De les van de Watersnoodramp
Poortvliet S Burgemeester trots
op zijn bevolking
enomgekeerd
Het moeilijke besluitblijven of evacueren
Ons nieuwe Feuilleton
DE EENDRACHTBODE
TWEEDE BLAD
9a JAARGANG No. 13
20 FEBRUARI 1953
Het is moeilijk om zich te verplaatsen in omstandigheden die men
niet gezien en gekend heeft en die zoveel chaotischer, zoveel ramp
zaliger zijn, dat het ook onmogelijk is dat voor te stellen zonder
het gezien en meegemaakt te hebben. Zo is op ons eiland het
verschil na die telkens in onze kolommen weer terugkerende datum
1 Februari tussen Poortvliet en Stavenisse bijzonder groot.
Poortvliet heeft de ramp die Stavenisse trof noch geziennoch
gekend. GelukkigI Maar daarom, begrijpelijk, dat het evenals al
onze andere gemeenten op hel eiland niet kan vatten de zo veel
grotere ellende, die zich daar heeft afgespeeld, daarin zeer zeker,
evenals al onze andere gemeenten meeleeft, maar ook weer zoals
alle andere op dit ogenblik en daarvoor meer oog heeft voor die
eigen bezwaren, die het trof. De eigen omstandigheden waarin het
kwam te verkeren, de spanning, het onoverkomenlijk spoedwerk,
de zware opdrachten, het weken ge'isoleerd zijn, de schade die
straks pas geraamd kan worden en de onzekerheid waarmee het
vele dagen en nachten had te kampen.
Poortvliet beleefde weliswaar niet de nood tijdens de rampnacht,
die een 4-tal gemeenten op ons eiland en St. Filipsland trof, maar
verkeerde daarna in grote spanning, toen binnendijken bezweken,
toen het water in de omgeving en tenslotte ook in de dorpsrand
steeg, toen de gehele bevolking geconcentreerd werd in het centrum
een circel met een middellijn van nauwelijks 40 meter toen
ze geheel van de andere gemeenten verstoken was, toen ze voor
het dilemma stond: EVACUEREN OF HET GROTE GEVAAR
RISKEREN. Toen ook nam haar eerste burger het besluit tot
dit laatste, een besluit dat hem wellicht nu doet huiveren wanneer
hij denkt: als het eens niet zo was uitgekomen, maar een besluit
dat zoals het zich thans laat aanzien een gelukkige uitkomst heeft.
Dit besluit om te blijven, om te vechten voor deze gemeente blijkt
te zijn gezegend en betekent daarom voor Poortvliet zoveel, dat
ze het ook niet in haar geheel zal kunnen vatten.
bracht had moeten worden, maar bij
en ondanks dit alles weten ze dat er
erger dingen zijn gebeurd, dat ze in
elk geval nog dicht bij huis zijn, dat
het water zakt, dat er dus weer ge
gronde hoop op terugkeer mag zijn,
Zo namen we hier en daar een
kijkje, in de school waar in de gang
de zakken met graan hoog opgesta
peld liggen in de eerste plaats om
dit graan te sparen, in de tweede
plaats, wanneer het erger was ge
worden ter ondersteuning van het
gebouw, daar zitten in de lokalen
een paar gezinnen die heel weinig
meer konden redden, waar men zich
niet altijd zo gemakkelijk kan schik
ken, nu de woning zo plotseling ont
ruimd moest worden. Zo namen we
ook een kijkje in de pastorie, die al
zo lang leeg stond, maar die nu dicht
bevolkt is, waar beneden Paasdijkers
huizen, zeer tevreden met het hun
toegewezene, waar op bovenver
dieping onder andere dokter en me
vrouw Kugel een onderkomen von
den met apotheek en al en die even
min reden tot klagen hebben, al wil
vanzelfspreken iedereen zo vlug
mogelijk terug naar eigen huis en
haard.
