In
Nieuwe Tonge begint het
weer te
dag
en
Een paar honderd mannen staan
klaar met de mouwen omhoog
„Wat we nodig hebben is: een
sterk volhouden"
Invitatie-concert van Nieuw
Leven
Agenda voor Leiden
„KLEINE MENSEN OP DE
GROTE WEG!"
nieuwe leidsche couhant
3
DONDERDAG 19 FEBRUARI 1953
Mede voor Leidens rekening
(Van een onzer verslaggevers)
\JIEIWE TONGE OP OVERFLAKKEE, zes kilometer van Middelharnis. Is een
We zijn begonnen mef het bergen van
de eerste lijken en cadavers en met het
dichten van het eerste gat in de Molen
dijk bij de molen, een gat van twintig
meter lang. Duizend zandzakken en
honderd vrachten zand zijn er in ge
gaan. De weg van Middelhamis naar
Nieuwe Tonge was gelukkig enigszins
berijdbaar, zodat er voldoende zand kon
JVjTEUWE TONGE OP OVERFLAKKEE. zes kilometer van Middelharnis. Is een worden aangevoerd.
ll geteisterde plek. In die catastrofale nacht van Zaterdag op Zondag doorbrak .heb,aveJder con(act gezocht
„iu j IT1Gt de Ned Heide-maatschappn en de
het wilde water buitendijken en binnendijken. Het stormde met tomeloos geweld Provinciale Waterstaat voor het herstel
op het rustende dorp aan. verzwolg polders en landerijen, hoeven en huizen, mensen van de andere dijken Met de weg naar
en vee en raasde voort tot al het geredde leven wras gevlucht naar een nog droog i WP va"daag iP?11?"
dag—redactie) klaar te komen. Dat is
oord. dat dorp gebleven is. Nieuwe Tonge Is geen dorp meer Maar het kan het van groot belang, omdat we dan de
weer worden. En daarom staan de gezichten van de paar honderd mannen, die,
toen het water z'n verwoestende werk had gedaan, zwijgend op deze plaats zjjn
teruggekeerd, niet verbeten en zijn hun weinige woorden niet opstandig „We be
ginnen opnieuw Wc vertellen maar niet aan onze vrouwen en kinderen, hoe ons
dorp er nu uitziet. Ze zouden het toch niet begrijpen. Maar als ze terugkomen, moet
het weer bewoonbaar zijn." Bewoonbaar.
Ja, de burgemeester van Nieuwe Tonge
heeft dit woord toch niet uit zijn woor
denboek geschrapt Zijn natuur verdraagt
dat niet. Hij staat aan het hoofd van alles
wat er nu in Nieuwe Tonge gebeurt. Op
bouw kan dat voorlopig nog niet zijn
Berging, opruiming en voorlopig herstel
van de dijken. Kleine woorden Maar wat
betekenen ze veel.
,.U moet wel veel moed hebben om
actief burgemeester van zo'n dorp te
zyn."
„Die moed heb ik. En alle mannen.
Als er één ding is. dat we gemeenschap
pelijk hebben, dan is het de vaste wil
om er bovenop te komen. Als we pessi
mist worden, is de boel verloren Red
deloos. We moeten dagelijks proberen de
kop er vóór te houden. Dat moet iedere
dag opnieuw. Want de dagen zijn alle
maal grauw en ze zijn allemaal anders.
Anders in droefheid en pijn, in het
trieSte en het akeltg-verrassende We heb
ben nodig een sterk vólhouden Een on
afgebroken er-doorheenwillen-gaan. Dan
zulleh we er komen En dan kunnen we
de mensen en de dieren terugroepen. Dat
ogenblik geeft ons moed Want we willen
verder leven. In ons Nieuwe Tonge"
Het verhaal
We zijn een dag in Nieuwe Tonge ge
weest Ómdat Leiden dit Flakkeese dorp
gaat adopteren, in samenwerking met,
Leidschendam en Rijswijk (Z -Holland)
Burgemeester C. van Hofwegen hsfl het
druk toen we er kwamen. Wanneer zou
hij het dat niet hebben! Maar de ver
tegenwoordigers van de Marshall-hulp
hadden hem nog maar een kwartier
nodig. In d- kamer van de gemeenteraad
heeft hij ons het verhaal van Nieuwe
Tonge gedaan. Zonder pathos Af en toe
onderbroken voor een slok sinas
..In de nacht van Zaterdag op Zondag
om half drie werd ik opgebeld. Het water
deed bij Battenoord, een gehucht, dat bij
Nieuwe Tonge hoort, zo raar Het kwam
zo hoog. dat het wel -aanbeveling ver
diende snel te komen kijken. Ik kleedde
me aan. alarmeerde het hele personeel
van de brandweer en liet ook het ge-
meentepersoneel wekken. We zyn toen
naar Battenoord gereden.
