KUNSTLEVEN IN AMSTERDAM Hochwalders Het Heilige Experiment in Den Haag OPWINDING IN ELZAS OVER PROCES-ORADOUR Première in Koninklijke Schouwburg Even nadenken RODNEY or DISCOVER] WAT BIEDT DE RADIO? P. v. d. A. besprak verhouding van de mens tot zijn stad Bloedverwant van keizerin in opstand Vastenbrief van het Nederlandse r.k. episcopaat 4 ALGEMEEN HANDELSBLAD VAN MAANDAG 16 FEBRUARI 1953 Paul Steenbergen flinksals poter-pro vinciaal en Bob de Lange als visitator des Konings in Hochnoalders Het Heilige Experiment. DE Oostenrijkse toneelschrijver Frltz Hochwfilder, die sinds de Anschluss van weleer in Zwitserland werk zaam is, heeft het Nederlands toneel leren kennen door de schaarse voor stellingen welke het Amsterdams To neelgezelschap geruime tjjd geleden heeft gegeven van zijn bewerking van de novelle Boule de Suif van Guy de Maupassant, het toneelstuk Hotel d- Commerce. De Haagsche Comedie toon' ons nu Hochwalder in zijn kracht al. toneelschrijver door zijn stuk Het Hei lige Experiment. Dit stuk heeft tot onderwerp de in de achttiende eeuw vol trokken ondergang van de sinds 1609 in Paraguay door Jezuïeten gestichte Staat Gods. De paters van de Sociëteit van Jezus hebben in deze Zuidamerlkaanse gebieden temidden van slavernij en ko lonisatie temidden van winzucht en eigenbaat hun Koninkrijk Gods gesticht. Een staat, welke evenzoveel overeen komst vertoont met de staatsvorm, welke de Peruaanse Inka's hebben ge kend, als met de op een Bergrede-Chris tendom geïnspireerde staatsgedachte zo als die zich in de Middeleeuwen mani festeerde bü de Likedelers, in de zes tiende eeuw bh' de Wederdopers. In dit Koninkrijk Gods der Jezuïeten, kondigt het bij zulke experimenten optredend exces zich aan, zij het door zuiverheid er. innerlijke tucht bedwongen, in de consequente verzetshouding van de mili tante pater Ladislaus Oros S. J. Deze staat wordt te niet gedaan, omdat in deze wereld het recht nog onduldbaar is. De beschuldigingen tegen de paters ingebracht opstand tegen de Spaanse koning: terreur tegen de inheemse be volking; het geheimhouden van het be zit van zilvermijnen: woeker blijken alle leugenachtig te zijn, maar het von nis over de paters is reeds vóór het onderzoek geveld: de Godsstaat moet verdwijnen. De pater provinciaal wordt voor het dilemma gesteld: opheffing van zijn staat of opheffing van de orde. De pater provinciaal aanvaardt de on voorwaardelijke gehoorzaamheid, maar op zijn sterfbed, dodelijk gewond door eigen mensen, breekt zijn menselijke verantwoordelijkheid door. Met een be roep op de grote missionaris der Orde Johannes Xaverius spreekt hij zijn ver trouwen uit in het komen van het Ko ninkrijk Gods op aarde. Hochwalder heeft een bizonder sterk toneelstuk ge schreven, geladen met chiliastische gedachten, vervuld dus van een geloof aan het Duizendjarig Rijk. En al speelt dit stuk dan in de achttiende eeuw om precies te zijn op 16 Juli 1767 in een Jezuïeten-College te Buenos Aires, toch kan men er evenzeer heden daags parallellen in vinden ten aanzien van een theoretische Marxistische heil staat. Men wordt geconfronteerd met de onvervulbaarheid van Idealen, zo goed als met de niet te blussen drang naar een zuivere gemeenschap, welke de mensheid door alle tijden beweegt tot experimenten. In een slechts matig bezochte Konink lijke Schouwburg in Den Haag heeft Erwin Piscator ten bate van het Ram penfonds de voorstelling van dit over tuigende. slechts door mannen gespeel de stuk, in een voortreffelijke vertaling van Victor E. van Vriesland, geregis seerd. De voorstelling bleef in kracht aanzienlijk b'ii het stuk ten achter. Het leek wel of Piscator de greep op dit 2 3 V S 6 7 9 /O /2 /3 /V /5 r V Horizontaal: 1. damp deel van de arm; 10. alom lidwoord11. boom tuin; 12. let teromzetting oude maat; 13. beteke nis roofdiertjes; 14. deel van Spanje schil dersgerei; 15. bloeiwijze Lichaamsvocht steen; 16. meer in Azië aanslibbing maat afk.17. betoog keurig reeds; 18. mond maat. Verticaal 1. germaanse godheid schoeisel2. brede straat palmsoort; 3. kamerlid gravin van Holland; 4. vreselijk waarschuwer europeaan: 5. maand autopech; 6. prent alvorens; 7. grond soort drank bevel; 8. bereide huid riviertje bij; 9. vlug detective (in de volkstaal). Oplossing morgen. De oplossing van de puzzle van Vrij dag luidt: Horizontaal, 1. ijzer, kei, la. 10. dovenetel; 11. Eden, Irene; 12. lire, Eem, ge; 13. kaatsen, er; 14. aks, koning: 15. net. Eos, ski; 16. kleur, Gent; 17. Ebro, radio; 8. respijt, els. spel heeft gemist. De kenmerken van zijn regie waren slechts te vinden in de verlichte wijzerplaat met verschui vende wijzers en de in het duister lich tende landkaart van Paraguay, Bolivia, enz. benevens het klokgelui, dat als dreunende