HITLER heeft getriomfeerd omdat de democratie faalde EEN IDEE VAN MACARTHUR Zó wordt in Oost-Duitsland de zelfstandige boer uitgeroeid! DE SLOTPHASE VAN DE ROSENBERG-TRAGEDIE „Er bestaat geen solidariteit in Europaalleen onderwerping Een studie in de tyrannie DE TIJD ZATERDAG 14 FEBRUARI 1953 PAGINA 8 TTT de enkele maanden geleden in Londen verschenen biografie van yy Adolf Hitler door Alan Bullock 1) de eerste volledige levensbeschrij ving van de dictator van het „Derde Rijk" een werkelijk diepgaande karakter-analyse hoopt te vinden, waardoor het geheim van Hitler's persoonlijk heid wordt ontsluierd, komt m'in of meer bedrogen uit. Men kan niet zeggen, dat de schrijver van deze hoogst belangwekkende „study in tyranny" zich geen moeite heeft gegeven om dit probleem te ontraadselen. Hij is er echter slechts zeer ten clele in geslaagd. Van de zevenhonderdvijftig bladzijden, die zijn boek beslaat, zijn er twee en dertig gewijd aan een poging tot karakter-ontleding. Dat is zeker niet veel voor een zo uitermate gecompliceerde figuur, in iviens natuur het irrationele element zulk een enorme plaats heeft 'ingenomen. Men zou wellicht de kwaliteüten van historicus en psychiater in zich moeten vereni gen om wegwijs te worden u'it het chaotische karakterbeeld van deze man. die zichzelf niet ten onrechte heeft vergeleken met Chengis Khan en onder wiens persoonlijke dictatuur het zich nog christelijk noemende Europa het toneel is geworden van gruwelen, waarvan men de gelijkenis slechts kan terugvinden in de wreedheid en het geciviliseerd barbarisme van het Assyrië der oudheid Wie na de oorlog wel eens gedwaald heeft door de ruïne van Hitler's Rijkskanselarij te Berlijn, zal zich trguweiïs evenmin hebben kunnen onttrekken aan de indruk, dat daar een modern Assyrië ten onder was gegaan in geweld en vernietiging. Alan Bullock heeft zeer nauwkeurig allerlei feiten en getuigenissen, die be paalde aspecten van Hitler's persoon lijkheid belichten, bijeengegaard en ge rangschikt. Hij heeft daaruit ook een aantal min of meer voor de hand liggen de conclusies getrokken, die op zichzelf moeilijk voor bestrijding vatbaar zijn, maar die alle tezamen niettemin een hiaat laten bestaan in onze kennis om trent deze tyran, die, zoals anderen voor hem. bewust zijn eigen mythe heeft ge creëerd, waarin hij naar alle waarschijn lijkheid zelf in aanzienlijke mate heeft geloofd. Het is zeer wel te begrijpen, dat Alan Bullock zeer sterk op zijn hoede is geweest voor deze Hitler-mythe, waarin de Führer van het Derde Rijk verschijnt als een, die gedreven werd door irrationele krachten en die, volgens zijn eigen woorden .,met de zekerheid van een slaapwandelaar de weg is ge gaan, die hem door de Voorzienigheid werd gewezen". Want het is heel erg de vraag of Hitler, die ook de eigenschap pen van de gewetenloze en berekenende politicus en de gevoelloze nuchterheid van de gangster in zich verenigde, niet opzettelijk en met listig overleg de irra tionele kant van de menselijke natuur, bij zichzelf en bij anderen, heeft geëxploi- teerd. Alan Bullock is geneigd daarop vooral de nadruk te leggen, Hij geeft toe. dat deze duiding van Hitler's per soonlijkheid eenzijdig is. Maar klaar blijkelijk weet hij niet goed weg met de duistere, irrationele kant van Hitler's natuur, waaromtrent hij nochtans ver schillende merkwaardige getuigenissen aanhaalt uit Hitler's eigen omgeving. Sommigen hebben Hitier occulte en magische eigenschappen toegeschreven. Anderen hebben de onverklaarbare macht, die hij over zijn omgeving uit oefende, vergeleken met de gevoeligheid van een medium en het magnetisme van een hypnotist. Rauschning heeft in zijn „Gesprekken met Hitier" gewaagd van diens morbide en pseudo-creatieve hys terie en deze karakteristiek beantwoordt - zeker aan de indruk, die zich opgedron gen heeft aan hen. die destijds Hitier hebben horen spreken in het Berlijnse Sportpalast en op de partij-dagen te Neurenberg. Bezetenheid blindelings vastklampen aan ficties, die Hitier stuk voor stuk omver heeft ge worpen. Want Hitler wist van het begin af aan één ding, dat zijn politieke tegen spelers niet zagen of niet wilden zien. Reeds in 1927 verklaarde hjj tegenover Otto Strassen „Er bestaat geen solidari teit in Europa, er bestaat alleen onder werping." Die helaas maar al te scherp waargenomen realiteit vormde de basis voor