GIRO 9 5 7 5 DEN HAAG
De Watersnood in onze
Westhoek.
WATERSNOOD 1 FEBRUARI
1953.
HET HOLLANDSCH DIEP
TWEEDE BLAD, No. 415
ZATERDAG 14 FEBRUARI 195j
Indrukken van een reis dcor het
noodgebied.
Het is nu bijna twee weken geleden,
dat de waterwolf onder zulke dreigende
omstandigheden van de vruchtbare klei
streek van West-Brabant bezit nam.
Mensen werden onverhoeds door het
water verstikt, op het dak van hun huis
gejaagd, door de wind van de dijk ge
slagen of zij liepen ziekten op bij het
dagenlang verblijf in de koude en nat
heid van dit tempeest.
Wonden werden geslagen in de har
ten van vele brave West-Brabanders:
hun gezinnen werden getroffen, hun be
zit werd ernstig gehavend of ging geheel
teloor. Moeders in blijde verwachting
maakten bange dagen door en baarden
soms vroegtijdig hun kinderen.
West-Brabant, het vette rijke kleige
bied, werd wel bijzonder zwaar getrof
fen, zwaarder dan ooit in de geschie
denis is voorgevallen. Zelfs de St. Eli-
sabethsvloed, door velen als een cata-
strophale gebeurtenis voorgesteld, moet
niet die afmetingen gehad hebben, die
de ramp van 1 Februari 1953 heeft aan
genomen. Pas de verwaarlozing van dij
ken en waterkeringen gedurende vele
Gelukkig was slechts een deel van het
oud-archief der gemeente, n.l. 150 band
jes. naar de nieuwe archiefbewaarplaats
op de benedenverdieping gebracht. Het
is een lengte van pl.m. 19 meter. Het
grootste deel berust gelukkig op de nog
droge zolder.
Overweldigend is de hulp, die in Klun-
dert van alle kanten is opgedaagd. Er is
een colonne Duitsers uit Saarbriicken en
een Roode Kruis colonne uit Aalten
(Gld.). Een typische groep vormden de
Italiaanse brandweermannen met hun
zwarte jassen en piekmutsen. Het is, of
men de bemanning van een reddingssloep
ziet lopen. Aan het begin van de Nieu-
wendijk varen zij nog druk doende met
het ruimen van cadavers. Hout wordt
nog steeds uit het water opgevist. De
Houthandel ,,De Nachtegaal" en de
Timmerfabriek van J. G. den Bakker
hebben gelukkig veel balken en planken
kunnen redden. Het hout ligt hier en daar
weer „mooi" opgestapeld. Erger dan de
fa. Sprij leek de fa. Den Bakker ge
troffen, wier mooie nieuwe fabriek men.
zijn zonder meer weggespoeld.
Het ergst waren uiteraard de doorbra
ken aan de Buitendijk. De mensen, die
daarheen gevlucht waren, hebben Zon
dag met lakens seinen gegeven, maa"-
men kon hen niet te hulp komen. De
storm was nog veel te hevig. Men kon
er niet tegenop roeien. Pas Dinsdag
konden zij worden gered.
De omgeving van de Noordschans is
ock nog zeer gehavend. Het gemaal aan
de Noordschans is door het water on
klaar geraakt, zodat men de machines
ter reparatie naar Hengelo heeft moeten
opzenden. Zij zouden over plm. 5 dagen
gereed zijn. Pas daarna, is er daling van
betekenis in de waterstand te verwach-
icn. En natuurlijk moeten eerst de gaten
in de Buitendijk onder Klundert 10 in
qetal worden gedicht.
De huizen in de binnenstad van Klun
dert staan er nog grotendeels. Al is de
schade binnenin groot, het uitwendige
heeft stand gehouden. Wel ziet het er
slecht uit voor de nieuwe buurten buiten
de Schanspoort. De vrij lichte na-oorlog-
se bouwwijze biedt geen al te grote
waarborgen voor hun ongeschondenheid.
Resumerend kunnen zij zeggen: lil
Klundert werdt hard gewerkt. De bewo
ners zijn goed bij de moed en in alle op
zichten bereid, naar een spoedig herstel
te streven.
Te Fijnaart.
