DE ZEEGATEN SLUITEN
ZO KAN HET WORDEN
razend moeilijken
nooit ver
Afdamming „Grote Drie
ineens is onmogelijk
d:
PLANNENLAWINE roldevan Biesbosch
via eilanden naar
de zeegaten
DE BRAAKMAN
Groot aantal tussendammen
eerst noodzakelijk
Uitvoering in
Hebt u dat
ook gezegd?
mootjes
Hartekreet, gesteund door laboratoriumproeven
HET VRIJE VOLK
- ZATERDAG 21 FEBRUARI 1953
PAGINA 3
...op de centimeter nauwkeurig...
De minister van Verkeer en Waterstaat en de groenteboer
zijn het eens: die zeegaten zouden eigenlijk dicht moeten.
Alleen weet de minister niet zeker of het kan. Vandaar de studie
commissie, die vandaag door hem is (wordt) geïnstalleerd.
De groenteboer praat over dat dichten van de zeegaten of
onze Noordzeekust een ritssluiting was. Vandaar dit artikel.
e lengte der beschadigde dijken reikt van Amsterdam tot
oorbij Parijs. Achter die dijken stierven honderden zo vlug,
dat zij er niets meer van hebben kunnen begrijpen; anderen
kwamen twee of drie nachten daarna van koude en uitputting
om.
Wat zou er gebeurd zijn, als op 1 Februari nu eens de zeegaten
dicht waren geweest? Waarschijnlijk zouden de binnendijken
(die nu buitendijken zijn) het gehouden hebben. Een milliard
minder schade. Een springtij van leed en verschrikking minder.
Dit ene voordeel dat der getemde stormvloeden lijkt ons nu wel
onschatbaar groot. En al is het hoogstwaarschijnlijk, dat allen die nu leven,
gestorven zullen zijn vóór de ongunst der elementen weer zo tegen ons
samenspant als nu is gebeurd de kans blijft, en daarmee de angst.
Hebt u ook dadelijk gezegd:
..Laten ze die zee
gaten toch dichtgooi
en!'' als eerste (en blijvende)
reactie op de eerste Februari?
Lees dan het artikel van onze
verslaggever KLAAS GRAFT-
DIJK, die op deze pagina een
indruk geeft van de ontzagwek
kende moeilijkheden, maar ook
van de fascinerende mogelijkhe
den, die schuil gaan achter het
populaire „Gooi die gaten dicht".
Hij maakt daarbij gebruik, zo
als vanzelf spreekt, van inlich
tingen, die hij in gesprekken met
een groot aantal deskundigen
verzamelde.
Grote stuw
naar Tholen. Dan eentje van Zierik- tige paalworm is in staat alle plan-
zee naar Noord-Beveland. Maar eerst nen op losse schroeven te zetten,
nog even een kleintje van Tholen Maar brengt men het reuzenwerk
naar Sint-Philipsland, omdat anders tot stand, dan is het profijt groot en
in de nauwe Eendracht (tussen Tho- de naam der Nederlandse water-inge-
len en Brabant) het water zo onbe- nieurs steviger dan ooit gevestigd,
heerst heen en weer gaat stromen.
Een andere tussendam gaat bij
voorbeeld over het wantij van Brui-
nisse van Schouwen-Duiveland naar De Noordelijkste der nieuwe af-
Goeree-Overflakkee. Verder naar het siuitdijken ligt op onze tekening niet
Noorden is tegen die tijd allang het in het Goereesche Gat. maar meer
Spui afgedamd; hiertoe is zelfs enige naar binnen, in het Haringvliet,
tijd geleden al besloten, omdat hei. Daarbij is gedacht aan de grotere
in alle plannen past, lOm die reden kwetsbaarheid van deze dam. Er ral
zou men met het drie eilanden-plan namelijk een stuw in moeten zitten
ook meteen in zee kunnen gaan.) van zeer grote afmetingen om over-
En nadat men aidus vooral met de 55/""™ W
grote tussendammen ervaring heeft ™aas i !?a[v0P™ kan n'iet al het
opgedaan en de moeilijkheden voor ^ol" r.vieratvoeren kan met ai net
HET GROTE OGENBLIKDE SLUITING VAN HET
LAATSTE GATDeze prachtige K.L.M.-luchtfoto laat
zien hoe de hals van de Braakman (in Zeeuwsch-Vlaan-
deren) enkele jaren geleden voorgoed werd toegesnoerd.
Een ponton van zestig meter lengte ligt al op zijn plaats.