Hitler's politiek, de voorwaarde tevens voor haar kans op welslagen. Er bestond geen solidariteit in Europa. Er bestond ook geen solidariteit in de democratie onder de republiek van Weimar. Het fundamentele gebrek aan democratische solidariteit in de repu bliek van Weimar heeft Hitler's weg naar de macht geëffend. Het waren niet de Duitse kiezers, die gefaald hebben, want zolang er in Duitsland verkiezin gen zijn gehouden heeft de N.S.D.A.P. nooit de meerderheid van stemmen be haald, die zij zich voorstelde te verove ren. Het waren de partijen, die op een moment, waarop de democratie bedreigd werd, zich uitputten in onderlinge strijd en in sommige gevallen verraad pleeg den tegenover hun eigen kiezers. Er schuilt een venijnige ironie in het feit, dat ofwel zwakke, ofwel corrupte poli tici, op macht beluste militairen als Von Schleicher, anti-democratische Pruisi sche Junkers en anonyme geldmachten Doch wanneer men zich realiseert en de na de oorlog gepubliceerde ge heime documenten dwingen daartoe dat deze persoonlijke magie, dit magnetisme en deze hysterie gepaard zijn gegaan met een Ijskoude, gruwe lijke en doelbewuste vernietigings drang en moordlust, die zich op de eerste plaats tegen weerlozen en on- schuldigen richtte, dan krijgt men de overtuiging, dat alle psychiatrische termen tekort schieten en slechts een deel onthullen van de werkelijkheid. Om het wezen daarvan te bepalen moet men een andere term gebruiken, een term, waarin een groot deel van de moderne wereld niet meer gelooft, doch die niettemin de enige schijnt te zijn, die de demonie van Hitler's macht verklaart: bezetenheid. Als men in de moderne wereld zoekt naar spo ren en uitingen van satanisme, dan vindt men die ongetwijfeld in de hel van Hitler's uitroeiings- en vernieti gingskampen en de mensonterende gruwelen, die daar bedreven zijn. Het is nog altyd verbazingwekkend, dat zovelen zich destijds hebben laten mis leiden door een kwistig gebruik van woorden als „Voorzienigheid" en „positief Christendom". Jammerlijke kortzichtigheid Er valt natuurlijk niet aan te twijfe len, dat de demonie van Hitler's figuur een zeer belangrijk element is geweest in het kortstondige, maar voor heel de wereld rampzalige succes, dat Hitler in zijn leven heeft behaald. Niettemin doet men er goed aan zich heel scherp te realiseren, dat dit ene element bij lange na niet voldoende is om dit noodlottige succes te verklaren. De aard van Hitler's tyrannie kan afgeleid worden uit de persoonlijkheid van de man, die in hel; Derde Rijk alle macht in zijn handen wist te concentreren. Maar het feit, dat die tyrannie de kans heeft gekregen zich te vestigen, eerst in Duitsland, daar na over vrijwel heel het vasteland van Europa, is te wijten geweest aan heel andere factoren, die onafhankelijk van Hitier bestaan hebben en waarvan hij een handig en gewetenloos misbruik heeft gemaakt Alan Bullock beschrijft de geschiede nis van het natiónaal-socialisme nauw keurig. phase na phase: eerst Hitler's in vele opzichten riskante strijd om de macht in Duitsland, daarna zijn even riskante strijd om de macht in Europa en de wereld, eindigend met Hitler's quasi Wagneriaanse zelfmoord en de totale ineenstorting van zijn gewaand duizendjarig rijk. Die geschiedenis is, hoe tumultueus en onheilspellend ook. volstrekt niet geheimzinnig. Zij is alleen in hoge mate beschamend, op de eerste plaats voor de Duitse democratie in de republiek van Weimar, in niet mindere mate daarna voor de andere democra tische landen en hun jammerlijk kort zichtige, verblinde, schuldig-naïeve en vaak laffe politieke leiders, die geen van allen opgewassen waren tegen de politieke maïtre-chanteur en gangster, die hen precies in hun zwakheden wist te treffen. Deze „study in tyranny" is niet op de eerste plaats belangrijk als psycholo gische levensbeschrijving van Hitier en als karakteristiek van de tyrannie als politiek systeem, maar als triest relaas Het waren niet de Duitse kiezers, die gefaald hebben, want zolang er in Duitsland verkiezingen zijn gehouden, heeft die N. S. D. A. P. nooit de meerderheid van stemmen behaald. Het waren de partijen, die op een mo ment, dat de democratie bedreigd werd, zich uitputten in onderlinge strijd. van het versagen der democratie en van de noodlottige zelfverblinding van een steriel, zichzelf overlevend nationalisme. Want de