Gabriel Pascal verfilmde Shaw's „Androcles en de leeuw" TONEEL, MUZIS Lengte-probleem speelde de Hongaarse regisseur geruime tijd parten Sterke bezetting Dode heerst in „Via Lissabon" Morgan schiep groot toneel NIEUWE STICHTING ZONDER COMMERCIEEL DOEL M1 ME ZATERDAG 14 FEBRUARI 1953 'W i (Van onze filmmedewerkster.) OEN HOUTEN PANEELTJE met een primitieve schildering van een zwarte Androc'es, die een leeuw een doorn uit z n poot trekt, schijnt voor G B. Shaw het uitgangs punt geweest zijn voor zijn toneelstuk ..Androcles en de /eeuw - De tabel van de leeuw, die door een zachtmoedig Christenmens van zijn pijnlijk ongemak verlost wordt en als tegenprestatie later tijdens de Christenvervolging in het Romeinse Colosseum weigert zijn weldoener op te eten, moet wel heel sterk gesproken hebben tot Shaws gevoel voor menselijkheid en humor. Het hele stuk ademt echter een steer van ironie, die ons onder ogen moet brengen, hoe het vreedzame Christendom zich geen wreedheid ontzegt, ten aanzien van degenen, die in de contramine zijn. Wij zijn niet van plan m te gaan op Shaws persoon en zijn werken, maar willen u iets vertellen over bovengenoemd stuk, dat in Hollywood verfilmd is door de Hongaar Gabriel Pascal, en over enkele maanden in Amerika in première zal gaan. Androcles en de leeuw", zou Shaw als een soort kerstspel voor ouderen zowel als jonge ren geschreven hebben. We kunnen hieraan evenveel geloof hechten ais aan de bewering, Qat hij het slechts schreef om de uitdaging van zijn buur man Sir James M. Barrie de geeste lijke vader van Peter Pan met op zich te laten zitten. Zo zou dus ook Shaw zijn sprookje geschreven hebben. ver, de vereiste lengte te krijgen, zon der dat volgens zijn zeggen ook maar eén Shawkenner er -anstoot aan kan nemen. Het invoegen van dialogen, door een ander geschreven, had Pascal direct als mogelijkheid verworpen. Restte hem slechts de inleiding tot het stuk geschreven in 1914 die men gevoegelijk kan beschouwen als een meesterwerk op het gebied van histo rische uiteenzetting. Die inleiding tweemaal zo lang als het stuk zelf draagt tot titel: „De Vooruitzichten van het Christendom", met de wel typische dan ook. direct "na de voltooiing Shaw-achtige ondertitel: „Waarom zou- Hoe ervan vond de eerste opvoering plaats te Berlijn in 1912. De figuur van de Caesar werd echter door de toenmalige Duitse kroonprins voor zo grove ma jesteitschennis versleten, dat deze kwaad de voorstelling verliet. „An drocles" kwam in 1913 naar Londen en in 1915 naar Amerika. Duizenden ma len is sindsdien het stuk over de hele wereld opgevoerd, begin van dit jrar o.a. nog door de Haagse Comedie, onder regie van Erwin Piscator. Pascal maakte kennis met het werk in 1926, toen hij te Wenen onder Max Rein- hardt speelde. Vanaf dat ogenblik da teert Pascals bewondering en voorlief de voor Shaw. £te inLe.idi.nq. b-lacht Ileddinq NA „Pygmalicm", „Majoor Barbara" en „Caesar en Cleopatra", die alle in Engeland opgenomen werden, was Androcles het eerste stuk van Shaw, dat in Hollywood verfilmd werd, en het laatste waar Shaw voor zijn dood in 1950 zijn raad bij geven kon. En die raadgevingen betroffen niet alleen de juiste rolbezetting, maar veel meer nog het probleem, hoe men een toneelstuk, dat 65 minuten duurt, moest veranderen in een scenario van anderhalf uur. Bij Shaws dood was er nog geen oplossing voor gevonden. Maar Gabriel Pascal speelde het kl?ar. om met eerbiediging van de wensen en verlangens van de overleden schrij den we het Chris- tendom niet 'ns eer kans geven?" Ui deze inleiding nu putte Pascal samer met de schrijver. Noel Langley er Chester Erksine zijn stof, om de diverse typeringen uit tc diepen, zodat hij ten slotte het tekor! van 25 minuten speeltijd had aange vuld. zonder sfeei of karakter van he werk te schaden Evenals de reiziger; uit de antieke oud heid heeft Shaw dus kennis gemaakt met het Procrustes bed. met dit ver schil. dat het tc Hollywood stond en niet op de land engte van Korin- the, en de lengte van het bed in dit geval overeen kwam met de lengte van een speelfilm. SD.e totóejedtin.