\v
Het heilige experiment
Tobberig stuk van kleingelovige lieden
Muziek in de naweek
KARL LIEBL als Lohengrin
een kapitale ontdekking
Boekenmarkt in Parijs voor het
Nederlands Rampenfonds
Oogst van Zaterdagavond ruim
driekwart millioen
DE TIJD
MAANDAG 16 FEBRUARI 1953
PAGINA 3
Interessant probleem
Het centrale punt in Fritz Hochwal-
der's „Het heilige experiment", dat de
Haagse Comedie Zaterdagavond voor
het eerst op het toneel heeft gebracht,1,
is het probleem van de authenticiteit
van het christendom in een bepaalde
maatschappelijke vorm., waarin het zich
voordoet. Het is een interessant pro
bleem, doch men doet goed er zich re
kenschap, bij te geven, dat het een wei
nig abstract is en buiten de werkelijk
heid staat. De wijsheid, die slechts wer
kelijk bezit van de eenvoudigen van
geest is, leert dat niemand zich een
waar christen kan noemen, omdat nie-
man de volheid van genade en de vol
heid van menselijkheid bezit van de
Levende Mens, die Christus is. Aan
genomen, dat de dood in ons allen huist
kunnen wij slechts door de zeer onvol
maakt4 middelen van de natuur tot de
bovennatuur komen, levend in vol ver
trouwen op het werk der genade, die
onze doodse natuur verlost en opgehe- i
ven heeft.
Het lijkt dus ietwat wonderlijk,
als een auteur u in dramatische vorm
voor ogen gaat stellen de vraag of het
Rijk Gods, die christelijk communisti
sche ideaalstaat, die de Jezuïeten in de
zeventiende eeuw in Zuid-Amerika
hebben gesticht en in anderhalve eeuw
tot bloei hebben gebracht, of dit ideale
rijk, dit experiment van pastorale heils
leer in het maatschappelijke geconcreti
seerd, authentiek christendom genoemd
mocht worden. Is men daar met een zo
eenvoudig antwoord mee af, als ons
door de schrijver gesuggereerd wordt,
wanneer hij er de- nadruk op legt, dat de
Indianen zich bij volksstammen tegelijk
lieten bekeren, omdat zij in het Rijk
der Jezuïeten gevrijwaard waren tegen
gebrek, tegen slavernij, tegen verkrach
ting van hun vrouwen en daartegenover
gegarandeerd van hun eten, hun kle
ding, hun drinken, hun ontspanning en
hun feesten, kortom van het goede men
selijke leven, dat zij uit het algoede
bestuur der uiterst concreet missione
rende paters Jezuïeten ontvingen?
Is het juist, wanneer men de conclu
sie zou trekken, dat dit niet kon zijn,
omdat Christus' Koninkrijk niet van
deze wereld is en het dus een satans-
werk is, wanneer men Christus aan
vaardt om deze goede menswaardige
samenleving, welke Hij schijnt te bie
den door bemiddeling van de Societas
Jesu in haar Paraguaanse versie?
Ziedaar de centrale vraag, waar het
hele drama maar om draait en waaraan
de pater provinciaal van het stuk, de
ongekroonde geestelijke koning van het
Rijk Gods, dat bestaat in naam van
Zijne Katholieke Majesteit de Koning
van Spanje, ten laatste te gronde gaat.
Het is een interessante vraag, maar zij
heeft iets hersenschimmigs aan zich.
Daar zit zulk een puritanistische trek
in; zij getuigt zozeer van een geest, die
nu en voor altijd wil weten en zien
uitgemaakt, en er spreekt zo weinig uit
van het vertrouwen op de genade, die
meewerkt met de intentie der mensen,
die van goede wil zijn. Want natuurlijk
is het niet waar, dat de mensen voor
hun keuze vóór Christus op deze aarde
beloond moeten worden, maar als men
sen ertoe komen Christus te erkennen
in een samenleving, die gedragen wordt
door rechtvaardigheid en naastenliefde,
zij het dan dat die zich aanvankelijk
vooral aan hun ogen openbaart onder
het aspect van brood en -pelen, dat die
samenleving ook schenkt, dan is er re
den om die aanleiding maar te laten
voor wat zij is en de heiliging van de
individuele leden dezer samenleving
aan Gods genade oven te laten.
Nu echter tobt de auteur over de
narigheid, dat zulk een Rijk Gods niet
van deze aarde mag zijn, zoals hij
meent, en dat het daarom vernietigd
moet worden. Het kan niet goed zijn,
denkt hij. dat mensen werkelijk
Christus omhelzen, omdat zij uit de
nooddruft raken. Dit is een kleingelo
vige gedachte. Er zijn talloze mensen
na heel wat minder aanvankelijke re
den vurige christenen geworden. Iets
anders is natuurlijk, dat de maatschap-
Andriessen's monument
voor Enschede
Crediet voor plaatsing
(Van onze correspondent)
Het Enschedese oorlogsmonument zal
op 4 Mei a.s. onthuld worden. Het mo
nument, dat uit de beeldengroepen
„Soldaat 1940", „Ondergronds verzet
„Concentratiekamp", „Bombardements
slachtoffers" „Joodse vrouw met kind
en „Gijzelaar" bestaat en vervaardigd
werd door de Haarlemse beeldhouwer
Mari Andriessen, zal geplaatst worden
in het Volkspark. Enkele van deze beel
dengroepen genieten reeds thans een
zekere internationale vermaardheid. Zü
werden te Lenden en Brussel geëxpo
seerd en werden daar zeer gunstig be
oordeeld. B. en W. hebben de Raad ver
zocht een crediet van 24.330 gulden te
verlenen voor het aanbrengen van een
twaalfdelig plateau waarop het monu
ment geplaatst zal worden en een daar
bij behorende beplanting.