conclusie, die zich bjj lezing van dit boek op elke bladzijde aan de lezer opdringt is, dat Hitier aanvanke lijk slechts heeft kunnen triomferen, omdat de democratie faalde. Het verhaal van Hitler's successen is in wezen het verhaal van de mislukkingen der demo cratie. mislukkingen, die in hun gevol gen dubbel tragisch zijn geweest, omdat zij voortkwamen uit een schuldige miskenning van de realiteit en een zich en industriëlen om beurten gepoogd hebben Hitier voor hun karretje te span nen om te Iaat te bemerken, dat zij stuk voor stuk het slachtoffer waren gewor den van hun eigen sluwe machinaties. In Europa was het na 1933 al niet beter dan in Duitsland voor die tijd. De economische crisis, die elk land innerlijk verzwakte, versterkte naar buiten toe nog 't gebrek aan solidari teit tussen de Europese staten, die in nationaal isolationisme hun kracht zochten en hun ondergang vonden. Engeland liet al direct zijn Franse en Italiaanse bondgenoten van het Stresa- pact in de steek door zonder zelfs met hen overleg te plegen, de Duitse her bewapening te bezegelen met een vloot-verdrag. De farce van de schijn- sancties tegen Italië, die door de Bald- win-regering werd opgevoerd, dreef Mussolini in Hitler's armen en bracht tegelijkertijd een dodelijke slag toe aan het prestige van de Volkenbond. Hitler's remilitarisatie van het Rijn land ontketende alleen maar machte loze protesten. De annexatie van Oos tenrijk vormde de voorbereiding voor de crisis van September 1938, waarin Chamberlain en Daladier hun laatste kans om Hitier te weerhouden van verdere rooftochten vergooiden en voor de prijs van een kortstondige schijnvrede 'de goedbewapende Tsje- choslowaakse republiek tot machte loosheid doemden en uitleverden aan Hitler's machtswellust. „Peace in om- time", juichte Chamberlain bij zijn terugkeer in Londen. Nog geen jaar later was Polen een slachtveld gewor den en twee jaar later had de Blitz- Krieg West-Europa overweldigd en regende het bommen op Londen. Alternatief Het is bijna benauwend deze ramp zalige periode in de geest te herbeleven. Het is nochtans zeer aanbevelenswaar dig om dat te doen, want Alan Bullock moge in zijn epiloog terecht verklaren, dat. het oude Europa, dat in 1.789 was ontstaan, in 1939 voor altijd ten onder is gegaan, de geesten van het verleden zijn nog niet dood. De Europese solida riteit, waarvan men niet kan zeggen, dat zij ontbreekt, heeft -Kennelijk moeite zich te ontwikkelen en te handhaven tegen het oude nationale egoïsme, dat zo diep geworteld zit in de Europese geschiedenis van de laatste eeuwen. De Europese mens zal eerst met vertrou wen de toekomst tegemoet kunnen zien, wanneer de solidariteit de overheersen de realiteit zal zijn geworden. 1-Iet enige alternatief is niet de niet langer bestaan bare reconstructie van het politieke systeem van de negentiende eeuw, doch de onderwerping aan het ene of het andere totalitarisme en daarmee de on dergang van alles wat er nog rest aan Europese traditie en beschaving. C. DE GROOT 1) Alan Bullock: „Hitier. A study in tyranny", Uitg.: Odhams Press Ltd, Lon don 1952, (Van onze landbouw- medewerker) Ik wil je in het kort be schrijven, waarom ik moest vluchten. In Sep tember werd verordend, dat vermeerderingscontracten voor pootaardappelen alleen mochten worden afgesloten met „werktatige" boeren, d.i. met boeren van minder dan 20 ha. land. Je kunt wel be grijpen hoeveel pootgoed zo'n boer kan voortbrengen, wanneer hij volgens het hem voorgeschreven teeltplan he lemaal geen land voor aard appelen beschikbaar .heeft! ,Het gelukte ons dus niet de opgedragen oppervlakte vermeerderingscontracten te plaatsen en wij moesten, zo als vroeger, een beroep doen op de grote bedrijven. Maar de grote boeren zijn meren deels (de beste en betrouw baarste natuurlijk het eerst!) ten onder gegaan, omdat ze hun verplichtingen tegen over de Staat niet meer kon den nakomen. Zij kregen een leveringsplicht opgelegd van 3800 tot 4800 kg. tarwe per ha., terwijl de werkelijke opbrengst 2000 tot 2800 kg. per ha, was. Ter compensatie van het tekort geleverde graan werden dan paarden, koeien, kalveren en varkens in beslag genomen en, indien daarmee het tekort nog niet geheel was aangevuld, ook dorsmachines, maaimachines, motoren enz. Dit inbeslag- genomen vee en deze ma chines worden daarna over gedragen aan de Productie- Coöperaties („Produktions Genossenschaften")Dit is de Duitse versie van de Russische „Kolchos"; een Productie Coöperatie wordt gevormd door de grotere en kleinere boeren, wier bedrijf eerst kapot gemaakt is door de inbeslagnemingen. Zó wordt in de D.D.R. de zelf standige boer uitgeroeid! Als tweede aanklacht had den het Staats Inname Be ting op te leggen arbeiders aan de landbouw af te staan voor enkele weken, maar daar is al heel weinig van terecht gekomen. Grote hoe veelheden aardappelen en bieten zijn gewoonweg in de grond blijven zitten, omdat er geen mensen waren, die ze konden rooien, Ten derde had ik onder mijn personeel de door de S.E.D. Communistische Dezer dagen ontvingen wij een brief van een Duitse vriend, die kortelings uit de Oost-zone gevlucht is Enkele delen er van drukken we in vertaling af, om dat daaruit duidelijk wordt, hoe de landbouw in Oost- Duitsland gecollectiviseerd word,t. Tot goed begrip van zaken zij permeid, dat de briefschrijver verbonden was aan de (gemonopoliseerde) Handelsmaatschappij voor Zaaizaad en Pootgoed (D.5.G.) en een van de provinciale bureaux hiervan leidde. drijf (VEAB) en de Staats Controle Commissie mij er van beschuldigd, dat ik bij grote boeren pootaardappels ongesorteerd overgenomen had. De boeren konden dan zelf sorteren en ze hielden daarbij de te grote en de te kleine knollen zelf achter. De niet voor mijn Maatschappij bestemde aardappelen had de VEAB natuurlijk al alle maal tevoren in' beslag geno men. De aanklacht luidde dus: „begunstiging der grote boeren". Hierbij moet je be denken, dat in het najaar geen arbeidskrachten op het platteland aanwezig waren. De Regering zou dit tekort opheffen door de grote in dustry ebedrij ven de verplich- Partij) bevolen politieke cur sus niet doen geven. Ten vierde had ik gewei gerd aan een bepaalde Pro ductie Coöperatie pootaard appelen te leveren. Dat dit op heel goede gronden ge schied was en dat ik me hiervoor tevoren gedekt had door de beslissing aan het Ministerie te Berlijn over te laten, was van geen belang! In ieder geval: ik werd uitgenodigd bij de Sovjet Controle Commissie te ver schijnen. Hier werd mij on omwonden verteld, dat ik een „Wirtschaftsverbrecher" en saboteur was; de verdere afhandeling der zaak was overgedragen aan de „Staats Sicherheitsdienst". Nu moest dus bliksemsnel gehandeld worden. Mijn vrouw, die ik tot dat mo ment nog niets verteld had van mijn moeilijkheden om haar niét nodeloos zenuwach tig te maken, heb ik in een paar zinnen van de toestand op de hoogte gesteld. We pakten enkele koffers met wat kleren en linnengoed en lieten verder alles in de steek. Met vrouw en kind ging ik naar het station en kocht kaartjes naar Warne- münde (dus de tegengestelde richting van Berlijn). De Volkspolitie wilde weten, waarom we die koffers mee sleepten; we vertelden, dat we naar een bruiloft gingen en een paar weken in War- nemünde gingen logeren; we gaven hen het (fictieve) adres, waar we te viqden zouden zijn. In Warnemünde namen we biljetten voor Berlijn en kwamen daar zonder moeilijkheden aan. De bijzonder gevaarlijke treincontröle bleef namelijk achterwege, doordat de daar mee belaste Volkspoli tie- mannen zich de hele reis met de conductrices terugge trokken hadden in een com partiment, waar ze zich aan Mitropa-dranken tegoed de den. In Berlijn konden we om half twee 's nachts nog juist de laatste S-bahn naar het Westen halen; op het Station Friedrichstrasze glip ten we door de politie en de geheime politie heen en om half drie waren we in Schö- nebergGERED! Maar nu kwam het er pas recht op aan! Nu moesten we bewijzen politieke vluchte lingen te zijn en de volgende morgen gingen we dan ook dadelijk op stap; ook mijn vrouw en achtjarig dochter tje moesten mee. Het was verschrikkelijk, al die verho ren door de Duitse en geal lieerde instanties. Ik heb mezelf maar voortdurend ingeprent: je verdient er de vrijheid mee; blijf dus taai, word niet murw! Na drie weken hadden we ons doel bereikt: we stapten in een vliegtuig van de British European Airways naar Han nover. Naar de VRIJHEID!" (Van onze Londense correspondent! In Engeland heeft, ten goede of ten kwade, de televisie zich in betrek kelijk korte tijd enorme populariteit verworven. De -situatie in Engeland moge dan al niet te vergelijken zijn met die in Amerika, doch het is niet overdreven te zeggen, dat televisie