Daar heb je die ingenieur
weer met zijn plankjes
Schielandse Hoge Zeedijk redde drie
millioen mensen
PLANKJES DIE MILLIOENEN
WAARD ZIJN
Bijna 8 pet. van Neêrlands
grondgebied overstroomd
Woensdag 11 Februari 1953
IN MOORDRECHT EN CAPELLE ZEIDEN ZE:
(Van een onzer verslaggevers)
E RAMP is gebeurd en natuurlijk vraagt iedereen zich af:
had dit niet voorkomen kunnen worden? Ik geloof, dat
het antwoord daarop moet luiden: neen, want daarvoor waren
de omstandigheden in de nacht van 31 Januari op 1 Februari
té abnormaal. Critiek is er al van alle kanten gekomen, critiek,
waaraan wij, toen de nood het hoogst was, bepaald geen be
hoefte hadden, want napraten kan altijd nog. En nu wjj men
selijkerwijs gesproken het gevaar voor verdere uitbreiding
der overstromingen hebben bezworen, kan er worden nage
praat. W(j kunnen proberen de les te trekken uit de jongste
ervaringen en dan zijn mijn conclusies: wij moeten de in de
loop der eeuwen gegroeide en vaak volkomen nutteloze tradi
ties op waterschapsgebied radicaal doorbreken en nü grotere,
degelijke éénheden van waterschappen in het leven roepen,
die technisch ook wat het personeel en de outillage betreft
niet modem genoeg kunnen zijn."
dachten die lui in Moordrecht en
Capelle: daar héb je die gekke in
genieur weer met zijn plankjes.
Maar aan die plankjes heb
ben drie millioen mensen het te
danken, dat zij nu niet ergens
in Denemarken of Frankrijk of
wie weet waar als vluchtelingen
zitten. Die onnozele, belachelij-
ALLES wat uit de tyd is, moet
worden opgeruimd. Wanneer
het om waterschapsbelangen gaat,
heeft men niets aan verouderde re
glementen of gekibbel om een uit
gave méér of minder en als men
dat eerder had ingezien, zou men
nu heel wat narigheid hebben kun
nen voorkomen."
De man, die dit zegt, kan er
waarlijk wel over meepraten: het is
ir J. Ph. S a 1 o m ingenieur van
het hoogheemraadschap Schieland.
Hij zit nu weer rustig achter zijn
bureau in het statige Schielandhuis
aan de Eendrachtsweg te Rotterdam.
„Vannacht heb ik voor het eerst
weer eens goed geslapen!" maar
in deze zelfde kamer heeft hij Zon
dagavond. samen met twee andere
ingenieurs, gevreesd dat de aller
ergste ramp. die Nederland zou
kunnen overkomen tóen wist nog
niemand, hoe erg vooral Zeeland al
was getroffen zich zou kunnen
voltrekken: een doorbraak van de
Schielandse Hoge Zeedijk, die,
dwars door Rotterdam, langs Capel
le, Nieuwerkerk en Moordrecht
naar Gouda loopt en het steeds
hoger opstuwende water in de Hol
landse IJssel moest tegenhouden.
De ramp heeft zich niét voltrokken.
Maar het is op het nippertje ge
weest. En éls het was gebeurd
„ALS...."
ALS het was gebeurd, dan
zaten wij hier nu niet," zegt
ir Salomé. „dan waren wij nu bezig
drie millioen mensen te evacueren
in plaats van vijftigduizend, dan
stond heel Zuid-Holland blank van
Rotterdam tot Den Haag en Leiden.
En dan waren er duizenden doden
méér geweest."
Want achter de Schielandse
Hoge Zeedijk ligt geen slaper
dijk. Komt daar ergens een
doorbraak, dan is het water niet
meer te stuiten. De Zuidplaspol-
der, de Prins Alexanderpolder
en tientallen kleinere polders
zouden zijn overstroomd en
daaronder zijn er, waarvan het
maaiveld vier, vyf en zelfs zes
meter beneden N.A.P. ligt.
En dan te weten, dat op de
lste Februari, des morgens om
half zes in de Julianasluis te
Gouda een peil werd afgelezen
van 3.75 meter boven N.A.P.!
De Schielandse Hoge Zeedijk be
schermt Holland al zeker meer dan
zeven eeuwen: in 1272 werd het
Hoogheemraadschap gesticht en
toen was die dijk er al. Op de
meeste plaatsen is hij vier meter
hoog en altijd heeft men gedacht,
dat dit toch wel voldoende zou zijn.