pelijke verwezenlijking van het chris
tendom in deze wereld in feite niet
voorkomt, terwijl het maar al te nor
maal is dat een locaal experiment ver
nietigd wordt, omdat het buiten het
kader der maatschappelijke normatiek
treedt en de wereld last en materieel
nadeel veroorzaakt. Zulke ervaring
bepaalt de aardse tragiek van het
christendom, die overigens haar essen
tie niet raakt. Maar het zou zo hart
verheffend hebben kunnen zijn, indien
Hochwalder deze tragiek, maar dan in
haar goede verhoudingen, in haar wer
kelijke perspectieven gesteld, eens zui
ver had kunnen uitwerken. Het is nu
geworden een ietwat verward stuk op
een onverteerde problematiek, waarbij
een in feite ongelovig verstand zich
pijnigt over de vraag >oe het bestaat,
dat men Christus verbreidt met aard
se middelen.
IJdele vraag, indien zij in deze geest,
gesteld wordt. Een vraag, die in dit
dramaturgische verband tot gevolg
heeft, dat er slechts een hoogst indi
vidueel drama overblijft; het drama
van pater Alfonso Fernandez, provin
ciaal der Jezuïeten in Paraguay, die
een de Jezuïeten onwaardige onheldere
protestant blijkt te zijn. Hij laat deze
pater provinciaal aan de afgezant des
Konings, die in feite het privilege,
waarop zijn staat is gebaseerd, komt
intrekken, antwoorden, dat dit niet het
Rijk is van Zijn Katholieke Majesteit,
maar het Rijk Gods, waarmee pater
provinciaal groot gevaar loopt een ket
ter te worden, maar zich zonder twij
fel reeds aanstonds tot rebel verklaart.
Immers, hij staat op dat moment niet
in de Kerk, maar in een Staat, die on
der de jurisdictie van de Koning valt.
Pater Alfonso Fernandez schiet dus
tekort, een derhalve wordt de rest een,
het zij. gaarne toegegeven boeiend
psychologisch drama, maar niets van
enig hoger plan. Voor de niet-katholiek
kan die mythische" disciplinaire géhoor-
zaamheid der Jezuïeten machtig in
drukwekkend zijn, per saldo zit daar
hun geheim niet in. Dat is slechts een
kwestie van mentale training en zij is
dus met intellectuele middelen te ana
lyseren. Er komt eenofficiële afgezant
van dé generaal der Jezuïeten te staan
tegenover deze rebellerende provinciaal,
die 's Konings vertegenwoordiger heeft
doen arresteren. Deze afgezant maakt
het gehoorzamen voor de provinciaal tot
een onafwijsbare plicht. De scène is
psychologisch goed uitgewerkt, wan
neer men maar uitgaat van het «rnste
axioma, dat een goed getrainde Jezuïet
altijd gehoorzaamt, maar het is overi
gens juist die afgezant, die de stelling
verkondigt, dat de duivel in dit beke-
ringwerk geslopen is, een stelling waar
tegen de vrije geest zich veriet, juist
umdat het christendom ons leert dat de
Geest waait waar hij wil. Maar goed,
pater provinciaal aanvaardt, doch in
zijn hart verzoent hij zich nooit. Geheel
alleen en zonder een woord van ver
klaring aan zijn medebroeders te geven
neemt hij alle verantwoordelijkheid
voor zijn plotselinge omzwaai naar de
overgave op zich. Men kan zich voor
stellen, welk een boeiend menselijk
drama dit wordt, doch er is m werke
lijkheid in het geheel geen perspectief
meer op de ondoorgrondelijkheid van
God's fantasie. Een prachtig mens is
deze pater provinciaal, maar hy ïstocb
enkel maar prachtig m dat formaat,
waarin de Hollander Andries Cornelia
volkomen terecht tegen hem kan zeggen,
wat jammer dat u geen Calvinist bent.
Hij begrijpt niet veel van de genade,
en dit is 'het laatste waar wij de paters
Jezuïeten van alle eeuwen m hun sol
dateske gehoorzaamheid van kunnen
verdenken. Pater provinciaal sterft met
opgewonden tirades op de lippen over
het vlammende hart van Franclscus
Xaverius, dat terug zal komen. Ja, over
peinst de toeschouwer bij zichzelf, maar
Franciscus XaveriUs leefde uit een ge
loof, dat bergen verzette, en het is het
geloof zelf. dat de mens door Gods on
voorstelbare goedheid tot verdienste
wordt aangerekend. Heeft Hochwalders
pater provinciaal ook maar iets van aai
simpele geloof, dat hem zonder de ge
ringste twijfel de uiteindelijke verzoe
ning moet geven?