nu een belangrijk element vormt in het nationale leven en zulks in nog hogere mate zal doen. als de nadeyhyg van de kroningsfeesten vele^jSendufzenden Brit ten zal bewegen zsÉSeen wlevïsietoestel* aan te schaffen. Wij hopen geleidelijk, naarmate de lijn duidelijker te zien zal zijn, enig beeld te geven van de maat schappelijke gevolgen, die reeds merk baar beginnen te worden. Wi.i willen deze eerste keer volstaan met het ver melden van enige merkwaardige feiten, voor sommige, waarvan het uiterst moei lijk is een verklaring te vinden. Vermaaksbehoefte Om te beginnen bedraagt het aantal televisietoestellen in Engeland (Schotland en Wales laten wij hier buiten beschouwing) ten naaste bij 2.000.000, hetgeen naar onze schatting neerkomt op het 400-voudige van het aantal televisietoestellen in gebruik in Nederland. Een voor de hand liggende oorzaak van dit verschil is natuurlijk gelegen in het feit. dat de programma's in verhouding goedkoper uitkomen voor televisie-uitzendingen, naarmate het be volkingsaantal stijgt. Een andere oor zaak is, dat de televisie in Engeland aanstonds kon putten uit een veel om vangrijker publiek vermakelijkheids apparaat dan wij kennen in Nederland. Doch desondanks kan ons inziens het Ongeveer twee jaar geleden heeft generaal MacArthur, die toen nog opperbevelhebber van de strijdkrachten der V.N. op Korea was, onder meer een blokkade van de Chinese kust voorgesteld. De oud-candidaat voor het presidentschap en partij-genoot van Eisenhower, senator Taft, die altijd een groot bewonderaar is geweest van het beleid van MacArthur, heeft Maandag in een persconferen tie te Washington nog eens herinnerd aan het plan van de generaal, die om zijn vermetele denkbeelden op 11 April 1951 werd ontslagen. „Oude soldaten sterven niet," waren de laatste woorden van de vermaarde redevoering, waarin MacArthur zijn houding na het ontslag voor het Amerikaan se Congress verdedigde en inderdaad zijn zijn theorieën de laatste jaren voortdurend weer ter sprake gebracht, en niet alleen door zijn trouwe kameraad Taft. Maandag heeft bij voorbeeld ook een ander vooraanstaand lid van de Ameri kaanse Senaat, Richard Russell, verklaart, dat Amerika de Chinese kust zou moeten blokkeren en het zelfde standpunt werd ingenomen door senator Dirksen, alsmede door de ge- pension neerde Amerikaanse generaal Edward Almond, oud commandant van het 10e legercorps in Korea. Kortom: in de Amerikaanse hoofdstad wordt dit onderwerp op het ogenblik druk besproken; maar een beslissing werd door de regering tot nog toe niet genomen, zo is Dinsdag door de minister van Buitenlandse Zaken, John Foster Dulles, me degedeeld. Eisenhower en diens naaste medewerkers schij nen de kwestie nog te bestuderen, maar de Amerikaanse pers houdt zich intensief met het probleem bezig. Er wordt gesproken van een eventuele blokkade door Amerika alléén, en van een blokkade door de strijdkrachten van de Ver enigde Naties. Wat die laatste mogelijkheid betreft: De Al gemene Vergadering van de V.N. zal eerst over anderhalve week weer bijeenkomen en het is mogelijk, dat, hetzij de Amerikaanse, hetzij de Russische delegatie het onderwerp ter tafel zal brengen. De voorzitter van het Amerikaanse comité van chefs van staven, generaal Omar Bradley, heeft echter Maandag een senaatscommissie uitgelegd, dat er een gevaarlijk onder scheid bestaat tussen het aanhouden van schepen die goe deren voor communistisch China vervoeren en het tot zinken brengen van die schepen. Het vuren op en tot zinken bren gen van een dergelijk vaartuig, aldus Bradley, zou ontegen zeglijk als een „oorlogsdaad" worden beschouwd. En aangezien een blokkade ook een conflict met die Russische schepen zou teweeg brengen, die in de havens van Dairen en Port Arthur voor Rood-China bestemde goederen lossen, kan men zich voorsteilen hoe gevaarlijk een dergelijke maatregel zou zijn. Bradley schijnt dan ook niet veel voor een blokkade van de Chinese kust te voelen. Oud-president Truman tot president Eisenhower: „Je moet voorzichtig zijn met adviezen van generaals". (Een teke ning van Curry in het Parijse blad „Franc-Tireur"). Vooral in Engeland is men huiverig voor een zodanige stap. Vorige week heeft de Britse minister van Bui tenlandse Zaken, Anthony Eden, in het parlement verklaard, dat hij een blokkade ongewenst acht, en zelfs ver scheidene enthousiaste