't Was inderdaad ongewoon. De woeste
golven kwamen nog wel niet over de dijk
heen, maar we hadden al gauw in de
gaten, dat de situatie met de minuut be
roerder werd, We hebben eerst de vrou
wen en kinderen van Battenoord naar
Nieuwe Tonge vervoerd. Dit is een mis
lukking en een succes geworden Bij het
reddingswerk zijn helaas een vrouw en
een kind omgekomen Maar het voor
deel was. dat door het leven van de auto's
het dorp Nieuwe Tonge langzaam ont
waakte De een waarschuwde de ander
De mensen hebben zich direct voor el
kaar verantwoordelijk gevoeld.
Niet allen kwamen terug
Om kwart over drie brak de grote
dijk bij Battenoord door. Toen viel er
mets meer te redden. Ikzelf was met
zeven mannen geïsoleerd. We hebben ge.
probeerd verbinding te krijgen met
Nieuwe Tonge. maar dat lukte niet Eén
enkele mens zou het op die dijk niet
gehouden hebben. Daarom gaven we el
kaar stevig een arm. Twee groepen van
vier. Nóg was de storm sterker. Drie
mannen werden losgerukt en in het
kokende water gesmakt Eén werd de
lucht in gezogen en op het dak van een
boerderij geslagen, Daar heeft hij een
vast punt gevonden, dat zijn behoud is
geworden. In het aardedonker van de
nacht konden we niets beginnen. We
moesten op het morgenlicht wachten
Zondagmorgen kwamen we ln Nieuwe
Tonge terug. Met z'n vieren."
Onder het vertellen komt een jongen
binnen. „Er zijn mensen uit Zwitserland
om U te spreken." Buitenlanders, die
naar het rampgebied zijn gesneld om
mensen-in-nood te dienen. „Ze moeten
maar even wachten." Er wordt nog een
krat met cider en chocolademelk in een
hoek gezet. Water is er niet. Een vracht,
wagen stopt voor het gemeentehuis. Met
eten uit Middelharnis. Een keuken Is er
niet. De radio geeft een kinderliedje. Hij
speelt op vier batterijen. Waarom zou hij
niet spelen in dit doodse oord? Het leven
komt er weer en het krijgt langzaam en
vaag zijn vormen terug.
Verschrikking en optimisme
Burgemeerter Van Hofwegen gaat ver
der. .Toen we in Nieuwe Tonge terug
kwamen. viel de verschrikking op ons.
Maar we werden tegelijkertijd met op
timisme beladen door de houding van
de bevolking Er is geen sprake geweest
van een paniekstemming.
We hebben vlotten gemaakt van olie
vaten en planken. Dat ging met hangen
en wurgen. Waar moest je al die touwen
vandaan halen? En ze moesten lang zijn
Heel het dorp stond onder water. De
waterhoogte varieerde van tien centi
meter tot twee meter. We hebben de
mensen uit de woningen gehaald en naar
het centrum van het dorp gebracht. Daar
zijn kleine huizen, waarin wel honderd
mensen 'erden ondergebracht. Rustige
mensen, maar toch wel vreesachtig. Sla
perig en vermoeid. Wat hebben ze el
kaar geholpen. De voorraden van de
levensmiddelenwinkels werden in beslag
genomen Zodoende konden we een pri
mitieve distributie op touw zetten. Eén
brood per gezin bijvoorbeeld.
Dinsdagmorgen om tien uur kregen we
contact mei de buitenwereld.
