De Yalenberg verloor zijn gezicht Voorspelden wijze vrouwen hier eens de toekomst? Uitbreiding1 museum Kröller- Müller in gebruik genomen Beleggingsadviseur maakte goede sier in het buitenland Donderdag 2 April 1953. NIEUWE APELDOORNSE COURANT Derde blad Op 't hoogste punt van de Neder-Veluwe Voorjaarszon boven het Mosselse Zand. Veel duidelijker overzicht dan voorheen MELISSANT. Nu het eiland Goeree-Overflakkee dat ongeveer voor 80 pet onder water heeft gestaan —vrijwel weer droog is, kan het her stel voortgang vinden. De wegen die plaatselijk zwaar be schadigd waren zijn provisorisch her steld. De Langeweg van Oude-Tonge naar Nieuwe-Tonge is voor 't verkeer gesloten, terwijl in Oude Tonge een enkele weg eveneens is gesloten met het oog op instortingsgevaar van on dermijnde woningen. Het drooggevallen bouwland is gro tendeels ingezaaid, voornamelijk met gerst, het enige product dat nog kan gedijen op gronden, waarvan het zout gehalte boven de 14 ligt. Verscheidene dorpen zijn weer toe gankelijk voor de geëvacueerde bevol king, o.a. Sommelsdijk en Middelhar- nis, met uitzondering van enkele stra ten. Andere plaatsen als Ooltgensplaat en Nieuwe Tonge zullen binnenkort volgen. In het zwaar getroffen Oude Tonge zullen voorlopig nog geen vrouwen en kinderen mogen terugkeren. Het op- ruimings- en bergingswerk is daar nog niet voltooid. Water- en gasleidingen zijn voorlopig hersteld. Het water is nog onzuiver, weshalve alle drinkwa ter per schip moet worden aangevoerd. In verscheidene plaatsen op 't eiland worden reeds herstelwerken aan wo ningen en boerderijen verricht. AMSTERDAM. In het Stedelijk Museum te Amsterdam heeft ir V. W. van Gogh onder zeer grote belang stelling de expositie geopend van werken uit de verzameling van Theo van Gogh zijn vader van Neder landse en Franse voorlopers en tijdge noten van Vincent van Gogh. Deze lot 4 Mei durende expositie, die een on derdeel vormt van de nationale Van Gogh-herdenking, omvat 104 werken (waarbij 15 van onbekende schilders) van Bernard, Breitner, Daumier, Gau guin, Israëls, Manet, Mauve, Mesdag van Houten, Millet en Toulouse-Lau trec. Ir Van Gogh gaf in zijn openings woord een korte levensschets van zijn vader, die 15 jaar was toen hij zijn loopbaan aanving in de kunsthandel Goupil te Brussel. Theo Van Gogh-fonds. Ir Van Gogh deelde mede, dat de gedachte van zijn vrouw om een Theo Van Gogh-fonds te stichten voor steun aan de moderne schilders, enige tijd geleden is verwezenlijkt. De financiën voor dit fonds zullen worden verkre gen uit een kleine toeslag op de toe gangsprijs voor exposities van werken uit de verzameling van ir Van Gogh. De musea die dergelijke tentoonstel lingen organiseien, zullen de door hel fonds gekochte schilderijen in bruik leen ontvangen. Reeds heeft het fonds twee schilderijen kunnen aankopen. OTTERLO. Vier slanke zuilen schra gen het gewelf van de zaal met beeld houwwerken, het pièce de milieu van de jongste uitbreiding van het rijks museum KröllerMuller, welke gister ochtend op wat ongewone wijze in ge bruik werd genomen. Overigens is juist do beeldhouwzaal, welke de ver binding vormt tussen het eerder be staande deel en de uitbreiding, het minst gevuld, daar de collectie beeld houwwerken van het museum, hoewel meer dan driehonderd stuks omvat tend. in hoofdzaak uit klein plastiek bestaat. De rest van het nieuwe gedeelte wordt gevormd door vijf expositie zalen voor schilderijen en twee kleine kabinetten voor grafiek en tekeningen. Het