„Het heilige exvenment" is onder die
bedrijven waarlijk geen tragedie van
het Christendom geworden. Het is een
tobberig stuk van kleingelovige heden.
De Hemel weet hoe moeilijk het een
mens valt te geloven, maar wie zich rn
een bepaald licht met dat probleem
geconfronteerd heeft, gezien, die zal zich
'ond' geen beding met dit. st.uk gecon-
tenteerd voelen. Het feit, dat zovele
mensen, die onder andere gezichtshoe
ken met dit probleem tobben, zich voor
dit st.uk warm hebben gemaakt stemt
verder tot nadenken.
Maar het is een verwonderlijk goed
geschreven stuk, en Erwin Piscator
heeft er in een. prachtig, de ruimte
binnen de onverbiddelijke begrenzing
suggererend decor van Willem Deering
'met veel eenvoudiger middelen dan
bij „Androcles" van Shaw eer sterke
voorstelling van gemaakt, stoer, sober
geladen van beheerste passies.
Het is niet mogelijk in dit bestek in
uitvoerige detail waar dering te treden.
Maar Paul Steenbergen heeft deze pater
provinciaal bewonderenswaardig ge
speeld. De rol ligt zijn natuur zeker niet
en dit maakte hem in de beide eerste
bedrijven minder overtuigend dan na
de pauze. Na de omkeer van deze man
was hij magistraal in zijn harde be
heersing, waarbij hij zijn innerlijke
woede tegen de partij, die hij had te
vervullen met de soberste middelen
suggereerde. Bob de Lange was ditmaal
Een scène uit „Het heilige experi
ment", waarvan de Haagse Come
die Zaterdag de première gaf.
als de Spaanse grande, vertegenwoor
diger van de Koning, rondweg „mis
cast". en dit des te pijnlijker omdat hij
krachtens zijn talent zo markant was.
Maar er stonden tal van uitstekende
rollen tegenover, uitstekend vooral in
zoverre als daar menige acteur bij was,
die van nature nu niet bepaald lijkt
aangewezen om een geloofwaardig Je
zuïet op de been brengen. Luc Lutz
is daar een sterk voorbeeld, van.
Het is dus al met al een Interessant
stuk in een gemiddeld sterke voorstel
ling. Dat de première Zaterdagavond
slecht bezocht was, moet niemand ont
moedigen. Zij werd tegen extra hoge
prijzen gegeven ten bate van het Ram
penfonds. Het is het eerste teken van
een veranderende mentaliteit. Het pu
bliek is van oordeel, dat het 't zijne
gedaan heeft. Het Rampenfonds moge
daaruit zijn lessen trekken. L. H.
Kees Verwey in het
Prinsenhofin Delft
Overzichtstentoonstelling
geopend
(Van onze correspondent)
Zaterdagmiddag is in tegenwoordig
heid van de loco-burgemeester der ge
meente Delft, vele andere autoriteiten
en talrijke bekende litteratoren en schil
ders, onder wie zijn oude leermeester
H. F. Boot, een omvangrijke tentoon
stelling geopend uit het werk van ere
53-jarige Haarlemse schilder Kees Ver
wey.
Uit diverse musea, uit particulier en
eigen bezit zijn in de zalen van „Het
Prinsenhof" aquarellen, tekeningen, por
tretten en grote figuurstukken bijeenge
bracht, die hoewel geen volledig toch
zeker een karakteristiek beeld geven
van een veelzijdig talent.
In zijn welkomstwoord rechtvaardig
de dc directeur van het museum, drs. D.
C. Bolten, deze expositie door er op te
wijzen, dat waarachtige kunstenaars
door vereenvoudiging bepaalde facetten
van het gecompileerde leven fascine
rend tot uitbeelding brengen. Groot
worden zij als zij in de „verbeelding"
van het algemeen menselijke zichzelf
weten te blijven. Wanneer ze daarbij,
zoals Kees Verwey, een sober palet
hebben van rijpe gebonden kleuren,
krijgt hun werk temidden van het ka
kelbonte kleurenspel van menige mo
derne compositie niet de kans cm op
volle waarde ondergaan te worden. Voor
zulke schilders is het beter een exposi
tie in te richten van uitsluitend eigen
werk, zoals hier is geschied.
Vervolgen opende Jos. de Gruyter de
tentoonstelling met een toespraak, waar
in hij de persoonlijkheid' en de kwali
teiten van de schilder belichtte.
Oog en hand registreren bij Verwey
op impressionistische wijze, maar hij
toetst zijn werk voordurend aan de na
tuur en de ondergane werkelijkheid. Hij
is 'n figuur die apart staat niet vanwege
zijn naturalisme, maar door een bijzon
der gevoel voor wat hij noemde de psy
chologie der menselijkheid.
