ROSA STALINA KWAM EN GING
Jeschow: schrik van alle
partijfunctionarissen
Zo gaaf elecfrisch
scheren nog beter
Zaterdag 14 Maart 1953
ELSEVIERS WEEKBLAD
sr
(Vervolg van pag. 29)
Staïm zorgde er steeds voor, dat er
tussen hem en zijn medewerkster een
correcte dienstverhouding bestondLisa
Ghasaoowa was de eerste eo enige uitzon
dering. De toewijding die Lisa bij de uit
oefening ven haar plichten aan de dag leg
de, de ijver waarmee zij soms nachtenlang
aan haar schrijftafel bleef werken, de zeker
heid ■waarmee zij in enkele gevallen
Woaoaesocnski eo andere plannenmakers op
fiootea wees, moesten ten slotte Stalins aan
dacht op het meisje vestigen. Hij begon zich
toot zijn medewerkster te interesseren.
het persooeefoarohief had hij gezien
dat zij de verloofde was geweest van
Ba&lanow die in de onofficiële oorlog tegen
Japan in Mongolië was gesneuveld. Voorts
ontdekte hij dat Baklanow tot dusver geen
opvolger had gekregen.
Ook na haar dood stond de schim van
Nadja tussen Stalin eo Lisa. In weerwil van
de oprechte liefde die zij voor Stalin koes
terde, kon zij nimmer ertoe besluiten, in
Stalins zomerhuis m de omgeving van Mos
kou te gaan wonen. Het was voor haar een
ooverdragelijke gedachte dat men haar er
van zou kunnen verdenken zich op slinkse
manier meester te hebben gemaakt van de
plaats van haar vriendin Nadja. Zij bleef
daarom in haar kamer op de vierde ver
dieping van het „eerste huis der Sowjets"
eo zorgde ervoor dat zij haar chef in zijn
buitenhuis alleen in gezelschap bezocht.
Ondanks alle terughoudendheid van Lisa,
bleef de aard van haar betrekkingen tot
Stalin niet verborgen voor haar naaste om
geving. Temeer omdat Stalin zelf besloten
soheen om baar tot zijn derde vrouw te
maken.
Sleutelposities
Dit strookte echter niet met de plan
nen van Lazar Kaganowitsch, de secre
taris van het Centrale Comité en lid van
het Politburo. Kaganowitsch had tijdens
de laatste periode van de liquidatie der
oppositie het bijzondere vertrouwen van
Stalin veroverd en met diens toestemming
een aantal sleutelposities toevertrouwd
aan zijn broers Moses, Mischa en Juri.
De gebroeders Kaganowitsch hadden
echter nog ambitieuzer plannen die zij
wilden verwezenlijken door middel van
familiebetrekkingen met Stalin, wiens
sterke familiezin zij kenden.
Bovendien meenden zij deze steun nodig
te hebben in de strijd tegen Jeschow, van
wie gezegd werd dat hij antisemietische nei
gingen had. De Kaganowitsch's waren de
faatsten der talrijke Joden die onder Lenin
de hoogste posities hadden bekleed in partij
en staat. Daarom wilden zij dat hun schone
zuster Rosa Stalins vrouw zou worden. Alle
pogingen in deze richting mislukten echter,
Want Stalin had alleen belangstelling voor
Lisa. Als hij met Lisa zou trouwen, zou de
partij voor de Kaganowitsch's verloren zijn.
Geruchten
Zij begonnen zich met Lisa bezig te
houden. Weldra circuleerden er geruchten
dait een van Lisa's broers, de directeur van
een chemische fabriek in de Oeral, nauwe
relaties onderhield met de Trotskisten. Zijn
zuster zou hier niet slechts van op de hoogte
zijn, maar bovendien via hem aan de Trotz-
kisten plannen verraden waar zij dank zij
haar vriendschap met de secretaris-generaal
en haar arbeid in zijn onmiddellijke om
geving van op de hoogte was. Dit gerucht
Zou in de tijd van Jeschow voldoende zijn
geweest om ieder ander noodlottig te wor
den en zou in het gunstigste geval een lang
durig onderzoek ten gevolge hebben gehad.
In de „kwestie Ghasnnova" werd op uit
drukkelijk bevel van Stalin een onder
zoek ingesteld waarbij binnen een week
bleek dat de beschuldigingen tegen Lisa en
haar broer volkomen ongegrond waren.