Een tweede, even groot, wordt in het sluitgat gevaren in
de korte tijddat eb en vloed elkaar in evenwicht houden.
Op de hoofden staan, bijna onzichtbaar, de mensen.
Groots werk
Maar de sluiting van bijvoorbeeld de Oosterschelde (als
men die in zijn geheel aan zou pakken) is nog heel andere
pap! Dat sluitgat zou veel dieper zijn en ook veel breder.
Daartoe moet men zich de ponton-batterij van de foto
enige tientallen malen vermenigvuldigd denken! Tiental
len zulke moeilijke manoeuvres naast elkaar, in de kritieke
minuut. En een catastrophe als er een mislukt
opgeaaan en ae muein.iwueuen vuui "rC),„nB„ Hop,, van Holland en
SlouTn cS toveTzi
pn maal in het nieuwe buffei-bassin dei Laboratorium te Delft al enige jaren duurt hier minuten. Hoe hoog komt
afgesloten armen te worden geborgen. een reusachtig model, waarin het ge- nu dat Delftse leidingwater in die
lijke afsluitdijk beginnen.
Tezamen zijn zij bijna even lang
als de Afsluitdijk van de Zuiderzee,
Maar er dreigt
weer leeg. En hoe groter die lcom is
komt én
sneller c
stroom.
ven. zou ondragelijke risico's mee- maar oneindig moeilijker,
brengen, zo met onmogelijk zijn.
Om te beginnen voeren we even'' Men 231 blootgesteld zijn aan stor-
um ie Deginnen voeren we „even men misschien zelfs -s wmters. Een
Weet men nu, dat die Braakman
een „knap karwei" was en dat het
i tweede gevaar vloedbekken (hiermee wordt de in-
uit de Noordzee, zo groot, dat het houd bedoeld van de waterschijf, die
op zich zelf reeds de gedachte aan de vloed er op zet) van de Braakman
afdamming doet opkomen. Dat is de toch „maar" 20 millioen kubieke
verzilting, de verzouting, het steeds meter was tegenover dat van de
verder oostwaarts opdringen van het Oosterschelde 900 millioen kubieke
punt waar het uitstromende zoete meter, dan zal het wel duidelijk zijn.
rivierwater en het zoute buitenwater dat men zich eerst even achter lie;
elkaar ontmoeten. Dat betekent (met oor krabt,
dc aanval van het zout ook op andere
punten van onze kust) een vergif- I rj/nipv
tiging van ons polderland. ul-jl-ö
Hadden wij een droge zomer ge- Uitgesloten dus? Misschien niet.
kregen, even uitzonderlijk en zeld- Als we namelijk een groter sluitgat
zaam als de stormvloed van 1 Fe- nemen, zal de stroomsnelheid kleiner
bruari het op zijn manier was. dan worden. En in plaats van een groter
zouden we wellicht voor een (econo- sat kunnen we ook een reeks kleine
misch gesproken althans) even grote Sa5en nemen, waar stuk voor stuk
catastrophe gestaan hebben als nu. net een caisson in kan.
Ook tegen het sluipende zout is Dan wordt het de bekende sluitings-
het stoppen der riviermonden het af- manoeuvre (van de foto) in meer-
weermiddel bij uitstek. voud, enige tientallen malen, netjes
„Tiu„„«. j naast elkaar op een rijtje'en... op
w <5 w precies hetzelfde tijdstip, zonder dat
het met de leus „Sluit de zeegaten er ook maar iets misiukken mag.
gemakkelijker gezegd is dan ge-
daan. Onze waterbouwkundigen -^Ut-.kom,fc eJ' "og een kleinigheid
toch behorende tot de knapste der bij. De vloedbekkens achter Brou-
wereld fronsen hun wenkbrau- werhavensche Gat en Goereesche Ga t
wen er bij. ..Razend moeilijk. Nooit respectievelijk 600 en 400 mil-
vertoond". is hun oordeel. Maar boen kubieke meter. En de sluitings-
„onmogelijk" hebben wij niet ge- gaten van deze riviermonden, ook
hoord weer tientallen tegelijk, zouden op
hetzelfde ogenblik moeten worden
Hoe zou zo'n afdamming er dan dichtgevaren als dat van de Ooster
eigenlijk uit moeten zien? Dat blijkt schelde!
uit het kaartje onderaan. Dit geeft Deze bekkens staan immers in open
geen vastgesteld plan weer, want dat verbinding met elkaar en zodra een
is er niet, maar een voorbeeld hoe het ervan aan de voorzijde wordt afge-
zou kunnen. sloten, gaat het zijn eb en vloed ont-
Spelregel nummer één is: Wester- vangen via die andere,
schelde en Nieuwe Waterweg blijven Nu wordt het langzamerhand wel
optn. Antwerpen en Rotterdam roo- duidelijk waarom er m onze tótaung
den al, grote internationale haven, "Sj^SS^SS.
