curnaai
Katherine Dunham's
negerballet
T eleurstelling
door
hog'
Liederenavond van
Elisabeth Lugt
een te
e greep
Blik in andere onderwijswereld
Bussumse scholier
doelde V.S.
Leerlingen krijgen er ruimere visie
op het wereldbeeld"
Luce haalt
bakzeil
Janny van Wering
Zo gaat eledrisch
scheren nog beter
Campagne
Paul Steenbergen
in grote rol
DINSDAG 17 FEBRUARI 1953
DE TELEGRAAF
5
KATHERINE DUNHAM
spotaan
Aan goede smaak ontbreekt het
de jonge sopraan Elisabeth'Lugt,
die gisteren in Diligentia te Den
Haag een liederavond gaf, geens
zins. Zi.j bewees dit met een fraai
Frans programma, bestaande uit
liederen van Faurè, Debussy, Le-
sur, Poulenc en Caplet. Dat zij
voorts begrip heeft voor hetgeen
zij zingt, menen wij cok, al zijn j
we bij deze constatering meer1
aangewezen op intuïtie dan op del
muzikale resultaten. Want deze
liederenavond liet geen twijfel, dat
dit vocale talent, alle ernstige stu
die ten spijt, nog een lange ont-
wikkelingsperiode behoeft alvo
rens het vocaal en qua voordracht
aan Fauré en Debussy toe is. De
kleine stem, nog onvrij en schools,
schiet tekort om de rijkdom van
klanknuances en de subtiele ex
pressie. die deze liederen vergen,
te realiseren. Winstpunt van deze
avond waren enkele liederen van
Poulenc. die minder hoge eisen
stellen en daarom binnen de mo
gelijkheden van de zangeres ble
ven. alsook Caplet's fabels van La
Fontaine, die niet zonder geest
werden voorgedragen. Ander
winstpunt van de avond waren de
sublieme begeleidingen van Geor
ge van Renesse, die zich wederom
meester toonde.
v. d. V.
Advertentie
Residentieorkest speelde
voor Rampenfonds
Van onze Haagse redactie.)
DEN HAAG, 16 Febr. Storm
achtige ovaties vielen hedenavond
in het stampvolle Gebouw voor
Kunsten en Wetenschappen de
dirigent van het Residentie-orkest,
Willem van Otterloo. en de leden
van het orkest ten deel. bij het
concert, dat zij hedenavond ten
bate van de slachtoffers van de
watersnood belangeloos gaven.
De beide solisten Herman Kreb-
bers en Theo Olof, die na de
ouverture Coreolan van Beetho
ven resp. het vioolconcert van de
zelfde componist en het vioolcon
cert van Brahms vertolkten, be
haalden een ovationeel succes.
Een 10 voor gezondheid
Davitamon\
hét aangewezen preparaat
voor de aanvulling van vitam
tn Uw voedsel.
Duitse delegatie-leider:
OVERLEG MET EGYPTE
NIET AFGEBROKEN
FRANKFORT, 16 Febr. Dr.
Ludiger Westrick, de leider van
de Westduitse handelsdelegatie,
die vandaag uit Cairo is terugge
keerd. heeft verklaard, dat de on
derhandelingen met Egypte niet
zijn afgebroken.
Hij deelde mede, dat de bespre
kingen met generaal Naguib over
de bijstand, die West-Duitsland
Egypte wil verlenen ter compen
satie van de aan Israël uit te keren
schadeloosstelling, in vriendschap
pelijke geest werden gevoerd.
Dr. Westrick kon evenwel niet
zeggen wanneer dit overleg dat
volgens andere berichten zou zijn
afgebroken, daar Naguib de Duit
se voorstellen onvoldoende achtte
hervat zal wórden. (Reuter)
Katherine dunham
treedt met haar neger-
ballet op in het ThéStre Na
tional du Palais Chaillot.
Vorstel ijker gebouw is nau
welijks denkbaar; het is van
een nobele architectuur, voor
naam in al zijn afmetingen,
.Tnaai ue- zaal is door haar
perfectie geen gemakkelijke
omlijsting, zeker niet voor dit
ballet, dat te bont en te over
dadig, wat detoneert tegen de
strakke schoonheid van de
wanden rondom.
