Binnendijken van THOLEN verstevigen!
Land van STAVENISSE opgegeven
Houding AVRO
in ramptijd
Zevenhonderd man werken aan een DIJK
Woensdog 11 Feb'ruori 1953
:.'3
VOOR DE 16e FEBRUARI
(Van onze speciale verslaggever.)
Dijkgraaf Geuzen, de vader van ingenieur Geuzen, is een eenvoudig en edel
mens Hij woont in het volkomen geïsoleerde Poortvliet op Tholen, maar er
is maar één plaats, waar hij sinds de rampzalige nacht bijna niet meer vandaan is
geweest: het gat in de Strijense dijk. Met zijn vier medebestuurders is hij hier
dag en nacht te vinden, evenals de technische ambtenaren van de waterschappen.
Zij, samen met honderdvijftig burgers, hebben medegewerkt, dat niet heel Tholen
is weggespoeld. In die sombere nacht moesten zij beslissen, welke maatregelen
moesten worden getroffen, wat gespaard moest worden tegen elke prijs en wat in
Godes naam moest worden opgegeven. Een gat sloeg bij de afwateringssluis in de
dijk en zij beslisten, dat vóór alles het kost
bare bouwwerk van de afwatering behouden
moest blijven, evenals het electrische gemaal
aan de binnendijk. Hier hebben zij met de
honderdvijftig mensen voor gevochten.
Ontelbaar is het aantal zandzakken en
grond, dat over onmogelijke aanvoerwegen
moest komen tegen het binnenstromende wa
ter na de doorbraak. Door het onmiddellijk
sluiten van het afwateringssysteem en het versterken van de te zwakke binnen
dijken toomden de mannen het geweld van het water in. Achteraf blijken hun
beslissingen juist te zijn geweest, want de afwateringssluis kan straks, wanneer
de dijk is gedicht, werken en het water lozen evenals het geredde gemaal het
water uit de andere polders kan pompen. Hierdoor kan dit gedeelte van Tholen
misschien spoedig droog worden gemalen en de vruchtbare akkers worden los
gerukt uit de vernietiging van het zoute water, dat vele stukken land tot een
onvruchtbare steppe zal hebben veranderd.
Eenvoudige mensen
en historische
besluiten
keiharde werkelijkheid. Geen lof is groot
genoeg om deze mannen van de Heide
Maatschappij die hun namen niet ver
meld willen zien te prijzen, want in de
werkzaamheden komt nu een lijn, die
voor velen onbarmhartig is, maar is ge
boren uit de vaste wil te redden wat te
redden is en aldus een stimulans te ge
ven voor de toekomst.
Premieregeling dienst
kleine boeren
In een uitzending, voorbereid door de
afdeling Voorlichting van het ministerie
van Landbouw, Visserij en Voedselvoor
ziening, zal de heer ir. J. van Bueren,
Ri.ikslandbouwconsulent, op Maandag 16
Februari 1953, des avonds van 19.4520.00
uur over de zender Hilversum I, een uit
eenzetting geven van het doel, dat ten
opzichte van de premieregeling Dienst
kleine boeren wordt nagestreefd, terwijl
in deze causerie tevens nader zal worden
ingegaan op de betekenis van het Borg
stellingsfonds voor de landbouw.
Nergens op de Zeeuwse getroffen
eilanden hebben de werkzaamneden
het karakter van een energiek her
stel. Men mag en kan hier nog niet
over spreken. Dit is psychologisch
onmogelijk en practisch een waan
idee.
Maar toch is herstel zo noodzake
lijk, want een nieuwe aanval op dit
vreselijk geschonden en open land
zal onverdraaglijk zijn. En velen
vragen zich af: Is die aanval de zes
tiende Februari?
Het is mogelijk, maar alles kan,
als het weer kalm blijft, rustig ver
lopen. Maar één dwaasheid van de
woedende zee en het zal zo zijn. Het
onmogelijke van de ramp heeft
twijfel gebracht aan het normale
mogelijke. Het zekere is onzeker
geworden, en dit leidt tot het hero-
isch begonnen werk, dat niet de
naam van volledig herstel mag dra
gen, maar eerder van de laatste
voorbereidselen tot de laatste strijd.