Het loopt daar beslist wel in
Poortvliet, dank zij het feit, dat de
vloed niet in een oogwenk kwam en
een ravage teweegbracht, dank zij
het begrip voor de moeilijkheden
van de mede-dorpsgenoten.
Het gewichtige besluit
En dan horen we in het gemeente
huis opnieuw het verhaal van de
spanning en strijd in Poortvliet. Een
verhaal waarvan enkele der voor
naamste punten in onze twee voor
gaande nummers zijn opgenomen en
die daarmee vrijwel geheel overeen
komen.
„Woon je op de haven van Poort
vliet was een bekende, ietwat
sarcastische zegswijze in onze om
geving. Poortvliet heeft geen haven
en is hiermee een uitzondering op
onze eilanden, maar Poortvliet kreeg
toch zeer veel water. Uit die twee
vorige nummers weet U hoe dat
water er na de rampnacht is ge
komen. U weet hoe de gemeente
omstreeks 6 uur werd gealarmeerd,
hoe de meeste bewoners ook al
omdat ze geen haven kennen niet
aan water, maar aan brand dachten,
hoe de brandweercommandant en
zijn medewerkers direct paraat wa
ren en eerstgenoemde al wist te ver
tellen, dat het niet om vuur, maar
om water zou gaan, waartegen de
strijd moest worden aangeboden.
Dat waren de eerste die op een
auto naar de Steenlandsepolder
trokken, waar men zo goed als
machteloos stond tegen het geweld
der woedende baren. Toen ook de
gaten in de Polderdijk ontstonden
werd alles duidelijk dat Poortvliet
in het water zou komen. Dit alles
Het water al belangrijk gevallen
Het scheelde wel een halve meter,
dat het water lager stond, toen we
Poortvliet in het begin van deze
week bezochten in vergelijking met
daaraan voorafgaande dagen. Met
de auto van Hage kwam men droog
en wel via de Poortvlietsedijk in de
gemeente en onmiddellijk treft de
rustige sfeer, op dit eilandje in ons
zwaar getroffen Thoolse land. Al de
huizen buiten het centrum staan
nog in het water en probeer daarom
maar niet zonder meer een kijkje te
gaan nemen in de burgemeesters-
woning, in die van oud-Burgemees
ter Van Oeveren, in die van dokter
Kugel en in al die andere buiten dat
hogere en daarom droge centrum.
Nu het water zakt en aan de wonin
gen is duidelijk te zien, dat het al
een halve meter gevallen is, kunnen
sommige bewoners met knielaarzen
weer in hun huis gaan kijken, maar
anderen hebben daarvoor zeker lies-
laarzen of een vlot nodig. Om van
de polders buiten de kom maar niet
te spreken. Dat is nog een water
vlakte en de hoeveelheid die de wei-
hoek aan het begin van deze week
nog bevatte zouden we met geen
mogelijkheid kunnen schatten. Daar
van krijgt men een goed beeld op de
hoogste zolder van het gemeentehuis
en daar ook wordt het duidelijk welk
een kleine oppervlakte de Poort-
vlietse bewoners maar tot hun be
schikking hadden in de weken van
isolatie. Dan bevreemdt het niet
eens zo erg meer, wanneer je een
woning binnengaat in de Smidtstraat
of in de omgeving van het gemeente
huis, en je te horen krijgt, hoe daar
4 gezinnen bij elkaar huizen. Maar
wel treft daarbij weer de rust en
saamhorigheid, de gemeenschapszin
en het gezamenlijk dragen van de
moeilijkheden, waarin men is geko
men. Het ene gezin van het zgn.
„Slikkot", een ander weer van de
Paasdijkweg, een derde uit Strijen
en een vierde uit de Steenlandpol-
der, ze huizen met de eigenlijke be
woners, helpen elkaar en trachten
er van te maken wat er in deze om
standigheden van gemaakt kan wor
den. Ze zijn in het algemeen niet
door deze ramp overvallen, hebben
merendeels hun eigendommen nog
naar de zolder of mee kunnen bren
gen en wachten nu maar af, tot het
water verder geloosd is, tot hun
huizen en schuren, droog staan, tot
ze de schade kunnen gaan opnemen.