- gaat erom, de vloedkommen kleiner
iets anders niet dulden. tg maken en van ei^aar te scheiden.
Dan krijgen we van boven af eerst De operatie, zoals hierboven beschre-
de Brielsche Maas. Deze is reeds ge
sloten, zowel „van voren" (westkant)
als „van achteren" (oostpunt van
Rozenburg).
Daar tussenin is deze Brielsche
Maas nu een zoetwater-reservoir ge
worden: precies wat men hebben
moet om het omringende land tot
hogere productie te brengen.
Maar ten zuiden van de Brielsche
Maas begint het. Drie grote wijd
opengesperde monden! Goereesche
Gat, Brouwershavensche Gat en
Oosterschelde. Om deze drie gaat
het,
Watervallen
Bij de Afsluitdijk van Wielingen
naar Friesland was de grootste diep
te. waar men doorheen moest, elf
meter. Bij de „grote drie" komen
diepten tot 40 meter voor. Bij de
Afsluitdijk was het verschil tussen
eb en vloed 80 cm. Hier bedraagt het
drie en een halve a vier en een halve
meter
Wat betekent dat? Dat men te
maken krijgt met watervallen van
onvoorstelbaar geweld, wanneer men
de sluitingsmanoeuvre normaal zou
trachten uit te voeren. Dat is: de
dijk van twee kanten naar elkaar toe
bouwen en in het laatste gat met
dood tij een ponton of caisson (be
tonnen schip) laten zinken.
Op de foto van de sluiting van de
Braakman kunt u zien, hoe het gaat.
Om met zo'n caisson te kunnen varen
en het op centimeters nauwkeurig
da&r te krijgen waar men het hebben
wil, dient er niet al te veel stroom te
staan. (Hard waaien mag het na
tuurlijk niet.)
In zo'n sluitingsgat echter is het
maar een heel klein ogenblik werke
lijk rustig. De „kom", die er achter
zit, stroomt bij vloed vol en bij eb
Vroeger of later zal wellicht een bied van de riviermondingen tot op betonnen beddingen? Daaruit
tweede stuw in het complex nodig twee millimeter nauwkeurig (met elk aanstonds in het kader der nieuwe
blijken om het zo waardevolle zoet- ondieptetje. de dijken en zelfs de afsluitmgsplannen worden afgeleid
waterbassin volledig te kunnen pijlers van de Moerdijkbrug midden wat de verkregen veiligheid is van
bespelen" 'n het HoUandsehe Diep) in beton is plaatsje A, als er een dam ligt bij B
nagebootst. (of bij C of bij D; in deze miniatuur-
oeer aj gaat hoe uue-«m»uueii-pmii. uai. waicuereu en oH«iaiieAarheiders moeten Het onderzoeken van al deze moge- wereld kan men 't krijgen zoals men
onhandelbaarder de cle beide Bevelanden aan elkaar kop- «vonden A an dè orlanfsatiè lijdeden (of onmogelijkheden) is En daarin bootst men meei na. hebben wiU bij tij X, wind Y en
pelt. (Zie kaartje.) Daar zit nog wat worden gevonden. Aari deoigamsatie j millioenen. Met becijfe- stormvloeden worden hier volgens de rivieralvoer Z-
landwinst in óók. s eiseii woirden gesteld eQ formules aneen komt men historische gegevens, die erover be- fean j voorstellen
j m net diepe water van ae open zee kend zijlli door het model gejaagd. h ineewikkeld en eevoelie reaee-
We delen verder de Oosterschelde zullen schade en schande voortdu- ei niei- noeingewiKkeia en gevoeng reage-
in drieën. Eerst een dam van Ierseke rend op de loer liggen. Zelfs de me- Zo ligt bij het Waterloopkundig Wat m werkelijkheid uren duurt, rend een nvierenstelsel als dit. bot-
send op de open zee, wel is.
,,Als gevolg van een nu reeds eeuwen verslechterende
toestand moet het thans mogelijk worden geacht, dat-
een storm van uitzonderlijke hevigheid de stadsdijk van
Dordrechtzou doorbreken en een ramp van ongekende
omvang zou veroorzaken Maar ook andere dijken
verlangen een goede beurt. „Tot nu toe zijn we er maar
met de stofdoek overheengegaan aldus prof. Tliijsse."