voorstanders van het. plan onder de Amerikaanse Congress-leden schijnen grote waarde te hech ten aan het standpunt van Engeland. Dat Engelse standpunt is Dinsdag in het Hogerhuis door de onder-minister van Buitenlandse Zaken, Lord Reading, nog eens duidelijk uit eengezet. toen de affaire door een der Lords te berde werd gebracht, Het Hogerhuis-lid had namelijk vernomen, dat de opperbevelhebber van de Amerikaanse vloot in de Stille Oceaan, Admiraal Radford, president Eisenhower een blok kade had geadviseerd, Lord Reading antwoordde, dat Groot- Brittannië zich tegen een eventueel Amerikaans voorstel, een blokkade in te voeren, krachtig zou verzetten Een der gelijke onderneming zou het einde van de s.trijd in het Verre Oosten allerminst verhaasten, aldus Lord Reading. De Britten verkeren ten aanzien van Rood-China in een geheel andere positie dan Amerika. Engeland heeft inder tijd de communistische Chinese regering van Mao Tse Tung erkend, terwijl de Verenigde Staten de Nationalistische re gering van Tsjang Kai Tsjek als het rechtmatige bestuur van China zijn blijven beschouwen. Bovendien hebben de Britten hun aan de Chinese kust gelegen kroonkolonie, Hongkong, weten te behouden; en Hongkong zou door een blokkade in een zeer moeilijke situatie geraken. Binnen afzienbare tijd zal de Amerikaanse regering zich wel moeten uitspreken over dit brandende probleem. Maar dat een blokkade van de Chinese kust op ernstige bezwaren stuit, is deze week wel duidelijk geworden. grote aantal telekijkers in Engeland niet verklaard worden, tenzij men reke ning houdt met het volkskarakter, Dank zij de weerzin van de Engelsman zich bloot te stellen aan het gevaar zijn emo ties te verraden, dank zij zijn gesloten heid en zijn weinig ontwikkelde levens vreugde, kent men hier in Engeland nauwelijks het verschijnsel, dat wij met een ouderwets woord „gezelligheid" noemen. Aan een buitenlander, die dik wijls is ontvangen, op voet van vertrou welijkheid en vriendschap, in Britse burgergezinnen, valt het op (doch eerst zodra deze buitenlander zelf ophoudt door zijn buitenlandsheid enige opwin ding te brengen in het bestaan van de door hem bezochte gezinnen), dat een geheel gezin uren achtereen in stilzwij gen de krant kan zitten lezen of kan zitten luisteren naar de radio. Uil dit en talrijke andere verschijnselen zal hij terecht concluderen, dat Engeland een enorm afzetgebied vormt voor alle soor ten publiekelijke vermakelijkheden. De Engelsman laat zich gaarne vermaken. Vandaar dat de Engelsen meer kranten en boeken lezen dan enig ander volk op aarde. Vandaar hun veelvuldig bioscoop- en schouwburgbezoek, vandaar dat po pulaire radio-uitzendingen (dit was voor de komst van de televisie) soms een gehoor bereikten van 14.000.000 luiste raars. Vandaar ons inziens de grote vlucht, welke hier de televisie in korte tijd heeft genomen. Televisiesnobisme Is er voor de populariteit van de tele visie wel een plausibele verklaring te vinden? Wij kunnen geen oorzaak aanwijzen voor een hoogst merkwaardig feit gepubliceerd door de Posterijen, het feit namelijk, dat een onderzoek heeft uitgewezen, dat in 13 van de 100 geval len de aanwezigheid van een televisie antenne op het dak niet wijst op de aanwezigheid van een televisietoestel in het huis, waaraan het dak bescherming verleent. Dertien procent van de Engel sen hebben geen televisietoestellen, doch wel antennes. Antennes kosten vrij veel geld en er moet een reden zijn voor dit merkwaardige verschijnsel. De meeste commentaren meenden hierin een vorm van snobisme te zien. Doch ofschoon wij allerminst, willen ontkennen, dat sno bisme, zelfs in vele vormen, in Engeland voorkomt, zijn wij tevens van mening, dat dit soort snobisme, dat beoogt de buren te imponeren door het voorwen den van een grotere mate van welstand dan men in werkelijkheid geniet, in Engeland vrijwel onbekend is. De En gelsman laat zich, waarschijnlijk min der dan enig volk ter wereld, heel wei nig gelegen liggen aan het oordeel van de buren. Doch tot heden heeft niemand ons een aanvaardbare verklaring aan de hand gedaan. Daar komt bij, dat voor de adspirant televisie-eigenaar in Enge land de hoogste begin-uitgave niet is voor het toestel, doch voor de antenne, waarvoor in contanten betaald moet worden. Het toestel kan men kopen tegen een zeer geringe eerste betaling (in volkswijken