Nee, aan dit alles gaan ze niet zo
maar voorbij, ze denken er met zorg
aan, ze verkeren in onzekerheid wat
ze precies zullen zien, ze denken aan
die meubels, die niet meer geborgen
konden worden, aan de klok die.
vergeten is, aan de kleren, die wel
niet meer bruikbaar zullen zijn. Ze
herinneren zich nu veel van wat
eigenlijk ook naar het droge ge-
gebeurde later dan in de andere ge
meenten. waar de ramp zich om
streeks 3, 4 en 5 uur voltrok. Maar
ook hier kwam het water, niet zo
snel, maar toch onweerstaanbaar.
En daarom was het die Zondag
avond in het gemeentehuis een zeer
gewichtige conferentie. De burge
meester, de mannen die hij tevoren
al rond zich had verzameld en die
in eerste instantie aan de dijken
zaten, voorts de Dijkgraaf en de
Postcommandant Rijkspolitie kortom
degenen die adviezen konden geven
en die wilden aanpakken, zoals zo
vele andere Poortvlietse bewoners
wilden en hebben aangepakt, ze za
ten daar in het gemeentehuis. Nee,
de rapporten luidden niet gunstig,
het gemaal was niet te best, de situ-
atiesluis ingestort en de binnensluis
kon weinig meer verdragen, het zag
er alles bij elkaar somber uit. Wat
te doen Blijven en aanpakken of
evacueren. Men zag als in 'n schim
de ellende van evacuatie, men kende
de echte watersnood niet, men
voelde alleen het gevaar daarvan.
En toen nam de burgemeester dat
besluit: Blijven en doorvechten om
het behoud van Poortvliet. Vanaf
die tijd werden daartoe alle maat
regelen genomen. Het Hoofd van
deze gemeente kon evenals van de
andere gemeenten steunen op een
kern, die anderen tot een voorbeeld
waren. En die anderen hadden niet
'veel aansporig nodig om ook te
vechten, te zwoegen voor behoud
van huis en haard, voor dorp, ja
voor een deel van het eiland. Ze
kwamen uit Poortvliet, Scherpenisse
ze kwamen uit Oud-Vossemeer, ze
kwamen uit Tholen en ze zwoegden
daar aan die Steenlandsepolder en
aan de binnendijk en in de gemeente
zelf werd het geen chaos. Zeker, er
deden zich bijzondere gebeurtenis
sen voor: ducks, dropping, militairen
geruchten en berichten, maar het
centrum bleef droog al kwam het
water meer malen zo hoog, dat men
vreesde, dat ook de burgemeester
vreesde, dat het toch nog een ver
keerd besluit zou zijn. Het kwam
anders uit.
Het water zakt
En is alweer gezakt sinds het be
gin van deze week toen wij daar een
kijkje namen. Zie daaromtrent maar
de berichten van onze correspondent
Onvoorziene omstandigheden voor
behouden komt Poortvliet weer
droog. Nu reeds is men uit de ergste
isolatie verlost, straks zullen alle
verbindingen weer hersteld kunnen
worden.
Vele bewoners zullen dan een
ogenblik treurig het hoofd schudden
wanneer ze in hun woningen, hetzij
aan de rand van het dorp of in de
polders, hetzij in Strijen of de Wei-
hoek terugkeren.
Het valt ook niet mee. Maar laat
ze dan bedenken, dat het zoveel
erger had gekund, dat zoals er zo
veel in Stavenisse en andere dorpen
in ons Vaderland zijn, het ook zo
had kunnen zijn, dat ze nooit meer
naar hun huis terug kwamen, omdat
of zij er niet meer waren of omdat
het huis totaal vernield was.