Van Klundert gingen wij over Noord-
hoek naar Fijnaart. Hoe gelukkig is
Noordhoek, vergeleken bij Klundert! Er
is bijna niets gebeurd. Wel zijn de ak
kers en weiden aan de noord- en west
zijde nog drassig. Ook de Vlasroterij is
Rampspoed smeedt de hechtste banden
tot een onderling meeleven.
jaren na ac oi. 1 ij-
volgen gehad hebben, erger dan de hui
dige watersnood.
Berichtgeving.
Stort Uw bijdrage ter leniging van de nood op het gironummer van
HET NATIONAAL RAMPENFONDS
Op velerlei wijze heeft ons, bewoneis
van Zevenbergen cn omgeving, het
nieuws over deze overstroming bereikt.
De noodklok luidde op die angstige Zon
dagmorgen. de sirene loeide, buren sloe
gen alarm. Maar voor wie niet direct bij
de stormvloed betrokken was. was de
hele lange Zondag de radio de voor
naamste bron van berichtgeving. De
kranten stonden heel de vorige week vol.
Zij gaven reportages, ooggetuigeversla
gen en foto's. Verslagen van hen, die
per vliegtuig, boot of auto het rampge
bied zo dicht mogelijk hadden benaderd.
Sinds de eerste Februari is er gelukkig
veel veranderd. De bewoners der ge
ïnundeerde gebieden werden spoedig af
gevoerd. het overgebleven vee werd ge-'
red, het dode vee veelal naar de destruc
tor gevoerd. Politietoezicht werd inge
steld, om te waken tegen plundering
Geen onbevoegde mag de streek ten
noorden van de lijn Zevenbergschen-
hoekZevenbergenStanddaarbuiten
Oud-Gastel betreden. De politie is ge
lukkig waakzaam. Maar toch keren ook
de zwaar gedupeerde geëvacueerden
gaarne terug, om hun bezittingen te ver
zamelen of het overgeblevene persoon
lijk te bewaken.
Tocht door het gebied.
Nu de hulpverlening op volle toeren
draait, de stroomvoorziening en het tele
foonverkeer op vele plaatsen zijn her
steld. het burgerlijk bestuur weer werkt
(zij het soms heel primitief!) en de be
volking, die nog aanwezig is, een lichte
verademing voelt, hebben wij op ver
zoek van de uitgever van het „Hol-
landsch Diep" een tocht door het nood
gebied gemaakt, om eens vast te stellen,
of alles werkelijk zo hopeloos is, als in
de eerste dagen is afgeschilderd, of men
in de eerste ontsteltenis niet heeft over
dreven en of er werkelijk hoop is op
spoedige verbetering in de toestand.
Nu. het hopeloze en sombere is wel
voor een deel van West-Brabant afge
vallen. De wonden, die zo heel diep ge
slagen zijn. zullen jarenlang gedoeld blij
ven. de bekostiging der schade zal veel
hoofdbrekens kosten, maar het aller
zwaarste. het allerdonkerste is verdwe
nen. Al is de waterstand vaak weinig
verlaagd, al liggen er nog doden onder
de puinhopen of al drijven hun lichamen
nog rond in de Zeeuwse wateren of nog
verder, de mogelijkheid tot herstel en
herleving is voor iedereen zichtbaar.
Ook de bewoners der geteisterde plaat
sen zijn in het algemeen „over de eerste
schrik heen". Er is zoveel hulp toege
sneld, er zijn zoveel goederen gezonden,
men ondervindt zoveel hulp van buiten
af. ja vanuit Italië, dat menig getroffen
hart oprecht wordt verblijd.
Te Klundert.
De weg van Zevenbergen over „De
Pelikaan" naar Klundert is gewoon be
rijdbaar tot aan het vroegere café „De
Druif". Wel liggen pakken stroo als
waterkering tegen de dijk. Bij De Druif
stond een radiowagen en er lagen vele
cadavers voor de destructor gereed.
Deze kan slechts 1000 beesten per dag
verwerken.
Van hier af naar Klundert wordt het
moeilijker. Die zeer lage verbindingsweg
heeft een zware knak gekregen nabij de
boerderij van Den Engelsen. Bergen
zandzakken zijn hier voor de waterke
ring gelegd en houden gelukkig het wa
ter tegen, dat rechts van die weg nog
steeds dreigt. De Stenen Poppen, in het
verlengde van de Suikerberg, staan nog
steeds onbewogen op hun sterke muren.
