HET PLAN LEIDSEVEER-STATIONSPLEIN
Vernuftig ontwerp om van Utrecht
waarlijk grote stad te maken
Busstation: 200
bussen per uur
Pand Tunnelweg
eerste punt
Verkeersanalyse bracht
markante oplossing
moet hoog
worden
Busdiensten hebben geen
eigen standplaats meer
Ringvormig
perron
Daarna verkeersplein met
nieuwe Molenbrug
Trapsgewijze
uitvoering
UTRECHTSCH NIEUWSBLAD
Zaterdag 14 Februari 1953 - 60e Jaargang No. 244
Pagina
V
geld (exacte cijfers) te praten, is vol
komen zinloos.
Hoeveel jaar werk zit erin? Ook
daaromtrent blijft de lezer in het on
gewisse. Want wie kan op deze vraag
antwoorden? Niemand. Belangrijk is,
da' er reeds nu mee begonnen kan
worden (b.v. met het gebouw op de
Tunnelweg). Van iaaj- tot jaar kaïn er
verder worden gegaan. En dan zal het
(wellicht) dertfg- jaar duren, voordat
„staat", wat thèns is getekend! Voor
enkele van de geprojecteerde hoog-
bouwpanden zijn al liefhebbers. Het
noodzakelijke begin is er en men kan
zeggen: de rest komt' (weieens). Ten
slotte dit. de diameter der verkeers-
cirkel bedraagt 60 m (binnenwerk) en
92 m (buitenwerk). Deze cijfers om
zich een denkbeeld te kunnen vormen
van de grootte.
Is het LeidseveerStationsplein
plan voltooid, dan wordt het inrijden
van de Catharijnesingel (Jamin tot
Willemsbrug) verboden. Dit deel van
de singel is dan alleen toegankelijk
via de zijstraten. De kleine Leidse-
wegtunnel wordt fietsvrij gemaakt
(dat zal al heel spoedig gebeuren!)
Oer-degelijk
Resumerend mag van hetgeen wij
hebben gezien worden gezegd, dat het
een prachtig plan is. Nogmaals: een
voudig van opzet. En gebaseerd op een
streven om met succes de verkeers
problemen op te lossen.
Het is een oer-degelijk, echt Hol
lands plan. Maar, dat lijkt vast te
staan: „Stadsontwikkeling" legt er eer
mee in.
(Van een onzer redacteuren)
De afdeling Stadsontwikkeling van de dienst van Gemeente
werken in Utrecht, een jonge loot aan de oude stam,
heeft na een studie van enkele jaren een weldoordacht en van
brede allure zijnd plan uitgewerkt, betrekking hebbend op het
stedebouwkundig deel van Utrecht, genaamd Leidseveer en
Stationsplein.
Ir J. A. Verhoef, de chef van de afdeling, heeft gister
middag, samen met architect D. Bruininkweerd, aan
de Nederlandse pers een uitgebreide toelichting gegeven bij de
maquette van het door hen ontwikkelde plan, waarvan op deze
pagina bepaalde onderdelen fotografisch door ons zijn vast
gelegd.
ren tegenover het station (dat een
vooruit geschoven overkapping op het
Stationsplein behoeft).
c. Een (eventueel direct te bouwen)
groot pand op de plaats, waar thans in
Jaarbeurstijd een biertonnen-pyrami-
de staat opgesteld.
d. Hoogbouw, als afsluiting van het
tracée Spoorwegpostkantoortoe
gang doorbraak naar Molenbrug. z
Met de bouw hiervan zullen tien
tallen van jaren gemoeid zyn. Maar
dan ook heeft Utrecht een stedebouw
kundig aspect van een waarlijk grote
stad.
Het realiseren van de hoge bewan-
ding is „trapsgewijs" mogelijk (hier
over elders een nadere motivering);
daarbij is elk tussenstadium volledig
verantwoord.