Onze speciale verslaggever Jan
Schagen schrijft hierover.
In het geïsoleerde land van Tholen
^ÏRSTELWERKZAAM-HEDEN AAN
DE 5TGUENSEDUK OP THOLEN
De Nederlandse Heidemaatschappij
heeft voor Tholen een voorlopig plan ge
maakt. Een systeem om de binnendijken
te versterken tot een zeekering, die in
het ongunstigste geval, dat misschien op
de 16e Februari is, de drooggehouden
grond en steden kan redden. Hiervoor
moest een gewichtige beslissing worden
genomen, nl. het land van Stavenisse
volkomen op geven en doen alsof dit
land met de stad immer zee was geweest.
In de buitendijken van Stavenisse zijn
drie grote gaten geslagen en het is on
mogelijk deze gaten te dichten en de
dijk hiermede weer op een sterkte te
brengen, zodat de aanval kan worden
gekeerd. Want slaan deze gaten op de
16e Februari door, dan is het achterland
volkomen onbeschermd, daar de bin
nendijken open liggen en dan zal Tholen
zonder enige verdediging geheel
Wel zendtijd gevorderd:
■yan de zijde van de Regeringscommissaris
voor het Radiowezen wordt het vol
gende medegedeeld:
Naar aanleiding van een communiqué, uit
gegeven door het algemeen bestuur van de
AVRO over de vraag of voor het omroepen
van berichten voor de geteisterde gebieden
al dan niet zendtijd van de AVRO is gevor
derd, schijnt het gewenst, ter voorkoming
van onjuiste indrukken, een kort relaas te
geven van hetgeen zich in deze heeft afge
speeld.
Dinsdagochtend 3 Februari omstreeks 8.15
uur werd in het regeringscommissariaat de
telefonische mededeling van de regerings
voorlichtingsdienst (RVD) ontvangen, dat de
AVRO niet vrijwillig wenste mede te
werken aan de coördinatie van de berichten
voor de noodgebieden, zoals die de dag te
voren op initiatief van een der omroeplei-
ders en onder leiding van de RVD was tot
stand gekomen, en waaraan alle andere om
roepen'vrijwillig hun medewerking verleen
den.
De heer De Clercq, voorzitter van de
AVRO, wenste zelf de controle uit te oefe
nen over de berichten, die in AVRO-tijd
zouden worden uitgezonden, aangezien hij
alleen daarvoor de verantwoordelijkheid
droeg.
Nadat bij de heer De Clercq telefonisch
was geïnformeerd of zijn standpunt in het
algemeen door de RVD juist was weergege
ven en dit door hem was bevestigd, is hem
dezerzijds telefonisch medegedeeld, dat in
dat geval de zendtijd op Hilversum 1 werd
gevorderd voor zolang de RVD verklaar
de tijd nodig te hebben voor de berichten
dienst, aangezien de eenheid daarin niet in
gevaar mocht worden gebracht. De heer De
Clercq verklaarde zich daarmede accoord
en zoverre kan van een conflict niet worden
gesproken.
Indien evenwel het AVRO-bestuur ver
klaart, dat de regering geen zendtijd van
de AVRO heeft gevorderd of zelfs maar
een ogenblik het plan heeft behoeven te
koesteren om zendtijd te vorderen, dan kan
men het slechts betreuren dat dit commu
niqué, dat betrekking heeft op feiten, waar
bij de regeringscommissaris voor het radio
wezen betrokken is, niet te voren aan hem
ter verificatie is voorgelegd. Ware dat wel
geschied, dan zou het zeker op een aantal
punten anders hebben geluid.
worden overspoeld, zelfs al gaat dit In
alle kalmte.
Het is ontegenzeglijk een harde be
slissing geweest en bij velen zal deze
misschien als een schrijnend tekort wor
den gevoeld, maar slechts uit grote wer
kelijkheidszin is deze beslissing geno-
nten en zij zal juist zijn, wat er ook moge
gebeuren.