entre-acte-muziek de bedrij ven en de taferelen verbond. Voor het overige speelde zich het spel af in een uitstekend bruikbaar, maar conventio neel décor van Willem Deering en voor zover de spelers, zonder veel organisch verband, hun scènes kwamen spelen, waren er wat restanten massaregie, welke de eenheid niet konden sugge reren. Hinderlijk was het stuk speelt nu eenmaal in een Jezuïetencollege! het volstrekt negeren van die details welke vereist zijn als roomse priesters het leeuwenaandeel in de handeling heb ben. Wat in deze voorstelling aan eenheid wordt bewaard moet men danken aan de geheel van binnenuit gespeelde ver tolking van de pater provinciaal door Paul Steenbergen. Men zou zich deze figuur wellicht krachtiger kunnen den ken, maar zoals Steenbergen deze Al fonso Fernandez met een welhaast as cetische ingetogenheid, nochtans met streng gerichte innerlijke overtuiging speelt, draagt hg deze voorstelling van het begin tot het einde. Deze priester wordt gebroken door de zuiverheid van ziin ideaal. Hij is een bewust aan de tucht onderworpene, wiens menselijke waardigheid ongerept blijft in zijn uiter ste verantwoordelijkheid. Naast hem stond de strijdbare pater Oros. sterk en overtuigd opstandig gespeeld door Frans van der Llngen. Onder het priesterkleed bleef de soldaat aanwezig, zo dat men de pater militans in deze figuur van zijn eerste verschijnen af kon erkennen. Bob de Lange heeft de visitator des Konings, Don Pedro de Mura, alles ont houden, wat kon doen geloven, dat hier een Spaanse grande de tegenspeler van de fiere pater provinciaal kon zfln. Hij bleef de plezierige jeugdvriend van Al fonso Fernandez, maar zijn komiekerige plastiek en zijn verschrikte dictie ont hielden de visitator alle autoriteit. Hü was in geen enkel opzicht een gelijk waardige partij voor de pater provin ciaal. Zomin als Luc Lutz, die als Loren zo Querini een bleke schim bleef, maar geen ogenblik kon doen geloven, dat hij de generaal der orde vertegenwoordigde. Zij beiden misten ln hun optreden elk spoor van diplomaten of gezaghebbende plaatsvervangers. Als Jan Retèl zijn rol beheerst, zal hg van de Calvinistische Rotterdammer André Cornells een in een hecht samenspel met Steen bergen en Van der Llngen uitnemend passende figuur maken. Voor het ove rige worden de verschillende rollen te weinig gebonden om een hechte voor stelling van dit zo hecht gebouwde, zo breed beschouwende stuk op te leveren. Een te weinig doorwerkte voorstelling van een voortreffelijk gekozen stuk. B. S. Kleine Zaal Wiener Konzerthaus-Quartett speelt voor het eerst in Amsterdam DE snelheid waarmee een genie zich ontplooit is door innerlijke wetten geregeld. Ergens in het onderbe wustzijn hebben een Schubert of een Haydn moeten weten hoeveel jaren aards bestaan hun beschoren was. De legt de weg af in een koortsachtig tempo en schrgft met een en dertig ja ren in het aangezicht van de dood wer ken, doortrokken van wijsheid, terwijl de ander, die zeven en zeventig zal worden, tergend langzaam tot ont dooiing komt. Zo is het misschien ver- daarbaar, dat het strijkkwartet opus 3 No 6 van Haydn gecomponeerd toen hij zes en dertig was en Schuberts opus 168 de creatie van een zeven tienjarige knaap beide meesters on geveer op hetzelfde punt van hun ont wikkeling tonen. Ja, eigenlijk is Schu bert mentaal zelfs verder. Haydns acht tiende kwartet is namelijk geheel in het teken van de divertimenti geschreven, de kamermuziekstijl waarin de vier in strumenten als gelijkwaardige partners dienen op te treden is nauwelijks in de kiem merkbaar; de „vader van het strijkkwartet" is nog een kind van zgn tgd en een uitvoering voor een klein strijkorkest is hier zeer wel in over eenstemming met de geest der muziek. Schubert daarentegen, die zijn twaalfde strijkkwartet opus 168 in een week tijds concipieerde (het eerste deel ontstond in vier en een half uur!), staat reeds dichter bij zijn meesterschap. Hij moge nog wel eens de voetsporen van Mozart volgen: in het sublieme Trio is de com ponist volstrekt zichzelf, terwgl de brui sende Finale reeds het thematische ar senaal van het Scherzo uit zijn grandio ze Negende symphonic exposeert. Deze bespiegeling vindt haar oor sprong fn het programma, dat het Wie ner Konzerthaus-Quartett Zaterdag avond in de Kleine Zaal presenteerde. Men kreeg als het ware college in „hoe het groeide". Met feilloze intuïtie heeft het ensemble ons de hoge school der kwartetliteratuur onthouden en koos als pièce de résistance Dworsjaks Neger kwartet; een ongecompliceerd musi- ceerstuk, dat echter het betrekkelijke niveau van déze Haydn en déze Schu bert geen moment in gevaar bracht. Niet dat wij er spgt van behoeven te hebben. Reeds Wolf zong: „auch kleine Dinge können