Verwey schildert geen anecdote of een
geval, maar een intimiteit. De sleutel
tot de schilder noemde hij de drie zelf
portretten van rond 1923, waarin zijn
hele wezen openligt en waarin hij ons
verschijnt als een versluierd sensitief
dromer, als quasi onverschillig wond
baar mens en als ironisch zelfspotter.
Daarna maakten de genodigden een
rondgang langs het tentoongestelde, dat
naar aard en techniek zorgvuldig bij
eengebracht en opgehangen is.
Oud-minister Rutten
25 jaar doctor
Prof. dr. F. J. Th. Rutten, cud-minister
van Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen. die Zendag in intieme kring
het feit herdachj, dat hij vijf en twintig
jaar geleden aan de hogeschool te Leu
ven cum laude promoveerde in de Ne
derlandse letteren op het proefschrift
„Felix Timmermans", heeft zich aan alle
openbare hulde onttrokken door zich
buiten de stad te begeven.
Parijse laureaten in Amsterdam The
Messiah in Den Haag Louis Kaufman,
violist
J
e bewondering voor de Laureate
Frangoise Delaval van het Conserva
toire National de Musique et d'Art
Dramatique te Parijs, is er Zaterdag
avond in de Bachzaal te Amsterdam
niet minder op geworden, toen Andries
sen na haar optreden voor de pauze
mededeelde, (lat deze violiste pas vijf
tien lentes telde en reeds op twaalf
jarige leeftijd de premier prix te' Parijs
behaalde. Daar moet men even van op-
ademen, want haar interesse is reeds
wijd vertakt en de smaak en technische
aanleg, die zij deze avond liet blijken,
'overvleugelden haar leeftijd met een
wijde boog.
Toch was haar begeleidster en mede-
Laureate, de pianiste Annemarie Fon
taine, in beslistheid en ervaring soms
haar meerdere. In het bezit van een
even frisse, maar iets meer gerijpte
jeugd, is zij ook muzikaal meer gerijpt.
Wat bij Frangoise Delaval nog in de
knop sluimert, kwam by haar reeds tot
ontplooiing, tot een zeker weten en een
zich bewust kunnen uitdrukken. Ook
in haar soli: Chopin. Fauré en een drie
delig werkje van Delvincourt, waarin
het aroma van de Franse keuken ons
nog al kruidig tegenwoei, liet zij haar
kwaliteiten niet onopgemerkt: een be
gaafde, temperamentvolle pianiste met
Alphons Mosmans
overleden
Veelzijdig Bossenaar
(Van onze correspondents
Op 81-jarige leeftijd is in Den Bosch
overleden de heer Alphons Mosmans,
lid van de uitgeversfirma gebroeders
Mosmans.
De overledene heeft zestig jaren lang
geheel belangeloos de functie van eer
ste plaatsvervangend organist der St.
Jans Basiliek vervuld. Daarnaast genoot
hii bekendheid als componist van ker
kelijke en profane muziek. De kunst
beoefening in Den Bosch vond in hem
een stimulerende kracht, terwijl hij voor
de kerkmuziek zijn grote belangstelling
had. Met zijn broer Jan. de archivaris
van de Bossche Kathedraal, deelde hij
diens grote kennis van de oudheidkun
de. Om zijn vele verdiensten werd lij
door Z. H. de Paus begiftigd met de
onderscheiding Pro Ecclesia et Ponti-
fice.
Benoeming Bisdom Haarlem
Z.H.Exc. de Bisschop van Haarlem
heeft benoemd tot kapelaan te Oegst-
geest (H. Willibrordus) de weleerw.
heer F. M. van der Zon, die kapelaan
was te Uitgeest.
Oidipus Koning op
Hageveld
ƒ900 voor Rampenfonds
Zelden treedt Hageveld voor het grote
publiek, zeker niet door middel van het
toneel. De watersnood mocht echter be
slist de reden voor een uitzondering zijn.
Terecht merkte de regisseur, de zeereer-
waarde heer v. d. Poel, bij de aanvang
der voorstelling in een vrijwel gevulde
zaal ook de burgemeester en het vol
ledig gemeentebestuur van Heemstede
waren aanwezig dan ook op, dat de
vraag „Waarom dat lijden?", die in onze
dagen ons kwelt, voor de Grieken een
even benauwende vraag was. „Ontlopen
van ons lot immers ig niet mogelijk",
moet zowel Oidipus als leaste ieder op
zijn manier bekennen.
Het was de tweede maal in zijn ge
schiedenis dat op Hageveld een stuk uit
de klassieke oudheid werd opgevoerd.
Zo krijgen de oude Griekse schrijvers de
hun toekomende plaats naast Vondel,
Calderon en Shakespeare, waarvan het
Kleinseminarie sinds lange jaren afwis
selend treurspelen heeft opgevoerd.