De moeilijkheden zijn nog niet ten
einde, zeker ook voor Poortvliet niet
Wanneer het gevaar wijkt, bestaat
ook spoedig gevaar dat de gemeen
schapszin kwijnt, vindt men zichzelf
het ergst getroffen, vindt men vele
maatregelen verkeerd, ziet men weer
alle fouten, ergernissen en onenig
heden.
Er zal nog veel te bouwen zijn in
Poortvliet in de voor ons liggende
maanden. Bouwen in meerdere en
niet alleen practische opzichten.
Schaart U zich dan ook rond Uw
burgemeester, die in de korte tijd
dat hij in Uw gemeente verkeerd,
getoond heeft voor en met U te wil
len vechten om dat behoud. Werk
meer met voorbij zien en vergeving
van veel wat verkeerd lijkt of is en
schaar U achter hem, zoals een
kleine kern met daarnaast vele an
deren achter hem stonden en zoals
dat groepje ons verklaarde: Als die
ons weer nodig heeft, staan we
direct klaar.
In zo'n saamhorigheid zal het met
Poortvliet „waerachtig wel gaen".
U weet het misschien nog wel uit
de oorlogsjaren; als U schade had
gekregen door bombardementen,
dan ging U, zodra de sirenes „alles
veilig" bliezen, eerst even de inven
taris opmaken. Om te weten te ko
men, hoe U er voor stond.
Onze regering heeft het ook ge
daan en hoewel nog geen zuivere
schatting te maken is, kan men toch
rekenen, dat de storm van de le
Februari van dit jaar ons een slor
dige 800 millioen zal kosten.
Het herstel aan de dijken zal on
geveer 200 millioen gulden kosten;
herstel aan woningen en inventaris
100 millioen; verlies rundvee, land
bouwwerktuigen en cultuurrijpma-
ken der ondergelopen gronden,
eveneens 100 millioen; steunregeling
getroffenen 50 millioen en tenslotte
de grootste klap: het verlies door
productiederving: 300 millioen gld.
Dit is een geweldig groot bedrag
en, voor wat betreft bv. het herstel
der dijken, de belanghebbenden, in
casu de waterschappen zullen met
geen mogelijkheid dit enorme be
drag (200 mil.) kunnen opbrengen,
zodat de Staat deze kosten groten
deels voor haar rekening moet ne
men. Ook het probleem der herbouw
van de verwoeste woningen is
nog niet uit de doeken. Naar
schatting staan er ongeveer 145.000
woningen onder water en een groot
deel daarvan is reeds zo ondermijnd,
dat bewoning verder onmogelijk zal
zijn. Naar alle waarschijnlijkheid
zal, indien men er in slaagt om op
korte termijn het water terug te
dringen, de helft na herstel weer
bewoonbaar zijn. Hierbij komt, dat
men naar alle waarschijnlijkheid van
de gelegenheid gebruik zal maken
en talrijke krotten, die mogelijk nog
bewoonbaar zullen blijken te zijn,
toch als zodanig onbewoonbaar zal
verklaren; deze worden dus afge
broken. Men kan rekenen op nieuw
bouw van 50- tot 70.000 nieuwe
woningen in het geteisterde gebied.
De overige zullen hersteld kunnen
worden.
Wat de grond betreft, ruim
130.000 hectaren goede grond staat
De organisatie „B.B." ook nuttig in vredestijd
nog onder water. Het is nog bij
lange na niet te zeggen, hoe en
wanneer deze thans nog onder water
staande grond weer in cultuur zal
kunnen worden gebracht. Naar alle
Y/aarschijnlijkheid zal een deel van
deze grond nog dit jaar als weide
grond gebruikt kunnen worden,
maar zeker is nog niets.