uns entzücken" en onze gasten namen dit motto als uitgang punt. Zi hebben de Westeuropese cul tuur op een idyllisch plateau gekoesterd met hart en ziel. Er is ongetwijfeld een geraffineerder kwartetstgl denkbaar, ook hebben wg in Amsterdam ensem bles ontmoet, die over hogere instru mentale capaciteiten beschikten, doch zelden is er met zulk een innigheid en voorname allure gemusiceerd. Het Wie ner Konzerthaus-Quartett is negentien jaar geleden opgericht door leden van de Wiener Philharmoniker, te weten Anton Kamper Karl Maria Titze, Erich Weiss en Franz Kvarda en nog steeds wordt het ensemble gevormd door de zelfde combinatie. De vier kunstenaars beheersen een groot gebied en hebben onder meer de 83 kwartetten van Haydn op hun repertoire. Tot nu toe is ons land tijdens de tournée's overgesla gen en aldus hoorden wg dit keer een debuut van musici die de sporen elders reeds lang verdiend hebben. Het ..Wie- nerische" element is artistiek domine rend, het geheim van de nauwelijks merkbare temposchommelingen, waar door het melos de vrije adem krggt, wordt hier op overtuigende wgze uit gesponnen. Een, enkele keer coquetteer- de het ensemble met dit stijlprincipe en rekte de constructie nodeloos uiteen. (Advertentie-Ingez. med.) For my honey anti for me DINSDAG Hilversum I. 402 m. 7.00 AVRO. 7 50 VPP.O u i 2100 AVRO 7.00 Nieuws. 7.10 Gram. 700 Dagopening. 8.00 Nieuws. 8.15 Gram. 9.00 Morgenwijding. 9.15 Koor en orgel. 9 25 Voor de vrouw. 9.30 Waterstan den. 9.35 Gram. 10 50 Voor de kleuters. 11.00 Voor de zieken. 11.30 Pianorec. 12.00 Lichte muz. 12.30 Land- en tulnbouwmeded. 12.33 Voor het platteland. 12.40 Orgelsp. 13.00 Nieuws. 13.15 Meded. of gram 13,20 Metro- pole ork. 14.00 „Zeg eens. Amerika!" 14 30 Gram. 14.40 Schoolradio. 15.00 Gram. 15.15 Voor de vrouw. 15.45 Gram. 18.30 Voor de jeugd 17.30 Sport. 17.35 Gram. 17.45 „De Twintigers" 18.00 Nieuws 13 15 Pianospel 18 25 Paris vous parle". 18.30 Mr N. W. A van Eyck„Het instituut der onderne mir.gsraden" 19.00 Kamerkoor en orgel 19 20 Gram 20.00 Nieuws 20 05 Gevar. progr. 21.15 Lichte rauz. 21.35 „Moet je ho ren". 21.50 Pansmuz. 22.30 Meded, 22.35 Gevar. muz. 2245 Bultenl. overz. 23.00 Nieuws. 23.15 New Vork calling. 23.20 Sport. 23.30—24.00 Gram. Hilversum II. 298 m. 7.00—24.00 KRO. 7.00 Nieuwe. 7.10 Gram. 7.15 Ochtendgymn. 7.30 Gram. 7 45 Morgengebed en liturg, kal 800 Nieuws en weerber. 8.15 Gram. 9.00 Voor de huisvrouw 9 35 Gram. 9.40 „Licht baken" caus. 10.00 Voor de kleuters. 10.15 Gram. 1100 Voor de vrouw. 11.30 School radio. 12.00 Angelus. 12.03 Gram. <12.30— 12.33 Land- en tuinbouwmeded.). 12.55 Zonnewijzer 13.00 Nieuws en Katholiek nieuws. 13.20 Actual. 13.25 AmuBements- muz, 14.00 Gram. 14,50 Concertgebouwork. en sol. 15.30 „Ben je zestig?" 16.00 Voor de zieken. 16.30 Ziekenlof, 17.00 Voor de jeugd 17.15 Felicitaties voor de jeugd. 17.45 Re- geringsuitz, S. H. Robles: .Wagenlngen nederzetting ln Suriname". 18.00 Ham mondorgel en rhythm, begel 18.20 Sport- nraatje. 18.30 Voor de jeugd. 18.52 Actual 19.00 Nieuws 19.10 Gram 19 15 „Uit he' Boek der Boeken" caus 19.30 Gram 20.25 De gewone man zegt er 't zijne van" 20.30 Omroepork 21.05 Promenade-ork. 21.: 3 Gram. 21.55 ..Een snipper papier", noorsp 22.45 Avondgebed en lltur'. kal. 23.40 Nieuws. 23.1524.00 Gram. Experimentele televisie-programma's Dinsdag, KRO, 20.1521.45: Gastenboek. Het uurwerk in de loop der tijden, K.N.M.I., Film en actualiteiten. Meestal betekende deze Weense losheid van articulatie een kostbaar geschenk. Het auditorium heeft na afloop op on dubbelzinnige wijze blijk gegeven van zijn bewondering en incasseerde een heerlijk snoepje toe, het Adagio uit het kwartet opus 1 No 6 van Haydn. Kleine Zaal VIOOL-RECITAL BETTY— JEAN HAGEN GECONFRONTEERD met de werke lijkheid van de concertpraktgk komt men zo vaak in aanraking met het onvolmaakte, dat w$ ons in het geheim wel eens afvragen, of het ideaal wellicht een hersenschim zou zijn. Doch op gezette tijden ontmoeten wij kunste naars gelijk Zondagmiddag in de Kleine Zaal en de twijfel blijkt ongegrond. De jonge Canadese violiste BettyJean Hagen heeft al eerder in Amsterdam gespeeld en haar opmerkelijk talent is reeds in deze kolommen gesignaleerd Thans met twee en twintig jaar is zij volgroeid en we hebben slechts één wens: dat de tijd aan haar voorbij moge gaan. zonder de stempel van „sleur" op dit puur musiceren te drukken. Haar optreden heeft niets sensationeels. Een innerlgke rust kenmerkt de vertolkin gen en in volstrekte harmonie met de kern van het werk voltrekt zich een volmaakt musiceren. Betty-Jean Hagen volgt het notenbeeld met inbegrip van elk agogisch accent, elke dynamische schakering en uit deze dienende houding worden de composities quasi improvise