Stalin uitte de wens dat de betreffende in
stanties zich niet langer bezig zouden
houden met de persoon van Lisa. Haar
tegenstanders gaven het spel echter niet op.
Gezellige avond
Op een warme avond in Augustus
kwamen in Gorinka een aantal intieme
vrienden van Stalin bijeen, waaronder Wo-
roschilow, de cavallericmaarsohalk Budjen-
ny, natuurlijk Lisa en enkele vrienden van
ti'jn kinderen Wassilij en Swetlana.
Stalin was op deze avond in een bijzonder
«oede stemming. In eigen persoon bereidde
wj boven een vuur in het park de „sdhlasch-
lik" uit schapenvlees, liet zich door maar
schalk Woroschilow bij het kegelspel ver
slaan, en ontstak ten slotte een klein vuur
werk. Het was een echt gezellige avond,
waar de „datschuiiki" in de goede oude tijd
zo van hielden.
Midden in de nacht wend Stalin gewekt
door luid geredetwist in de kamer naast de
zijne waar Lisa placht te slapen als zij
Gorinka bezocht. Toen hij de kamer van
het meisje betrad, vond hij daar de
N.K.V.D.-officier KJimenko, die voor zijn
veiligheid verantwoordelijk was, in een
heftig twistgesprek verwikkeld mest Sergej
Manzew, de adjudant van Woroschilow.
Lisa zat verstoord In haar bed. De situa
tie scheen duidelijk te zijn. Stalin verliet de
kamer zonder een woord te zeggen en gaf
Klimenko te kennen
dat hij mee moest
komen. Deze kon
hem alleen mede
delen dat bij gezien
had dat Manzew
Lisa's kamer binnen
was geslopen. Man-
zews amoureuze
avonturen waren in
heel Moskou be
kend.
Stalin wist welis
waar dat Manzew
intiem bevriend was
met Lazar Kagano
witsch, maar hij ver
moedde toen nog
niets van Kagano
witsch's plannen be
treffende Rosa en
hemzelf.
De volgende och
tend vertrok hij,
zonder Lisa te heb
ben gesproken,
naar Moskou. Lisa
gehoorzaamde zon
der tegenspraak
aan het bevel tot
overplaatsing naar
Swerdlowsk in de
Oeral, zonder een
De man van staal, kortweg Stalin genoemd,
stond verslagen aan de baar van zijn tweede
vrouw Nadja Allilujewa. Een meningsver
schil met haar man dreef haar, na een vijf
tienjarig huwelijk, tot zelfmoord. Dit ge
schiedde in November 1932. In die tijd
werden de boeren bij honderdduizenden van
hun hofsteden verdreven, het land leed
door de hongersnood en onder de gevolgen
van de partijterreur.
Bij de ontvangsten van mevrouw Stalin
verscheen ieder die in het Kremlin een hoge
positie innam. Men hechtte er veel waarde
aan populair te zijn bij Rosa Stalina. De
lichamelijke bekoorlijkheden van deze
mooie vrouw, waar de dictator zijn hart
aan had verpand, en waaraan men haar
snelle carrière van secretaresse tot eerste
vrouw der Sowjet-Unie toeschreef, maakten
dat haar gunst een soort van beveiliging
vormde tegen de vervolgingen van de ver
schrikkelijke Jeschow die het slachtoffer
scheen te zijn geworden van een vervol
gingswaanzin.
Alarmsignaal
f>oging te doen Sta
in
lin nog eenmaal te
ontmoeten en hem
uit te leggen dat zij
over Manzews nachtelijke bezoek even
verbaasd was geweest als Stalin.
Rosa Stalina, de derde vrouw van Stalin,
gaf haar eerste recepties in Gorinka. Sedert
de registratie van haar huwelijk met Stalin
waren slechts enkele weken voorbijge
gaan. De Kaganowitsch's waren eindelijk
geslaagd in de verwezenlijking van hun
plannenzij waren de zwagers geworden
van de almachtige secretaris-generaal der
partij. In het Kremlin en in het hele land
werd gesproken van de stichting van de
„dynastie Kaganowitsch". Rosa's weg naar
de burgerlijke stand had geleid via het
Politburo, waar zij enkele maanden na het
vertrek van Lisa Chasanowa uit Moskou,
door haar broer Lazar gelanceerd was als
secretaresse van Stalin.