Belangrijk voor de aanpak met be
trekking tot de hoge bewanding is,
dat bedrijfsschade wordt ondervan
gen. En dat niet alleen. Er wordt zelfs
bouwvolume gewonnen! Enerzijds
(uiteraard) door de hoogbouw, ander
zijds door de concentratiegedachte.
Enkele vragen
En nu wil men nieuwsgierig-za
kelijk als de Nederlander is weten:
wat kost dit alles en wanneer is het
plan klaar?
De kosten zijn hoog: het is natuur
lijk een millioenenplan. Dat is wat de
financiering betreft op het ogen
blik alles, wat er van te zeggen is.
Maar wat wil men: een grote stad voor
een schijntje geld? Ir Verhoef zei
het typerend: Om hier over sommen
Het zozeer omstreden Leidseveer als
uitgangspunt nemend dat on-oog-
lijke stuk gemeentegrond, geflan
keerd door twee cirkels (één op de
Smakkelaarsbrug en één voor de tun
nel van de Vleutenseweg) werd na
een verkeersanalyse met zekerheid
vastgesteld, dat het bestaande rond-
point met name bij de Smakkelaars
brug onmogelijk tot een verkeers
technisch aanvaardbare oplossing kan
leiden. Voorts bleek, dat de verkeers-
cirkel" voor de spoorwegtunnel een
onding was en al evenzeer moest wor
den opgeruimd.
Dc hoofdgedachte nu is geweest op
het ruimtebeeld Leidseveer (met in
begrip dus van de „verkeerscirkels")
een naar alle kanten goed stromend
verkeer te krijgen; m.a.w. er moest
komen een échte verkeersclrkel,
waarin het verkeerspunt Smakke
laarsbrug èn dat b(j de spoorwegtun-
ncl zijn ingevoegd.
Haaks op elkaar
Eenmaal ervan uitgaande, dat deze
verkeerscirkel het hart van het ganse
verkeersplan werd, moesten ook de
consequenties worden aanvaard. En
hier vallen belangwekkende „door
braken." direct te begrijpen.
Men trekke slechts twee loodrecht
op elkaar staande lijnen dwars door
de nieuwe cirkel en de conclusies lig
gen voor de hand.
Het Stationsplein moest van de
oude school Puntenburg (naast het
spoorwegpostkantoor) via dc Moreel-
selaan tot aan de cirkel op gelijke
breedte komen en (denkbeeldig door
getrokken) verder gaan naar de Am
sterdamsestraatweg.
Dit betekent dat, te beginnen bij het
punt Spoorwegpostkantoor, de rooi
lijn aangehouden moest worden. De
„knik" bij de Westerstraat wordt dan
rechtgetrokken en voorts is noodza
kelijk en dat lijkt een stout stuk
werk, hoewel het dat, gezien in het
kader van dit plan niet is de af
braak van alle panden tegenover de
Stationshal, met inbegrip van hotel
Terminus, tegenover de uitgang van
het Buurtstation.
Vervolgen wij in gedachten deze
forse lijn, dan is het zonneklaar, dat
aan de doorbraak van de verkeerscir
kel itchier het laatste stuk Catharij-
O
viuctn gezien m ivooraeiyice
richting.
1. Het station, waarvoor de
ontwerpers zich een nieuwe
overkapte hal gedacht heb
ben.
2. Een van de twee hoge ge
bouwen voor 't station, aan
de overzijde van 't 80 meter
brede Stationsplein, be
stemd om beneden winkels
en restaurants, boven ho
tel en kantoorruimte te krij
gen.
3. Een hoog gebouw op de ka
le hoek bij het Leidseveer
waar nu een paar kramen
staan.
4. Een blok flatwoningen bo
ven winkels, dat een krach
tige begrenzing vormt van
het grote verkeersplein.
5. Het kantoorpand op de te
genwoordige Tunnelweg
dat wellicht als eerste punt
van het plan voor verwer
kelijking in aanmerking
komt.