rend herschapen. Een uit tucht geboren vrijheid is het credo van deze kunstena res. die „en passant" haar instrument beheerst als de grootsten. Speelse ernst, lyrische vervoering, sngdende verbeten heid en hartstochtelijke dramatiek in de edelste vorm hebben geklonken in vier werken van wel zeer uiteenlopende aard. Het was een groots programma, be staande uit de Sonate K.V. 454 van Mozart, de eerste Viool son ate van Brahms, de tweede Rhapsodie van Bar- tók en Beethovens Kreutzer Sonate. Het gelukkige toeval heeft gewild, dat de soliste in de Russische pianist Boris Roubakine, die in de oorlogsjaren wijlen Huberman begeleidde, een partner heeft gevonden van hetzelfde niveau. Zolang er zulke jonge talenten het podium be treden als Betty-Jean Hagen, is het zin loos te lamenteren over die goede oude tijd, toen er nog wérkelijk-<rote mees ters als reproducerende kunstenaars de wereld hebben bevolkt. Zij bestaan nóg en zijn even zeldzaam als vroeger. J. R. Kleine Zaal LYA Z1VERTS IN SLAVISCH PROGRAMMA DE uit Letland geboortige zangeres Lya Ziverts gaf Zondagavond een recital in de kleine zaal, geheel ge wijd aan liederen uit Oost-Europese landen. Reeds daardoor was dit concert bgzonder interessant, want het grootste deel van dit repertoire is hier totaal on bekend. Men hoorde o.a. Tsjechische volksliederen in bewerking van Jané- siek, Bulgaarse, gearrangeerd door Wladigerow; liederen van Martinu op teksten ontleend aan de volkspoëzie, voorts liederen van Wiechowicz en Per- kowski (Polen) en van Wassiljenko. Raehmaninow en Moessorgsky. Niet al les stond natuurlijk op hetzelfde niveau, maar er waren toch enkele verrassin gen, met name de frisse liederen van Martinu, de zeer oorspronkelijke van Wiechowicz en het geestige „Schoon moeder" van Wassiljenko. Wat de Rus- sische componisten betreft: hier stak Moessorgsky natuurlijk ver boven de anderen uit. Lya Ziverts heeft eerï" manier van zin gen die nogal sterk afwijkt van wat wg in West-Europa gewend zijn en o.a. door een tamelijk sterk vibrato geken- merkt wordt. Zij leent zich echter bg zonder goed voor de voordracht van het onderhavige repertoire. Ondanks een lichte indispositie wist zij haar. helaas niet talrijke, hoorders voortdurend te boeien. De uitmuntend begeleidende Felix de Nobel had uiteraard een be- langrgk aandeel in het artistieke resul taat van de avond. Als toegift zong Lya Ziverts Moessorgsky's „Gopak". Bach zaal: Laureaten Parijs, Conservatorium ZATERDAGAVOND traden in de Bachzaal drie prijswinnaars van het Conservatoire National de Mu. sique et d'Art dramatlque te Parijs op. Met name het optreden van de violiste Franqoise Delaval toonde aan, dat men ook in Parijs nog steeds van mening is, dat het verrichten van gehele reeksen acrobatische toeren op een instrument een onmisbaar onderdeel van de muzi kale opleiding is. De vijftienjarige Fran- QOise speelde o.a. „I Palpiti" van Paga. ninl en dat er van de ontelbare caprio len die het stuk bevat enige mislukten, zullen we haar niet euvel duiden. Ern stiger is, dat door de concentratie op deze technische opgaven haar muzikale ontwikkeling klaarblijkelijk in het ge drang was gekomen: de sonatine in g van Schubert, die zjj technisch gemak kelijk aan kan, kwam nog niet tot leven. Beter slaagden twee delen uit een sona te voor viool alleen van Hindemith en drie stukken uit de wel zeer oppervlak kige Danseries voor viool en piano van Claude Delvincourt. De violiste werd begeleid door Anne Marie Fontaine die ook de tenor Gérard Friedmann assis teerde. Deze beschikt over een fraai or gaan, maar aan de voordracht van aria's van Mozart is hü nog lang niet toe, noch technisch, noch muzikaal; het was maar goed dat mademoiselle Fon taine wel zo vriendelijk was het tempo aanmerkelgk te versnellen als hij een toon lang moest aanhouden. Enkele Franse liederen lukten hem beter, al eisen Duparc en Fauré natuurlijk wel meer dan alleen maar pianissimo zin gen. Anne Marie Fontaine was een fijn zinnige en betrouwbare partnerin voor deze twee jonge musici en gaf boven dien als soliste enige staaltjes van gaaf en verfijnd pianospel ten beste. Een werk als de Polonaise-Fantasie van Chopin analyseert ze nog wat te veel, zodat de dramatische kracht dreigt schuil te gaan achter de aandacht voor het detail; het slot van het stuk werd vrijwel onherkenbaar vervormd. Intussen zijn de muzikale en techni sche talenten van deze drie jonge musici onmiskenbaar. Zij hebben bovendien nog andere kwaliteiten: tüdens het concert werd meegedeeld, dat zij binnenkort in het Parijse Conservatorium een concert ten bate van het Nationaal Rampen fonds zullen geven. AD INTERIM Streven naar nieuwe gemeenschapsbeleving ën meer zelfwerkzaamheid van de burgers (Van een onzer