Zondagmorgen vroeg was de stroom al
uitgevallen We hebben herhaalde malen
geprobeerd contact te krijgen met de
burgemeester van Middelharnis en ook
met Dirksland Maar geen -ucces. Dins
dagmorgen dan roeiden twee brandweer-
haven van Battenoord voor het aanvoe
len van allerlei materiaal kunnen ge
bruiken".
Voorwerp van solidariteit
Dat is het korte verhaal van Nieuwe
Tonge Komt de lezer er nog van onder
de indruk' Och, het kan zijn, dat we
ook aan deze dingen wennen. Er wordt
al zo lang over dat verdronken land met
z'n verschrikking geschreven en er
zijn zo veel stadjes en dorpen, die de
laatste tijd onze aandacht heboen opge
ëist Het één verdrong het ander. Daar
komt nog bij, dat in Nieuwe Tonge niet
het dieptepunt van de ramp ligt. Dat is
maar netjes in jullie pakhuizen lig
gen straks komen we het halen!"
Op officieel briefpapier van de ge
meente Nieuwe Tonge schreef burge
meester Van Hofwegen met vaste
hand de aantekeningen: „Leiden
adopteert met Leidschendam en Rijs
wijk alleen in Leiden al 25 vrach
ten goederen waarde van kleding,
dekking en meubilair geschat op
f 800.000."
Woningen en mensen
In Nieuwe Tonge hebben ongeveer 350
woningen zeer grote schade opgelopen.
Het gemeentebestuur houdt er rekening
nee. dat. een groot gedeelte zal moeten
vorden afgebroken. Op een rondwande-
ing door het dorp is ons wel gebleken,
dat dit geen voorbarige berekening is.
Er is dan ook nog geen kijk op terug
keer van de bevolking. De burgemeester
verklaarde, dat voor de meeste gezin
nen op een langdurige evacuatie moet
worden gerekend
Op het ogenblik werken in Nieuwe
Tonge 250 man. Zij proberen een beetje
orde op zaken te stellen Maar ze weten
goed. dat er voorlopig van orde geen
sprake kan zijn Maandagmiddag Ls er
een vrouwelijk hulpcorps uit Wassenaar
en Voorburg aangekomen. De centrale
keuken van Middelharnis zorgt voor eten
voor de werkers van Nieuwe Tonge.
Maar nog deze week zou men een eigen
keuken krijgen.
Wat het schoonmaken betreft ge
nieten bepaalde winkels voorrang,
opdat de eigen middenstand de men
sen langzamerhand van de meest
nodige levensmiddelen kan gaan
voorzien. De burgemeester achtte het
voor de naaste toekomst van het
grootste belang, dat er op zeer ruime
schaal woningen worden gebouwd en
dat er zeer veel mensen komen wer
ken.
Belangstelling
De belangstelling voor Nieuwe Tonge
is steeds groot. Dat doet de mensen goed.
Ze vinden het ook prettig om de afwis
seling. Koningin Juliana. Prins Bern-
hard. de commissaris van de Koningin
in Zuid-Holland en minister Mansholt
'Ljn er al geweest. En dan komen er ook
veel journalisten op bezoek, nog meer
buitenlandse dan binnenlandse. Op de
Woensdag na de ramp reeds heeft men
er een journaliste uit Argentinië ont
vangen. Zij was de eerste. Verder zoch
ten verslaggevers uit Brazilië. Portugal.
Engeland. Zweden. Finland en Duitsland
de burgemeester op. De heer Van Hof
wegen voerde vraaggesprekken voor de
Duitse en de Zweedse radio. En dan niet
te vergeten de hulpactie van het Rode
Kruis
Zo werken al die contacten van de
buitenwereld met Nieuwe Tonge ook
mee om er bij de werkers de moed in
te houden. Het bc ieht uit ^Leiden be
tekende eveneens -on lichtpunt er bij
ti -~x-. e»_i—
r-ad. die op uitnodiging van twt^ ueiuse
bladen de reis meemaakte, deelde het
de burgemeester mee. Hij was niet een
„officiële" vertegenwoordiger van het
gemeentebestuur. Maar dat was voor
Nieuwe Tonge dan ook niet belangrijk.