Helemaal op de voorgrond,
rechts van de donkere per
ronoverkappingen het auto-
busstation met opstelplaats
voor reservebussen.
foto U. N.)
nesingel om) naar een nieuwe Molen-
brug, gelegen in het verlengde van de
Waterstraat naast het Hoofdbureau
van politie, niet is te ontkomen.
De lijn. loodrecht op deze weg, is
de verbinding Smakkelaarsweg
spoorwegtunnelVleutenseweg.
Wie dit alles nauwlettend beziet,
komt tot de ontdekking, dat deze op
zet even practisch als eenvoudig is.
Afleiding van het drukke verkeer
op de Amsterdamsestraatweg (uit de
richting Zuilen) naar het Vreeburg
werd verkregen door de reeds ge
noemde nieuwe Molenbrug. vanwaar
ten einde ook het nieuw ontwor
pen verkeersplein op de spitsuren
niet onnodig te belasten de stroom
via Waterstraat en St. Jacobsstraat
tenslotte op het Vreeburg belandt.
Grote stadsaspect
Wil, zo redeneerde „Stadsontwikke
ling" verder, Utrecht met zijn uniek
Centraal Station midden in de stad,
een grootsteeds entree hebben, dan is
een hoge bebouwing rond deze ver
keersanalyse zeer gewenst.
Vandaar dat grote panden zijn ge
projecteerd en gelukkigerwijs
reeds op betrekkelijk korte termijn te
realiseren.
a. Een hoog gebouw op de Tunnel
weg.
b. Riante hotels en/of grote kanto-
(Van één onzer redacteuren)
Een misschien weinig spec
taculair, maar wel heel
belangrijk onderdeel van het
nieuwe plan voor het Utrecht
se Stationsplein vormt het
autobusstation, dat geprojec
teerd is tussen de hoofduit
gang van 't station en een hoog
kantoorgebouw, dat schuin
voor het spoorwegpostkantoor
komt te liggen.
Langs een min of meer ringvor
mig trottoir komt een tiental stand-
plaatsen voor autobussen. Over dit
vcrlrekperron kunnen reizigers de
bussen bereiken zonder over te
steken. In het midden van de ring
komt bovendien nog als een eiland
voor een tiental bussen een tweede
vertrekperron te liggen.
Het is de bedoeling dat alle bus
sen. zowel locale als interlocale, van
dit autobusstation vertrekken. Het
heeft een capaciteit van 200 tot 240
bussen per uur, maar daarvoor is
het nodig dat alle interlocale dien
sten gecoördineerd gaan werken. Op
het ogenblik is de toestand zo, dat
ook een weinig frequente busdienst
een vaste standplaats permanent
bezet houdt. Bij hel nieuwe systeem
kan dat niet. Eén bus rijdt voor b(j
een bepaalde standplaats, heeft vjjf
minuten om de passagiers te laten
instappen, rijdt weg eri maakt daar
mee plaats voor een bus van wel
licht oen heel andere maatschappij.
De reizigers worden door middel
van borden naar de verschillende
standplaatsen verwezen.
Reservebussen kunnen worden
opgesteld op een uitgebreid par
keerterrein even voorbij het eigen
lijke busstation, maar één geheel er
mee vormend, zodat ze op kunnen
rijden zonder het verkeer op
Moreelselaan te hinderen.
Een stelsel van lichtseinen zorgt
dat de samenvloeiing van het ver
keer over de Moreelselaan en het
busverkeer dat die laan slechts op
één plaats bereiken kan vlot ver
loopt. Dit verkeerslichtenstelsel is
evenals het autobusstation ontwor
pen door de heer D. Bruinink-
w e e r d. En als we dan nagaan dat
de heer Bruininkweerd dezelfde is
die bijvoorbeeld op het Muntplein
in Amsterdam het ongelooflijk in
gewikkelde verkeer door een uitge
breid lichtstelsel in geordende ba
nen heeft weten te leiden, dan is de
verwachting niet ongegrond dat
ook dc bussenchaos op het Utrecht
se Stationsplein tot het verleden
zal behoren als het nieuwe plan
werkelijkheid geworden is.