meestal niet meer dan tien gulden) en tegen volgende betalin gen van gemiddeld 7 tot 10 gulden per week. Volksvermaak Wij zullen in de naaste toekomst beschikken over nauwkeurig statistisch materiaal over de po pulariteit van de televisie bij de ver schillende bevolkingslagen. Doch reeds staat vast dat het de arbeidersgezinnen zijn, die de televisie-industrie tot zo grote en zo snelle bloei hebben ge bracht. Dit bewijst ons inziens, dat, naai-mate het vermogen tot „zelfver- maak" (vooral door lectuur) afneemt, de interesse in televisie toeneemt. Zelfs voor de toevallige wandelaar door Lon den wordt dit feit aanstonds duidelijk. Want het is niet in de luxe buurten waar men de grootste sortering en het grootste aantal televisie-apparaten in de etalages kan zien, doch in de volksbuur ten. In Londense gemeenten als Chis- wick en Acton vindt men in de hoofd straat diclyt bij elkaar vier a vijf grote zaken, die uitsluitend handel drijven in radiotoestellen en televisietoestellen van allerlei fabricage En de gehele verkoop geschiedt op basis van het afbetalings stelsel. een practijk, die zo gewoon is. dat de vervaardigers van toestellen op hun eigen kleurige prijskaarten tegelijk de prijs per week vermelden. Het feit, dat het de arbeiders zijn, die voorname lijk televisie-programma's volgen, is ons nooit zo duidelijk gebleken als toen wij onlangs een aantal schilders en behan gersknechten in huis hadden. Niet alleen had elk van hen een televisietoestel in huis. doch prompt iedere morgen als zij op het werk verschenen begonnen zij critïsche gesprekken over de televisie uitzendingen van de vorige avond. Uit deze gesprekken bleek, dat zij de „tele visie-persoonlijkheden'' allen kenden met naam en toenaam, met karakteris tieke zwakheden en begaafdheid en met alle bijzonderheden over hun optreden in vroegere programma's. Toen wij aan een van de knechten vroegen of hij iedere avond toekeek, antwoordde hij hij niet alleen bevestigend, doch voegde er spontaan aan toe: „Wij gaan nooit meer ergens naar toe, brengen geen be zoeken aan vrienden meer en ontvangen geen bezoek meer, tenzij om gezamenlijk naar de televisieprogramma's te kijken." Waarop een van zijn collega's met typisch Engelse zelfspot opmerkte: „De Engelsen hebben nooit erg gehouden van praten. Nog een paar jaar en we zullen de kunst van converseren hele maal hebben verleerd, Want als ik thuis mijn mond open doe, terwijl er een televisie-uitzending plaats vindt, roept het hele gezin: Houd je mond." Op het ogenblik zendt de B.B.C. ge middeld per week gedurende 28 uren uit. Bij bijzondere nationale gebeurte nissen wordt dit programma uitgebreid met „ooggeluige"-uitzendingen. Het was onvermijdelijk, dat het lichtste soort vermaak een belangrijk deel van het programma vult. Doch er valt duidelijk te constateren, dat men bij de B.B.C. zijn uiterste best doet van de televisie gebruik te maken voor uitvoerige docu mentatie, een visuele kunst, die, naar blijkt uit wat de Engelsen gepresteerd hebben op het gebied van de documen taire film. de Engelsen uitmuntend be heersen. Op vijf dagen in de week brengt de televisie eigen journaals, welke op Zaterdag alle herhaald worden. Binnen vier-en-twintig uren, nadat de overstromingsrampen Engeland en Nederland hadden getroffen, zagen wij op het televisiescherm nieuwsfilms van de overstroomde gebieden en de aangerichte catastrophe, Deze journaal uitzendingen vormen tot heden het meest populaire gedeelte van het gehele televisieprogramma. Maandag wordt executiedatum bepaald Nu President Eisenhower Woensdag besloten heeft het gratieverzoek van de atoomspionnen Julius en Ethel Rosenberg niet in te willigen, zal rechter Kaufman Maandag beslissen wanneer zij op de electrische stoel de doodstraf zullen onder gaan. Hiermee zal dan een einde gekomen zijn aan een van de meest opzienbaren de en langdurige processen, die Amerika na de oorlog gekend heeft. Toen de Britse autoriteiten in 1950 een van hun meest vooraanstaande atoom geleerden, dr. Klaus Fuchs, arresteerden, bleek, dat deze, toen hij tijdens de oorlog in de Amerikaanse atoomcentra van Los Alamos (New Mexico) werkte, contact had gehad met een zekere Harry Gold, die in opdracht van de Russische consul- generaal Anetoli Yakovlev gegevens over de atoombom verzamelde. Onmiddellijk namen de ambtenaren van de F.B.I. Gold gevangen en deze