verslaggevers) f)E Federatie Amsterdam van de Partij van cte Arbeid heeft Zaterdagmiddag een vergadering ge houden ter bespreking van het rap port Mens en Stad, welk rapport wij Woensdag in het kort hebben bespro ken. De eerste inleider, de heer J. M. den U y 1, secretaris van de Plancommissie der Partij, betoogde, dat dit plan nieuwe ideeën poogt te ontwikkelen, die Am sterdam als hoofdstad reliëf kunnen geven, en dat de eerste grote lü'n, die door dit plan loopt, bestaat uit een reeks voorzieningen, die een nieuwe gemeen schapsbeleving mogelgk moeten maken en de zelfwerkzaamheid van de burgers bevorderen: decentralisatie van het be stuur, volksontwikkeling, jeugdzorg, zorg om de vrije tijdsbesteding enz. En om dit alles mogelgk te maken zal er moeten worden gezorgd, dat er werk is, dat er zorg is voor hen, die in nood ver keren, dat de mensen zich in hun stad geborgen voelen. In de komende tien jaar zullen tenminste 5 6000 woningen moeten worden gebouwd; stichting van tehuizen voor bejaarden is nodig en dan zal er ook gezorgd moeten worden voor de mens, voor zijn gezondheid, o.a. door uitbreiding van de ziekenhuisruimte, door het stichten van revalidatiecentra, er zal een nieuw consultatiebureau moe ten komen, uitbreiding van het genees kundig schooltoezicht enz. De derde lgn, die door het plan loopt, zijn de voorzie ningen gericht op de ontplooiing van de mens, zijn kunst en cultuur, ontspanning en ontwikkeling, sport en spel. Ën in dit verband noemde spreker ten slotte aller lei initiatieven, die de gemeente z.i. moet nemen. De tweede spreker was dr W. H. Vermooten, voorzitter van de Fede ratie Amsterdam van de Prot. Chr. Werkgemeenschap in de P.v.d-A. en lid van de Plan-commissie. Hg behandelde de sociale politiek in de grote stad, be sprak achtereenvolgens de ontbinding van de stedelijke samenleving, het ont staan van het type van de „massa mens" en de verzwakking van het sociale verantwoordelgkheidsbesef. Spr. bepleitte „functionele decentralisatie", cl w.z. het inschakelen van sociale en culturele organisaties bg het besturen an de gemeente. De belangrgkste bete kenis daarvan is, dat zg een dam opwerpt tegen de verzwakking van het sociaal verantwoordelijkheidsgevoel, doordat zg honderden burgers bjj het be sturen van de gemeente inschakelt, die voordien daarbij niet betrokken waren. (Advertentie-Ingez. med.) Sterk An»i«P^,nfln dade" Partij en eveneens Lid van de Plan-com missie, die „Amsterdam als cultuur centrum behandelde" en betoogde dat de P.v.d-A. wel een cultuurpolitiek heeft, in zoverre deze politiek een sociale politiek is van vrijmaking, van activering, van democratisering. Bovendien ls het so cialisme in staat alleen al door zgn aan wezigheid zijn maatschappijbeleid en sfeer van actie bg te dragen tot het cultuurbeeld. Het is zelf een deel van de cultuur in ruimere zin, echter niet, in dien het gaat om het bepalen van het wezen en de inhoud van de cultuur, om dat het dan zichzelf als politieke organi satie zou overwaarderen, zichzelf een taak zou toemeten, die behoort aan de krachten, die ook de cultuur te boven gaan. Na deze algemene gedachte verder te hebben uitgewerkt, kwam spr. op de bijzondere punten, die hij samenvatte onder het grote opvoedkundige werk, dat de overheid op het gebied van de cultuur heeft te verrichten: de monu mentenzorg. het onderwijs, muziek, toneel, dans. Bevorderd moet worden dat de kinderen na de lagere school zo- MATTHAEUS PASSION TE NAARDEN (Van onze correspondent) Naarden, 16 Febr. Kerk passion van Bach uitgevoerd worden. De uitvoerenden zijn: Dora van Doorn- Lindeman, sopraan, Annic Hermes, alt. Ernst Hafliger, tenor (evangelist), John van Kestcren. tenor (aria's), Laurens Bogtman, bariton (Christuspartij), An ton Eldering en David Hollcstelle, bas (kleine partijen en aria's), Valentün Schoonderbeek en Albert de Klerk (or gel). Verdere medewerking verlenen het koor van de Nederlandse Bachvereni- ging en het Residentieorkest. Dr Anthon van der Horst heeft de leiding. De uitvoering vangt aan om elf uur; er is een pauze van halfeen tot half- twee. De generale repetitie vindt plaats op Donderdag 2 April des avonds om half zeven. Op Zaterdag 4 April begint de uitvoering om halftwee, zonder grote pauze. De kaartverkoop voor deze uitvoerin gen begint in de eerste week van Maart. veel mogelgk voortgezet onderwijs ont vangen. Ook sport en spel betrok spreker in zijn beschouwing. Op de inleiding volgde een gedachten- wisseling, die. aldus de voorzitter, moet worden gezien als een anticiperen op de behandeling van het Plan in een reek» sectievergaderingen, die reeds worden voorbereid. Ten Zuidwesten van Ispahan in Iran hebben zich ernstige ongeregeldheden voorgedaan tussen eenheden van het