Toch is er iéts in deze beslissing, dat
gevaarlijk kan worden. Dat is de factor
t ij d. De nu uitgekozen binnendijken
strekken zich uit over een lengte van
meer dan tien kilometer en zullen tot
minstens een meter boven de spring
vloed-hoogte moeten worden verstevigd,
zodat deze dijk bestand zal zijn tegen de
allerongunstigste omstandigheden. Dag
en nacht zullen ervaren en kundige han
den de allerzwaarste werkzaamheden
moeten verrichten. In koude en regen
zal gestadig een aantal naamlozen dit
noodzakelijke nederige werk moeten aan
pakken en doorzetten. In de chaos zal
een enorme sterke hand de leiding moe
ten nemen en behalve een absoluut blan
co volmacht, een sterke wil de ongeor
ganiseerdheid moeten leiden volgens een
vast plan, dat zal komen te liggen in een
Langzaam laverend tussen de cadavers
komen wij met de High speed in het
geïsoleerde land van Tholen. De
eigenaardige' apatische stilte, die over al
deze gebieden, die wij bezochten, ligt,
wordt slechts verbroken door de laag
overscherende vliegtuigen, die voedsel en
materieel gaan droppen op de bedreigde
punten. Een ploeg doodmoede studenten
sjokt in met modder bevuilde kleren
langs de Dorpsstraat van Tholen om
straks in de Rode Kruis-post een warme
maaltijd te krijgen. Onwennig houden zij
de schoppen over hun soms te smalle
schouders en duidelijk zijn de tekenen
van te haastig gebruikte energie te zien.
Weer blijkt het, dat geen enkele kaart,
die de situatie van het overstroomde ge
bied aangeeft, overeenstemt met de wer
kelijke toestand, want wat droog staat
aangegeven, is in werkelijkheid reeds van
het begin van de onheilsdatum af onder
water.
Wanneer wij wachten voor het onder
houd met ingenieur Vorstenholt, toege
voegd bij de Waterstaat, ontmoeten we
een Franse journalist en een fotograaf.
Wij wisselen gegevens uit en trachten
uit te leggen, dat de doffe berusting geen
kalmte is, die zij zo bewonderen, maar
voor we zover zijn, vertellen zij over de
inzameling, die in geheel Noord-Frank
rijk is gehouden en reeds kunnen zij be
richten, dat er 54 aanmeldingen zijn Ne
derlandse kinderen op te nemen.
Het dorp van burgemeester Bouwense
Sint Maartensdijk is licht bescha
digd. Het water sloeg over de vloedplan
ken heen en stortte met donderend ge
weld de Kaaistraat binnen, alles mee
slepende op zijn weg, ook vier mensen.
De vloedgolf heeft meer vernietigd dan
het bestaan. Zij heeft zich gedrongen in
de toekomst van Tholen. Alle plannen,
die reeds door Gedeputeerde Staten wa
ren goedgekeurd, zullen de eerste jaren
geen doorgang kunnen vinden: de bouw
van de nieuwe ambachtsschool, huizen
bouw. De grote vlasfabriek en bouwpla-
tenfabriek zijn weggeslagen.
Morgen is het Zondag. Dan zal de
lijkenprikkersploeg, zoals deze hier wordt
genoemd, voor het eerst uitvaren over
het water. Voor het eerst, want de gummi
de, derde en vierde dijk. zoals deze op de
kaart heten, de zeekerende barricade te
maken, vindt niet overal instemming,
maar de blanco volmacht, die Waterstaat
en Heide Maatschappij de opzichter en
uitvoerder hebben gegeven, dwingt de
rest dit plan te volvoeren.