^ TOEN SHAW stierf was men nog bezig de keuze van de spelers te bepalen. Naast Shaw waren er velen, die Pascal verweten hadden, dat hij met het geld smeet, om maar aan de beste krachten te kunnen komen, zelfs voor de geringste rol. Maar Pascal zette door. omdat volgens hem het kleinste detail meedrragt aan het algeheel welslagen De rol van Androcles, de zacluzinnft/e kleermaker en in wezen de enige ware Christen naast Lavinia, was zo goed a's zeker voor de Mexicaan Canlinflas (Mario Moreno) geweest, indien deze tenminste Engels had gesproken. Toen dat niet het geval bleek, brak er voor Pascal een moeilijke tijd aan van ein deloos zoeken noar de geschikte man. Hij vond hem len slotte, en wel via een televisie-uitzending. Het gezicht van de acteur Alan Young was hem niet onbekend Tijdens de oorlog had hij hem eens ontmoet in Ottawa, waar hij optrad voor de troepen. Meer uit wan hoop dan met enige verwachting, no digde Pascal Young uit, bij hem thuis te komen. Het was Pascals jonge kees hond, die de doorslag gaf. Want dit an ders zo uiterst, schuwe beest, vloog op Young af en liet zich door hem rustig aanhalen. Toen Pascal zag. hoe Young naast het beest knielde en tegen hem sprak, wist hij dat zó Androcles moest praten met zijn leeuw. Op dat ogenblik realiseerde hü zich, dat hij eindelijk geslaagd was. Je~n Simmons we kennen haar als Ophelia uit Hamlet, speelt de rol van de jonge Christin Lavinia, en Victor Mature is de Romeinse officier, die haar redden wil van de marteldood en probeert haar het geloof te doen ver zaken. Maurice Evans is de decadente, perverse Caesar, die niet zo zeer be vreesd is voor de Christenen als wel uit ijdelheid geen andere macht naast de zijne duldt. In Ferrovius (Ro bert Newton), de athletische Christen, wiens oergeweld steeds weer het prille geloof overweldigt, herkennen we het duidelijkst de striid tussen de gewillige geest en het zwakke vlees. Elsa Lan caster vrouw van Charles Laughton cn bekend Engels toneelspeelster heeft de moeilijke rol van Megaere. W' Jean Simmons als Lavinia en Victor Mature als de Romeinse officier in ,/indrocles en de leeuw". J'.cAe'i.pichu.tte'i IE VOOR LEEUW gespeeld heeft, vermelden de annalen niet, dus die zal wel echt geweest zijn. Volgens geruchten waren er bij de op namen dïn ook steeds vijftien scherp schutters tussen de décors verdekt op gesteld aanwezig. Maar er zijn geen schrammen, dus ook geen schoten ge vallen. Men heeft zich alle moeite gegeven om de juiste sfeer in de film op te roe pen door het Rome uit die dagen zo natuurgetrouw mogelijk na te boot sen. Hiervoor heelt b.v. een oudheid kundig museum Jean Simmons voor haar Lavinia-vertolking sieraden van grote waarde ter beschikking gesteld. Op het gebied van décorontwerpen mag zeker wel genoemd worden de kunstmatige zee van cellophaan. waar van de golven werkelijk schijnen te kunnen „stormen" en het gigantisch decor, dat een gedeelte van het Colos seum voprstelt. In een epiloog bij het toneelstuk j schreef Shaw indertijd: „Mijn martela ren zijn de martelaren van alle tijden, cn mij» vervolgers de vervolgers van alle tijden. En eens in een brief aan Pascal, die hoopt ooit nog eens een film over Gandhi te kunnen maken: „Denk eraan, dat mijn Androcles niet veel meer dan een voorspel is tot uw film over Gandhi". Want Gandhi is met zijn geweldloos verzet in wezen niet verschillend van Androcles, die samen met de Lavinia figuur het ware Christendom in het stuk vertegenwoordigt. De filmactrice Lilian Harvey een Deens zakenman. Het jonge paar plaatsje Taar beak, bij Kopenhagen. 