eigen depot van het museum be schikte over meer dan voldoende kunstwerken om deze volledig te vul len. Prof. A. M. Hammacher, de directeur van het museum, zei in een korte toe spraak, dat de bejaarde Belgische ar chitect prof Henry van de Velde, een der pioniers van de zogenaamde Ju- gendstilbeweging, die morgen 90 jaar wordt, er volkomen in is geslaagd ook in zijn nieuwste schepping aan de mo dernste eisen te voldoen. In zeker op zicht achtte spreker het gelukkig dat van de grote collectie werken van Vincent van Gogh welke het museum bezit 267 thans tweederde af- Herstel op Goeree- Overflakkee vordert IJ" ET PRANGSMA, DE BOER VAN MOSSEL, staan wij in de Maartse morgen op.de Valenberg, een der hoogste punten van ie Neder-Veluwe. Op nog geen kilometer afstand blinkt het goud der zandverstuiving tussen de donkere vliegmast en de reeds violet over- waasde berken, daarachter heide en dennenbossen tot aan de horizon. Naar het Zuiden, in een brede terreinplooi ligt de schilderachtige hoeve met haar schuren en bergen, omringd door een krans van wei- en bouwland; een oase in de wildernis. Er is een tijd geweest en het is nog maar- een jaar of vijftien geleden dat de cultuurgronden van Mossel maar een kleine enclave vormden in dit ruige gebied, maar Prangsma had de allure van de grootboer en op bijna Amerikaanse manier bouwde hij, op moderne wijze grote oppervlakten in cultuur brengend, hier een indrukwekkend landbouw bedrijf op. Tientallen stuks stamboek vee staan er in de stallen, alle werk wordt hier vrijwel met de machine gedaan en als de drukte het nodig maakt, ploegt men er in voorjaar of herfst ook doodkalm des nachts door bij 't licht van grote schijnwerpers. En dat alles hier, in het hart van de Neder-Veluwe! Hotels zonder betaling verlaten AMSTERDAM. De 20-jarige in Winterswijk geboren en sedert Januari 1946 in Amsterdam woonachtige be leggingsadviseur H. J de K., die op verzoek van de Amsterdamse recher che eind Februari :?i Zwitserland werd gearresteerd, blijkt niet alleen in Parijs, doch ook in Turijn goede sier te heb ben gemaakt zonder er zijn rekening te betalen. In Parijs was het begin Februari Hotel Terminus St Lazare, in Turijn was hij midden Februari spoor loos uit Hotel Principi di Piemonte verdwenen met achterlating van zijn onbetaalde rekening. Naar men zich zal herinneren, ver dween De K. kort voor Kerstmis uit ons land, toen een Friese hereboer, die Groolofficicr. Jhr O. Reuchlin de scheidende directeur-generaal politieke zaken ••n het departement van Bui tenlandse Zaken die binnenkort als ambassadeur naar Tokio vertrekt, is benoemd tot groot-officier in de kroonorde van België. De heer Reuchlin ontving de onderscheiding dezer dagen r;t handen van de heer L. Scheyven, directeur-generaal voor de politiek van het departement van Buitenlandse Zaken op een te Brussel gehouden vergadering van de perma nente consultatieve commissie voor de buitenlandse politiek van de Benelux- landen. hem 100.000 gulden ter hand had ge steld om deze voordelig te beleggen, argwaan kreeg en het faillissement van De K. aanvroeg. Later is gebleken, dat ook anderen door hem gedupeerd zijn en dat hij zijn slachtoffers teza men voor circa 150.000 gulden heeft opgelicht. Hoewel De K., die na de bevrijding in Amsterdam op de afdeling beleg gingsadviezen van een der grote Am sterdamse banken heeft gewerkt, ons land in December op zijn eigen gel dige paspoort verliet en daarmede via België, Frankrijk en Italië naar