Een officieel bezoek van het Leidse ge
meentebestuur aan de getroffen plaats
zal ongetwijfeld volgen
Orthodox en vooruitstrevend
Op 1 Januari van dit jaar bedroeg het
aantal inwoners van Nieuwe Tonge 2186.
In de kom van het dorp stonden vier
honderd huizen. In totaal waren er 650.
Het aan-tal boerderijen schatte de bur
gemeester op vijftig.
Het dorp heeft één kerk, de Hervorm-
muziekvereniging Nieuw Leven, die haar
35-jarig bestaan dit jaar herdenkt, een
invitatieconcert. Alle belangstellenden
hadden bovendien vrije toegang Des te
meer bevreemde het, dat de gehoorzaal
maar schaars bezet was. Voor een har-
monie-in-feeststemming is zo'n schrale
opkomst niet bepaald aanmoedigend.
Aan onze beschouwing dient een com
pliment vooraf te gaan. Het concert be
gon prompt op tijd, de pauze lag op de
minuut af tussen kwart vóór tot kwart
óver negen en het einde kwam klokslag
De „ring" van Nieuwe Tonge, waarin de Hervormde kerk staat. De
oude eik heeft het water van 1944-'45 overleefd, maar deze ramp zal
ook wel zijn afsterven betekenen. In de kerk heeft het water zo hoog
gestaan, dat de kussens van de banken naar het torenportaal zijn ge
dreven. Op de banken ligt het slik een centimeter dik, op de vloer min
stens tien. In de tuin van de kerk zijn duizenden uien, aangespoeld uit
de verdronken landerijen, achtergebleven.
lieden uit Dirksland het dorp binnen omlzo. Oude Tonge is veel erger. Het doden-
zich van de situatie op de hoogte te cijfer is daar driehonderd. Een fotograaf
stellen. En Woensdagmorgen kon
evacuatie van de gemeente beginnen.
Per duck zijn de mensen naar het
drooggebleven Dirksland vervoerd Ze
ventig man per keer. Woensdagmiddag
kwam er nog een helicoptère bij. In de
Christelijke school van Dirksland wer
den ze opgevangen om later naar het
evacuatiecentrum-Rotterdam te worden
gebracht. Niet alle mensen konden wor
den gered. Het aantal doden veel
ouden van dagen en kinderen schat
ten we op een tachtig. Er zijn er pas
een kleine veertig geborgen.
Donderdagmiddag om één uur was de
evacuatie voltooid. Ik zat als laatste man
in een helicoptère boven het dorp, toen
ik bij een schuur aan de Molendijk nog
een verloofd paar knus op een veiling-
kist zag zitten. „Dalen, piloot", zei ik.
We hebben het paartje gestoord, het op
gepikt en naar een betere plaats ge
bracht.
Rusten ói werken
Een dag later ben Ik ln het dorp terug
gekomen. Met een zwager, die bij de
grote vaart heeft gewerkt en zat te
popelen om ook wat te doen We vonden
het dorp twintig m i van de mare
chaussee, die de bewaking op zich had
den genomen, en een militaire arts. Het
bleek, dat in de buitendijk van Bat
tenoord een gat van 150 meter was ge
slagen en dat er in de binnendijken een
25 gaten zaten, in lengte variërend van
vijf tot 250 meter. Vooral in de richting
Battenoord vertoont het dorp een ver
bijsterende ravage.
Vrijdagmiddag heb ik de raadsleden
e nationale reserve, het gemeente-
personeel. de reserve-rijkspolitie en het
corps luchtwachtdienst opgeroepen
hulpverlening ter hand te nemen. En
Zaterdagavond beschikte ik over
mensen. Zondag zijn we aan het werk
gegaan. Het was biddag. Dat wist ik Ik
heb de mensen toen voor de keuze ge
steld: rusten en rouwen óf Aie"ken Ze
hebben net laatste gekozen. Waarmee
niet gezegd is, dat er niet geocden en
niet gerouwd is.
had veertien dagen door het rampgebied
gezworven. Oude Tonge deed bij hem
de deur dicht. „Nu moet ik er beslist
week uit". „Ik zette m'n motor aan
de kant van de weg. want ik moest
overgeven. En ik had niet gegeten,
t Was louter van de verschrikkelijke
narigheid".