Een vliegtuig suist vlak over de weg
en dropt zijn kostbare last. Geen mens
kijkt ernaar en een vrachtwagen start
om de zakken op te halen. Nog minstens
anderhalf millioen zandzakken zijn nodig
om deze binnendijk op de juiste hoogte
te brengen. We gaan over de dijk die
voorlopig is gedicht om het daarachter
liggende land te sparen voor de funeste
uitlcolving van het in en uit stromende
water. Hier in de bocht van de dijk heeft
zich het wrakhout opgestapeld en onder
de krans van stro drijven de lichamen
van de slachtoffers van Stavenisse. Een
kapstok met een ronde spiegel, waarin
het licht door de draaiing als een vuur
toren flitst, hangt aan een tak in een
boom. Even boven het water steken de
afgebrokkelde muren van wat eens vier
arbeiderswoningen waren. Op de achter
grond zakt langzaam een boerderij dieper
en dieper in het water weg. Op het dak
het jaartal 1785.
Met droefheid en sombere voorgevoe-
ANDERHALF MILLIOEN ZANDZAKKEN NODIG. GEEN
KAART GEEFT JUISTE SITUATIE WEER.
DUIKERS ZULLEN HET VEE UIT
DE STALLEN HALEN
BINNENDIJK
©IJ STAVENISSE.
handschoenen en ijzeren haken zijn zo
juist aangekomen.
Zandzakken-
droppings
Zondag. Rouwdag. Een geniepige
sneeuwstorm bedekt de gore straten met
een helder wit kleed. Zeer voorzichtig
rijdt onze wagen met de hoofduitvoerder
van de Heide Maatschappij over de glib
berige binnenwegen naar de Strijense
dijk, waar twee grote gaten met man en
macht, zullen worden gedicht. Als we over
de dijk naar het gat lopen en de uitvoer
der ons de technische details geeft, zien
we een eindeloze rij van mannen zand
zakken aansjouwen, hun hoofden gedeel
telijk verborgen onder omgekeerde zak
ken als bescherming tegen de gure kou
de. Een flinke Westenwind springt tel
kens grommend tegen de dijk op. Boe
renkarren met hoge wielen, waar de ver
moeide paarden voor sjokken, slepen de
zandzakken, die regelmatig op een veld
achter de dijk worden gedropt, aan over
de uit elkander gereden binnenwegen.
Dit vervoer vormt niet een van de minste
problemen. Snelheid is in deze strijd te
gen de tijd een zeer belangrijke factor.
En de datum 16 Februari!
Kapstok in
boom
Zevenhonderd man werken hier aan
de djjk. Het plan om van de eerste, twee
lens lopen we langs de dijk, die over het
noodlot van Tholen gaat beslissen. De
onnoemelijke taak deze te dichten voor
de 16e Februari lijkt ons hopeloos toe en
slechts de verbeten wil kan de wedloop
volhouden en misschien winnen.
En het werken, zoals de Ameri
kanen dat doen? Met het vullen en
laten springen van de Bailey brug
gen boven de gaten? Het spreekt tot
de verbeelding der mensen, maar het
is overigens vrij zinloos, want een
dijk heeft juist als een huis een de
gelijke en zorgvuldig opgebouwde
ondergrond nodig en dat is een vol
gestopte brug zeker niet, zegt men
ons van de zijde van de Heide Maat
schappij.
We gaan terug door het water met een
duck, die wordt bestuurd door Duitsers
in dienst bij de Amerikanen. We behoe
ven ons geen zorgen te maken of zij op
dit ondergelopen land de weg kennen,
ze waren hier immers vijf jaar! De wind
is weer opgestoken. Men heeft de cada
vers van gisteren aan de bomen langs
de weg vastgebonden. Een andere ploeg
zal ze wegslepen. Er zullen duikers ko
men om het vee uit de stallen te halen.
We zijn op de terugweg. We durven er
niet aan te denken hoe het zal worden
als straks het water weg is en de trooste
loze vernietiging in haar volle naaktheid
voor het blote oog komt te staan
F 225 voor Rampenfonds
Beets. Naar aanleiding van een schrij
ven van de Nederlandse Bond van Begra
fenisverenigingen om een bijdrage voor
de getroffen gebieden, heeft „De Laatste
Eer" besloten aan bovengenoemde bond
een bedrag van f 100 beschikbaar te stel
len. Ook de floraliavereniging en het
Witte Kruis stelden resp. f 100 en f 25 be
schikbaar voor dit doel.