Rosa heeft haar positie als secretaresse
van haar man ook na haar huwelijk be
houden. Haar betrekking was voor de
Kaganowitsch's bijna even belangrijk als
haar huwelijk. Rosa hechtte er evenwel ook
veel waarde aan, om
als echtgenote van
de machtigste man
der Sowjet-Unie ook
naar buiten toe re
presentatief op te
treden. Haar poging
om de voormalige
tuinderswoning in
het Kremlin voor
een betere te ruilen,
werd door Slalin
echter verijdeld. Ro
sa wist zich echter
schadeloos te stellen
door met pracht en
praal recepties te
houden in Gorinka.
Stalin had tot dus
ver Gorinka alleen
gebruikt als „dats-
cha", dat wil zeggen
als vacantieverblijf.
Dit voormalige land
huis van vorst Sche-
remctjew was echter
bijzonder geschikt
voor representatieve
doeleinden.
„Toen hij ons verliet, heeft kameraad Lenin ons voorgehouden, dat wij de eenheid in
de partij moesten bewaren en beschermen als onze oogappel", zegt de eed van trouw
op de in 1924 gestorven partijaanvoerder. Stalin heeft deze eed opgemaakt. Alle maat
regelen van de partij, waarvan Stalin de algemene secretaris is, geschieden voortaan
in de naam van Lenin. Reeds bij de begrafenis organiseert Stalin een Lenin-cultus, die
als een godsdienstige extase werkt. Slalin (links) draagt de kist naar het graf, dat lot
een bedevaartsplaats voor tienduizenden wordt gemaakt
Zoals zo vaak, had de naaste omgeving
van Stalin zich weer eens grondig ver
gist. Niemand wist nog iets van de vele
kleine nederlagen die Rosa in de eerste
weken van haar huwelijk had moeten
incasseren. Pas tijdens een van de grote
recepties werd het duidelijk dat ook deze
vrouw niet tegen Stalin was opgewassen.
Een van haar gasten was niet versche
nen. Zij had een bijzondere reden om onge
rust te zijn over zijn wegblijven. Het betrof
hier Rudsutak, commissaris voor de Spoor
wegen en lid van het Politburo, wiens val
Rosa's eerste krachtproef met Stalin zou
worden. Rosa had in haar kwaliteit van
Stalins secretaresse twee dagen tevoren een
door Jeschow ondertekend stuk „Rudsutak-
Germann" aan haar echtgenoot voorgelegd.
In dit stuk verzocht Jeschow hem om toe
stemming om de commissaris en Germann,
een zijner secretarissen, te arresteren.
Jeschow beschuldigde Rudsutak en zijn
omgeving van corruptie en protectie. In de
woningen van de commissaris zouden
Rosa ontving in Gorinka Madame Le-
branche, de Franse gouvernante die voor de
opvoeding van Stalins lievelingsdochter
Swetlana moest zorgen. In elke kamer hing
een portret van eenzelfde vrouw. Toen de
Frangaise informeerde wie deze vrouw was,
kreeg zij ten antwoord dat het portretten
van Nadjeschda, de voorgangster van de
vrouw des huizes waren, de moeder van de
kinderen die thans aan de zorgen der gou
vernante werden toevertrouwd.
De affaire Rudsutak had bij Rosa de uit
werking van een alarmsein gehad. Dag en
nacht peinsde zij over middelen om meer
invloed te krijgen over haar man. De cultus
waarmee zij de nagedachtenis van zijn
tweede vrouw omringde het hele Krem
lin sprak er over was misschien een wel
berekende manier om Stalin te doen geloven
dat zij volkomen onzelfzuchtig was. Mis
schien was het ook wel medelijden met haar
ongelukkige voorgangster die aan deze man
te gronde was gegaan, en wier invloed nog
te gering was geweest om de onverbiddelijke
gang van zaken tegen te houden. Rosa
voelde dat haar nog vele conflicten te
wachten stonden.
Zij had zich niet
vergist. Jeschow
ging over tot een
tegenaanval tegen de
Kaganowitsch's. Op
een zekere morgen
vond Rosa bij de
nieuwe corruptiege
vallen die de N.K.
V.D. aan de secre
taris-generaal der
partij meldde, een
dikke map met het
opschrift„De af
faire der gebroeders
Juri en Moses Kaga
nowitsch. Verdacht
van sabotage en ver
duistering." Ver
scheidene medewer
kers der gebroeders
Kaganowitsch, die
door Jeschow reeds
waren veroordeeld,
hadden bekend bij
hun overtredingen
te zijn gesteund
door Juri en Moses.
Jeschow verzocht
om toestemming de
twee volkscommis
sarissen te arresteren
en een onderzoek te
laten instellen.
