Na zeven jaar Indonesische
vrij heid
Goed en toch niet duur
Nina Ried en een glas wijn
D
mn^
W
28 MAART r953
VRIJ NEDERLAND
/~vp HET podium staat een jónge vroUw in
een groen zijden kabaja en een ge
batikte sarong. 'Ze draagt muiltjes van goud
met rood leer en een slendang van rose
georgette. In het zwarte haar heeft ze een
schildpadden kam.
„Schrikt u niet," heeft ze daarnet gezegd,,
toen we naast elkaar in de zaal zaten, „maar
ik heb als Indonesische twee Europese voor
namen. Ik heet Adèle Louise Fanggidaej. Dat
komt omdat we vroeger, até we "bekeerd wa
ren tot het Christendom, niet langer onze
eigen voornamen mochten dragen, evenmin
als onze dracht.
Ik had een tante," vervolgde ze, peuterend
aan het zwarte avondtasje, waaraan twee
zwarte suède .handschoenen in een koperen
klemmetje zitten, „die kon uw taal alleen
verstaan. Als ik haar_ vroeg, waarom ze geen
lessen nam, zei Zei „Hoe kan ik Hollands
spreken, ik loop toch in sarong en kabaja."
Mej. Fanggidaej vertelt voor de vereniging
NederlandIndonesia over de Indonesische
vrouw van thans. Er was een tijd, nog. niet-
zo lang geleden, dat zij, terug in haar land,
na in Scheveningen op de H.B.S. te zijn ge
weest, niet omging met Indonesische land
genoten. Ze vond dat niet vreemd; ze was
niet anders gewend. Haar vader, d.ie als jong
ambtenaar met zijn gezin gans Indonesië had
doorkruist, stuurde de dochter naar een Euro
pese kweekschool,waarna ze in Soerabaja
voor het eerst voor de klas kwam.
Neg had ze haar vrienden en kennissen uit
sluitend onder de Indo-Europese bevolking,
met Indonesiërs ging ze niet om. Totdat ze
Evi Poetiray leerde kennen, die met haar
sprak over het eigen volk en die haar, zo
zegt ze nu, aan het-denken "zette-. Van die tijd
af veranderde haar instelling ten opzichte
van het land, dat ze nooit anders dan als
Nederlands grondgebied had- beschouwd. Haar
ouders begrepen haar niet, ze waren veront
rust, maar de dochter bleef de nieuwe denk
beelden trouw.
Nu is ze vertegenwoordigster van het Hoge
Commissariaat van de republiek Indonesia.
Ze spreekt voor de radio, houdt lezingen en
beantwoordt de vele brieven die dagelijks
binnen komen. Sinds ruim een jaar is zij nu
in ons land en haar terrein is voornamelijk
dat van de voorlichting.
Ze heeft glinsterende sieraden in de oren,
ze is zo sierlijk en klein, dat we allemaal een
beetje vertederd zitten te kijken. Maar on
danks de zachtzinriige, ingetogen manier,
waarop ze haar woorden kiest, wat ook de
kracht van Kartini was, staat ze op de bres
voor de belangen van de vróuw in haar land.
De bewustwording en vrijmaking van de In
donesische vrouw is met minder strijd ge
paard gegaan dan in Europa. „Zou dat ko
men," zegt mej. Fanggidaej fijntjes, „door de
aard van de Oosterüng? Zijn de vrouwen be-
heerster en ingetogener, of is de mentaliteit
van. onze mannen anders dan die der Wes
terse? Welwillender en tegemoetkomender,
■waar het, onze verlangens betreft?"
Met grote donkere ogen kijkt ze de zaal
in en de mevrouw die naast me zit fluistert,
dat de ware oorzaak van de emancipatie die
per ligt. En inderdaad, de vrijmaking van
de vrouw in Indonesië vormde één geheel met
de strijd voor de vrijheid van het ganse volk.
Bovendien waren de rechten, waarvoor men
in het eind van de vorige en het begin van
deze eeuw vechten moest, al algemeen aan
vaard. Maar dat neemt niet weg, dat de
vrouwenbeweging in Indonesië uiterst snel
is gegroeid en dat er een gans nieuw type
vroüw is ontstaan.
„De bittere vernederingen tijdens de Ja
panse bezetting," vertelt mej, Fanggidaej ver
der, „leerden de Indonesische vrouwen zich
aaneen te sluiten."
TP7AT IS ER nu na 1945 gebeurd? Hoe is de
toestand thans, nu de strijd voorbij en de
souvereiniteit door de hele wereld erkend is?