De kwestie van de dijken
Een eerste vereiste is natuurlijk
het dichten der vele gaten in "de
verschillende dijken. Hierover echter
heerst in Den Haag verschil van
meningen. Er zijn ministers, die een
serieus onderzoek wensen betreffen
de een algehele afsluiting van de
Zeeuwse zeegaten, met uitzondering
van de Westerschelde. Er zou dus
een zware dijk moeten komen van
de kop van Walcheren tot de kust
van Oostvoorne. Doch de Rijks
waterstaat acht dit plan om twee
redenen onuitvoerbaar. In de eerste
plaats om de geweldige kosten, die
zo'n dijk mee zou brengen (deskun
digen schatten de kosten op meer
dan een milliard gulden en in de
tweede plaats de grote diepte in de
zeegaten tussen de eilanden. Zo zegt
men b.v., dat de diepgang in het
midden van de Oosterschelde meer
dan 100 meter bedraagt. En dan
over een breedte van eveneens on
geveer 100 meter. Rekent U eens
uit, hoeveel kubieke meter zand
nodig is, om alleen deze vaargeul te
dempen.
Maar de Rijkswaterstaat
heeft de wijsheid niet in pacht. Er
zijn weer andere waterbouwkundi
gen, die beweren, dat afsluiting der
zeegaten zeer zeker mogelijk is. Het
benodigde zand daarvoor moet men
maar uit de Noordzee halen. Hoe
het ook zij, we zullen er ons weer
niet verder in verdiepen, omdat wij
ten slotte toch de stuurlui blijven, die
aan de wal staan. Te zijner tijd zal
wel vastgesteld worden, wie er ge
lijk heeft.
De Regeringe was gewaarschuwd
Intussen blijkt nu achteraf, dat
Rijkswaterstaat misschien te opti
mistisch is geweest ten aanzien van
de kracht der bestaande dijken rond
de Zeeuwse en Zuidhollandse eilan
den. Er zijn mensen, die hun mond
opengedaan hebben, omdat ze het
tot hun plicht achtten. Toen men,
na 1945, begon met de herstelwerk
zaamheden op Walcheren, hebben
kundige vaklieden er op gewezen,
dat het dijkprofiel niet alleen te laag,
maar bovendien te smal was. Het
mag bekend zijn, dat het zeepeil
stijgt. Wel niet in verontrustende
mate, maar toch altijd ongeveer 10
centimeter per eeuw. Sedert het be
gin onzer jaartelling is het zeepeil
ruim 2 meter gestegen en dan komt
de berekening van 10 cm per eeuw
wel ongeveer uit. Hier heeft men de
laatste paar eeuwen geen rekening
mee gehouden. In 1946 heeft men de
toenmalige regering gewaarschuwd,
dat bij een zware Wester of Zuid-
Wester storm de kans groot was,
dat vele dijken het niet zouden hou
den. De regering heeft toen advies
gevraagd van de Rijkswaterstaat en
deze heeft deze waarschuwing over
dreven genoemd. De regering is er
toen verder niet op ingegaan. Nu, in
Februari 1953, blijkt, dat zij, die Den
Haag gewaarschuwd hebben, gelijk
hadden. En de Zeeuwen zeggen het
mee: de dijken waren niet sterk ge
noeg meer. Ook hierover zullen we
te zijner tijd wel meer bizonderheden
vernemen.
Kwam daadwerkelijke hulp
te laat?
Wie Zondag tot middernacht aan
het radiotoestel heeft gezeten, weet
dat er op Zondag geen vliegtuig is
opgestegen, om de overstroomde ge
bieden te verkennen. Daardoor ont
stond de impasse t.a.v. Schouwen
en Duiveland, omdat door de over-
Terug in de modder
Nol van Veen is geboren en getogen
in een der Amsterdamse achterbuur
ten, uit de modder voortgekomen,
zoals men wel eens zegt. Maar nie
mand zal kunnen ontkennen, dat zijn
moeder hem niet heeft opgevoed tot
een flinke kerel. Zelfs Norma Man-
sink uit Papendrecht, die hem heeft
leren kennen, moet tot die conclusie
komen. Waarom ze dan ook met hem
trouwt.