,,De laatste honderd jaar is er geen storm geweest,
plan": eigenlijk niet zoz
- als wel een wirwar van m o g e 1 ij k e 'échter sWed^mëer'vast testaan. dat van de gebleken verliogingsnoodzaak
Nederland tot- een dijkbreuk zou nebben geieia. :\laar plannen, waaraan wij voor het gemak hel lapwerk bleef zolang men de zee- maar te zwijgen.
het bewijsdat die Storm nooit komt, kan niemand naam gaven. Het ging om_*Uer- ga^en verde^zuidwaarts open^t^ Men zegt, dat het werk der afdam-
D.AT STOND IN
VOLK. nu vijf ja
Wij schreven toen ovi
Elke kunstmatige verandering die
men aanbrengt, heeft tientallen moei
lijk te voorziene gevolgen: een haven
tje dat verzandt, een dijk die wordt
ondermijnd, een vaargeul die gaat
kronkelen als een aal. Daarom is
studie nodig, ongetwijfeld jaren lang,
voordat er ook maar één zinkstuk de
diepte in gaat.
Ierseke zal, als het zoute water zoet
wordt, zijn oestercultuur verliezen,
helaas...
Dat is het voorbeeld van een
schadepost. En zo zal men
moeten zorgen, dat scheepvaart
mogelijk blijft, door het aan
leggen van schutsluizen.
Maar de voordelen zullen verre
HET VRIJE eilandenplan, een vijf-eilandenplan overwegen. Nog eens: De veiligheid,
ir eel cd en 'op de Zuidhollandse eilanden be- De in tweede linie teruggedrongen
!,J trekking hebbende» en een afsluiting oude dijken kunnen voorzichtig in-
net ,.ueiu- van het Haringvliet, uit de proeven dutten; zij zullen millioenen per Jaar
leverend
lei combinaties van rivierafdammin- Ën zo kwam het, dat juist een paar mingen zeker één, anderhalf, twee
ccn die toen reeds volop in studie maanden voor de ramp de minister milliard gulden zal kosten, verdeeld
waren. Daarbij sneelde een grote rol opdracht gaf tot het bestuderen van
- - - -- de totale afsluiting. Dat wil zeg-
over de twaalf, vijftien, twintig, der
tig jaren die het zal duren. (Het gat
,.Het Staat wel vast. datzoals m de achter ons hg- PJ0/' .^.J; J a'. I gen: van alle zeegaten tussen Nieuwe van het verschil tussen de schattin-
i i <7 j het Waterloopkundig Laboratorium ^-atenvee en westerschelde. gen laat zich nog niet sluiten).
gende jaren de Zuiderzeewerken m het centrum hebben te DcIft dezcifde. die thans door wate™es cn vrawwra»
Bijna noodzaak „Vergeten eilanden
gestaan van onze openbare-iverken politiek, in het ver- de minister uit Amerika is terugge-
r ij?-- i rnpnpn nm verder te helnen zoeken
beteren van de toestand aan de benedenrivieren het
grote iverk moet worden gezien voor de tweede helft
roepen om verder te helpen zoeken
naar een oplossing op de lange baan
voor ons geteisterde zuidwesten.
Maar hoe ontzaglijk het cijfer
van onze eeuw.
(Het Vrije Volk. 7 Jan. '48) het was begonnen
nlannen tot. ïndnkinsf van
EN NU HEEFT VANDAAG de mi
nister de commissie aan het werk ge-
rtp zet, die achter die studie de uiterste 00k lijden moge, het is werk. dat een
plamïen 'tot"liSjiTtag "vïn de Biet- eAete°Saan(ien Stolen ta zeer 8r0M acel van de d"
bosch. Men begreep, dat daardoor RU |igt de grote ramPi die het land er in worden gestoken, laat terug-
overstromingsrampen werden aan- ecn domper gaf op zijn na-oorlogs vloeien, Hoeveel is het waard, dat de
getrokken. herstel en een nog onbekend aantal dammen rie vereeten eilan-
Hoeveel hoger zou bij stormvloed mensen de dood in stootte. "ieu*e dammen de vergeten eilan-
het water hiivoorbeeld voor Dor- den' eindelijk uit hun steeds pijn-
drecht komen te staan als het in de °e flijker gevoeld isolement zullen ver-
De afsluiting der zeegaten tot en
Biesbosch geen wijkplaats meer zou nuna men lossen, Een snelle weg gaat Mlddel.
DE NIEUWS
AFSLUITDIJKENRESP. ZONDEKEN
MET STUW.