Terwijl Lazar Ka
ganowitsch zich on
middellijk van zijn
broers distancieerde
en in het Politburo
er op aandrong dat
alle wetsovertreders
zonder aanzien des persoons zwaar ge
straft* zouden worden, gaf Rosa blijk
van meer familiezin. Zij bad en smeekte
voor haar broers, zij was bereid om borg
voor hen te staan en was in haar wanhoop
zo onvoorzichtig om Jeschow te beschul
digen van opzettelijke intrigues tegen haar
broers. Het enige wat zij kon bereiken was
dat Stalin zich bereid verklaarde om rich in
eigen persoon bezig te houden met de
affaire der gebroeders Knganowiitsoh.
Jeschow kreeg toestemming tot arrestatie.
Rosa had geen toegang tot de conferenties
die Stalin met Jeschow belegde. Ook de
stukken betreffende de gebroeders Kagano
witsch passeerden niet langer haar bureau.
Aan Rosa's droom, het schitterende mid
delpunt te worden van een salon die in
zekere zin de spil was van het hele onme
telijke Sowjet-rijk, was definitief een eind
gekomen. Stalin eiste nu dat zij hem telkens
een lijst overlegde van de mensen die zij in
Gorinka wilde ontvangen. Onverbiddelijk
schrapte hij de mensen die hem niet be
vielen. Behalve door de bewoners van
Gorinka en de bijbehorende kleinere
„datscha's" van Woroschilow, Boedjenny en
Machteloos
De stem van het bloed, van de banden
die Rosa verbonden met Moses en Juri,
bleken sterker te zijn dan alle andere over
wegingen. Rosa belde Jeschow verschillende
malen per dag op om zich op de hoogte te
stellen van de voortgang van het onderzoek
tegen haar broers. Zij trachtte van haar
relaties gebruik te maken om uit te vinden
welke ambtenaren met het vooronderzoek
waren belast, teneinde deze te kunnen be-
invloeden. Met deze machteloze pogingen
bereikte zij alleen dat Stalin haar ten"slotte
verbood om Jeschow langer lastig te vallen
of zich op andere manier in de zaak te
mengen. In ruil hiervoor beloofde hij haar
de beslissing over de affaire-Kaganowitsoh
tot de herfst uit te stellen.
In de affaire-Kaganowitsch, maar ook
tijdens de grote zuiveringen, vermeed Stalin
principieel zich te identificeren met de zui
vering of enige verantwoording op zich te
nemendeze bleef altijd rusten op de ohef
van de G.P.U. respectievelijk N.K.W.D.
Jeschow was een bekende figuur in de
Sowjet-Unie en bij een deel der bevolking,
vooral bij de boeren bepaald populair.
Jeschows terreur was in de eerste plaats ge
richt tegen de partij- en sovjetfunctionaris
sen die ook door de bevolking werden ge
haat.De grote massa der partijlozen was
geneigd te geloven dat de veroordeelde
partijleden inderdaad verantwoordelijk
waren voor de ellende, de honger en de
onderdrukking.
In 1938 was de zuivering beëindigd.
Jeschow kon echter niet meer leven zonder
samenzweringen. Thans ontdekte hij een
samenzwering waar bijna het hele Politburo
in verwikkeld was. Molotow, Kaganowitsch,
Woroschilow, Mikojan, Wosnessenski en
Beria, de huidige chef der geheime politie,
stonden op zijn lijst.
Stalin liet het initiatief over aan het ver
toornde Politburo. Eerst werd de adjudant
van Jeschow, Sakowsky, veroordeeld wegens
„sadisme bjj uitoefening van zijn ambt" en
ter dood veroordeeld. Jeschow werd over
geplaatst naar de functie van volkscom
missaris voor Post- en Telegraafverkeer.
Kort daarop verklaarde een artsencommis
sie dat Jeschow geestelijk gestoord was. Hij
werd naar een krankzinnigeninrichting in
de omgeving van Leningrad overgebracht
waar hij zich weldra in het park ophing.
In vrijheid
Na de val van Jeschow werden op aan
wijzing van Beria, zijn opvolger, voor meer
dan 6000 partijfunctionarissen en officieren
de gevangenispoorten geopend. Onder hen
bevonden zich ook Rosa's broers. Op bevel
van Stalin mochten zij echter niet naar
Moskou terugkeren en moesten in kleine
functies in de Oeral bewijzen dat zij terecht
vrij waren gelaten.