Beter was dit ballet af geweest
in een gewone theaterzaal met
klapstoeltjes en fluwelen gordij
nen. In het Casino de Paris bij
voorbeeld zou hec teveel aan ge
streepte parasolletjes, aan lan
taarns met wapperende linten, aan
sjerpen en kleurige hoofdtooi
wellicht niet zo duidelijk zijn op
gevallen.
Wü hadden er ons veel van voor
gesteld Katherine Dunham terug
te zien. Indertijd cs Amsterdam
meesgesleept door het bruisend
élan van deze dansgroep. Maar
het bleek, dat wat ons opnieuw
bekoorde, hoofdzakelijk de oude
nummers waren, terwijl wat nieuw
aan het répertoire werd toege
voegd, topzwaar was door een ge
zochte problematiek waaraan dit
ballet uitdrukking noch gestalte
vermocht te geven.
Het is namelijk geen kleinig
heid de tragiek van het rassen
probleem in het lynchen van een
neger via de dans uit te beelden,
zó, dat hierbij alle goedkope me
lodrama wordt vermeden. Kathe
rine Dunham's ballet is hier niet
in geslaagd. Men moet tot een
hoogte zijn gestegen als Toumano-
va om smart en dood te kunnen
evoqueren van de dans zelve uit,
terwijl hier de aan een touw van
een boomtak afbengelende pop
het niveau van dit nummer tot
een draak terugbracht.
CATHERINE DUNHAM heeft
voor haar ballet te hoog en
te ver willen grijpen, met voorbij
zien van wat zo dichtbij aanwezig
is en nog meer uitgebuit zou kun
nen worden: wat charmeert is im
mers de spontaan opwellende me
lancholie, inhaerent aan deze ne
gergroep, het gezonde, meeslepen
de rhytnme, de kracht en de
vaart van deze prachtig-gebouw-
de lichamen, de tintelende vro
lijkheid. die allerminst de extra
accenten behoeft van zoveel bij
zaken als linten, parasols, ge
streepte rokken en broeken.
Charmant is Katherine zelf, als
zij haar kleine voet uitstrekt en
languissant een muiltje afwerpt,
bekoorlijk is 2e. als zé met een
zachte, ietwat gevoileerde stem
een liedje neuriet, gebonden aan
een touw met een groep vissers
als achtergrond, terwijl een neger
haar langzaam maar zeker in
haalt en zij met vrouwelijk-be-
haagzieke coquetterie zich einde
lijk gewonnen geeft.
Dit zijn de sterke momenten
van het ballet: wanneer het zich
geeft in een natuurlijke eenvoud,
doorzond van spontaan opwellen
de warmte, 6f droef óf blij getint.
Minder geforceerde gedachte en
een vrijere stroom van gevoel
rhvthmièk zouden aan dit neg
ballet wellicht die pretentieloze
natuurlijkheid terne kunnen ge
ven. die er de sterkste en inne
mendste kant van uitmaakt.
ADRIENNE.
O oC
Advprtentie)
HOEST, GRIEP...
De weldadige warmle van Ther
mogene stilt de pyn In keel en
borsi en verjaagt de aanval.
&ERM0GÉNF
X eerste verras- J
X sing: Een geschie-
X denisleraar in Bogoto X
maakte s'n klas duide- X
X lijk, dat Nederland niet
X alleen belangrijk was X
om z'n bloembollen,
X windmolenskaas en X
klompen .j
TNK eigenaar van het trotse
Amerikaanse tijdschrift
..Life", Henri Luce, heeft pu
bliekelijk bakzeil moeten ha
len. De woede van het Franse
volk was op zijn hoofd neer
gedaald.
In een artikel in dit tijdschrift
behandelde een journalist de on
stabiliteit van de Franse regering
op ietwat ironische wijze: de
Chambre des Deputes werd ver
geleken met een circus, waarin
Marianne met al de kuren en
nukken van een prima donna op
trad. Tot Uncle Sam haar een
cheque met een millioen dollar
lil <lc kous stopte, waarna de
nukken ophielden.
Frankrijk was bijzonder boos.
