRIL 1953
TROUW