En nu mag Leiden Nieuwe Tonge
adopteren. We vinden het niet nodig, de
lezer een macabere tekening van de
toestand in dit dorp voor te zetten
ofschoon de zichtbare werkelijkheid
macaber genoeg is. Het onopgesmukte
relaas van zijn moedige burgervader
toch is genoegzaam om bepaald déze
mensen in liefde en opofferingsgezind
heid te gaan helpen. Er zijn misschien
maar heel weinig Leic-enaars, die wel
eens in Nieuwe Tonge zijn geweest. We
zullen er wellicht ook nooit komen.
Daarom hebben we deze simpele indruk
geschreven. In de boop en in de ver
wachting dat de Lefdenaars deze zullen
bewaren. Op papier en ln het hart.
Nieuwe Tonge is geworden het voor-
•erp van onze solidariteit.
De burgemeester wist het nog niet,
dat men zijn gemeente aan Leiden
had toegewezen. Op het horen van
het bericht keek hij een beetje be
duusd. Alsof hij wilde zeggen: „Wat
moeten jullie adopteren? Er zijn hier
toch geen mensen meer!" Geen men
sen meer. De werkers worden tegen
het vallen van de avond naar Dirks
land gebracht. Dan is het dorp leeg.
Schijnbaar doodgebloed. Maar als het
ochtendlicht traag doorbreekt, staan
zij alweer klaar met de mouwen om
hoog. Iedere dag. En als ploegbaas
Van Hofwegen hij wil niet méér
zijn en niet minder dat beeld voor
zijn ogen ziet, ja dan is die Leidse
hulp verbazend prachtig. „Laat het
Een beeld van de ravage, die
storm en water aan de Molen
dijk van Nieuwe Tonge, die
naar het centrum voert, aan
richtten. Zeer veel huizen aan
deze dijk moeten worden af
gebroken. Langs de woningen
hangen de draden voor de
noodverlichting, die er nog
niet is. Gas en water zijn er ook
nog niet. Toen wij er waren,
kwam juist het bericht binnen,
dat waarschijnlijk eind deze
week weer gas kan worden ge
leverd, zij het op beperkte
schaal.
j
hebben een dorpshuis gesticht. De
gemeente stelde een maatschappelijk
werkster en een jeugdleider aan. Er
is ook een stichting gezinsverzorging.
En dan nog een stichting dorpsge
meenschap, die vooral culturele be
doelingen heeft en waarvan vrijwel
alle plaatselijke verenigingen lid zijn.
Dat gaat van de geitenfokvereniging
tot aan de muziekvereniging".
Het college van B. en W. had in prin
cipe reeds besloten tot de stichting van
een badhuis met zwembad. Het riole
ringsplan niet zuiveringsinstallatie is
voor drie-kwart uitgevoerd, maar men
vreest, dat ook op dit punt opnieuw zal
moeten worden begonnen. Er was drie
ton uitgetrokken.
De begroting van 1953 tpor»t een tekort
van f 15.000. Toen de burgemeester dit
ihji ec"
ironisch, „iioe g.voi het nu wei
is, kan ik niet zegger.. Ik zou er ge^ote's. v
'...akkelijk een millioen d*ast kunnen
zitten".
Nieuwe Tonge is de eerste gemeente
van de heer Van Hofwegen. Per 1 Sep
tember 1947 werd hij tot burgemeester
van deze gemeente benoemd. Hij werd
geboren in Gouda en was eerst werk
zaam als adjunct-accountant bij de ge
meente Rotterdam.
De geschiedenis van het dorp gaat vol
gens de beschikbare gegevens terug tot
omstreeks 1450. De plaats heeft zich uit
gebreid vanuit de „ring", waarin de kerk
staat. De Hervormde kerk moet dateren
varr omstreeks 1500. Het is een kruiskerk
waaraan in de loop der eeuwen heel wat
Ter gelegenheid van het zevende lustrum
Als voorslag op de feestavond van i tien uur. Een dergelijke stipte en precies
Zaterdag as. verzorgde de arbeiders- afgemeten gang \an zaken mag (als na-
■- 1 - j - 1u»wel
Donderdag
Casino, 7 en 9.15 uur: Chr Filmactie.