'ijk getreden met Valeur Larsen, de huwelijksvoltrekking in het PLANKENPROMENADE Tof viermaal foe NADAT in de loop der jaren vele pogingen waren ondernomen om tegen gigantische bedragen van Shaw de rechten tot het ver filmen van zijn stukken te kopen en de grillige G.B.S. hierop steeds geweigerd had in te gaan, lukte het ten slotte Gabriel Pascal van alle werken de filmrechten te krijgen. Naar men zegt, slechts door de goede indruk, die bij maakte en zijn begrip voor het werk zelf. Want geld had Pascal niet te bieden. Sinds 1938 wer den door hem „Pygmalion", „Ma joor Barbara" en „Caesar en Cleopatra" verfilmd. „Lectuurvoorziening Jongeren Nauwe relaties met Wereldbibliotheek NV. AP ZO JANUARI werd te Amsterdam de Stichting „Lectuurvoorziening Jon- geren" opgericht, welker doel volgens de statuten is, het bevorderen van het geregeld en stelselmatig schrijven en uitgeven van puedagogïscü' verantwoorde lectuur voor de Nederlands sprekende jeugd cn de verspreiding daarvan tegen zo laag mogelijke prijzen. Dit doel wil de stichting bereiken door het geven van opdrachten en het uitschreven van prijsvragen binnen het kader dezer doelstelling, het voeren van propaganda daarvoor en alle wette lijke middelen, welke dit doel kunnen bevorderen, alsmede het verlenen van bemiddeling tussen de daarvoor naar het oordeel van het bestuur in aanmer king komende schrijvers en uitgevers cn de afneming van deze pacdagogisch verantwoorde lectuur. Voorzitter dezer stichting is de heer M. A. Reinaida, commissaris der Koningin in de provincie Utrecht en secretaris-penningmees ter de heer A. J. van tier Vlerk, wethouder van Onderwijs en Volksvoorlich ting van Rotterdam. HET GEBEURT niet vaak, dat men, als in een toneelstuk een der acteurs gedood is, dankbaar is dat hij bij het slotapplaus weer te voorschijn komt. En evenmin is het regel, dat men onmiddellijk na het verlaten van de schouwburg tot zichzelf zegt: Ik zou dit stuk best nog een tweede maal willen zien Dat gebeurt alleen, als de inhoud van het stuk de toeschouwers tot in hun hart heeft geraakt en als de bezetting van het stuk zo goed was, dat men op talrijke momenten waarlijk vergeten scheen, met toneel te doen te hebben. Dit effect heeft de Toneelgroep Nederlandse Comedie weten te bereiken met Charles Morgans toneelspel „Via Lissabon" The Riverline), dat een merk- waardtge geschiedenis heeft. Hans Benlz v d. Berg en Ank v d Moer op hun allerbest [WIORGAN kwam kort na de oorlog in Frankrijk. Hij raakte in contact met de mensen, die uit Nederland, Bel gië en Frankrijk zelf Amerikaanse en Engelse piloten via Lissabon naar hun land terug brachten en werd getroffen door de vrees, die allen bezield had: de vrees, dat zich tussen deze piloten een spion zou bevinden, die hun gehele ontsnappingsweg aan de Duitsers zou verraden en allen, die er aan hadden medegewerkt, in het onheil zou storten. De beroemde Engelse schrijver be sloot dit gegeven in een toneelstuk te verwerken, maar bleek er niet toe in staat. Daarom schreef hij er een roman over. De toneelgedachte evenwel liet hem niet los en zelf maakte hij daarna toch weer een toneelbewerking van zijn roman, die thans ook in Nederland wordt opgevoerd. Zelden ziet men een toneelbewerking, die niet teleurstelt. Morgan echter is erin geslaagd om in zijn toneelstuk het essentiële van zijn roman in uiterst ge comprimeerde vorm te geven en hij toont een zeer sterk gevoel te hebben voor wat toneel is en wat men er mee doen kan. IN het eerste bedrijf ontmoet men A het is 1947 op een Engels buiten Julian Wyburton, voormalig Brits zee officier. zijn vrouw, Marie Chassaigne. en de Amerikaan Philip Sturgess. De twee mannen zijn tijdens de oorlog via Lissabon uit Frankrijk ontsnapt. Marie had toen het commando over de vóór laatste post in Frankrijk van de weg, die naar Lissabon leidde. Hun gesprek ken komen voortdurend terug op een afwezige, een dode, majoor John Lang, die z|j om zijn lengte en de manier, waarop hij zijn hoofd achterover placht te houden, „Reiger" noemen. Als vier de figuur treedt in dit eerste bedrijf Valery Barton op, een Engels meisje, dat in de oorlog een halfbroer verloren heeft, aan wie zij zo sterk terugdenkt, dat het soms is. alsof hij in en door haar voortleeft. Sturgess is verliefd op haar geworden. Ir. het tweedt bedriif verneemt de toeschouwer, wat er in 1943 met Reiger gebeurd is. Hij was een zeer kunstzin nig. evenwichtig