De normale laagwaterstand in de
IJssel is 60 cm beneden N.A.P., de
normale hoogwaterstand 1.05 plus en
er is onder gewone omstandigheden
dus speling genoeg. Bij 2.65 meter
plus is het z.g. rijpeil bereikt. Dat
wil zeggen, dat het dan toch tijd
wordt er alvast op uit te trekken
om te zien of er zich geen onraad
kan voordoen. Nog dertig centi
meter hoger en het noodpeil is be
reikt. het" dijkleger wordt opgetrom
meld en iedereen is op zijn hoede
om op het eerste sein in te grijpen.
Maar men heeft ook rekening ge
houden met een theoretische storm
vloed en daarvan is het peil be
paald op 3.55 tot 3 65 4- N.AP. Een
slag in de lucht? Och nee. de hoogst
bekende stand van de rivier is
3.34 4- geweest en dat was in
Januari 1916, het rampjaar van
Waterland. En dan is de vier meter
nog niet bereikt, zodatJa, maar
gooi alle theorie maar overboord,
want die hoogst bekende stand van
1916 is nu heleméél geschiedenis ge
worden. Op 1 Februari 1953 bereik
te het. water in de Hollandse IJssel
een stand van 3.80 4-1
NtJ WETEN ZIJ BETER
EN was het nu maar zo. dat de
dijk inderdaad overal vier
meter hoog was. Eén stuk, de Ke-
tensedijk, is slechts 3.64 meter en
ook elders zijn er verschillen. Maar
waarom die dijk dan niet al reeds
lang opgehoogd? Aha, dat kost
geld! En wanneer de laatste wa
tersnood zo'n halve mensenleeftijd
geleden is gebeurd, let men wel
eens meer op de dubbeltjes dan
eigenlijk verantwoord is. Natuurlijk
kost het geld en nü. na deze ver
schrikkelijke ramp, zou men zeg
gen, dat men over een bedrag van
(laten we zeggen) zestisduizend gul
den voor een stukje dijk niet eens
moet próten.
Er is wél over gepraat. Lang en
uitvoerig. Of het wel nodig was.
Of de uitgave wel verantwoord
was Of het niet een beetje goed
koper kon Of de ingenieur niet
een beetje al te voortvarend was
Nü weten ze het wel beter, nu
het bijna te laat was
Er komt nog iets bij. De dijk is
bebouwd. Capelle. Nieuwkerk.
Moordrecht, liggen óp de dijk ..ik
kan moeilijk met een paar bull
dozers die plaatsen van de kaart 1
schuiven zegt de ingenieur. ..maar
ze hadden er beter niet gebouwd
kunnen zijn En weet u. dat ze mij
daar altijd weer uitlachten omdat
ik zo bezorgd was' In de huizen
op de dijk moeten vloedplanken
aanwezig zijn Die passen precies
in de glei ven die In de kozijnen
van deuren en ramen ziin gemaakt
Dreigt er gevaar, dan moeten die
planken geplaatst worden maar als
we tweemaal in het iaar. diik-
schouw hielden en Ik naar de
vloedplanken informeerde, dan
ke vloedplankjes hebben het
water Zondag tegengehouden!"
Ir- Salomé weet nog krassere
staaltjes. Er staat in Moordrecht
een garage op de dijk. Een garage
met brede deuren. En voor die
vloedplanken was een paaltje nodig,
midden in de ingang. Het paaltje
werd omgereden en niet hersteld.
Wat zou dat nou. zeiden ze in
Moordrecht. De ingenieur heeft met
zijn vuist op tafel geslagen en ge
dreigd. dat als dat paaltje niet één
twee-drie herplaatst werd, hij
Enfin, als die rare ingenieur het
dan zo graag wou! De Moordrechtse
garagehouder zal zich in deze
dagen het gesprek misschien nog
wel eens hebben herinnerd.
MAAR RAAR
ZE vinden het ook raar", zegt bij,
„wanneer ik er fel tegen ben,
dat er bijvoorbeeld in de berm van
de dijk een paaltje wordt geslagen.
Eén zo'n paaltje kan toch geen
kwaad, zeggen de boeren dan. Ze
weten niet. dat het kleinste gaatje de
rampzaligste gevolgen kan hebben.