Kleine mensen op de grote weg.
Stadsgehoorzaal. 8 uur: Residentie
orkest, Janlne Dacosta, piano.
Antonius-clubhuis, 7 en 9.15 uur: K. en
O., Noorse film, Het verboden oerwoud.
Levendaal, 8 uur: Ds C. Jongeboer van
Lisse over de Heilige Doop.
Vrijdag
Antonius-clubhuis. 8 uur: K, en O.,
poppentheater „In den vroeden zotskap'
vertoont „Reinaert de Vos"
Snouck-Hurgronjehuis, 8 uur: K. en
O., cursus psychologie.
Zuiderkerk. 8 uur: bijeenkomst ter
gelegenheid van Wereldgebedsdag.
Vlies. 3 uur: Expogé, mevrouw O.C D
löenburj Siegenbeek van H-uikelom
"ihns en ^leuren-
hou'vburg. '8 uur: Hoofdstaa^opcrëïïe
met G'schichten aus dem Wienerwald.
Pieterskerk, kwart over 7 tot kwart
voor 8: Avondgebed.
Gymnasium, 8 uur: volleybal. Leiden
—Rotterdam.
Oegstgeest. Zendingshogeschool.
uur: bijeenkomst Wereldgebedsdag
Zaterdag
Volkshuis, 4 uur: drs D. G. Ruarus
over Vrees, angs en leugen in het kin
derleven
Schouwburg, 8 uur: Leidse gymnasias-
tenbond, uitvoering ten bate van het
Rampenfonds.
Jacobazaal Burcht. 35 uur: receptie
Nieuw Leven, 7e lustrum.
StadszaaL half 8: jubileumfeestavond
Nieuw Leven
Ten toonstelll n gen
Prentenkaoinet 26 uur: tekeningen
van Gentenaren Jules de Bruycker en
George Minne (tot 21 Februari»
Lisse. Bloemlust (t.m. 21 Februari)
Nachtdienst apotheken
Apotheek Kok. Rapenburg 9 tel 24807
en apotheek Tot buip der Menschheid
Hooigracht 48. tel. 21060.
Burgemeester Van Hofwegen in gesprek met de heer Questroo, lid van
de Leidse gemeenteraad, die op uitnodiging van twee Leidse dagbladen,
waaronder het onze, de reis naar Nieuwe Tonge meemaakte. Zij staan
hier op de dijk tussen het getroffen dorp en Dirksland, waarin een gat
van een kilometer lengte is geslagen. Ongeveer honderd meter achter
hen i« een ziekenauto uit Dirksland met de chauffeur van de dijk ge
spoeld. Deze i* nog steeds niet gevonden. Achter de huizenrij bevindt
zich de nieuwe wijk van het dorp, die ook voor een groot deel verloren
'is gegaan.
de kerk. De bevolking is dan ook over
wegend Hervormd (ongeveer zeventig
procent). De leden van de Geref. Kerk
en van de Geref. Gemeente kerken in
Middelharnis, evenals het groepje vrij
zinnigen, dat zich bij de Remonstrantse
Gemeente aldaar heeft aangesloten. De
predikantsplaats in de Hervormde Ge
meente is reeds vier jaar onbezet
De gemeenteraad van Nieuwe Tonge
is aldus samengesteld: twee A.R.P., twee
S.G.P., twee P. v. d. A. en één midden
standspartij. De burgemeester is lid van
de Partij van de Arbeid. Wethouder G
A. J. Opstelten is A R. en wethouder A.
van Alphen is Staatkundig-Gereformeerd
De samenwerking in de raad noemde de
burgemeester heel goed.
Nieuwe Tonge is tamelijk streng
orthodox. Zoals trouwens geheel
Goeree en Overflakkee. En toch kan
men van de bevolking niet zeggen,
aldus de heer Van Hofwegen, dat ze
niet vooruitstrevend is. „We hebben
hier dingen kunnen doen, die in een
andere orthodoxe gemeente uitgeslo
ten zijn. Er is bijvoorbeeld een sport
terrein (voetbal en korfbal) aange
legd met de medewerking van de ge
hele burgerij en de geheje raad. We
gedokterd ls. Helaas niet altijd verant
woord. Het interieur echter is bewon-
c_.enswaardig. De kerk is nu droog,
maar het water heeft er meer dan een
meter hoog in gestaan. De kussens van
de banken zijn alle naar het torenpor
taal gedreven. Op de banken is een laag
slik met een dikte van een centimeter
achtergebleven. De laag op de grond ls
zeker tien centimeter dik.