Dachten Molkenboer en De Klerk nog
tot op hun latere leeftijd vol' dankbaar
heid aan de schone traditie, niet min
der dankbaar zullen degenen zijn die
deze avond de sobere en waardige, met
veel enthousiasme gespeelde, opvoering
van dit klassieke drama hebben gezien,
een enthousiasme dat graag gegeven
werd, nu - het op zulk een bescheiden
manier voor de studenten mogelijk was
door de uitbeelding van menselijke smart
aan leniging van diezelfde smart mede
te helpen
Ruim negenhonderd gulden, zo mocht
de hoogeerwaarde regent aan het einde
van de opvoering mededelen, was de op
brengst die de studenten, dank zij de
mildheid van de aanwezigen, thans aan
het Rampenfonds kunnen doen toekomen.
Een prachtig resultaat voor wie denkt
aan Oidipus' woorden: „Helpt een mens
zoveel hij kan, dat is de mooiste daad".
Geïnspireerd ensemble van de
Ned. Opera beter dan ooit
feeling voor de juiste toon. Twee vrou
welijke Laureaten dus, waar Parys mee
voor de dag kan komen.
Het optreden van de zanger Gérard
Friedmann was minder geslaagd. Hij
beheerst de techniek van het zingen
nog onglobaal en weet alleen maar
mooie dingen te doen met de kopstem.
Daardoor kwamen de Franse liederen
er het best af. maar hoezeer het funda
ment in deze stem ontbreekt, bleek ten
duidelijkste in de aria's van Mozart en
Gluck, waarin een verkeerd ademge-
bruik hem bijna voortdurend iets tegen
de toon dreef. De kwaliteit van deze
stem en de gebleken muzikale zin bil
lijken, maar eisen ook een revisie in
het systeem van de hier toegepaste
stembehandeling. Een sympathieke
geste van deze solisten was de toezeg
ging, dat zij deze maand te Parijs een
concert zullen geven ten bate van de
Nederlandse slachtoffers van de wa
tersnood
T. Vr
The Messiah
Onder leiding van Anthon van der
Hcrst heeft de Koninklijke zangvereni
ging Excelsior met steun van het Resi
dentie Orkest in het gebouw voor K. er.
W. te Den Haag een uitvoering gege
ven van Handel's bekendste en meest
geliefde oratorium, „The Messiah".
Excelsior liet zich bij deze gelegen
heid wederom kennen als een schitte
rend geschoold ensemble, dat technisch
en vocaal aan strenge eisen voldoet en
daarenboven met buitengewone intelli
gentie op iedere aanwijzing van de di
rigent reageert. De grote koren ir
feite het voornaamste bestanddeel van
een Handel-oratorium klonken dan
ook zeer imposant. Van de solisten noem
ik allereerst Dora v. DoornLindeman,
die met treffende zeggingskracht en
volmaakt begrip de sopraanpartij heeft
vertolkt. De bas David Hollestelle en de
tenor John van Kesteren. veelbelovende
jonge zangers, hebben zich goed ge
weerd. zullen evenwel verder in deze
partijen moeten groeien. De altpartij
werd deze keer gezongen door een zgn.
Alt-Falcettist: $it leek mij echter een
zware vergissing. Want hoe beheerst
de Engelse tenor Alfred Deller zich oók
van zijn taak kweet, de hoge Falcet-
tonen klonken zó onnatuurlijk, dermate
gekunsteld, dat men er op de duur zelfs
door geïrriteerd werd.
Van het instrumentale gedeelte had
de dirigent globaal genomen meer werk
kunnen maken: het orkest speelde ver
dienstelijk zonder meer.
J. V.
Louis Kaufmann
Zoals wij het aan de Baselse regis
seur Friedrich Schramm te danken heb
ben, dat de sopraan Lenora Lafayette
r Amsterdam kwam, zo zal men
er wel Karl Elmendorf op aan mogen
kijken hij woonde trouwens de voor
stelling van Zondagmiddag in de di-
■ectieloge bij dat, de Wiesbadense
tenor Karl Liebl gisteren in Amster
dam kwam.iom de titelrol te zingen in
.Lohengrin", nadat de aangekondigde
gast Jan Michiel Schroeder het had
laten afweten. Daaruit mag men dan
weer leren wat goede buitenlandse con
necties voor een opera-instelling
waard zijn.
Want als Lenora Lafayette, zo
is Karl Liebl een kapitale ontdek
king geworden op zijn terrein. Een
uitzonderlijk prachtige stem met een
even gemakkelijke hoogte als rijk
genuanceerd midden, een zang
kunst, die hem het métier volledig
doet beheersen, een zanger, die het
„heldische" paart aan het lyrische
vermogen en die een grote muzika
liteit bezit, een eerlijke ontroering,
kort gezegd een stem van wereld
formaat, een waar artist, een ideale
Lohengrin
De uitverkochte zaal. heeft met in
gehouden adem genoten van deze
luisterrijke Lohengrin, die aan het.