Kijk, je kunt al een grote doorbraak
krijgen bij bladstil weer, als het
water maar hoog genoeg is gestegen
en over de dijk stroomt. De druk van
het water in de rivier veroorzaakt
die breuk dan niet, maar het over
stromende water maakt de grond in
de teen van de dijk week. die mod
derboel zakt weg en ondergraaft de
kruin, die dan opeens kan wegzak
ken. En de ramp is gebeurd. Nu is
de beste verdediging van een dijk
beter nog dan bazaltblokken, beton,
asfalt, of wat ook gewoon gras.
Die duizenden worteltjes houden de
grond stevig bij elkaar. Maar één
paaltje, één molshoop kan oorzaak
zijn van een grote ramp. En dat wil
len de boeren soms niet begrijpen".
Wat gebeurt er nu met de dijk?
Er is op 16 Februari wéér springtij.
Dreigen dan weer dezelfde gevaren?
Ach, wanneer er dan wéér zo'n or
kaan uit het Westen losbarst. Ja.
dan! „Laat men nu vooral vertrou
wen in ons hebben", zegt de inge
nieur: „Wij hebben het gevaar be:
zworen en, nu ja, als de hemel in
valt, zijn we allemaal dood. Wat in
de nacht van 31 Januari op 1 Fe
bruari is gebeurd, was abnormaal.
Theoretisch kan zich dat herhalen
Maar wij kunnen onmogelijk met
alle eventuele verschrikkelijke om
standigheden rekening houden. De
hoogst bekende vloed in Zeeland is
4.25-?. geweest. Die dateert van 12
Maart 1906. Maar op 1 Februari 1953
werd het daar 4 65 4-. Wel doen wij
natuurlijk wat wij kunnen Wij laten
nu kaden op de dijk aanleggen van
50 centimeter hoog, zodat de dijk
4.50 4- wordt. Maar dat werk is na
tuurlijk niet in een paar dagen of
een paar weken klaar. En al zou je
een dijk maken, die b.v. twee meter
boven de hoogst bekende vloed uit
zou steken, dan durf ik er nog niet
op te zweren, dat hij nooit zal be
zwijken. Er zijn te veel onbereken
bare factoren".
Wél hoopt ir Salomé, dat deze
ramp tenminste één positieve winst
oplevert: dat er nu eens radicaal
wordt afgerekend met al die ver
ouderde tradities, waaraan wij die
duizend-en-één polderbesturen, wa
terschapsbesturen, enz. te danken
hebben, die allemaal graag autonoom
willen zijn en geen inmenging van
wie ook dulden en die menen het
zelf het beste te weten. Hij heeft
jarenlang in Zeeland gewerkt; daar
heeft het provinciaal bestuur kans
gezien fin Zeeuwsch-Vlaanderen) 86
bestuurseenheden van polders en
waterschappen te verenigen tot één
lichaam Zo moet het elders ook ge
beuren. En geef dan het bestuur van
zo'n grote eenheid een stevige, kun
dige technische staf. Geef die tech-
r
Dijk opzettelijk
doorgestoken
IJOE RAMPZALIG de gevoL
gen voor Holland zijn, wan
neer de Schielandse Hoge Zee
dijk bezwijkt, zouden wij alle
maal kunnen weten, want in alle
schoolboekjes staat immers het
verhaal van Leidens ontzet, dat
mogelijk werd, doordat de Prins
van Oranje deze dijk door liet
steken en Boisot met zijn vloot
van tweehonderd platboomde
schepen met achthonderd Zeeu
wen naar de belegerde stad kon
varen. Ja, maar in elk geschie
denisboekje staat óók, dat het
lage land maar heel traaf onder
liep en dat men allerlei dijken
en dijkjjes door moest steken om
maar meer water te krijgenZou
honderd jaar geleden bijna. En er
het dan écht zo'n vaart lopen,
wanneer de dijk doorbreekt?
Dit alles echter gebeurde vier-
is sedertdien het een en ander
veranderd. De zeespiegel rijst
voortdurend en wel ongeveer 20
a 25 cm per eeuw. En hoeveel is
sedertdien het land gezakt? Het
verhaal van Boisots vloot bewijst
niets meer, afgezien nog van het
feit, dat er toen bepaald geen
drie millioen mensen in Zuid-
Holland woonden. Maar er zijn
toch nog altijd slimme boeren,
die met het geschiedenisboekje
in de hand komen aantonen, dat
die waterbouwkundige ingeni
eurs er ook maar weinig van af
weten.