mens. die zich een ideale levenshouding had gevonden. Hij achtte wat er met hem gebeurde betrekkelijk onbelangrijk, hij stelde kennis boven macht, wijsheid boven kennis, liefde boven wijsheid. Met de anderen kwam hij op de ontsnappings- post van Marie Chassaigne aan. Toen bestond er reeds een zekere verdenking tegen hem. omdat hij roekeloos met Duitsers omging, omdat hij Duits sprak met nuances, die men alleen bij Duit sers kan verwachten. Sturgess vindt in hun schuilplaats, in de papieren van Reiger, een. brief met een Duits adres, Risico kunnen de vluchtelingen niet nemen. Marie geeft kapitein Julian het bevel Reiger, van wie zij houdt, te doden. Hij gehoorzaamt. In het derde bedriif toont Valerie Barton aan Sturgess de foto van haar verafgode halfbroer. Het is de foto van Reiger. Die geen spion was. maar een Engels officier. Die dus ten onrechte werd gedood. Op dit moment krijgt het stuk zijn grootste geladenheid. Julian is met Marie getrouwd. Hij weet. dat Reiger onschuldig was. maar heeft haar die wetenschap willen besparen. Op haar beurt weet Marie eveneens, dat Reiger geen spion was, maar zij heeft het al die jaren Julian willen besparen. Stur- geso wist het niet. maar verneemt het nu en wat moet hij. die immers Reigers ondergang bewerkstelligde, door de brief aan de anderen te tonen, begin nen met ziin liefde voor Valerie? Charles Morgan toont zich een waar achtig kunstenaar. Reiger blijft ook in dit derde bedrijf de alles en allen over heersende figuur. Zijn wijsheid wijst de anderen de weg uit de impasse, pleit hen vrij van de schuldgevoelens, die hen bezwaren en geeft hun de kracht om in leven verder te gaan. ANK VAN DER MOER speelt de rol van Marie: zij maakt er een creatie van. Hans Bentz van den Berg is Stur gess en hij toont zich een van Neder lands grootsten. een acteur met eigen stijl, die alles wat deze tekst aan inhoud heeft, op wonderbaarlijke wijze tot uit drukking v eet te brengen. Valerie Bar ton wordt gespeeld door Ellen Vogel; zij beweegt zich in dit stuk op het- zclïde niveau als de hiervoor genoem den. De rol van Julian is in handen van Fons Rademaker. H ins Bentz van den Berg regisseerde dit stuk met zijn talrijke hachelijke situaties. Hoe gemakkelijk slaat de schaal van het dramatische bij een ont wikkeling als de hierboven geschetste over naar het melodramatische, hoe ontzaglijk i loeilijk is het een afwezige te laten domineren boven wat het toneel als r liteit geeft. En hoe moei lijk is het, de toeschouwers het gelóóf te geven in wat zij op de planken zien gebeuren, de volledige aanvaarding, v.-olke als zij bereikt wordt aan „Via Lissabon" zijn grootste allure geeft' In deze moeilijke taak is Bentz van den Berg ten volle geslaagd. Er is geen fractie van een seconde sprake van melodrama, wel van beheersing, van ingetogenheid, die aan deze opvoerin gen haar voornaamheid schenken. Pian voor clubs van jeugdige lezers N EEN TE UTKECHT gehouden bij eenkomst, welke door de noodge dwongen afwezigheid van de heer Remalda door wethouder Van der Vlerk werd gepresideerd, heeft deze aan belangstellende groep journalisten betekenis der nieuwe organisatie uit eengezet. Men streeft geen commerciële doel einden na, het aoei is geheel van ideële aard omdat men het uitgevers mogelijx wil maken series "au boeken of afzon- derlijKe boeken uit te geven in geval len waarin hel nut dezer uitgaven voor de jeugd duidelijk is gebleken, maar de atname zó gering is, dat de uitgever uit financiële overwegingen het besluit zou moeten nemen geen exemplaren meer te laten verschijnen. Men wil dan gemeenten en schoolbe sturen alsmede jeugdorganisaties op het nut dezer uitgaven attent maken, men wil er dus propaganda voor voeren en op deze wijze het niet alleen de uitge vers mogelijk maken de series of boe ken in groten getale te laten verschij nen, maar tevens juist door deze grote oplagen naar een zo laag mo gelijke verkoopprijs streven, waardoor de jeugd van 12 tot 18 jaar deze uitga ven desgewenst van eigen zakgeld kan kopen en daardoor