ANDERE DAMMEN, NODKr
MObELUKE
LANDAANWINNING.
kunnen vinden? (Een vraag, waarop de wenselijkheid nog „Q>.. - ,Tao.
mr Burger, de huidige fractievoor- schoorvoetend onder ogen had leren buig met Rotterdam verbmden. Veel-
zitter der P.v.d.A. in de Tweede Ka- zien. is in één verschrikkelijke nacht zijdige ontwikkeling, ook industriali-
mer. herhaaldelijk heeft gehamerd). p,ina een noodzaak geworden. Al was satie, ligt voor deze gebieden in het
De deskundigen wAsten trouwens hfc maar pcn pSychoiogischpHet verschiet,
wel, dat „al jaren voor de oorlog de c.tmitmopriiestP a lpr Diannen het
nn^adUke)fzicehnoDdro^"^W-in -visioen van de 21e eeuw", werd een Als men daarbij optelt de overwin-
ons artikel van vijf jaar geleden werd hartekreet, die om onmiddellijke ver- ning op het zout althans in dit
gezegd. wezenlijking roept. deei van iiet jand met de moge-
OP HET EERSTE GEZICHT zou j, ..i- lijklieid om met behulp van het ge
verhoging van de dijken het eenvou- V O te Vil ll-l Oenen vormde zoewaterbassin de vrucht-
aigste hebben geleken. (Dit is ge- ZAL HET MOGELIJK ZIJN, tech- haarhpid van ^bieden in ster-
zichtsbedroghet zou niet alleen zeer nisch gesproken? Sommige deskundi- baarheid van grote gebieden in ster
kostbaar zijn, maar gedeeltelijk ook gen aarzelen nog. Maar de tijd en ke mate op te voeren, waardoor ook
onmogelijk, namelijk overal waar de wetenschappelijke ontwikkeling op deze wijze welvaart en werkge-
dorpen en zelfs steden, zoals Dor- werken voor ons. legenheid groeien dan zou men
drecht, op de dijk zelf liggen). Dan komt de vraag: wat is de kunnen zeeeen dat elke meter nieuwe
Maar ondertussen had men zich al' prijs en kunnen wij die betalen? En kunnen zeggen, aat elke meter nieuwe
wederom zal menigeen aarzelen. dijk. die in onze geteisterde rivieren-
Maar er zal niemand zijn, die delta wordt gelegd, in de toekomst
vergeten is, dat een storm-van-ge- een landgenoot betekent, die niet
middeld-eens-in-de-duizend-jaar (die hoeft te emigreren,
echter morgen wécr kan komen)
ons in Februari 1953 een milliard De ramp Schrijnt nog in Onze
heeft gekost en misschien nog wei gedachten en de wens om door
meer. Niemand ook, die niet weet. mjddel van een reusachtige
hoe de zoutvergiftiging onzer lan-
derijen ons jaarlijks vele. en steeds nationale inspanning aan de
meer millioenen kost. vrees voor herhaling te ont-
Hoe het „Deltaplan" er uiteinde- snappen is groot. Maar op den
lijk ook Uit zal zien of men de duur zal wellicht het feit de
HET WERD EEN LAWINE van sluiting der zeegaten aan zal durven rionr_H_ _pvpn dat <,lnitine der
mogelijkheden, waarvan de ene de of niet zeker zal men er in moe- uoorsidg geven, udi siumng uer
andere meesleepte. Dat het gat van ten zien ..het grote werk voor de zeegaten, behalve genoegdoe-
de Brielsche Maas dicht moest, stond tweede helft van onze eeuw" En ninfr vnnr Hp pprstp Pphmnri
in elk geval vast. Dat is dan ook in daarbij weten wij. dat het hierom voor °e ee"ïe r eoruari
1950 gebeurd. (Gelukkig, want anders gaat: dit en komende geslachten 1953. voor Nederland OOK zal
was de ramp stellig nog groter ge- grotere bestaansmogelijkheden te betekenennog niet te bereke-
1 geven: ons en onze kinderen te vrïj-
dicpcr vastgebeten in een angstaan
jagende ontdekking: de zee dringt
steeds verder ons lage land binnen
en dreigt het met zijn zout te ver
giftigen.
Hoe die twee vliegen (de storm
vloeden en de verzilting) in een klap
te slaan? Dat kon door de zee met
behulp van dammen de voet dwars
te zetten en buiten de voordeur te
houden.
Een lawine
Verder peinsde men over een vier- waren voor angst.
nen materieel voordeel.