Zwit serland reisde, duurde het tot eind Februari voor men er in slaagde hem in Lausanne te arresteren. Al die tijd had hij in hotels gelogeerd onder zij:i eigen naam, waarbij hij volgens de ge gevens van zijn paspoort werd gere gistreerd. Een jaar geleden nam De K. bij de bank ontslag. Sedertdien trachtte hij relaties over te halen bij hem hun gel den te beleggen. Hij vertelde dan werkzaam te zijn bij de ..Continental Investment Trust", waarvan men ech ter niets heeft kunnen vinden. Als bijzonderheid kan nog gemeld worden, dat De K. er een speciale voorliefde op na schijnt te hebben ge houden zich uit te geven als relatie van verschillende filmsterren, film maatschappijen en grote kranten concerns. Intussen bevindt De K. zich nog steeds onder arrest in Zwitserland. Zijn uitlevering aan Nederland is ge vraagd. wezig is en deel uitmaakt van de her denkingstentoonstelling die in Den Haag wordt gehouden en van 23 Mei tot 19 Juli naar Otterlo komt. De Van Gogh-collectie immers, hoezeer ook middelpunt van het museum, is vol strekt niet zijn enige bezit. De nieuwe uitbreiding van het mu seum biedt de lang gemiste gelegen heid het overzicht veel duidelijker te geven dan voorheen mogelijk was. Elk zaaltje geeft thans een vrij afgerond beeld van een bepaalde periode. Met deze uitbreiding kan het mu seum thans als voltooid worden be schouwd. Wel is er nog een aula in aanbouw, die plaats zal bieden aan plus minus 250 personen, en die voor bepaalde manifestaties of bijeenkom sten, verband houdende met de kunst, zal dienen. KREOFLAVON voorkomt en geneest Geen snoepje, maar'I helpt Theo van Gogh-fonds Voor steun aan de moderne kunstschilders Mossel, knooppunt van oude wegen MAAR niet om agrarische studies te maken, zijn wij hier op de Valenberg. De boer moest nog enkele instructies geven aan zijn werkvolk, dat daar aan het kunstmest „zaaien" is en wij zijn met hem meegekuierd. Tja, die oude Valenberg heeft zijn ge zicht volkomen verloren: de brede met kniehoge heide begroeide hellin gen van weleer en de ronde top heb ben kennis gemaakt met de motor- ploeg en kilometers ver in het rond strekken zich thans de roggeakkers uit. Hoe ge u ook draait, ielkens ligt voor u het perspectief van de machinaal ge zaaide winterrogge Prangsma gaat naar zijn knechts, wij zetten ons voor een pijp tabak neer aan de kant van de landweg. Turen wat in de verte, luisteren naar de leeuwerikken en de gave, gepolijste roep der wulpen boven het Lage Veld, of wij dromen over de lente en de da gen van weleer. Daar komt ge zo vanzelf toe in deze contreien. Komt de naam Mossel al niet voor in oude documenten? In de- 15e eeuw moeten er twee boerderijen gestaan hebben en had een zekere heer Van Scarpezeel ruzie over de bezitting met de Rekenkamer van Gelre. En bij de 'gewestelijke bestuurders kwamen herhaaldelijk klachten binnen van de bewoners van Mossel over de „hessen- kerels". Die voerlui breidden namelijk de diepe wagensporen steeds verder uit ten koste van de aanliggende bouw gronden. Nu ademt deze gehele omgeving en de oude namen dragen daartoe bij een bijzondere sfeer. Onwillekeurig komt de gedachte bij u op, dat hier in het grijze verleden wellicht een nog grotere nederzetting is geweest. En na tuurlijk denken we aan het naburige Oud Reemst, waar de fundering van een primitieve vroeg-christelijke kapel werd blootgelegd. Werd hier een dorp door het stuifzand bedolven Mossel is ook een knooppunt van oude wegen en wij herinneren ons nog dat