„Er wordt wel eens gezegd," aldus mej.
Fanggidaej, „dat de Indonesische vrouw
méér dan haar zusters in het westen, politiek
georiënteerd is. Niets is minder waar. Er is
een intellectuele groep', die zeker niet passief
is op dit gebied, hoewel bijna alle vrouwen
organisaties zich vooral op sociaal-economisch
terrein bewegen. Het gros van de vrouwen ech
ter weet van de politiek zo goed als niets af.
De vrouw op de dessah is te eenvoudig van
geest om zich hierover zorgen te maken. In
haar leven is niet veel veranderd. Net als
vroeger doet ze trouw haar plicht in huis en
hof, op veld en sawah geeft ze leiding, ter
wijl haar man alleen als hulpkracht werkt.
Maar1 ofschoon ze ongeletterd is, gaat niet
alles langs haar heen. Ze heeft wel degelijk
begrip voor de nieuwe tijd. De vrouwenbewe
ging en haar strijdsters vinden in de dessah
een ruim en dankbaar arbeidsveld. Er worden
cursussen en bijeenkomsten gehouden. De
Dienst voor Maatschappelijke Opvoeding,
door het ministerie van Opvoeding, Onderwijs
en Cultuur ingesteld, doet veel op dit gebied.
In deze dienst zitten bijna hoofdzakelijk
vrouwen, die samenwerken met afdelingen en
secties van diverse vrouwenorganisaties.
Het zou speciaal met het oog op de opvoe
ding der dessah-vrouw zijn, dat de voorzitster
mevr. Trimurti aan de vooravond van het
Indonesische Vrouwencongres, de overkoepe
lende organisatie van alle vrouwenorganisa
ties, zei, dat men zich uitsluitend moet bepa
len tot kwesties, die het dagelijks leven be
treffen. Zoals hygiëne, opvoeding, school,
huwelijk.
Ook verbetering van de positie van de wer
kende vrouw is een belangrijk programma
punt der organisaties. Hier moet men een
onderscheid maken tussen de groep, die op
kantoren werkt,, en degenen, die in fabrieken
en ondernemingen zijn aangesteld. De eersten
hebben een vast salaris en vastgestelde werk
uren, ongeveer gelijk aan die van de man.
Op de fabrieken en in de particuliere
ondernemingen echter zoekt men naar zo
goedkoop mogelijke krachten. En omdat alles
duur is, werken de vrouwen graag meer dan
negen uur per dag om er wat bij te ver
dienen. Vaak komt het erop neer, dat zij, die
ook haar gezin hebben, niet meer dan drie tot
vier uur nachtrust krijgen. Tegen deze toe
stand is onder de gegeven omstandigheden
weinig te doen. Men tracht de arbeidswet
geving te verbeteren in overeenkomst met de
grondwet en men raadt de vrouwen zich aan
te sluiten bij de arbeidersverenigingen.
Tijdens het vragen stellen, wilde iemand
weten, wie de eigenaars waren van deze fa
brieken en ondernemingen. „Buitenlanders,"
antwoordde mej. Fanggidaej.
T^ERBETERINGEN in de economische posi
tie van de vrouw tracht men tevens te be
reiken door uitbreiding van het vakonderwijs
voor meisjes. Op het Kongres Wanita Indo
nesia, zei mej. Erna Djajadiningrat o.a., dat
de huisvrouw niet alleen moet kunnen koken,
E FIRMA VOSS kiuam in de C it y Hall
te Amsterdam met de reeds, lang van
tevoren aangekondigde experimentele en
paedagogische modeshow, waarbij, de Neder
landse confectie door Franse mannequins
werd gedragen. Van het paedagogische en
experimentele hebben we echter niet veel
kunnen ontdekken. Behalve dan, dat het
publiek op die zonnige lentemiddag bijkans
sprakeloos zat te kijken naar die elegante
Franse meisjes, met Chiquita (net een vogel
tje) aan het hoofd.
Het was dus een gewone modeshow met
taart, muziek en helaas onvolledig commen
taar.
Maar de collectie zelf bleek lang niet
slecht. Er waren modellen bij van een een
voud, die je een paar jaar geleden tevergeefs
in onze betaalbare confectie kon zoeken.
maar óók de juiste opvoeding geven en de °aarUi voor ongeloofwaardig lage prijzen.