De ambassadeur in Washington
diende-een formeel protest in en
Francois Mauriac schreef in een
hoofdartikel, dat dit soort „vul
gaire grappen een land als de
VS met paste".
Henry Luce heeft nu een brief
aan „France-Soir" geschreven,
waarin hij zegt: „Ik betuig mijn
diepsle spijt voor het beledigen
de artikel in „Life" en ik ver
zekerd u dat het nooit weer zal
gebeuren."
Huiselijke twist
OOK het vijfde huwelijk van
CORNELIUS VANDERBILT
Jr. (hij is nu 54 jaar) blijkt niet
naar wens te verlopen. Kortgele
den sloot zijn 32_jarige echtge
note zich met haar 11-jarige
dochtertje en haar hond op in het
28 kamers tellende huis van de
Vanderbilts te New York, „om
dat." zoals zij verklaarde, „mijn
echtgenoot weigert mij te onder
houden, nu ik pogingen doe om
echtscheiding te verkrijgen".
Zij bieef daar slechts één nacht.
De advocaten van haar echtge
noot bevalen, dat de electriciteit
zou worden afgesneden en vol
gens haar zeggen dreigden zij
zelfs met bijlen en zagen de deur
te forceren. Op advies van haar
advocaten verliet zij het huis ten
slotte vrijwillig.
Pia's dubbele missie
Een koffer vol portretten
bevindt zich bij de bagage
van PI A BECK, die op de „Rijn
dam" onderweg is naar Amerika,
waar vier maanden van werken
haar wachten.
Op een daarvan schreef zij
voor mij: „Een hartelijke groet
voor alle lezers van de Telegraaf
en tot ziens in Scheveningen".
Op de boot en in Amerika
hoopt Pia honderden kaarten te
signeren en te verkopen, want de
opbrengst is voor het Rampen
fonds.
Pia's andere hoon- haar song
(Van onze correspondent)
NEW YORK, 16 Febr.
Het opstel over de Verenigde
Naties, dat Hakeem van Lo-
huizen de 17-jarige Bus-
summer, die op het Hilver-
sums Gymnasium van Taci
tus geniet, maar het heel wat
minder op Plato begrepen
heeft eind verleden jaar
schreef, is allerminst verloren
tijd gebleken.
NI IET alleen won hij er de Ne-
derlandse prijs mee een
overtocht door de KLM in samen
werking met de „Herald Tribune"
te zijner beschikking gesteld
en werd hij in de gelegenheid ge
steld als „Nederlands gedelegeer
de" het a.s. Herald Tribune Forum
bij te wonen (en vermoedelijk toe
te spreken); tevens is hij nu in de
gelegenheid geweest een blik te
werpen op een facet van het Ame
rikaanse leven, dat hem bij uitstek
interesseert: de wereld van onder
wijs, schoolwezen en verdere stu
die. Aangezien hij daarbij, dank
zij de goede zorgen van het Herald
Tribune Forum, elke veertien da
gen in een ander economisch en
intellectueel Amerikaans milieu
als gast vertoeft, is zijn blik dus
niet beperkt tot het pre-aeade-
mische tafereel.
MEEGEVALLEN
Het onderricht in de Ameri
kaanse scholen, die hij tot dusver
bezichtigde en waar hij heeft ge
werkt is hem w.nzienlijk meege
vallen. Hij erkent, dat „gezien
hetgeen over Amerika vaak ge
zegd of geschreven wordt, mijn
verwachtingen niet al te hoog ge
spannen waren."
Een eerste verrassing was der
halve, dat de geschiedenisleraar
van de High School in Bogota het
zijn klas duidelijk maakte, dat
Nederland niet alleen van beteke
nis was om zijn bloembollen,
windmolens, kaas en klompen,
maar in de eerste plaats om zijn
stratcgis:he positie.
„Wat mij niet minder aangenaam
aandeed," vertelt Hakcem, „was,
Hakeem maakt graag vrienden.
In een cafetaria in Bogoto (New
Jersey). Van l.n.r. de 17-jarige
Van Lohuizen, een „gedelegeer
de" van de Philippijnen, haar
jeugdige gastvrouwe en een zoon
van het onderwijzersechtpaar
Wallace, waar Hakeem te gast
was.
dat zowel in Bogota als op de
lligh School van Manhasset, op
Long Island, er een doelbewuste
poging werd gedaan om politieke
geschiedenis met sociale geschie
denis en aardrijkskunde te binden.