Maarzij is eigenaresse van een
groot kruideniersbedrijf en Nol, die
scheepsbouwer is, kan niet best aar
den in de grutterij. Vooral niet, als
hij zijn baan er voor opgeeft. Er
ontstaat verwijdering en het huwelijk
dreigt een mislukking te worden. Nol
is ongelukkig, tot hij door een samen
loop van omstandigheden weer komt
in de achterbuurt, waar hij zijn pret
tige jeugd jar eri heeft doorgebracht.
Keert hij
TERUG IN DE MODDER
waaruit hij is voortgekomen? Zullen
de levenspaden van Nora en Nol
uit elkaar gaan
Ons nieuwe feuilleton, waarmede wij
in dit nummer een begin maken, be
schrijft niet alleen het huwelijk van
Nol en Nora, maar geeft tevens een
antwoord op bovengestelde vraag.
En een antwoord, dat voor ieder
een bevredigend is.
„Terug in de modder" is voor vele
mensen de spiegel van hun eigen le
ven. Hopelijk zullen ze, na het lezen
van dit niet alleen boeiende, doch
bovendien diep-menselijk verhaal met
de hoofdpersonen tot de conclusie
komen, dat in een huwelijk veel ver
geven en veel gezwegen moet wor
den.
U zult dit verhaal de komende weken
kunnen lezen en misschien er ook
iets uit kunnen leren
DE REDACTIE.
verbroken waren: telefoon, telegraaf
en radio. Het is te danken geweest
aan een vasthoudend amateur, dat
Scheveningen-radio Maandagmor
gen de eerste berichten kreeg over
de toestand op Schouwen en Duive
land. De burgemeesters op deze
eilanden stonden machteloos. Ze
konden geen contact krijgen met het
overige déél van ons land. Ze kon
den niet eens de radio beluisteren.
Er was immers geen stroom
In dit verband treft het ons, dat
de Engelse „Daily Telegraph" reeds
in haar editie van Maandagmorgen
een bericht gaf over de overstro
ming in ons land. Die krant wordt
Zondagsnachts gedrukt, dus men
had op de een of andere wijze reeds
Zondags gegevens ontvangen. Deze
gegevens waren verstrekt door een
der actieve correspondenten van ge
noemd blad, die Zondagsmorgens,
toen hij de eerste berichten kreeg
over de ramp in zijn eigen land, een
vliegtuig charterde en een vlucht
maakte over het overstroomde En
gelse gebied. Hij maakte foto's en
aantekeningen en toen hij terug
vloog naar de vliegbasis, schoot
hem eensklaps in de gedachte, dat
als Engeland al zo zwaar getroffen
was, de ramp in het waterrijke Hol
land misschien nog groter zou zijn.
Hij gaf de piloot opdracht naar Hol
land te vliegen en daar kon hij, de
correspondent van de „Daily Tele
graph" als eerste vlieger, Zondag
middag de omvang van de verwoes
ting zien, fotograferen en beschrij
ven. Wat schreef hij o.m. over ons
land „Als eerste waarnemer van
de gehele situatie in Holland vanuit
de lucht kan ik vaststellen, dat het
een chaotische toestand is, die veel
erger is dan zelfs de (Nederlandse)
autoriteiten zich bewust zijn. Er zijn
honderden dijkdoorbraken."
Dit bericht is Maandag gelezen
stroming alle communicatiemiddelendoor Nederlanders, die in Londen
Met een meter hoge zeewering door middel van vloedplanken
trachtte men 1 Februari het water uit St. Annaland te houden.
Deze bescherming stond op het hoogste punt van het dorp aan
het eind van de Langestraat-Haven. Nog ruim anderhalf uur
vóór hoogte brak deze bescherming door en de vloedgolf sloeg
een gat van 3 meter diep voor hotel Havenzicht, maakte van de
Langestraat een grote ravage, terwijl vooral de eerste huizen
intern zwaar beschadigd werden. St. Annaland stond twee uur
later blank.