het begin kan vor men van een eigen keurbibliotheekje van cultureel verantwoorde werken. WIL CONTACT zoeken met uitgevers en opvoeders en aller eerst de jeugd zelf voor deze uit gaven interesseren door binnen school- of organisatieverband clubs van jeug dige lezers te vormen waarin enkelen als „werkers" zullen fungeren cn de nodige administratieve werkzaamheden verrichten, waarbij voor het goede doel desgewenst spaarfondsen kunnen wor den gevormd. Om dit alles mogelijk te maken zal dan een beroep worden gedaan op de medewerking van gemeentebesturen, leerkrachten v?n nijverheidsscholen, scholen voor V.G L.O., U.L.O. scholen, middelbare scholen, landelijke instel lingen voor het bijzonder onderwijs en de jeugdbeweging. Men denkt daarbij aan boekenieek- sen over de meest verscheidene onder werpen welke de jeugd interesseren zoals liefhebberijen, techniek, sport, korte verhalen, reisbeschrijvingen, ex pedities, verkeer, kunst, cultuur, bio- graphieën enz. Daarbij zal dan de jeugd uit het ge hele land worden betrokken, waarbi' het geen verschil maakt of de jongen»: en meisjes in een grote stad of In een kleine gemeente wonen, openbaar- of bijzonder onderwijs genieten en al d^n niet tot de georganiseerde jeugd beho ren. Bij de actie zal de boekhande' worden ingeschakeld, MEN MAG ZICH bij een stichting als deze afvragen of zij in deze tijd werkelijk nodig is omdat er door en uit gediplomeerde krachten op het gebied van het jeugdleeszaalwerk reeds een uitgave „De kleine vuurtoren" ver schijnt, waarin ouders en opvoeders vrijwel alle lectuur in ons land vinden aangegeven, welke deskundigen voor de jeugd hebben aanbevolen, al zullen hieronder dan over het algemeen wel uitgaven zijn, welker verkoopsprijs ho ger ligt dan die van de betrekkelijk goedkope seriedeeltjes welke de stich ting beoogt, die door omvang en uit gave in vele gevallen nog beneden de prijs van f 1,zullen blijven. Evenwel komt de vraag naar voren of het noodzakelijk moet worden ge noemd, dat de jeugd zich juist van deze goedkope boekjes een eigen bibliotheek gaat vormen hoezeer men dan ook van de opvoedende waarde dezer werkjes overtuigd mag zijn. Er zijn vele goedkope uitgaven op algemeen cultureel gebied en het is ons niet duidelijk, dat de aankoop van werkjes als deze door een breed opge zette organisatie gestimuleerd zal moe ten worden. ET bijzondere belangstelling heb ben wij o.a. kennis genomen van de ter conferentie gegeven verze kering, dat de bestuursleden hun mede werking volkomen belangeloos verle nen, m?ar het is ons niet duidelijk waarom, volgens de statuten, bij aftre den van de voorzitter diens plaats moet worden ingenomen door een be stuurslid van de Wereldbibliotheek- Vereniging, noch waarom bij aftreden van het bestuurslid de heer J. C. Win tering die directeur is van de N.V. We reldbibliotheek, diens plaats, alweer volgens de statuten moet worden in genomen door een persoon aan te wij zen door de directie der Wereldbiblio theek N.V. Evenmin waarom in het algemene prospectus bij het noemen van voor beelden alleen wordt gesproken over de reeks „Avontuur en Techniek" van deze onderneming waarbij zelfs uitvoerig uiteengezet wordt hoeveel de prijzen dezer boekjes verlaagd worden bij gro tere afname. Wij zullen geenszins de grote culturele waarde van deze uit gave ontkennen, maar past het zo na drukkelijk naar voren komen van be stuursleden van deze N.V. en het zo opmerkelijk ook in de statuten propageren van haar uitgaven wel is het kader der zo vooropgestelde belan geloze medewerking van alle bestuurs leden? Of worden deze werkjes voor de kos tende prijs beschikbaar gesteld? HET ZIJN VRAGEN welke de prac- tijk wel zal beantwoorden, de practijk waaruit tevens zal moeten blijken in hoeverre alle bona fide uit gevers en schrijvers met de oprichting van deze Stichting gebaat zijn en of het in het leven roepen daarvan hoe 'uitlig ze dan ook zijn moge werke lijk zo noodzakelijk is als men ons thans heeft verzekerd.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 6