Rosa trachtte nog altijd het lot van haar
broers te verzachten en dit werd haar nood
lottig. Stalin verraste haar eens tijdens een
gesprek met Beria, die destijds chef der
K.N.W.D. in de Kaukasus was en die naar
Sotschi was gekomen om de val van
Jeschow voor te bereiden. Rosa werd naar
Moskou teruggestuurd waar enkele weken
later de voorzitter van de Moskouse Sovjet
Stalins huwelijk met Rosa, geboren
Kaganowitsch, ontbond.
Stalin is na zijn scheiding van Rosa,
nog eens getrouwd. Het vierde huwelijk
van de dictator werd in alle stilte geslo
ten. Weinigen kwamen te weten dat de
meest beroemde vliegenierster der Sovjet-
Unie, Polina Rassowa, de vrouw van
Stalin was geworden. Na haar huwelijk
gaf zij het vliegen op. Pas tijdens de
tweede wereldoorlog ging zij weer de
lucht in. Als piloot van een oorlogsvlieg
tuig stortte zij bij een aanval op een
Duits vliegveld dodelijk getroffen neer.
(Wordt vervolgd)
Overal in geheel Rusland ziet men de grote afbeeldingen van de partijleiders, de meeste en grootste natuurlijk van Lenin en Stalin. Zoals het hierboven
afgebeelde Nogln-plein ht Moskou zien alle grot* pleinen in alle sleden van de Sowjet-Unie er uk
waardevolle kunstvoorwerpen opgestapeld
liggen, en bovendien had hij zich vier villa's
toegeëigend, die aan Moskouse millionnairs
hadden toebehoord.
Rosa gebruikte al haar overredingskracht
om Rudsutak tegen Jeschow te beschermen.
Dit leek haar in dit geval bijzonder ge
makkelijk omdat Rudsutak tot de trouwe
leden van het politburo behoorde die Stalin
nook moeilijkheden bezorgden. Zij wees op
zijn verdiensten in de strijd tegen de op
positie en citeerde Lenins woorden „De
partij is geen meisjeskostschool."
Stalin had zwijgend naar haar woorden
geluisterd, zodat Rosa ervan overtuigd was
dat zij Rudsutak gered had en Jeschow
een nederlaag had doen lijden.
Scheer U gladder en prettiger. Doe
eerst een paar druppels Lectric
Shave op Uw huid. Deze lotion:
1 Droogt en ontvet Uw huid. die
anders de scheerkop stroef
2 „Richt" de baardharen,
zodat U zich glad
der scheert.
3 Is bovendien zo
goed voor Uw
huid.
Eon
WILLIAMS
Tijdens die ontvangst zag Rosa de diep
liggende, boosaardige ogen van Jeschow,
die klein en tenger met een bleek gezicht
en ingevallen wangen ais een kleine, on
heilspellende dwerg in de hoek van de salon
stond, en zij wist plotseling dat hij had
gewonnen. Stalin stond juist even alleen.
Zij trok de stoute schoenen aan en ging
naar hem toe t
„Ik mis Jan Enestowitsch. Zou hfl mis
schien afgezegd hebben?"
„Rudsutak en zijn bende is gearresteerd.
De Moskouse demimondaines zullen andere
ridders moeten zoeken!"
De manier waarop Stalin haar de uit
slag van haar mislukte interventie voor
Rudsutak mededeelde, was nog erger dan de
mislukking. Als jong meisje was zij eens de
geliefde van deze man geweest.
Molotow, mocht het park en het huis alleen
betreden worden door mensen die in het
bezit waren van een pas met de handteke
ning van Tovstucha, Stalins privé-secretaris.
Rosa wist dat zij het voortbestaan van
haar huwelijk op het spel zetite als zij niet
zou ophouden met voor haar broers te
strijden. Bovendien moest zij deze strijd ge
heel alleen strijden, haar broer Lazar bad
slechts één zorg; zich zo vaak en zo ver
mogelijk van zijn broers te distancieren.
Sedert hun arrestaties leefde hij in constante
vrees voor bekentenissen die hem zouden
kunnen belasten. Hij wist heel goed dat
Jeschow het onderzoek in deze richting zou
leiden.
Voor Rosa was het een geringe troost te
weten dat de N.K.V.D. geen executies uit
voert voordat de aangeklaagden bekend
hebben. Wie de verhoren doorstond zonder
zich tot een bekentenis te laten dwingen,
kon hoogstens tot dwangarbeid veroordeeld
worden.