In de woning van de gemeentesecretaris
zit een dokter. Even verder, in het Hotel
van Beek, zetelt de secretaris zelf met
zijn personeel. In de ruime gelagkamer
staan tafels met bescheiden. Rond de
kachel liggen de natte kasboeken van
de gemeente-ontvanger te. drogen! Uit
het gemeentehuis (de restauratie was pas
voltooid en kostte pl.m. 400.000,—
had men alleen de bevolkingsregisters,
de correspondentie van de laatste jaren
en een schrijfmachine gered. Dag en
nacht wordt er door het ijverig geraeen-
tepersoneel gewerkt.
achter de begraafplaats, nog geheel In
het water ziet liggen.
Het water is in Klundert tot aan de
Kade gekomen. Van daaraf kan men al
leen met heslaarzen of met een booc;e
het stadje In. De katholieke kerk is ge
heel droog: de beide protestantse kerken
zijn echter volkomen overstroomd. J.'.
Zondag hebben de protestantse gemeen
ten bij Jan Santbergen kerkdienst gehou
den. Twee scholen zijn er bewaard: De
Chr. Nationale School en de Kath.
School aan de Hoogstraat. In de eerste
zijn o.a. ondergebracht het Roode Kruis
en de slaapzalen voor de mannen van
Brandweer. Steun Wettig Gezag en van
de colonnen van Saarbrucken. De ka
tholieke school is een volgepropt maga
zijn: Klundert ontving immers alleen aan
kleding al 35 ton. Veel kwam er uit
Enschedé en Aaltcn.
De heren van Dommele en Vos ma
ken zich In een kledingatelier aan de
Zevenbergschepoort reeds verdienstelijk
met het uitreiken van kleding.
De doorbraak van het water in Klun
dert zelf heeft in de Hoogstraat plaats
gehad. Men was daar doende met de
aanleg van een duiker, die het niet heeft
kunnen houden. Door de kreek langs de
Suikerberg kon het water vrijelijk naar
de polder daarachter stromen. De ge
meente staat nu voor 90% onder water.
De Technische school, de Hervormde
School en de Chr. School voor B.L.O
zijn geïnundeerd. Houten noodwoningen
niet beschadigd. En Standdaarbuiten
heeft ook zeer weinig geleden.
Critieker is de situatie in de richting
Fijnaart geweest. In de kromming van
de dijk van de Fijnaartse kade naar
Standdaarbuiten heeft men bij café Roks
veel zandzakken moeten leggen. De
(mcoie') Keenc heeft zich goed gehou
den. Ter linkerzijde van de Fijnaartse
kade is echter nog vrij wat water te be
speuren. Een gemaal in ..De Appelaar"
is door de druk van het water inge
stort. Er zouden nu Amerikaanse pom
pen komen.
Fijnaart zelf maakt lang niet de ramp
zalige indruk, die vele berichten ervan
gegeven hebben. Als reen de volkomen
droge straten rond de R.K. en Herv.
Kerk ziet, zou men b:jna geloven, dat er
niets gebeurd is. Dat hier de watervloe
den niet zijn doorgedrongen, is vooral te
danken aan het behoud van de Stoof-
dijk een dijk tussen Zwingelspaan en
Oude Molen. Nabij het huis van Kanne-
kens was deze laag en zwak. Militairen
en studenten uit Wageningen hebben
hier honderden, ja duizenden zandzakken
gelegd. De dijk is hier wel een meter
opgehoogd en zo heeft het water Fïjnaart
niet kunnen aantasten.
De R.K. Noodkerk van Fijnaart staat
geheel in het water Er is echter een
noodbrug gelegd, zodat de katholie
ken daar toch kunnen komen. De katho
lieke school,.waarin lj^ meter water had
gestaan, werd bij onze komst juist
schoongemaakt. Dat de situatie in Fij
naart-dorp erg rustig is. bewijst wel het
feit, dat de bouw van de nieuwe ka
tholieke kerk nu gewoon verder gaat.
Men is nu tot meer dan manshoogte ge
vorderd.