De leerlingen krijgen hierdoor een
ruimere visie o? het wereldbeeld.
Het leggen van een dergelijk breed
verband lijkt mij een aantrekke.
lijk en goed systeem. Het is daar
bij effectiever dan, als in Neder
land, het pompen van jaartallen
en feitelijke gegevens, die door
hun veelheid hun diepte verlie
zen."
Daarentegen mist hij in Ame
rika een belangstelling voor an
dere talen. „Wat mij van de
Engels sprekende landen met
aantrekt is. dat men er louter
Engels spreekt,schreef hij voor
een televisie-discussie, waaraan
hij deelnam. „Het spreken van an
dere talen is niet zozeer noodza
kelijk, maar het schept goodwill.
LEVENSWIJZE
Hakeem maakt graag en
makkelijk vrienden. Hij heeft
al ontdekt, dat de „oppervlakkig
heid", die zo vaak aan Amerika
nen wordt toegeschreven, voor een
groot deel afnankelijk is van de
vriendenkring, cfe men zelf uit
kiest. Hij is er wèl van overtuigd,
dat wie de Amerikanen wil be
oordelen naar de toeristen, die
's zomers het Europese land ko
men „doen", een verkeerde indruk
van de VS krijgt. „Het zijn niet
zozeer de verschillen tussen onze
en de Amerikaanse levenswijze,
die mij imponeren. Op school im
mers kom je hier al precies de
zelfde typen tegen als bij ons
van de studiekoppen tot de keet
schoppers"."
Een aardige vriendschap ont
stond tussen Hakeem en Wayne
Picciano. een leeftijdgenoot, die
evenals Hakeem een grote
voorliefde en onmiskenbaar talent
heeft voor componeren. ..Wayne
kocht ik vind dit typisch Ame
rikaans een speciaal blauw
druk-apparaatje, waarop hij zijn
composities afdrukte. Ze liggen in
verscheidene winkels van Bogota
te koop voor veertig cent per stuk
en ze worden ook wel ver
kocht," verteide Hakeem. „Ik ge
loof niet, dat ik mijzelf er toe
zou kunnen brengen in Nederland
hetzelfde te doen. Maar het is wel
een interessant verschijnsel."
Vanzelfsprekend, dat Van Lo
huizen Jr. onmiddellijk nadat de
eerste berichten over de ramp
waren doorgekomen, zijn talenten
ter beschikking stelde van de
goede zaak. Die talenten gaan in
velerlei richtingen: van tekenen
tot kundig pianospel en het or
ganiseren van schoolorkesten. Hij
heeft onder zijn Amerikaanse
vrienden geen twijfel gelaten om
trent de nood van de verdronken
gebieden.
Het hoogtepunt van de reis ligt
uiteraard pas in Maart, wanneer
Hakeem de volle verantwoorde
lijkheid van het vertegenwoordi
gen van zijn land „Waar ik toch
liever wil leven en werken dan in
Amerika" op zijn jeugdige
schouders laadt.
Recital door de claveciniste Janny
van Wering in de kleine zaal
Toccata in a majeur van Henr.v
Pureed, Piece's de Clavecin van
Couperin, Essercizi per gravicem
balo (a-majeur, f-majeur en g-
mieur) van Scarlatti, Suite voor
claveclmbel op. 48 no. 1 van Flot-
buia, Engelse suite no. 6 van Bach
ALS geharceleerd beroepsbe
zoeker is men verheugd over
elke afwisseling in de onafzien
bare reeks van pianisten, violis
ten etc. etc. zo zelfs dat het
nog eens zover komt dat men de
handen in elkaar knijpt bij de
komst van Louis Armstrong
Wat betreft de afwisseling: in de
kleine zaal concerteerde gister
avond de claveciniste Janny van
Wering. Zij werd hierbii gese
condeerd door een heer. Een af
leidend heer overigens die zijn
taak van bladkeerder met een
dusdanige verstarde en versteen
de ernst vervulde als gold het de
hervorming van de wereld en
als betrof het hier muziek, zwaar
van problematiek.