Op dit pleir. komt het grootste
aantal autobussen samen van heel
Nederland alleen aan interlocale
al maximaal honderd per uur -
maar in het nieuwe busstation, dat
zeker nog wel tegenkanting za.l
ondervinden van verschillende
maatschappijen, zullen ze vlot ver
werkt kunnen worden.
Het verkeersplein gezien in de
richting van het stadscentrum.
1. De bestaande Jaarbeursge
bouwen.
2. Het geprojecteerd Jaar
beursgebouw op de plaats
van Beatrixhal en Zweedse
paviljoen.
3. Hoog complex met winkel-,
restaurant- en kantoor-
accomodatie op de hoek
van het nieuwe stations
plein. Het vierkant blok
links daarvan is het gebouw
van „De Utrecht".
4. Het kantoorpand op de Tun
nelweg.
5. Blok flatwoningen boven
winkels als bewanding van
het verkeersplein.
6. Kantoor-of woonpand langs
de nieuwe weg die het ver
keer van de Amsterdamse-
straatweg naar het ver
keersplein leidt.
7. Gebouw op de braakliggen
de hoek tussen Leidseveer
en Catharijnesingel.
Duidelijk is op deze foto te zién
hoe de verkeer slijnen Ca-
tharijnebrug - tunnel en Am
sterdamsestraatweg - Stations
plein elkaar rechthoekig krui
sen. Het 92 meter grote plein
voorkomt opstoppingen en
houdt de verkeersstroom gaan
de. (foto U. N.)
stationsplein zouden daar alle ruimte
vinden die ze nodig hebben, waarna
het complex op de hoek van het
Leidseveer voor wat de van de straat
afhankelijke zaken (winkels e.d.) be
treft een noodzakelijke aanvulling
zou zijn en voor wat de daarboven
gelegen verdiepingen zelfs winst aan
bedrijfsruimte.
Belangstelling
Staat het gebouw aan de Tunnel
weg als punt 1 op het grote plan: de
aanleg van het verkeersplein op het
Leidseveer zal waarschijnlijk no. 2
zijn. De grote lijnen komen daardoor
vast te liggen. Te verwachten is ook
dat op de kale hoek tussen Leidseveer
en Catharijnesingel waar een paar
kramen staan het daar gepro
jecteerde gebouw tot de eerste pun
ten zal behoren die verwerkelijkt
worden. Dit gebouw is een van de ob
jecten waarvoor reeds particuliere
belangstelling tot uiting is gekomen.
Aangezien het verkeer van de Am
sterdamse straatweg na voltooiing
van het project op het verkeersplein
uitmondt en de Catharijnesingel als
verkeersweg wordt uitgeschakeld, zal
het wellicht nodig zijn tijdelijk een af
takking te maken die vlak langs het
dan voor slechts drie-kwart voltooide
gebouw, het verkeer naar het plein
leidt.
De Nieuwe Molenbrug in de as van
de Waterstraat over de op dat punt
iets verlegde singel, die het fietsver-
keer van de Amsterdamsestraatweg
naar de binnenstad leidt, zai in het
kader van de verbetering in de ver
keerssituatie waarschijnlijk onmid
dellijk na het verkeersplein aan de
beurt komen.
De praktijk zal moeten leren in
welk tempo de voltooiing van het
plan zal plaats hebben. Het zal waar
schijnlijk heel lang duren voor het
tot in onderdelen werkelijkheid zal
zijn. Maar dat is niet erg. De Lange
Viestraat heeft ook dertig jaar nodig
gehad om tot haar tegenwoordige
vorm te komen. Waar het om gaat is
dat een werkelijk groots plan wordt
vastgelegd, want elke volgende stap,
hetzij groot, hetzij klein, zal dan daar
in passen en Utrecht iets dichter bren
gen bij een Stationsplein en een stads-
entree van grootstedelijke allures.