arbeiders op een steenworp van de tegenwoordige boerderij bij het stompenrooien verschillende, glad ge polijste stenen opdolven. Zij smeten deze „donderbeitels", waarvan sommi ge een opening vertoonden, gewoon lijk achteloos weg. Een bevriend ar cheoloog, die toevallig eens neusde tussen die veldkeien, raapte daar drie stenen bijlen op en nog zien we zijn verrukt gezicht, toen hij een week la ter nogmaals twee prachtexemplaren op de kop tikte bij een opperman in het dorp. Die had 's winters ook op Mossel stompen gerooid en een paar van die stenen meegenomen als speel goed voor zijn kinderen. De mond bleef de opperman open staan toen hij zag, wat de oudhedenliefhebber hem in ruil voor die „keien" betaalde. Typische walletjes In de heide bij Mossel vragen ook een paar eigenaardige walletjes in de hei de aandacht. Ze hebben een ope ning aan de oostzijde. Ook elders vindt men deze walletjes en op de Drieberg- heide bij Ede zelfs in groten getale, zo dat men aan perceelsafscheidingen ging denken. Opgravingen leverden weinig positiefs op en men tast vrijwel in het duister omtrent het doel of de betekenis dezer verhogingen. Natuur lijk zijn er hypothesen. Zo schreef Barnevelds oud-burge meester, wijlen mr C. A. Nairac, om streeks 1880 over deze hoefijzerwalle tjes: „Naar men wil, zouden wij hier te doen hebben met vergaderplaatsen voor dodenmalen of andere rituele plechtigheden". Minder sinister, maar ook wel typerend, is, wat de volks mond vertelt over een soortgelijk wal letje in de Reemster heide: daar zou door wijze mannen vroeger recht ge sproken zijn, het gezicht gewend naai de opgaande zon. het grote gebied, waarbinnen Mossel ligt, een der kroonjuwelen van de Ve- luwe genoemd worden. De wulpen zijn teruggekeerd in het Lage Veld bij Mossel. Heelt de Valenberg in het oude volksgeloof of bij de godsdienstige plechtigheden onzer voorvaderen ook een rol gespeeld? Onmogelijk is dat zeker niet, want de meeste hoogten werden eertijds gebruikt voor sacrale doeleinden, al zouden wij niet gaarne de mening, dat de naam Valenberg nog door JAC. GAZENBEEK herinnert aan de Walen (of Valen), dat zijn de geesten-der gestorvenen, tot de onze maken. Het is niet uitgesloten, maar elke verdere bewering is zuiver speculatief. Hierbij zouden de wala's dan identiek zijn met de wijze vrou wen (of witte d.i. wetende vrouwen) die de toekomst konden voorspellen. In elk geval geeft het eenzaam gele gen Mossel ook vandaag aan de dag nog ruimschoots gelegenheid tot inte ressante studie en onderzoek, temeer daar het landschap van een niet genoeg te roemen schoonheid is. Zonder over drijving mag het Planken Wambuis, Korte berichten Wcrcldgezondheidsdag. Op 7 April wordt telkenjare in een groeiend aan tal landen wereldgezondheidsdag ge houden. Het doel hiervan is niet zo zeer de aandacht te vestigen op de wereldgezondheidsorganisatie als wel op de tastbare resultaten, welke de maatregelen op het gebied van de' volksgezondheid afwerpen voor de na tionale en internationale gemeen schap. Voorzitter Residentieorkest. In de algemene ledenvergadering van de vereniging het Residentieorkest en de daarop volgende bestuursvergadering is jhr E. J. van Hollhe, vice-admiraal b.d. benoemd tot voorzitter van de vereniging het Residentie Orkest. Drieling. Een 48-jarige grootmoeder te Brighton in Zuid-Engeland heeft Dinsdagavond een drieling ter wereld gebracht. Een van de kinderen is levenloos geboren. Lening. De gemeenteraad van Am sterdam heeft een voordracht