De problematiek was er niet
en kwam er niet. Daarover heef'
mevmuw Van Wering ons geen
ogenblik in het onzekere yelalen
noch de componisten die z'i
soeelde. Zii gaf een avond die
was vervuld van de ludieke
krachten, inhaerent aan de mu
ziek van eenmaal. Geen filosofie
veen ideoloe'e maar levendig en
Charmant «elu'd gevat in „tonend
hpv-ngte Form" dan wel eehan-
tecri ter r>ortnottPrïncr
Mevrouw Van Wering kent
klimaat van haar ^unst geUiV
haar instrument. Zij geeft het
instrument wat des instruments
is. zil demonstreert ziin mogeliik-
heden, levend uit het eigen ge
voel van klankkleur, zii brengt
haar kunst, spontaan als dateerde
die van vandaag of gisteren
Nochtans speelt zii de 17de en de
18de eeuw met als rara avis een
twintigste eeuwer. met name
Marius Flothuis- Van hem ging
een „Suite voor cl-jvecimbel" die
een voortreffelijk geschreven
speelstuk bleek van de musicus
PI A BECK
Foto's cn een song verkopen.
„I'm feeling like a stranger in
this big town" tot een succes te
maken.
„Ik heb bericht ontvangen, dat
het een topnummer wordt," ver
telde zij.
Groot Limburger
1 N Monte Carlo is op 89-jarige
1 leeftijd overleden dr. HU-
BERT BIERMANS, een eenvou
dige zoon van een Limburgse
bakker, die evenwel na een fan
tastische carrière opklom tot
spoorwegdeskundige bij uitne
mendheid en multl-millionnair
werd. Doctor Biermans. ofschoon
hij nooit middelbare of univer
sitaire opleiding heeft gehad
(Advertentie)
Scheer U gladder en prettiger. Doe
eerst een paar druppels Lectric
Shave op Uw huid. Deze lotion:
1 Droogt en ontvet Uw huid. die
anders de scheerkop stroef
maakt.
I ..Richt" de baardharen,
zodat U zich glad'
der scheert.
S Is bovendien zo
goed voor Uw
huid.
E«n
WILLIAMS
en de vakman beide. Dit laatste
gedemonstreerd door een hecht
geconstrueerde en niettemin mu
zikaal boeiende Passacaglia, het
eerste voornamelijk door een pi
kant Intermezzo I. besluitend het
geheel met een fuga die in deze
sulie kwalitatief detoneerde.
Voor het overige het verleden
dat klonk via een niet bijster ge
lukkige Toccata van Purceli. een
reeks scherp getroffen miniatu
ren van Couperin, als zndanig ty
pisch voor de descriptieve mu
ziekopvatting van de Fransman,
een aantal charmante „Essercizi"
van Scarlatti en een Engelse suite
van Bach.
AI met al een avond met veel
onbevangen eeluid die voor me
vrouw Van Wering tot een vol
ledig succes werd
H. J. M. MULLER
Prof. Lorentz-studiebeurs
(Van onze correspondent).
ARNHEM, 16 Febr. De Arn
hemse gemeenteraad heeft Maan
dagmiddag besloten een prof. Lo-
rentz-studiebeurs. groot f 2000. in
het leven te roepen, die jaarlijks
wordt toegekend aan ec-n Arn
hemmer of oud-Arnhemmer, die
aan een der Nederlandse univer
siteiten gaat studeren in wis- en
natuurkunde.
Honderden paren schoenen zijn gegaan door de handen van Bette Anderson,
die ln Nederland kwam helpen, in plaats van haar week vacantle rustig
ln Duitsland door te brengen. Foto: in een kamer van het palcis Noord-
einde past zij een geëvacueerd Zeeuws meisje een paar nieuwe klompjes aan.
Zie: Kleding-vocabulaire.
Enkele buitenlandse universitei
ten verleenden hem deze titel
honoris causa.
Dr. Biermans heeft spoorwegen
aangelegd in de Belgische Congo,
Noord-Afrika. Corsica en Cana
da. Zijn fantastische kennis
hierover vergaarde hij in de
practijk, uit boeken en cursussen.