(Van een onzer redacteuren)
Hoewel natuurlijk in dit stadium
geen enkele zekerheid bestaat over
het tempo, waarin de groots opge
zette plannen van Gemeentewerken
voor het Leidseveer en het Stations
plein verwezenlijkt zullen worden,
lijkt het niet onredelijk te verwach
ten. dat over vijftien, twintig jaar
Utrecht hier vrijwel volledig zijn
nieuwe aanzien zal hebben gekregen.
De eerste werkzaamheden zullen in
de loop van de eerstkomende jaren
moeten beginnen. Tussen het begin
en de uiteindelijke voltooiing van het
geweldige werk zal een étappe-gc-
wijze uitvoering liggen waarbij het
doel steeds is: het verkeer zo onge
stoord mogelijk door laten gaan en
geen kantoor, geen café, geen wo
ning afbreken voor door het schep
pen van de nieuwe bebouwing nieu
we levenskansen zijn geschapen.
Trapsgewijs zal heel dit plan ver
wezenlijkt moeten worden. Het gro
te gebouw van minstens zeven ver
diepingen aan de Tunnelweg on
geveer op de plaats waar nu het.
eindpunt is van bus 8 is daarbij
waarschijnlijk het eerste aan de
beurt. Dit gebouw, dat grotendeels
geprojecteerd is als kantoorgebouw,
krijgt een groter nuttig volume dan
het hele blok heeft, dat op het ogen
blik ligt tussen Stationstraat en
Westerstraat. Dit blok bestaat hoofd
zakelijk uit kantoorpanden en theo
retisch zouden alle gebruikers van
deze panden dus terecht kunnen in
het nieuwe gebouw, waarna de be
staande bebouwing zou kunnen ver
dwijnen.
Op het vrijkomende stuk recht voor
de stationsuitgang kom zoals de ma
quette toont, een gebouw dat bij uit
stek geschikt is voor hotels. De be
staande hotels en restaurants aan het
BIJ DE FOTO LINKS:
Het plan - Leidseveer Stationsplein,
ontworpen door de afd. Stadsontwik
keling van de dienst gemeentewerken
te Utrecht is thans bekend gemaakt.
Het omvat een radicale verandering
van het stadsaspect, doch kan „traps
gewijs" en uitgesmeerd over een aan
tal jaren, worden gerealiseerd. Bo
venstaande foto, gemaakt van de ma
quette, geeft een totaalindruk van
hetgeen Ir Verhoef en architect
Bruininkweerd zich hadden
gedacht. Het plan is uitgegaan van de
gedachte in één slag alle bestaande
verkeersproblemen op te lossen. Een
gigantische verkeerscirkel cijfer 2)
is het hart van het ontwerp. Op deze
cirkel lopen uit een SO m. brede allee
van het eind van de Moreelselaan via
een nieuwe stationsoverkapping cij
fer 1), een doorbraak naar de Am
sterdamsestraatweg en een radicale
verbinding Smakkelaarsbrug - Vleu
tenseweg, uitmondend op een bin
nenkort aan te leggen nieuwe ver
keerscirkel (cijfer 3). Een en ander
gemarkeerd door een hoge bewan
ding, bestemd voor hotel', - en/of kan
toorruimte. In het midden links ziet
men de Jaarbeursgebouwen en van
het cijfer 3. ombuigend naar links-
beneden. de nieutre autoweg over de
Vleutenseweg naar de nieuwe Rijks-
weg. welke laatste dit jaar gereed
komt. Tegenover cijfer 1 komen nieu
we hotels enz. op de rooilijn van de
Moreelselaan. Het gebouw van de
„Utrecht" wordt bij verwezenlijking
van het plan een hoek-pand.
(foto U. N.)