Een buitengewoon droevige indruk
maakt het gedeelte van Fijnaart. dat meer
tegen het Volkerak aanligt: het dorp
Heiningen. Hier hebben dood en ver
derf zichtbaar geheerst. De Sabina-Hen-
ricapolder, die aan het Volkerak grenst,
is zeer plotseling en met ongekende
kracht overstroomd door het water, dat
zich dcor twee enorme gaten in de bui
tendijk heeft gestort. Vanaf de openba
re school tot Fort Oranje is het één rij
van gedeukte, gekneusde of weggespoel
de huizen. Van vele huisjes op de dijk
vindt men niet meer dan een hoop ste
nen. Overal liggen veilingkistjes, die
vanuit Tiengemeten hier aangespoeld
zijn.
De kleinere arbeiderswoningen in de
polder zijn totaal weggevaagd he
laas! met al hun inwoners. Hier wa
ren naar schatting 100 mensenlevens te
betreuren. Nog slechts enkele lijken zijn
geïdentificeerd. De meesten moeten ver
zijn weggespoeld, misschien naar het
Volkerak. Bekend is het geval van Leen
Koetsenruiter, die met zijn vrouw naai
de kerk reed en bij zijn thuiskomst zijn
huis overstroomd en zijn twee kinderen
dood vond.
Bij Fort Oranje is een enorme berg
wrakhout opgestapeld. Een auto van de
brandweer te Venlo reed hier rond. Ver
derop wordt de dijk nog steeds ver
sterkt. Opvallend is, dat aan de noord
zijde van de Heiningse dijk alle boerde
rijen neg intact zijn. Er liepen zelfs kip
pen vredig te pikken op een hoop stro.
Zelfs een mooie glazen kwekerskas was
nog heel. Het geboortehuis van Mgr.
Hopmans stond practisch droog.
Ook tc Fijnaart zijn vele en talrijke
hulptroepen opgedaagd. De geëvacueer
de bewoners zdf komen per fiets vanuit
Roosendaal hierheen. De Heidemaat
schappij heeft uit het gehele land 10%
van haar administratief personeel hier
heen gezonden. Op de R.K, pastorie lo
geren thans twee heren, die uit Gronin
gen zijn ontboden. Ook opzichters en uit
voerders komen zelfs uit Groningen en
Drente. De opzichter Tonnens komt b.v.
uit Oosterwolde. Toch is er nog gebrek
aan goede werkbazen. Er zijn meer
...strakke" werkbazen nodig. De adminis
tratie van de Heide Mi), is in Hotel Den
Reyer gevestigd.
In de polder Ruygenhil, langs de weg
naar Willemstad, staat het water uit het
Hollandsch Diep. De waterstand schijnt
hier hoger. Er is ook ve'el meer bewe
ging in het water. Toch schijnt hier het
water met minder kracht te zijn binnen
gevallen dan bij Fort Oranje. Een boer
was hier zo gelukkig om al zijn 50 koei
en te behouden. Hier was het ook dat het
bekende ledikantje aanspoelde, waarvan
een foto in alle dagbladen heeft gestaan.
Te Zevenbergschen Hoek.
In Zevenbergschenhoek lijkt de toe
stand op het eerste gezicht iets minder
erg als in beide eerstgenoemde dorpen.
Het kerdorp zelf staat voor een deel on
der water. De kerk en scholen zijn ge
lukkig voor verre indringing van water
gespaard gebleven. Wel staat het water
in de tuintjes en omspoelt het R.K. Kerk
hof. Langs de dijk naar Blauwe Sluis
staat het zeer hoog. Geheel gespaard
bleef de mooie oude boerderij van Bur
gers: „BloemendaelDe hoeve Adri An
na op Blauwe Sluis staat geïsoleerd. De
Zonzeelse polder kan niet drooggemalen
worden, zolang de Keizersdijk niet ver
hoogd is. Franse militairen leggen hier
duizenden zandzakken. Als die dijk ge
heel betrouwbaar is, begint het gemaal
van Zonzeel te Wagenberg te draaien.
Daarna kan ook het gemaal van de Ze-
venbergsche Oudland polder beginnen,
dat zijn water op de Roodevaart loost.
Hoe lang dit droogmalen zal duren, valt
nog niet te zeggen.
Het laatste stuk van de Achterdijk na
bij de nieuwe rijksweg is helaas te laag
gebleken, om het toestromend water te
weerstaan, 's Zondagsmiddags om 5 uur
stroomde het met ongekende gracht over
deze dijk naar de aangrenzende polder.