Hij heeft er veel geld mee ver
diend. maar hij was niet bang om
het uit te geven, zeker niet. als
het een liefdadig doel betrof.
Hiervan kan zijn geboorte
plaats Herkenbosch, die hij op
13-jarige leeftijd verliet, mee
praten. Na de oorlog liet hij de
verwoeste kerk opbouwen, er
kwamen een jeugdhuis, een be
waarschool, een zwembad en vele
andere gebouwen.
Thans luiden de klokken van
dit stadje, die ook door hem zijn
geschonken, uit rouw over zijn
heengaan. Hij zal in Brussel wor
den begraven.
Kleding-vocabulaire
EEN week lang heeft BETTE
ANDERSON (32) hoog in het
paleis aan het Noordeinde, waai
de balken nog schroeivlekken
vertonen van ae brand van een
paar jaar geleden, kleding en
schoenen uitgedeeld aan evacué's,
die zij niet verstond.
Bette struis, blond, blauwe
ogen. afkomstig uit Gloucester in
Engeland werkt in Osnabrück
in een cantine van de YWCA. Zij
had nog een week verlof en wil
de die besteden met zich in Ne
derland nuttig te maken. De
consul in Bremen stuurde haar
naar Den Haag én daar kreeg zij
een baantje bij de kledinguitde-
Na een paar uur kende zij
de enkele woorden Nederlands,
d:e zij nodig had. „Te kroet? Te
klain? Past het jou?"
Winifred At well
VANAVOND hoopt de pianiste
WINIFRED ATWELL voor de
AVRO-microfoon te bewijzen
voor zover dat nog nodig is
dat haar vader ongelijk heeft.
De oude heer Atwell, apothe
ker op Trinidad, wil dat Winifred
hem opvolgt in de zaak en al
jarenlang schrijft hij haar: „Kom
nu terug: het is mooi geweest."
Na haar apothekersexamen
veegde Winifred blijkbaar
voorgoed alle poeders en pil
len van haar pad en in de gehele
wereld bewondert men haar nu
als ie creatrice van een uitbun
dig twinkelende. pianistische
stijl, overkokend van vitaliteit en
humor.
Haar beroemde pingelpiano-
,jje had Winifred, toen zij giste
ren hier aankwam, niet bij zich.
„Maar de AVRO heeft er ook
één," zei zij.
„In Engeland ben ik al aan
mijn derde bezig. De typische
klank van die 50 jaar oude rags
krijg ik alleen uit zo'n ouderwet
se piano. In m'n eerste zat de
houtworm zo erg, dat de pla-
tenstudio op een dag opbelde:
Haal met spoed die piano weg
de houtwormen vreten de studio-
vloer op."
EN PASSANT
DE campagne van de politieke
omroepverenigingen tegen de
AVRO werd gisteren voortgezet
met. een communiqué van de KRO,
NCRV en VARA, in antwoord op
de in ons ochtendblad van giste
ren gemelde successen van de
AVRO-leiding op de gewestelijke
bijeenkomst in Arnhem, op Za
terdag jl.
Dit communiqué, dat volgens
mededeling van de heren geba
seerd is op het verslag in „De Te
legraaf", gaat wederom omstandig
in op de gebeurtenissen van 1 en 2
Februari. Daaruit blijkt, dat het
de AVRO nog steeds niet wordt
vergeven, dat zij weigerde de ver
antwoordelijkheid voor het uit
zenden van de diverse berichten
op zich te nemen.
Verder wordt toegegeven, dat
de reportage-afdelingen van de
KRO, NCRV en VARA tot volle
dige samenwerking op reportage-
gebied reeds hadden besloten,
voordat zij zich met de AVRO in
verbinding stelden.
Overigens herhaalt men de me
dedeling, dat de heer De Clercq
nvankelijk het voornemen zou
hebben gehad het cabaret-pro
gramma op Vrijdagavond 6 Febru
ari te handhaven en eerst later
van dat voornemen heeft afgezien.
Ten slotte wordt in dit commu
niqué de vraag of de regerings
commissaris al of niet zendtijd
van de AVRO heeft gevorderd
„weinig interessant" genoemd. Een
mededeling, die wel verrassend is
na al het lawaai, dat van de zijde
der politieke omroepverenigingen
in de afgelopen dagen over deze
kwestie óf rechtstreeks óf zijde
lings is gemaakt.