slot van zulk een lange rol nog in
een vol piano zijn „Gralserzahlung"
kan beginnen en haar zo grandioos tot
haar climax kon voeren. Maar niet al
leen van Karl Liebl genoot men. De
hele voorstelling onder Erich Walter's
vaste leiding was zeldzaam geïnspi
reerd en bewogen. Greet. Koeman's Elsa
was verrukkelijker dan ooit. De weel
den, die, met dit lyrische tenor ale ver-
Vijftig Franse schrijvers hebben Vrijdagmiddag een boekenmarkt gehouden,
zoals wij die sinds enkele jaren ook in Nederland kennen. De schrijvers verkoch
ten daar hun boeken ten bate van de slachtoffers van de watersnood. De markt
werd gehouden in de zalen van het Thédtre National Populaire, dat 'in het Palais
de Chaillot gevestigd is. Fernand Gregh, kort geleden benoemd tot lid van de
Académie Frangaise, verkocht er zijn boek „L'age d'airain" met assistentie van
Mme Monique Sanaley.
mogen tegenover zich, uit haar stroom
den in het „Brautgemach", de transfor
matie, die zij onderging in de liefheb
bende vrouw.. Doch wij gaan thans
niet iedereen noemen uit dit met de
grootste inspiratie zingende, spelende
en musicerende ensemble, al denken wij
toch aan hun opvallend verbeterde
prestaties, aan de meer zelfbewuste en
daardoor sterker gezongen Telramuncl
van Holthaus en de heldere natuurto
nen, die de bariton van Gé Genemans
als Heerrufer liet horen,
Als nu ook de assistentie achter de
schermen in orde was geweest en bij
gevolg het koor aan het begin van III
gelijk met het orkest had gezongen, dan
waren we de volmaaktheid zeer nabij
gekomen. Maar volmaakt is nu een
maal zelden iets. Nochtans heeft Wag
ner's .dramatische macht op deze mid
dag een nieuwe triomf beleefd, waaraan
de zaal in luidkeels geuite vervoering
haar tribuut heeft gebracht.
L. H.
Louis Kaufman, Amerikaan van Roe
meense oorsprong, vroeg Zaterdagavond
in Diligentia te Den Haag de aandacht
voor een merendeels belangwekkend en
cok met enige durf samengesteld pro
gramma. Zo had hij tussen composities
van Mozart en Beethoven een Sohate
voor viool en piano van Hindemith ge
plaatst, terwijl hij in het tweede pro-
grammadeel zijn talrijk auditorium
kennis liet maken met het Concerto
D voor viool, piano en strijkkwartet
van Chausson. een schoon klinkend,
maar anderzijds een van weinig oor
spronkelijkheid getuigend stuk.
Kaufman is een degelijk violist; zijn
techniek verraadt een goede scholing en
de voordracht, hoewel een tikje stijf en
hoekig, blijft altijd smaakvol en be
schaafd. Met toewijding bijgestaan door
de slagvaardige pianist Gerard Henge-
veld heeft Kaufman van dit zeer bij
zondere eisen stellende programma het
beste willen maken. Dat dit niet zonder
meer gelukte, is eigenlijk heel begrij
pelijk, omdat onder deze omstandighe
den een inderhaast gevormd ensem
ble de voorbereiding altijd te opper
vlakkig blijft. In de Sonates van Mo
zart en Beethoven was de eenheid van
opvatting dan ook absoluut zoek. De
Sonate van Hindemith. een talentrijk
jeugdwerk (opus 11) dat nog in de
neo-romantiek wortelt, kwam er ge
lukkig veel beter af; de voordracht was
hier zelfs af en toe heel boeiend.
Aan de uitvoering van Chausson's
Concerto, dat met medewerking van
het Röntgen-kwartet werd gegeven, was
betrekkelijk veel zorg besteed, al was
er nog geen sprake van ideale klank
verhouding of perfect samenspel.
Dit concert is gegeven ten bate van
het Rampenfonds.
J. V.
Wiener Konserthaus
Quartett in Amsterdam
In de Kleine Zaal van het Concertge
bouw te Amsterdam concerteerde Zater
dagavond- en ensemble, dat de onbezorg
de Oostenrijkse „Singfreudigkeit" met
golven de zaal in dreef: hel Wiener
Konzerthaus Quartett. Het was bijna niet
mogelijk om bij zoveel vriendelijke le
venslust en jolig strijkersplezier de
houding van luisterend publiek te blij
ven bewaren. -Soms was het. of de pri
marius, bij een Menuetto van Haydn of
Schubert, zelf de benen nauwelijks stil
kon houden. De gehele gewone sfeer
van gespannen musiceren en keurend
toehoren werd opgelost in een stroom
van montere klanken.
Meen niet, dat de ernst ontbrak. Aan
dit onbekommerde kwartet-spelen ligt
een enorme vakkennis ten "grondslag.
Deze Weners genaamd Komper, Tit-
ze, Weiss, Kvarda vergeten niets en
slaan niets over; zij gunnen zich de tijd
voor elke versiering, voor elke modula
tie. Zij komen uit een land waar men
meer ruimte gunt aan versieringen,
waar de grens tussen kunst en zaken
niet zo scherp te trekken is.Vandaar
wellicht ook een zeker tekort aan ge
comprimeerde muzikale spanningen, aan
felheid. Op den duur gaat men het wel
zo'n beetje geloven, vooral als dan de
folkloristische melodieën van Antonin
Dvorak tenslotte een apotheose moeten
betekenen in zijn kwartet opus 96. En
ook Schubert was toch iets meer dan
een naïef zangertje. Het gevaar van op
hun eigen muzikaliteit af te drijven be
dreigt deze muzikanten evenals de
meeste Weners. Voor de zuiverheid' waar
mee zij hdn prachtige instrumenten
(vooral altviool en cello) bespelen niets
dan lof. v. E.