Er was o.a. een donkerblauw linnen jurkye
met een smal randje wit langs hals en
heten, doch wel tegemoet komt aan de
paedagogische bedoeling. Het leerzame van
de show in Amsterdam was, dat men met
verbazing kon zien, hoe zelfs een Franse
mannequin alle glans verliest in een burger
lijk gesneden tailleur.
(Ingezonden mededeling)
Is Uw buste te klein voor een A-cup Te klein
voor een B-cup Hidden Treasure vult de kleine
tekortkomingen van de natuur volledig en
blijvend aan. (Geen pads, geen puffs).
De gepatenteerde „Magicup" verliest zelfs na
honderden malen dragen en
wassen het model niet.
Van 14.75 af.
Met exclusieve, voorge-
vormde, rond gestikte
Dura-Form Cup, stevig, doch
uiterst soepel en flexibel.
Blijft in model gedurende
de gehele levensduur.
De speciale "can't-curl band"
krult nóóit om en voor
komt irritatie. Van 16.75 af.
Ongekende pasvorm, door
4-delige, voorgestikte en nog
eens rondgestikte cup.
De "ean't-curl band" krult
niet om. irriteert niet.
Van 9.75 af.
Gedeponeerde
handelsmerk.»
huishouding zo economisch mogelijk leiden.
Bovendien moet ze in staat zijn voor zich zelf
te zorgen, ook als ze trouwt. Want het zou
kunnen zijn, dat ze gaat werken om haar
man in het levensonderhoud te helpen.
Daar Indonesië een agrarisch land is, is het
van belang, dat meisjes op haar vakscholen
ook landbouwonderwijs krijgen. Tevens moet
het technisch onderwijs worden uitgebreid.
Op de lagere technische school volgen reeds
vele meisjes de afdelingen voor ceramiek,
electriciteit en vlechten. Ook de door particu
lieren georganiseerde cursussen hebben suc
ces, vooral die voor coupeuse, schoonheids
specialiste, typiste.
Tussen 1945 en thans liggen zeven jaren,
waarin onnoemelijk veel gebeurd is. Het volk,
dat niet mocht zwemmen in het zwembad,
dat voor de blanken was gebouwd, heeft een
grondwet waarin o.ahet actieve kiesrecht
voor de Indonesische wouw is opgenomen. Een
herziening van de huwelijkswetgeving is in
bewerking, opdat de Mohammedaanse echt
genoot, die meer vrouwen heeft, haar ook
allen zal verzorgen en van pensioen voorzien.
Er is een wet, die gelijke lonen voor man
nen en vrouwen voorschrijft. Het analfabetis
me werd door toedoen van de vrouwenorgani
saties van 98 pet voor de oorlog terugge
bracht op 50 pet. In het nieuwe parlement
zitten acht vrouwelijke leden en Makassar
heeft een vrouw als burgemeester. Het mag
dan waar zijn dat veel theorie ^.de praqtijk
vooruit is, maai* diétheorie" is erdan toch.
uit de verslagen, yan congressen en verga
deringen, die mej. Fanggidaej me liet lezen
en ook uit wat ze vertelde, bleek duidelijk,
dat de vrouwen constant streven naar een
heid. Dat ze ernstig en moedig werken aan
de verbeteringen op elk gebied. Ten behoeve
van haar kinderen, die men noemt; de dra
gers van de toekomst, door land en volk
voortgebracht. BIBEB
rEET JE nog die losse tand, waar ik je
laatst van heb gesproken? Nou die
is er uit! Mijn moeder heeft het gedaan, met
een draadje, maar eer het zover was!
Ik lag al in bed en opeens ging mijn
moeder weer voelen, hoe ver zij die tand kon
bewegen.
„Hij moet er maar uit," vond zij en ging
naar beneden, een klosje garen halen.
Dat werd een gepruts!
Mijn vader erbij, tante
Martha erbij en dat
draadje bleef maar niet
zitten.
„Ik haal een pincet,"
zei mijn moeder, en tante
Martha kneep griezelend
de ogen dicht.
„Doe 't toch niet!" riep
zij rillend. „Laat de na
tuur z'n beloop!"
En mijn vader: „Hou
nou maar op. Je beschadigt het tandvlees."
En mijn moeder: „Nu hij zó los zit, moet
ik wel doorgaan, anders slikt ze 'm in."
De pincet kwam er bij en mijn moeder
weer trekken.
„Je durft niet!" riep mijn vader, en woe
dend liep hij de trap af.
Maar hij was nog niet beneden of de tand
was er uit.