goed gekeurd tot het aangaan op onder handse schulbekentenissen van 9 geld leningen, tezamen tot een bedrag van f 6.500.000,Daarvan zal f 1.500.000, worden geleend voor 30 jaar en de overige f 5.000.000,— voor de tijd van 40 jaar. Ontaarde kinderen. Te Montreal (Canada) zijn de 15-jarige Robert Bé- dard en zijn 13-jarige broer Yvon tot levenslange gevangenisstraf veroor deeld, omdat zij hun vader hadd-rn doodgeschoten en hun moeder ge wond, toen zij een uitbrander kregen wegens te laat thuiskomen. dus letterlijk en figuurlijk een feit en met deze wetenschap voor ogen groeit de waardering voor dit ruige land nog meer. Hier is een indrukwekkende achtergrond! Geslachten na geslachten leefden hier eens met hun leed en hun liefde, met hun zorgen en geluk en dat wij onder bepaalde omstandighe den gegrepen kunnen worden door een niet te definiëren sfeer, door een merkwaardige suggestie, zal zijn oor zaak en verklarir- vinden in de geest van het verleden, die hier nog rond waart Oerbanken In het kemlandschap van de ver stuiving zijn het vooral de reeds ge noemde „oerbanktafels", die boeien door hun fraaie kleuren van okergeel tot terracotta-rood. In een wijde kring er omheen liggen gewoonlijk de schil ferige brokstukken verspreid, zwart bruin van tint en soms een paar cen timeter dik. Deze „tafels" zijn' frag menten van de uitgestrekte oerbank en rusten op een sokkel van zand, waaromheen de wind alle andere res ten wegblies. Elders in ons land (o.a. Zuidoost Friesland) vond men onder de harde oerbank bewoningsresten (haardplek- ken, stenen werktuigjes, bewerkt ren dierhoorn) van de IJstijdmens. Wij weten niet, wat het Mosselse Zand in dit opzicht heeft opgeleverd, maar staande voor zulk een oerbanktafel gaan de gedachten opnieuw naar dat verre verleden, dat nu en dan even een klein tipje van de sluier oplicht en waarmede wij ons door de eeuwen heen verbonden blijven voélen met geheimzinnige draden. Mossel, Mosselse Zand en Valenberg zijn daarom uiterst markante punten in het centrale gedeelte der Neder- Veluwe. Geldt dit voor geoloog en oudheidkundige, ook de zwervende natuurliefhebber-zonder-meer kan hier zijn hart ophalen aan een vorstelijk Veluwelandschap. Om van de natuur- historici maar te zwijgen, want bui zerd en havik, boom- en torenvalk, zwarte specht en korhoen, rood- en zwart wild zijn hier thuis! Imposante pracht Van een imposante pracht is ook 't Mosselse Zand met zijn eindeloos wis selende belichting cn bizarre vormen, ztfn spokige vliegdennen en donkere „oerbanktafels". De waardering voor dit „wilt en bijster landt" groeit nog meer, als men zich verdiept in zijn historie. Het zou niet juist zijn te zeggen, dat we hier nog met oer-natuur te doen hebben. Landschappen, die er nog uit zien, als in de tijd toen de eerste pri mitieve jagers en vissers zich hier ves tigden, bestaan in Nederland niet meer. En zo wordt aangenomen, dat de zand verstuivingen in 't algemeen niet ouder zijn dan de vroege middeleeuwen. Het verloop van oude, in onbruik geraakte karwegen, eenmaal gericht op het cen trum der stuifzandgebieden, aarde werkvondsten etc. hebben zulks aan getoond en tegelijkertijd onthuld, dat de verschillende verstuivingsgebïeden eeuwen achtereen bewoonde streken zijn geweest, die waarschijnlijk plm. vijf eeuwen geleden verlaten werden. De verlatenheid van het stuifzand is De hellingen van de Valetiberg zijn thans één reusachtige korenakker.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 1