gaf toe ook van het echtpaar Rosenberg atoomgegevens te hebben ontvangen. Daarop werden de Ro senbergs, die reeds een vlucht naar Mexico hadden voorbereid, gearresteerd. Dat was in Januari 1951. „Loop der geschiedenis gewijzigd" Julius en Ethel waren in 1934 lid ge worden van de communistische partij. Tijdens de oorlog, in 1944, begonnen zij inlichtingen te verzamelen over de atoombom, die in de centra van Oak Ridge en Los Alamos werd vervaardigd. Zij zochten daartoe contact met hun schoonzuster. Ruth Greenglass, wier man als werktuigkundige in Los Alamos werkzaam was. Deze moest haar man de broer van Ethel Rosenberg trach ten over te halen bepaalde gegevens te verstrekken. Dit lukte. David Greenglass begaf zich herhaaldelijk naar New York om de Rosenbergs schetsen en technische beschrijvingen ter hand te stellen Ook gebeurde het wel, dat de eerder genoem de Harry Gold deze inlichtingen aan huis bij de Greenglasses in Albuquerque kwam ophalen. David Greenglass heeft daarvoor herhaaldelijk geld ontvangen. Na zijn demobilisatie in 1946 ging hij op kosten van de Russen aan de universi teit studeren om zo het contact met de „atoomkringen" te bewaren. Na de ar restatie van Klaus Fuchs kreeg hij van de Rosénbergs geld om naar Mexico uit te wijken, waar hij zich moest m.elden bij de secretaris van de Russische Am bassadeur. Eer het echter zover was werd hij gegrepen door de ambtenaren van de F.B.I. Het proces tegen de Rosenbergs en hun medewerkers begon op 6 Maart 1.951 voor een New Yorkse rechtbank. Tn afwijking van de normale gang van zaken had rechter Kaufman besloten, dat de iury aan de strengste eisen van onpartijdigheid zou moeten voldoen. Zo zelfs, dat de verdediger der beklaagden na het proces rechter Kaufman bedank ten voor de uiterste coulantie die hij betracht had in de faciliteiten die hij aan de verdediging had verleend. Op 29 Maart 1951 sprak de jury haar schuldig uit. Op 5 April werden de Rosenbergs ter dood veroordeeld Zij hebben hardnekkig het ten laste ge legde ontkend. David Greenglass. op wiens getuigenis de Rosenbergs voor namelijk beschuldigd werden, kreeg. 15 jaar. Zijn vrouw Ruth was niet in staat van beschuldiging gesteld, daar de Amerikaanse wet niet toelaat, dat een man tegen zijn vrouw getuigt. Har ry Gold, de intermediair tussen de Russen en de Rosenbergs, was eerder al wegens spionnage in Philadelphia tot 30 jaar veroordeeld. Nadat dit vonnis was uitgesproken begon het vertragingsproces van de verdediging. Het Hof van Appèl ver wierp het beroep tegen dit vonnis op 25 Februari 1952 en het Hooggerechtshof, waar deze zaak vervolgens aanhangig werd gemaakt, weigerde deze uitspraak te herzien. Vervolgens trachtte de ver dediging door de distrietsrechtbank het vonnis nietig te laten verklaren. Dit werd geweigerd en rok het beroep te gen deze uitspraak werd ongegrond ver klaard op 22 December j.l. Enkele da gen vóór de installatie van president Eisenhower werd een gratieverzoek in gediend, de laatste kans op redding. Woensdag werd dit echter eveneens verworpen. De reacties op deze uitspraak, zowel in de V.S. als in andere landen, zijn zeer verschillend. Er is veel oppositie tegen het feit, dat hier de allerzwaar ste straf wordt geëist. De Amerikaanse wet eist voor spiennage in oorlogstijd bedreven de doodstraf. In vredestijd bedraagt de maximumstraf voor het zelfde delict twintig jaar. De Rosen bergs, wier schuld hoofdzakelijk is vastgesteld op grond van de bekentenis van hun broer en zwager. David Green glass, die daarmee zichzelf redde van de electrische stoel, hebben in 1944 ge- spionneerd v-or een mogendheid, die toen nog de officiële bondgenoot van de V.S. was. Maar daar tegenover staat staat de motivering van rechter Kauf man. toen hij op 5 April 1951 het dood vonnis uitsprak: „Ik ben van mening, dat dit verraad, waardötr de atoom bom in Russische handen is geraakt, jaren voordat naar de mening van onze beste geleerden zij in staat zouden zijn deze zelf te vervaardigen, mede-oorzaak is geweest van de communistische agres sie op Korea, waardoor reeds meer dan vijftig duizend Amerikanen de dord hebben gevonden En wie weet hoeve'e miilioenen nog de tol voor dit verraad zullen moeten betalen? Door dit ver raad is zonder twijfel de loop der ge schiedenis gewijzigd ten nadele van ons land."

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 5