Tweede evacuatie
De bevolking weet wat evacuatie ls
Van September 1944 tot aan de bevrij
ding heeft de gemeente ook onder wa
ter gestaan. Maar lang niet zo erg. De
schade aan de gronden was toen veel
omvattend. Door intensieve poiderbema-
ling heeft men echter de bodem in korte
tijd weer betrouwbaar kunnen maken.
Nieuwe Tonge is een landbouwplaats.
Uien ziet men overal. Nu met op de lan
derijen, maar in de straten en in de
huizen. De landen zijn leeggespoeld. Ook
worden er veel suikerbieten verbouwd.
De schade aan de grond zal nu niet zo
groot zijn, omdat het land niet zo lang
onder water staat. De schade aan de
veestapel daarentegen is wel omvangrijk.
Naar schatting zijn er vijftig paarden en
tweehonderd koeien verdronken. Deze
aantallen kunnen nog gemakkelijk toe
nemen. Er staan immers nog verschei
dene boerderijen in de watervlakte, die
Oigingswaardig voorbeeld!) «och®
even worden vermeld!
We hebben dit harmoniecorps aeze
avond leren kennen als een ijverig en
toegewijd blazend ensemble Onder de
spelers bevinden zich enkele gerouti-
neerde krachten (o.a. bij de baritons). Het
is echter jammer, dat de samenstelling,
wat de kwaliteit aangaat zo heterogeen
is Een oude wijsheid leert ons, dat een
ketting niet sterker is dan de zwakste
schakel. Dat geldt mutatis mutandis ook
voor een harmomegezelschap. Als er zich
onder de kiarinetisten, de saxophonisten
en de bespelers van trompetten en trom
bones zwakkere broeders bevinden, moet
zich die omstandigheid op de totaalklank
wreken. Er waren intussen vele momen
ten, dat men als geheel de moeilijkheden
wel óén kon. bijv. in de beide marsen,
het begin van de Erlkönig-ouverture
(Joh. Boers) en ook in de Mozart-fantasie
(een zeer weinig geslaagde compositie
van Higuet).
Laat dit orkest, dat werkelijk wel tot
iets in staat is, zich echter tot eenvoudi
ger werken bepalen (niet bijv. de veel
moeilijke Meyerbeer-fantasie van
Tobani). De ijverige dirigent moet ook
niet in zijn geestdrift de tempi zo op
jagen als bijv. in de Sinfonia van Joh.
Chr. Bach (het allegro van de achttien
de eeuw is óns andante!). Verschillende
spelers komen dan in ademnood en van
een rustige, zorgvuldig gevormde melodie
(tot de slotnood toe) kan geen sprake
zijn Het was daarom geen wonder, dat
er r.u en dan vlugge nootjes uitvielen en
ar Hank nogal gens rawieatT over-
heersende itwto «aorKM;: w..
kon dit rlïles niet verbergen.-
We schreven deze dingen niet ui: lust
tot fitten. Wanneer Nieuw Leven in zijn
geheel tot een rustiger concentratie komt,
deze richt op voor dit orkest speelbare
werken en aüe leden afzonderlijk zich
zetten tot het voortbrengen van een gave
toon. dan zal men ongetwijfeld in korte
tljv. een rondom bevredigend spel berei
ken. Daarvoor staan de goede wil en de
ruimschoots aanwezige musiecervreugde
borg! Joh. van W.
Terug in Leiden
Volgens mededelingen van de com
mandant zeemacht Nederland zullen de
volgende Leidse militairen van de zee
macht vermoedelijk op 4 Maart met de
Piet Hein uit Korea in ons land terug
keren (plaats van aankomst Den Helder):
J. Heymans, Floresstraat 2a; J W. van
Veldhuizen, Zonneveldstraat 19; J. A
Stam, Herenstraat 16a. A. Veld, Rijndijk-
straat 84; J Beij, Gortestraat 79 en M.