Iraanse leger en leden van de Aboel- Aboel-clan. Deze clan behoort tot de machtige Bakthiari-stam, die steeds weigert zich aan het gezag van de rege ring te onderwerpen. De opstandelingen zouden onder leiding staan van Abolg- hassem Bakthiar, een bloedverwant van keizerin Saroya. Een kolonel, een luite nant en 40 soldaten zouden bg de vechten om het leven zgn gekomen. Critiek van senatoren op hulpprogram De Amerikaanse senatoren Long en Morse, die de afgelopen zomer een reis hebben gemaakt langs Amerikaanse bases in het buitenland, hebben scherpe critiek geoefend op de kosten van het hulpprogram. Zü wensen, dat de V.S. slechts vliegvelden en opslagplaatsen zullen bouwen in bevriende landen, en deze Installaties zullen laten bewaken door troepen van die bondgenoten en niet door Amerikaanse soldaten, „die bij duizenden werkeloos zitten te wach ten, of wellicht een oorlog uitbreekt, welke wij hopen te vermijden". Het rap port spreekt echter niet over de Ame rikaanse troepen in West-Duitsland en Oostenrijk. Het rapport zegt o.m.: „Wg zijn van mening, dat de Ver. Staten een fout hebben gemaakt door af te wijken van het beginsel, dat slechts die volken de vrijheid verdienen, die bereid zijn er zelf voor te vechten. Bij vele overeenkom sten is van de V.S. veel te veel ver langd en van onze geallieerden veel te weinig." Hetgeen in dit verband over Frankrijk werd gezegd, is op aandringen van de departementen van Buitenlandse Zaken en van Defensie uit het rapport weggelaten. Protestbctogingen tegen vonnissen, stakingvan burgemeestersinterpellaties in de Kamer (Van onze correspondent) P a r ij s, 16 Februari TIET vonnis, dat het Militair Tribunaal te Bordeaux heeft geveld tegen de ELzassers, die betrokken zijn geweest bij de massamoord, welke door een afdeling der S.S. in Juni 1944 in het dorpje Oradour-sur-Glane werd bedreven, heeft in de Elzas tot uitbarstingen van verontwaardiging aanleiding gegeven. Enerzijds wordt het onrechtvaardig geacht dat de Elzassers, die naar hun zeggen onvrijwillig bij de S.S. werden ingelijfd, zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen, variërend tussen vijf en acht jaren; anderzijds vinden zeer velen (o.a. de nabestaanden van de slacht offers) de straffen niet streng genoeg. Hoewel Boos de enige ter dood veroordeelde Elzasser vrijwillig tot de Duitse formatie was toegetreden en de twaalf anderen de kansen om zich aan de misdadige opdrachten te ont trekken, schgnen te hebben verwaar loosd, hoewel het voorts van alle ver oordeelden wel vaststaat dat zij een ac tieve of zeer dienende rol hebben ge speeld bg het drama, waarbij 642 per sonen (onder wie bgna 300 kinderen) door mitraillering en verbranding in de kerk van het dorp werden vermoord, protesteert de openbare mening in de Elzas. Het proces tegen Elzassers. Franse burgers, acht zij op zichzelf al een belediging voor haar streek, en zij verwijt de regering gebrek aan begrip voor de moeilijke positie der Elzassers gedurende de oorlogsjaren. Immers, de Elzas werd niet slechts bezet, als an dere Franse departementen, maar ge annexeerd, waardoor iedere verzets daad, dus zeker verzet tegen de mobili satie, onmiddellgk hoogverraad jegens de bezetter werd. Dit alles, beweren de kringen, waarin al sedert het begin van het proces hevige ontroering heerst, moesten de Elzassers tegen hun wil aanvaarden, vandaar de naam „malgré eux", waarmede zij allen, die bij de Duitse troepen werden ingelijfd, be stempelen. Voorbijgezien wordt, dat de Elzas ook steeds burgers heeft gekend, die om verschillende redenen tegen Frankrgk waren gekant, wie de Duitse annexatie niet onwelkom was, en die zich zo ver want gevoelden met de Duitse geest dat zg zonder enige dwang tot Hitlers le germacht. Gestapo, enz. toetraden. Doch hoe bgna tien jaar na het misdrgf na te gaan of zich dezulken onder de schuldigen bevonden? Voor de woede van de Elzassers, zowel als voor de onvoldaanheid van de andersdenken den, de enkele overgebleven verwanten en de bevolking van de streek om Ora- dour (waar b.v. zonder dat er een ma- quis bestond en blgkbaar uitsluitend uit wrevel over hun gedwongen aftocht door dezelfde troep van de S.S.-brlgade Das Reich" tientallen onschuldige mannen en vrouwen werden opgehan gen) zijn dit geldige argumenten, die het vraagstuk tot een van de pgnlgkste maken, die ooit de Elzassers en de an dere Fransen hebben verdeeld. Slechts over één punt zijn beide par tgen het eens. namelijk dat de veroor deelden niet de hoofdschuldigen zijn. Voor de rechtbank had in de eerste plaats moeten verschgnen het verant woordelijke hoofd der betrokken S.S.