Van de zijde van de AVRO wens
te men geen enkele commentaar op
de mededelingen van de politieke
omroepverenigingen te geven.
Gem. subsidie voor
.Theater' in Arnhem
(Van onze correspondent).
ARNHEM. 16 Febr. De Arn
hemse gemeenteraad heeft van
middag besloten de eerstvolgende
drie jaren telkens f 20.000 subsi
die te verlenen aan de nieuwe in
de Gelderse hoofdstad te vestigen
stichting Toneelgroep „Theater".
De leden van deze voor geheel
Oost-Nederland bestemde groep
zullen in Arnhem gaan wonen.
Men hoopt, dat zij een belangrijke
rol in het culturele leven van stad
en gewest zullen gaan spelen.
ER zullen Zaterdagavond ln de
Koninklijke Schouwburg wei
nig mensen zijn geweest die cr
zich het hoofd over braken of
Paul Steenbergen een Jezuïeten
pater was, gesneden naar een
historisch voorbeeld en echt en
overtuigend als lid dier veelbe
sproken orde. Wat uitsluitend
telde was de werkelijkheid van
het stuk. dat deze avond bij de
Haagse Comedic zijn première be
leefde: „Het Heilige Experiment"
van de Oostenrijkse auteur Fritz
Hochwalder. In de stroom der ge.
toonde gebeurtenissen was Steen
bergen allereerst een gekweld
mens wiens gevoelens hevig en
onherroepelijk over ons kwamen.
En dat is het eeuwige wonder van
de dwingende begoocheling die
toneel heet
Het stuk voert ons bijna twee
eeuwen terug, naar Paraguay,
waar een door een groep Jezuïe
ten vele jaren eerder gestichte
modelstaat op last der wereldlijke
heersers moet worden ontbonden.
Er is zulk een staat geweest. Een
staat die voor blanke buitenstaan
ders niet toegankelijk was, die
autocratisch werd geregeerd, geen
geld geen doodstraf kende. Een
staat die bloeide. De inheemse be
volking zocht gaarne dit Christen
dom dat veiligheid en voedsel ver
schafte in plaats van dat der ko
loniale machthebbers, dat lijf
straf en slavernij inhield.
Weloverdacht systeem
Wélke intrigues, wélke feiten
de val van deze staat hebben ver
oorzaakt, is hier van weinig be
lang. Want voor deze avond vol
doet volledig de lezing die „Het
Heilige Experiment" geeft: zij
vormt een gesloten, weloverdach'.
systeem en daarenboven nog zo
goed toneel dat zelfs de meest
rechtzinnige Calvinist zich enkele
uren lang moet voelen als een
toeschouwend ordebroeder.
Hochwalder heeft zijn thema
met grote zorgvuldigheid opge
bouwd: hij toont de inspanning
der paters, de tegenstand der ko
loniale kooplieden wier klachten
leiden tot het bezoek van de vi
sitator, een Spaanse grande belast
met de procesvoering tegen de
Jezuïeten. Deze afgezant des ko-
nings grijpt in, daarbij het recht
vertredend.
T Weestrijd
In de ziel van de hoogste ge
zagsdrager onder de ordebroeders,
de pater provinciaal, woedt de
tweestrijd: is de onverdiende
smaad te verkiezen boven de
weerstand die de goed-gewapende
staat kan bieden? Hij kiest het ge
weld. Paul Steenbergen speelt die
tweestrijd breed en geladen, met
tragische gebaren van handen en
ge denkt: dit. is een hoogtepunt.
Maar dan komt een ommekeer
met. een (vermomde) vertegen
woordiger van de opperste gene
raal der Jezuïeten van overzee.
Met spitse dialectiek betoogt hij
dat de orde slechts kan winnen
bij het vertrek uit Paraguay en
'en slotte bevéélt hy de pater pro
vinciaal het verzet te staken.