„Hij is er uit!" juichte mijn moeder en ik:
„Papa! kom gauw! De tand is er uit!"
Daar stonden se met z'n drieën om mijn
bed en in de hand van mijn moeder lag een
heel klein tandje, je kon het haast niet zien.
„Aach!" zei tante Martha. „Is dat nu
alles?"
„Je moet het bewaren," zei mijn vader. „In
een doosje, of nee, ik heb wel eens gehoord,
dat ze d'r ringetjes van maken."
Mijn moeder keek vertederd in haar hand.
,,'t Is een schattig tandje," vond zij, en zij
keek mij eens aan, alsof zij meteen maar de
rest wilde trekken.
„Haal eens een spiegel," gebood zij mijn
vader. „Dan kan Vaselientje het gat zien."
Mijn vader draafde weg, kwam terug met
een spiegel en hield die vlak voor mijn neus.
Ik schrok ontzettend! Wat een gat, hele
maal bloederig en...
„Sufferd!" riep mijn moeder. „Je laat dat
kind in je scheerspiegel kijkenl Nu ziet zij
het gat ivel tien keer zo groot!"
Hij haastig de spiegel omdraaien, en ja
hoor, daar had je het gaatje, heel klein, heel
lief, en eigenlijk niets bijzonders. Ik dacht
bij mezelf: „Daar lijd je nou zo'n pijn voor!
Een heel klein gaatje, geen mens, die het ziet
en daar zijn ze nou uren mee bezig!"
Maar trots ben je wel, en elke morgen
ga je op jacht naar de volgende losse. Want
ga maar eens na: als er nog eentje uitgaat,
wordt dat gaatje wel twee keer zo groot.
En dan begint het de moeite te lonenl
mouwen, goed van model, bruikbaar, voor
nog geen vijf-en-twintig gulden Een bleek-
lila kort jasje voor nog geen veertig gulden.
De rokken van de grijs-katoenen jurken, ver
leden jaar de rage van Parijs, bleken jammer
genoeg nadrukkelijk versierd. Heel goed
daarentegen was een rechte jas van een
wollen stof in donkere en lichte verticale
strepen. Ook enkele witte blouses waren een
verrassing voor de zeer lage prijs
In Den Haag werd in de Dierentuin
dezelfde collectie getoond door Hollandse
mannequins (toegangsprijs tien cent) en het
viel me op, dat het publiek minder geïntimi
deerd was De Hollandse meisjes, die haar
vak verstonden, hadden iets vriendelijks en
bemoedigends, wat dan niet modieus mag
(Ingezonden mededeling
machinale en
handgeknoopte
tapijten
(Al
IIKHtiiiKSi
r
Alleen echt Indien gemerkt
met de naam
BERGOSS
COMS WORDT het zien
van een modeshow tot een
puur genot. Dan vormen mo
dellen, stbffen, kleuren en de
vrouwen, die dit alles dra
gen, zulk een vërfijhid; 1a&t~
monisch geheel, dat men met
intens behagen kan zitten
kijken, uren achtereen. Om
daarna te ontdekken, dat dit
zien alleen gewerkt heeft als
een glas wijn, gedronken op
een Frans terrasje in de zon.
Dat is die geheimzinnige
stimulans, die ook schuilt in
elk "goed Frans modeblad,
zelfs in de kleintjes Elle en
Marie France. Het geeft je
een gevoel, dat het eigenlijk
heel pleizierig is om een
vrouw te zijn, het drijft je
naar de spiegel en zet je aan
het denken over kleuren en
stoffen en de mogelijkheden
van wat er nog in de kast
hangt.
't Is misschien zo, dat
coquet geboren vrouwen (met
vrije tijd) die stimulans niet
nodig hebben. Maar over het
algemeen kunnen wij ande
ren, die door de dagen jach
ten, er niet buiten. Nu wordt
er wel in deze tijd vooral van
de werkende vrouw verlangd,
dat ze haar uiterlijk ver
zorgt. Maar wie zich alleen
maar kleedt, omdat het een
plicht is, mist net waar het
om gaat. Je hebt er iets bij
nodig, wat nauwelijks in
woorden is vast te leggen. De
mannequins, die Nina Ricci's
collectie toonden in het Vic-
toriahotel, Amsterdam, brach
ten het mee. Daarom is het
zo jammer, dat deze show
maar een weekend in ons
land kon blijven.
Er waren heel vrouwelijke
en gracieuze mannequins,
onder wie een schone Chi
nese, die met trage gebaren
haar zijden mantels achter
zich op de grond liet glijden.