V.J
nici bevoegdheden om te doen, wat
zij nuttig en nodig vinden. Geef ze
de middelen om dat wat nodig is te
doen ook. want wanneer ergens de
zuinigheid de wijsheid bedriegt, dan
is dat wel op dit gebied.
Bijna was de Schielandse Hoge
Zeedijk daarvan een verschrikkelijk
bewijs geworden.
In rampgebied woonden 750.741 mensen,
waarvan 580.814 direct zijn getroffen
Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek heeft bereuend dat van het
totale rampgebied Zuid-West-Ne
derland groot 358.097 ha bu
benadering direct werd getroffen
251.223 ha: 70.2 pet. Het gehele
rampgebied is 11.1 pet en de direct
getroffen gemeenten 7.8 pet van de
totale oppervlakte land in Neder
land
Van de bevolking in het ramp
gebied (waartoe benoren Zeeuwscn-
Vlaanderen. Walcheren. Zuid- en
Noord-Beveland, Schouwen-Duive-
land, Tholen. St, Philipsland, Goe-
ree-Overflakkee, Voorne-Putten,
Rozenburg, Hoeksche Waard, IJssel-
monde. Eiland van Dordrecht.
Noord-West-Brabant. Alblasser-
waard en Krimpenerwaard) dat
750.741 inwoners telt zijn 580.814
personen woonachtig in het direct
getroffen gebied; 77.4 pet. Het aan
tal woningen bedroeg in het ramp
gebied op 1 Januari 188.502, waar
van er 143.567, of 76.2 pet, in het
direct getroffen gebied stonden
Bij de volgende gegevens is ver
meld de hoeveelheid en de soorten
bedrijven en hun opbrengst in het
totale rampgebied Zuid-West-Ne
derland. met tussen haakjes het ab
solute cijfer in de direct getroffen
gebieden, en dit cijfer in procenten
van het rampgebied.
Aantal land- en tuinbouwbedrij
ven 29.636 (20.469 of 69.1 pet). To
tale oppervlakte cultuurgrond
297.373 ha (206.407 of 69.4 pet»,
waaronder bouwland 185.811 ha
(127.294 of 68.5 pet', grasland 90870
ha (63.590 of 70 pet), tuinland 23035
ha (16.825 ha of 73.1 pet).
Geoogste hoeveelheden in tonnen:
tarwe 113.340 (79 067 of 69.8 pet),
gerst 103.547 (64.115 of 61.9 pet),
vlas 103.223 (70.369 of 68.2 pet), con
sumptieaardappelen 747.182 (587.735
of 78.7 pct> en suikerbieten 1.487.509
(1.083.036 of 72.8 pet).
Veestapel in 1952: runderen 228.401
stuks (155.427 of 681 pet); varkens
116.303 (76.074 of 65.4 pet); land-
bouwpaarden 31.636 20.833 of 65.9
pct': schapen 22.302 (15.101 of 67.7
pct< en kippen 683.605 (419.598 of
61.4 pet).
Landbouwwerktuigen: motortrek
kers 5851 (4141 of 70.8 pet), maai-
dorsmachines 543 (356 of 65.6 pet);
dorsmachines 1988 (1436 of 72.2 pet);
karren en wagens 38.015 (24.630 of
68.4 pet),
Generaal Van Fleet
gaat heen
SEOEL. Generaal James A. van
Fleet heeft het bevel over het achtste
leger overgedragen aan de 51-jarige
luitenant-generaal Maxwell D. Tay
lor.
Generaal Mark Clark, commandant
van de troepen der Ver. Naties in
het Verre Oosten, had uit Tokio zijn
eigen vliegtuig gezonden om Van
Fleet naar de V.S. te brengen.
Van Fleet gaat met pensioen.
Auto door gladheid te
water, bestuurder
overleden
GRONINGEN. De grote sneeuw
val van Maandag en Dinsdag heeft
de buitenwegen in het Noorden
bijna onbegaanbaar gemaakt. De
wegen zijn glad en een groot ge
vaar voor het verkeer. Reeds Dins
dagavond was de eerste dode te be
treuren. De 39-jarige vertegenwoor
diger J. H. B. uit Groningen die on
derweg was van Winschoten naar
Groningen, reed. toen zijn auto
slipte, het Winschoterdiep in. Eerst
na tien minuten slaagde de kraan
wagen van de Groninger brandweer
er in de wagen op het droge te
trekken.