Het wordt andermaal treffend
snel: de volle zwaarte van de ge
lofte der absolute gehoorzaamheid
valt op de vertwijfelde pater. De
Paul Steenbergen (links) als pater
provinciaal der Jezuïeten tegen
over de afgezant des konings, die
tie orde komt verjagen (Bob de
Lange).
afgezant, met juist zoveel geaffec
teerde autoriteit als de figuur kart
dragen, gespeeld door Luc Lutz,
gaat weg. de pater staat alleen
voor de opgave zijn ondergesch k-
ten terug te roepen uit de strijd.
In acht volle minuten van stil
spel. weet Paul Steenbergen dan
in een beklemmende scène zijn
verscheurdheid en zelfoverwin
ning te suggereren, zonder één se
conde de soberheid, kenmerk de
zer voorstelling, in gevaar te
brengen. Als ge uw bewogenheid
weer controleert, noteert ge: een
acteur van het soort dat uiterst
schaars is in ons land: laat hem
spelen, spéleri
De minderen schikken zich ten
slotte morrend, met één tragische
uitzonrriring. Die kost de pater
provinciaal het leven, dat van de
staat zelf was van den beginne
af gedoemd. Na een l eht-gerekte
sterfscène tekent de visitator zon
der geestdrift een lange reeks
doodvonnissen.
Louter mannen
Rond Paul Steenbergen staan
louter mannen in dit stuk. Daar
zijn drie paters die elk een type
vertegenwoordigen: het zakelijke
(Hen van Buuren), het vaderlijke
(Gerard Hartkamp), het strijd
bare (Frans van der Lingen);
vooral de laatste verbaast opnieuw
door de dreiging die hij, trouw
aan zijn opdracht, reeds met zijn
verschijning weet op te roepen.
Er is een brave Hollandse koop
man van Jan Retèl. die met
krachttermen en rondborstigheid
strooit en als critische waarnemer
het gezond verstand bij de trage
die representeert. Bob de Lange
scheen ons in zijn gala-uniform
van visitator minder op zijn ge
mak dan we van hem gewend zijn.
Zijn energieke bewegelijkheid
leidde soms tot gemeenzaamheid.
Wellicht was hij onbewogen, ge
sloten, koel-beleefd, onheilspel
lender en aldus dramatisch actie
ver geweest.
In de bijrollen twee wat weinig
serieuze Spaanse dons van Walter
van der Kamp en Pim Dekkers,
maar hun taak is ook een der wei
nige zwakke steeën in het stuk.
Voorts een militante bisschop van
Henri Eerens. en een rauwe kolo
niale koopman van Johan Valk.
Regisseur Edwin Piseator wiens
vor:ge werkstuk (Androcles and
the Lion door een te grote nadruk
op uiterlijkheden werd verzwakt),
heeft met „Het Heilige Experi
ment" allerminst onheilig ge
ëxperimenteerd. Hij gaf de dia
logen een strakke, stuwende lijn,
hield alle actie sober, maar ver
zuimde n:et enkele zinvolle bui
tensporigheden aan te brengen:
zware klokketonen. geluid van
feestende of murmurerende me
nigten, een klok met dolle wijzers
die de gang der uren op het sim
pelst toont.
Paul Steenbergen zocht terecht
aan het slot hardnekkig naar de
regisseur opdat deze zijn deel van
de geestdriftige hulde der zaal in
ontvangst zou nemen.
JAN HEYN Jr.
ROLVERDELING:
Alfonso Fernandez S. J„ Pater Pro
vinciaal. Paul Steenbergen. Rochus
Hundertpfund S. J., Pater Superior,
Gerard Hartkamp; William Clarke
S. J„ Pater Procurator, Henk v. Buu
ren; Ladislaus Oros S. J„ Frans van
der Lingen; Don Pedro de Miura, Don
Esteban Arago. Don Miguel Villano,
Spanjaarden. Bob de Lange, Walter
van der Kamp. Pim Dikkers; Lorenzo
Querin:, Luc Lutz. Andre Cornell's. Jan
Retèl; Carlos Gervazoni. Bisschop van
Buen. Aires, Henrl Eerens; José Bustii-
los. landeigenaar Johan Vaik; Candia.
Naguacu. Acatu. Barrigua, Indiaanse
stamhoofden. Cart van der Plas. Jon
Baank. Gerard de Groot. Luc v. Gent;
Korporaal, Bernhard Droog; Paters,
soldaten.