- divisie, de Duitse generaal Lammer- ding, wiens uitlevering al lang geleden (hg verbleef in het door de Britse troe pen bezette deel van Duitsland) was ge vraagd, doch waaraan tot dusver geen gevolg werd gegeven. INMIDDELS is op het vonnis in de Elzas gereageerd met gelui van kerk en alarmklokken, inmiddels regende het protesten van belangrijke Elzassische patriotten, die steeds met hart en ziel Fransen zijn geweest, véle decoraties zgn reeds met protestbrieven naar de President der Franse Republiek terug gezonden, Elzassische parlementsleden hebben in vergaderingen het woord ge voerd; iedereen, tot de man in de straat toe, voelt zich persoonlijk door het von nis in zijn eer aangetast en de reactie der bevolking is uiterst heftig. Burge meesters van zeer vele gemeenten heb ben met een administratieve staking ge dreigd. Het resultaat van veertig jaar Frans-Elzassische samenwerking staat op het spel, zei de burgemeester van Straatsburg. )e opwinding is zo hoog gestegen, dat vermoedelijk morgen ln de Kamer de interpellaties van Elzassische dépu- té's over het vonnis van Bordeaux als eerst punt op de agenda zullen worden geplaatst. Oud-minister Pflimlin, zelf Elzasser, heeft het voorstel gedaan om allen, die door de Duitsers onvrgwillig werden ingelijfd er zijn er ongeveer 120.000 amnestie te verlenen, een voorstel, dat door de meeste Elzassische Kamerleden, van de R.P.F. tot de S.F.I.O., wordt ondersteund. Een menigte van 5 a 6.000 manifes tanten, onder leiding van overheidsper sonen, heeft gisteren gedefileerd langs het monument ter herdenking van de oorlogsslachtoffers te Straatsburg, dat met rouwfloers was bedekt, (de com munisten hielden zich afzijdig) en in andere Elzassische gemeenten zijn der gelijke optochten gehouden. De minis ter-president, Rene Mayer, heeft zich onmiddellgk na zijn terugkomst uit Lon den op de hoogte gesteld van de si tuatie. Hoezeer de meningen in verschillende delen des lands uiteenlopen blijkt uit het feit, dat gisteren te Rijssel een protest vergadering door de Bond van Verzets strijders in het Noorden is belegd tegen de onvoldoende gestrengheid van het vonnis. Over herstel der hiërarchie in 1853 Betoog naar aanleiding van overstromingsramp vooraf Gistermorgen is in de r.k. kerken in ons land het Vastenmandement van het episcopaat voorgelezen, voorafgegaan door de mededeling, dat reeds voordat de ramp der overstromingen over ons volk losbrak, de bisschoppen hadden be sloten om de Vastenbrief van dit jaar aan het komende eeuwfeest van het her stel der r.k. hiërarchie in ons land te wijden. „Al staat ons hart en onze geest thans niet naar feestvieren, aldus deze mededeling, toch hebben de hoogwaar dige bisschoppen gemeend deze Vasten brief niet te moeten intrekken; bjj de a.s. herdenking van het honderdjarig be staan van de kerkelgke hiërarchie be oogt men immers niet een feest van uit bundigheid en uiterlijkheid, maar betreft het allereerst de geestelijke waarden, die het herstel van de kerkelgke hiërarchie ons heeft gebracht. Het is juist over deze geestelijke waarden, dat de bis schoppen in deze Vastenbrief willen spre ken. Daarom zal dit woord van geeste- lijké inhoud, al spreekt het van een feest, geen wanklank vormen in de grote nood, die ons dierbaar volk heeft ge troffen, en die in ons volk zulk een grootse en verblijdende manifestatie van christelijke saamhorigheid en christelijke naastenliefde heeft losgeslagen." De brief zelf herinnert er aan, dat op 4 Maait 1853 paus Pius IX de leiding van de R.K. Kerk in ons land in handen van bisschoppen heeft gelegd, die ieder een eigen bisdom zouden besturen; op die dag werd tevens de Nederlandse kerk provincie opgericht. Na de Middeleeuwen heeft de R.K. Kerk in ons land ruim twee eeuwen lang bgna geheel zonder een eigen bisschoppelijk bestuur gestaan, De herderlijke brief gaat dan in op de vraag, wat de bisschop voor zijn bisdom betekent en wat de zin van het bis schopsambt is. Moge de viering van dit eeuwfeest, zo besluiten de bisschoppen, voor u allen een aansporing zijn om de eenheid met Christus en in Christus met elkander dieper en meer consequent te beleven, tezamen met ons, uw bisschop pen, die voor u de zichtbare tekenen van deze eenheid zijn. Ned. Herv. Kerk. Bedankt. Voor Rot- terdam-Charlois, S. G. J. Goverts te Kat- wyk a/d RÜ'n. Voor Arnemuiden en Tien- hoven, L. Trouwborst 'e Monster. Geref. Kerken. Beroepen. Te Veenen- daal, J. O verduin te Amsterdam. Aangenomen. Naar Ngkerk, W. Griffioen te Kralingsoheveer, De classis Lelden heeft de heer J. Wea sel, cand. te Lelden, beroepbaar verklaard Geref. Kerken (art. 31 K.O.). Beroe pen. Te Katwijk aan Zee-Val ken,burg, H. J. van der Kwast, cand. te Amsterdam. Chr. Geref. Kerken. Bedankt. Voor Arnhem, J. M. Visser te Enschede. overige militairen van de 70 man sterke legerafdeling zijn gevangen genomen. Inmiddels zgn