Rijnhout, Herenstraat 115.
Uitvaartdiensten voor in
Korea omgekomen
Leidenaar
Zoals reeds werd gemeld, is op 14 Fe
bruari in Korea gesneuveld de korporaal
le klasse B A. de Roo uit Leiden. Kor
poraal De Roo was 24 jaar en ongehuwd:
hij woonde Schoolstraat 6 Nadat hij twee
jaar in Indonesië had gediend, was hij
negen maanden geleden naar Korea ver
trokken. In Mei hoopte hij terug te ke
ren; hij wilde beroepsmilitair worden. In
de R.K. kerk aan de Herensingel zullen
Zaterdagmorgen de uitvaartdiensten wor.
den gehouden.
Boomkwekerij allerlei
Filmavond voor Tuinbouw
en Plantkunde
De grote bovenzaal van het Vlies was
gisteravond aardig vol belangstellenden,
toen de heer H. A. Marinus, administra
teur van de Ned algemene keuringsdienst
voor boomkwekerijgewassen daar op uit
nodiging van de maatschappij voor tuin
bouw en plantkunde een film inleidde,
die de veelomvattende titel droeg van
..Boomkwekerij allerlei".
Het doel van deze film, die ver
vaardigd werd door de heer Marinus in
opdracht van de keuringsdienst ls: de
Nederlandse boomkwekers te laten ken
nis maken met elkanders werk, de fruit
kwekers te laten zien. met hoeveel zorg
vuldigheid er wordt gewerkt, en het
werk van de keuringsdienst in een hel
der licht te stellen. Zoals men weet, werd
de keuringsdienst in 1943 opgericht als
overkoepelend orgaan van bestaande
plaatselijke diensten en verenigingen en
er bestaat een prettige samenwerking-^
tussen deze dienst en de kwekers.
De film. opgenomen in zwart-wit (be
halve sommige close-ups van bloeiende
en vruchtdragende bomen), was van bui
tengewone kwaliteit en boeide de aan
wezigen zeer. Na de pauze werden op-
namen vertoond van Amerika en Afrika.
waarbij zeer zeldzame opnamen van broe-J
dend vogels, van kuitschietende vissenn
e d., en een visie op het leven van de
Zwitserse bergboer-
Slagerij geopend
Slager Piet de Bruyn uit Bussura heeft
vanmorgen een filiaal te Leiden geopend,
en wel in het pand Hogewoerd 72. waar-
In zijn vader voorheen het poeliersbedriif
uitoefende.
Opbrengst oliebollendag
De oliebollendag. die Dinsdag in Lei
den werd gehouden, heeft voor het Ram
penfonds op negentien gulden na f 1000
opgebracht. Er zijn meer dan 20 000 bol
len verkocht.
Vijftigjarige echtvereniging
Het echtpaar O J. Spierenburg—M de
Roode, Haagweg 48. hoopt op 6 Maart
ae 50-jarige echtvereniging te vieren.
niet te bereiken zijn. Het aantal ver
dronken varkens is zeer groot
Wij vernemen nog, dat het ge
meentebestuur van Leiden waar
schijnlijk reeds begin volgende week
een bezoek aan Nieuwe Tonge zal
brengen.
Burgerlijke stand van Leiden
GEBOREN: Gustaaf L, zn van B Kop-
penol en E E Sopakuwa; Hendrik C J,
zn van A van Leeuwen en M H van Put
ten; Sjoukje, dr van F Loonstra en A
Dorst: Judith P, dr van W Blok en J C
van der Vos: Johanna E, dr C A Abspoel
en J van Leeuwen: Josephine PMJ.dc
van WJJM van Noort en M J Ortgiess.
GEHUWD: F J Schild en N Spies; J G
van der Meer en A van der Linden; D
C van Sermondt en W Lamme.
OVERLEDEN: A Waasdorp, wedn, 82
jr; D van der Geer. man. 76 jr.
CHR. FILM-ACTIE
Afd. Leiden.
HEDENAVOND draait ln Casino
Theater om 7 en 9.15 uur n.m. de
prachtige film
Ds TOORNVLIET zal weer een kort
woord spreken over de bedoeling
van deze film.