Lya Ziverts
Een prachtig natuur
geluid
Het optreden van de sopraanzangeres
Lya- Ziverts, Zondagavond in de Kleine
Concertgebouwzaal te Amsterdam heeft
haar publiek enigszins in verbazing ge
bracht. Lya Ziverts is een Letlandse en
haar programma omvatte uitsluitend
Slavische liederen. Nu is de Slavische
d'.w.z. Poolse. Bulgaarse, Tsjechische en
Russische, liedkunst doortrokken van
folklore, en componisten als Janacek.
Szymanowski, Wladigeroff, Moussorgs-
ky kiezen hun teksten veelal uit volks
gedichtjes.
Het merkwaardige is nu. dat Lya Zi
verts beschikt over een prachtige so
praan, waarmee zij zeer effectvolle din
gen kan doen, maar die zij op erg een
zijdige wijze gebruikt. Het hele recital
voltrok zich in 'n sfeer van gemakkelij
ke, ietwat koele nonchalance. Aanvanke
lijk keek de zangeres nauwelijks op van
't papier dat zij in de hand hield, wat niet
bëlettg dat zij elke noot zuiver plaatste
en de indruk maakte precies te bereiken
wat zij wilde. Haar stem heeft een groot
register en in de hoogte hartveroveren-
tonen. Maar aan harten veroveren
scheen zij vooralsnog niet te denken;
eerst met ere wondermooie kinderliedjes
Moussorgsky kwam er iets meer le
ven in de voordracht. Haar natuurlijk
geluicf ging steeds 'n eigen gang. bracht
de toehoorders meermalen op het rand
je van ontroering, maar liet het daarbij.
Mogelijkerwijs kwamen wij door ons
onbegrip voor de Russische taal niet aan
de gewenste ontroering toeFelix de
Nobel begeleidde kundig maar ook al
tamelijk droog. Er kwamen veel bloe
men en voor de pianist een geheimzin
nige doos, waarvoor de 4f- -' "(enaaïf
dankten met een Hopak van Moussorgs
ky. v- E.
„Beurzen open, dijken dicht"
Radio en televisie hebben Zaterdag
bewezen, dat zij een grote rol zullen
meespelen in de actie voor het Rampen
fonds. In deze eerste Zaterdagse uitzen
ding van „Beurzen open, dijken dicht"
stroomden geld, initiatieven en geluk
kige voorbeelden van geldinzamelingen
in de luidspreker en op het televisie
scherm. De oogst van deze avond mag
er zijn: ruim driekwart millioen. Het ziet
er naar uit, dat ons volk zich opmaakt
om naast het vele, dat reeds gegeven is.
nog eens allerlei acties te voeren en
deze serie uitzendingen te maken tot
„de dijkdoorbraak van offervaardigheid".
Luisteraars en televisiekijkers dc
laatsten in bijzondere mate, al viel de
beeldzender enige tyd uit zyn getui
ge geweest van het begin van een
springtij van hulp en medeleven, van de
solidariteit ook, welke het karakter van
ons volk in bange dagen verwarmt en
siert.
De Scheveningse vissers en hun vou
wen waren Zaterdagavond in de KRO-
studio te gast. Zij hebben het heet ge
had onder de televisielampen en linte
lende handen opgelopen door het vele
klappen want telkens en telkens kla
terde het applaus op. Uit alle delen van
ons volk kwamen berichten binnen van
giften, grote en kleine, en een lange rij
van mannen, vrouwen en kinderen
kwam giften aandragen, van bedrijven
en instellingen, van verenigingen en
groepen, ook opbrengsten van acties.
De „ontvangers" van de samenwerken
de omroeporganisaties volgden elkaar
op om te getuigen van de vrijgevigheid
en het intense medeleven van luiste
rend Nederland. Maar dat niet alleen,
er was meer.
Prins Bernhard liet het een en
ander mededelen over zijn groot
aantal poststukken, waaraan hij
doorgaans in de vroege morgen en
kele uren besteedt, en die tot dus
ver een stroom van medeleven,
cheque's en bankbiljetten uit de ge
hele wereld bevatte, giften van en
kele francs tot soms tienduizend
dollar toe. Van dat medeleven
kwam ook Guus Weitzel van de
Wereldomroep voor de microfoon
getuigen: luisterende Nederlanders
over de gehele wereld zonden aan
de Wereldomroep, die voor hen de
band met het vaderland betekent,
geld in de meest vreemde valuta.
Tot nu toe vloeide een bedrag van
ruim f 83,000 binnen, dat hij aan
bood aan „Beurzen open, dijken
dicht."