Zo vanzelfsprekend als een
Angorapoes wuift met haar
staart. Zoals deze manne
quins was de collectie; ty
pisch vrouwelijk. Maar niet
de vrouwelijkheid, die zich
uit in stroken en strikken,
volants en draperieën. Nina
Ricci noemde haar lijn „la
ligne comète", het dunne,
strakke lichtspoor, dat de
komeet langs de nachtelijke
hemel trekt, zou haar inspi
ratie zijn geweest. En er is
inderdaad eén consequente
eenvoud in alle modellen en
tegelijkertijd een speelse
vaart. De voorjaarsjurkjes,
vaak van grijze of marine
blauwe wollen stof, met een
garnering van wit piqué, heb
ben een smalle ceintuur van
leer, die de taille accentueert.
Ze zijn jong en sportief door
hun simpele maar feilloze
coupe, door de gladde onge
compliceerde knopen, die
soms in een dubbele rij op
het lijfje of op de rok, even
onder de taille beginnend en
reikend tot de zoom, zijn
aangebracht. Daarbij worden
hoedjes gedragen van wit
piqué, recht op het hoofd
met een smal randje en ge
garneerd met een zwart en
citroen-geel of steen-rood
lint.
Donker blauwe alpaga middagjapon met driekwart
mouwen, gladde rok, smal ceintuurtje van zwart leer en
een gedrapeerde, opgeknipte hals, die bij het décolleté ge
voerd is met wit piqué. Doordat een uiteinde omgeslagen
en met knoopjes bevestigd wordt, krijgt men zo een be
scheiden en pikant (wit) accent.
Rijk goud-beige tweed werd
verwerkt tot een deux pieces,
zonder kraag en met inge
zette mouw, waarbij een ba
ret, achter op het hoofd.
("AP VALLEND WAS
dat de stola, die
het,
haar
tijd heeft uitgediend, hier ge
handhaafd bleef, zij het dan
h gewijzigde vorm. Toege-
knoopt o.a. als schouderdoek,
waarbij dan het rechter voor
pand uitloopt in een lange
slip.
Leren ceintuurs en knopen
komt men ook tegen op
materiaal, waarbij men ze
niet verwacht. Zo draagt
Yvonne, de schone Chinese,
een cocktailtoilet, dat vooral
door de kleuren uitzonderlijk
mooi is. Stel u voor: een
bleek lila strapless lijfje,
waarbij in het hart van het
décolleté een rode rozenknop
is gestoken, gecombineerd
met een zwarte slanke rok
van zijde en een kort, recht
jasje van zwarte tule, met
aan weerskanten drie gladde
donkere knopen. Zwarte
handschoenen en een breed
gerande hoed van zwart stro
vervolmaken het beeld.
Deze breedgerande hoeden
kan men niet wegdenken uit
de collectie. Yvonne droeg
een citroen-gele bij een
rechte swagger van wit
piqué, gesloten met vier
zwarte knopen. En toen ze
die jas ritselend op de grond
liet glijden, toonde ze een
middagjurk van marine
blauwe alpaga. Ge ziet deze
op de schets; het was een
van de meest geslaagde mo
dellen van de collectie. Hier
bij werden zwart suède hand
schoenen gedragen.
Omdat men zonder de
kleuren geen idee kan krij
gen van het geheel, noem ik
nog enkele combinaties. Een
rechte swagger van lever
kleurige zijde, gevoerd met
oud-rose en gesloten door
twee lavendel-blauwe kno
pen. Breedgerande hoed en
suède handschoenenzwart.
Een okerkleurig beige pak
met azuur-blauwe handschoe
nen en hoedje. Een zwart
wit geblokte jurk, gegarneerd
met wit piqué, waarbij een
gif-groene breedgerande hoed
van stro. Maar ook de dra
matische soberheid van een
zwart tailleur met als enig
lichtend accent een sieraad.
Zomers en jong waren de
avondjurken. De blonde man
nequin met de wrong laag
in de hals, droeg een wit
piqué jakje op een geplooide
rok van groen met bleek
blauwe zijde, gecombineerd
met een stola van dezelfde
stof, gevoerd met wit piqué.
Maar de schoonste was
Yvonne, de Chinese, het
zwarte haar in een chignon
gekapt. Ze droeg een kleed
van melk-witte zijde, die
schijnbaar moeiteloos om
haar heen was gedrapeerd.
B.