versterkingen naar het betrokken gebied gestuurd, die onder leiding zouden staan van kolonel Teymoer Bakthiar, evet.cens een bloed verwant van de keizerin. De Sjah heeft Zondag een bezoek ge bracht aan het gebied rond Toeroed, dat door een ernstige aardbeving is geteis terd. .Het aantal doden en vermisten bedraagt thans 950; er zgn 211 personen gewond. Reeds is hulp ontvangen van de Rode Kruis-verenigingen van de V.S., Canada en Zwitserland. Een nieuwe aardschok heeft intussen ook de laatste resten van het plaatsje vernield, terwijl twee dorpen in de omgeving werden ge troffen. Hier kwamen 12 mensen om net leven. Conservatoir beslag op lading van Miriella Venetiaans rechter over Iraanse olie Het Italiaanse tankschip Miriella is met 5000 ton Iraanse olie uit Abadan in de haven van Venetië aangekomen. Het overpompen van de olie naar de wal ls reeds begonnen. Vertegenwoordigers van de Anglo-Iranian hebben, zoals te ver wachten was, onmiddellijk verzocht om inbeslagneming van de olie. die volgens de maatschappij haar eigendom is. De president van de rechtbank besloot daar op conservatoir beslag op de lading te laten leggen voor de duur van 15 dagen. Vóór de afloop van deze termijn zal uit spraak worden gedaan over de vraag of de olie eigendom is van de Anglo-Iranian of dat zg' rechtmatig door de Iraanse regering aan de Italiaanse chartermaat schappij is verkocht. Zoals bekend, be sliste het gerechtshof te Aden onlangs, dat de nationalisatie van de Iraanse olie industrie geen rechtsgeldigheid had, daar geen compensatie was gevolgd en dat de Iraanse olie bgaldien aan de Anglo-Ira nian toekomt. Het vonnis van de Venetiaanse rechter wordt met spanning tegemoet gezien, daar verscheidene Ita liaanse maatschappijen van plan zijn olie van de Iraanse regering te kopen. Bin nenkort worden weer twee Italiaanse tankers in de haven van Abadan ver wacht. Perón voor V.S. van Latijns-Amerika De Argentijnse president Perón heeft zich in een vraaggesprek uitgesproken voor een zo volledig mogelijke unie met Chili als grondslag voor de eventuele totstandkoming van de Verenigde Sta ten van Latijns-Amerika. De president brengt deze week een bezoek aan Chili, waar hij een ontmoeting zal hebben met president Ibanez, die wel een Peronist Is genoemd. In de int er-Amerikaanse economische en sociale raad hebben de Argentijnse vertegenwoordigers een se rie resoluties ingediend, die gericht zgn op het tot stand brengen van economi sche integratie in Zuid-Amerika. Presi dent Perón verklaarde echter een eco nomische unie met. Chili niet voldoende te achten. Een volledig samengaan van Chili en Argentinië noemde hg een eer ste stap, die zou moeten worden gevolgd door meer van dergelijke accoorden, bij voorbeeld met Brazilië. President Syngman Rhee heeft een geldzuivering voor Zuid-Korea aange kondigd. Een nieuwe geldsoort, de Hwan, zal de Won vervangen. De Hwan zal 100 maal zo veel waard zgn. In het Westelijk deel van de Australi sche staat Queensland is het leven ont wricht door grote overstromingen. Er is ;een melding gemaakt van slachtoffers. Bij Commodore Rivadavia in Argen tinië is een trein uit de rails gelopen en van de 40 meter hoge spoordijk gestort. Hierbij kwamen 23 personen om het leven en werden er 42 gewond. Op het Philippijnse eiland Luzon heb ben twee autobusongelukken tezamen 36 doden en 55 gewonden geëist. De bussen gleden beide van de weg af om in ravfl- nen terecht te komen. De Argentijnse regering heeft de West- Duitse ambassadeur te Buenos Aires weer in het bezit gesteld van de ge bouwen, de sportvelden en het vliegveld van de voormalige Duitse club. Noord-Koreaanse artillerie is be nnen met een beschieting van het door V.N.-troepen bezette eiland voor Wonsan. Amerikaanse oorlogsbodems beantwoordden het vuur. Prof. dr J. M. PIETERS Prof. dr J. M. Pieters, buitengewoon hoogleraar aan de Kath. Econ. Hoge school te Tilburg, is tot gewoon hoog leraar aldaar benoemd, met als leer opdracht: de bestuurswetenschappen, de inleiding in de rechtswetenschap en de overzeese economie. ACADEMISCHE EXAMENS Leiden. Doet. recht mej. M. H. Schaper. Cand. Frans de heer J. van der Veen. Id. sociologie mej. M. O. L. Klein. Id. genees kunde de dames R. Brouwer. J. M Leupen n R C. Lindeman en C. Lorch en de heren Boot. H. S. Cohen. W. C. Cohen Ter- aert, J. Barker. F. P Goldstein. A. Hllle- brand. H. A. Kossmann. M. Oort, W. p. H. A. Rijnders. M. A. H. W. Schoellelndreier en C Verboom. Doet., eneeskunde mej. E. Berk- hener en de heren C. H. Kerlen, Th. C. v d. Lende, W. E. Moermans en B. Uyterlinde. Bev. tot arts mej. E. Gans en de heren A. Th. Boerlage en J. de Goeje. Groningen, Cand. rechten de heer L. Roeloffs.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 3