Een in Nederland geboren pater, in
middels-. tot Portugees genaturaliseerd,
kwam getuigen van de grote vrijgevig
heid van Portugal. Inmiddels stond tij
dens de uitzending telefoon 10101 Hil
versum niet stil: de oogst was ruim
f 20.000 en 1450 dollar. Het totaal van
„Beurzen open, dijken dicht" op giro
17, Postbus 17 Hilversum en in con
tanten sloot Zaterdagavond op
f 803.503.77. daarbij is de aan prof. Kors
toegezegd en aan het Rampenfonds
overgemaakte „ton" van een luisteraar
niet meegerekend.
Tenslotte kwam de directeur van het
Koningin Wilhelmina Fonds dat zelf
van de „Haak-in-actie" profiteerde
een bijdrage van f 40.000 aanbieden als
eerste gift van de opbrengst van de
verkoop van de ramplucifers. Het Kan
kerfonds heeft zijn lucifersactie name
lijk omgeschakeld en binnenkort zullen
in geheel Nederland deze doosjes ramp-
'ucifers te koop zijn.
Opdrachten aan Neder
landse componisten
Ten behoeve van het Holland Festival
1953 heeft Henk Badings een opdracht
van de N.R.U. aanvaard om voor sym-
phonisch orkest en koor een psalmen-
symphonie te componeren, waarin de
psalmen nrs 88, 70. 67 en 150 vervat
zullen zijn. De tijdsduur van het werk
zal ca. 30 minuten bedragen De orkest
bezetting zal dusdanig zijn, dat later
ook de kleinere stedelijke orkesten het
Geen anti-papisme
Houding Herv. Kerk bij
100 jaar Kromstaf
Het moderamen van de Generale Sy
node van de Nederlandse Hervormde
Kerk is van plan richtlijnen te geven
voor de houding, die in deze kerk moet
worden ingenomen bij de viering van
het Eeuwfeest der Hiërarchie in Neder
land. Het moderamen zal tevens publi
caties over dit onderwerp doen verschij
nen.
„Het i9 ons gebleken," zo schrijft het
moderamen, „dat verschillende kerkera
den en verenigingen zich hebben afge
vraagd, of het ook gewenst was om naar
aanleiding van het eeuwfeest der R.K.
Hiërarchie in Nederland, zoals dit rond
Hemelvaartsdag zal worden gevierd, tot
het houden van bijzondere- bijeenkom
sten of tot andere activiteiten over te
gaan: In sommige gevallen heeft men
reeds uitgewerkte plannen hiervoor ge
reed. in andere is men nog in het sta
dium van overleg.
Het moderamen der Generale Synode
acht het gewenst, dat over dergelijke
voornemens enig voorafgaand overleg
met het secretariaat wordt gepleegd Zo
wel verwaring als dubbel werk kunnen
op deze wijze het beste worden voorko
men. In ieder geval moge er op worden
aangedrongen aldus dit schrijven
dat alle activiteiten anti-papistische ten-
denzen geheel weten te vermijden. Niet
het negatieve geluid tegen Rome, maar
het positieve getuigen voor de waarheid
dient op de voorgrond te staan Zo kan
een waardig en verantwoord bezig zijn-
met vragen rondom het Rooms-Katho-
hcisme in Nederland het beste dienst
baar worden gemaakt aan onze eigen
mak, de opbouw van de Hervormde
Gemeente en de doorwerking van het
Protestantse getuigenis in ons volksle
ven."
De sociale positie der
intellectuelen
Congres in Amsterdam
On Zaterdag 14 Moart 1953 zal. zoals reeds
eerder aangekondigd, te Amsterdam in de
Grote Zaal van hotel Krasnapolsky een
congres worden gehouden over de sociale
nositie van de werkers in de intellectuele
beroepen Op dit congres, dat wordt ge
organiseerd door het Instituut voor So
ciaal Onderzoek van het Nederlandse Volk
'TSONEVOl in samenwerking met het Ver
hond van Wetenschappeliike Onderzoekers
(VWO) en het Werkcomité Positie Intel
lectuelen, zullen prae-adviezen worden uit
gebracht door prof. mr. dr. Th Keule-
mans O.C.. over het wijsgerig asoect. dr.
Ph J Idenburg, over het maatsehapoeliik
asoect en dr. J. Pen over het economisch
aspect.
In de prae-adviezen zullen verschillen
de kanten van het onderhavige vraagstuk
op wetenschappeliike wijze worden be
licht. In het debat kunnen uiteraard an
dere opvattingen naar voren komen.
Voor nadere inlichtingen en voorlonige
--anmplding kan men zich wenden tot het
TSONFVO, wieuwe Hoogstraat 17. Amster
dam (tel 35359)
werk binnen hun normale omvang zul
len kunnen uitvoeren.
Met acht Nederlandse componisten
voert de N.R.U. onderhandelingen om
gezamenlijk op een Nederlands thema 8
variaties te componeren, eveneens ter
uitvoering in het Holland Festival 1953.
Sem Dresden heeft de opdrac t aan
vaard om voor de prix Italia 1953 een
radiophonïsch muziekwerk met tekst
te componeren, waarvan de tijdsduur
tenminste 25 minuten zal bedragen.