Gelukkig werd het water aan de Hooge
Zeedijk gestuit, waar vele hulpkrachten
onverpoosd zandzakken aandroegen.
Avonds kwamen ook militairen hulp bie
den. Toen ook liep vanuit de Landekens-
polder de oude Rijksweg tot de Jongens
school onder.
Zondagavond was de evacuatie van
Zevenbergschenhoek geheel voltooid.
Per B.B.A.-bus en trein werd iedereen
afgevoerd, die niet dringend in het dorp
behoefde te blijven.
In de loop van de dag was er nog te
lefonisch contact mogelijk gebleven met
„overstroomde" inwoners, n.l. met van
der Made en Jo Maris ('t Hoekje). Deze
meldden o.a., dat zekere L. van Geel bij
Timmers op een hooimijt zat. Men heeft
hem niet meer kunnen achterhalen. Ook
de weduwe Stoop met haar dochter
(Hoekje E 246) werden Zaterdag 7 Fe
bruari nog vermist.
De opruiming van de cadavers is uit
stekend verlopen. Schippers uit Nieuw
koop hebben hier meegeholpen. De Mi
nister van Sociale Zaken en enige Ka
merleden hebben reeds een bezoek aan
het dorp gebracht.
De kapel van „Onze Lieve Vrouw.
Hertogin van Brabant" aan de ingang
van Den Hoek is gelukkig ongeschonden.
Te Moerdijk.
Het meest trieste van alle overstroom
de dorpen is Moerdijk. Op de weg er
heen ziet men niets'anders dan bescha
digde of geheel vernielde huizen. Op een
paaltje staat een opgevist wandbordje;
..Wie als vriend hier binnen gaat, komt
nooit te vroeg, maar steeds te laat". Het
kan haast op de Amerikanen slaan, die
hier duchtig aan het helpen zijn. Langs
de westzijde van de oude Moerdijkse
weg leggen zij een dubbele rij groene
zandzakjes. Het water van de Royale
Pclder, aan de oostzijde van de weg, is
nog zeer onrustig. Aan de kant van Ie
Bredasche Polder is het veel kalmer.
Hier reed ook een wagen van de „U.
S. Army Medical Service". Eenzaam in
de watervlakte staat het Calvariekruis
van het katholiek kerkhof. Dit kerkhof
is gelukkig niet te erg door het water
aangetast. R.K, Kerk en pastorie zijn ge
heel intact, evenals het witte gebouw
daartegenover. De smederij van De Rid
der staat er ongerept en in een schuur
zaten nog drie poesen.
Moerdijkenaars waren bezig, hun ver
dronken spullen te redden, ,,'t Is alle
maal oude rommel, maar je bent er zo
aan gehecht", zei een man. De weg zelf
wordt op vier plaatsen door het water
overspoeld, het ergst bij Kavelaars. Het
wegdek is gelukkig nog stevig. Reeds op
qrote afstand ziet men de dijkbreuken
tussen de Haven en de brug. Links naast
de Haven is nog een doorbraak bij „den
Bels" (het oude station van de Grand
Central Beige7). De electrische masten
van de spoorlijn naar de brug staan ge
heel scheefgezakt. De spoordijk moet wel
sterk ondermijnd zijn.
Moerdijk, dat voor een deel mede tot
de gemeenten Zwaluwe en Klundert be
hoort, moet noodzakelijkerwijze vanuit
Zevenbergen worden bestuurd. De kort
ste verbinding met Zwaluwe loopt n.l.
via Breda en Den Hout! Ook de voed
selvoorziening vindt vanuit Zevenber
gen plaats. Er is n.l. gèen enkele bakker
of slager. Het telefonisch contact met de
buitenwereld is hersteld, zij het met een
noodleiding op het kantoor Zevenberg
schenhoek.
De Lapdijk, die van de nieuwe rijks
weg naar Roode vaart loopt, heeft het
gelukkig gehouden. Op Roodevaart heb
ben de Fransen 60.000 zandzakken moe
ten leggen. Het gehucht Roodevaart
maakt vanuit de verte nog een tamelijk
gunstige indruk.
Besluiten we deze rondgang met de
opmerking, dat veel vernield en veel ver
woest werd, maar dat de herwinning van
dit alles mogelijk is, dank zij het opti
misme en de moed van de bewoners en
van geheel Nederland.
F. A. BREKELMANS.