(Van een onzer verslaggevers)
ÏjAT de ramp van vorige
week niet nóg ernstiger
vormen heeft aangenomen
drie millioen mensen, voorna
melijk inwoners van Zuid-Hol
land, hebben groot gevaar ge
lopen! is voornamelijk te
danken aan het feit, dat de
Schielandse Hoge Zeedijk het
heeft gehouden. Maar het heeft
er om gespannen! Op twee
punten nabij Nieuwerkerk aan
de IJssel en op twee punten
bij Capelle is het water over de
dijk gespoeld, waardoor de
grasmat aan de teen van de
dijk werd aangetast en het ge
vaar groot was, dat de dijk zou
afbrokkelen. Het dijkleger was
echter paraat en van alle kan
ten kwam hulp opdagen. En
een zeer belangrijke rol in de
strijd om het behoud van de
dijk hebben de vloedplankjes
gespeeld, die de bewoners van
de huizen op de dijk in Nieu
werkerk, Capelle, Moordrecht
en Gouda tussen de kozijnen
van deuren en ramen plaatsten
en zo verhinderden, dat het
steeds verder stijgende water
over de dijk kon spoelen.
De hierbij afgedrukte foto's
mogen een indruk geven van
de betekenis van deze dijk en
hoe er thans wordt gezwoegd
om binnen korte tijd de hele
dijk van vier meter tot 4.50
meter te verhogen. Want het
Hoogheemraadschap Schieland
wil liever niet weer voor der
gelijke verrassingen komen te
staan
DE BEWONERS van de huizen
op de dijk. tussen Rotterdam en
Gouda hebben allen vloedplank
jes, die in tijd van nood tussen
de kozijnen van de deuren moe
ten worden geplaatst. Onnozele
plankjes, zo op het oog, maar
van eén zo'n plankje hing in de
stormnacht het lot van drie mil
lioen mensen af.
Succes van de dorps
gemeenschap
Bewoner van Vledder wil
nu wél helpen
VLEDDER. De houding, dié de
bewoners van Vledder (Dr.) hébben
aangenomen tegenover een hunner
mede-ingezetenen, die weigerde
zakken af te staan voor de noodge-
bieden en die ook niets aan het
Rampenfonds wilde geven, heeft
succes gehad. Nadat bakker en melk
boer, slager en kruidenier en alle
overige leveranciers hem waren be
gonnen te boycotten, is hij gezwicht
voor deze druk van de openbare
mening. Hij heeft honderd zandzak
ken en een gift in geld voor de
getroffen gebieden afgestaan. En nu
komt de bakker weer bij hem aan
de deur....
Ambonezen werken
vrijwillig aan
de dijken
(Van onze correspondent)
DEN BOSCH. Honderd en zes
tig Ambonezen uit het woonoord
Lunetten te Vught hebben zich vrij
willig beschikbaar gesteld voor het
verrichten van herstelwerkzaamhe
den, waarvoor zij niet betaald wil
len worden. Via het gewestelijk ar
beidsbureau zijn veertig van hen
onder commando van twee man
doers. naar Giessen in het land van
Heusden en Altena vertrokken, waar
grondwerkzaamheden aan de dijk
BIJ HITLAND werken de dijkwerkers vu aan de verhoging van de
Schielandse Hoge Zeedijk. Welke ernstige gevolgen een doorbraak hier
gehad zou hebben, blijkt wel uit de ligging van de huizen in de polder
achter de dijkdie enkele meters beneden N.A.P. ligt. rerwijl het water
in de Hollandse IJssel in de nacht van Zaterdag 31 Januari op Zondag
I Februari een hoogte heeft bereikt van 3.80 boven N.A.P.!
DE VLOEDPLANKEN IN GOUDA hielden het stijgende water, dat de
Oude Haven rechtstreeks bedreigde, tegen. Ze hebben het gehouden
maar als de ingenieur van het Hoogheemraadschap Schieland er niet
voortdurend, op had gehamerd, dat die vloedplanken in orde moesten
zijn, zou zich hier een ramp hebben kunnen voltrekken, waarvan de
gevolgen niet te overzien zouden zijn geweest.
DWARS DOOR ROTTERDAM werden in de stormnacht op de straten
ook vloedplanken geplaatst dit is een foto, genomen op de West-
zeedijk, in de vacht van 31 Januari op 1 Februari want de Schie-
damse Hoge Zeedijk loopt door de stad.
geen vermoeidheid. Elke dag zal een
nieuwe groep naar het noodgebied
vertrekken teneinde de anderen een
dag rust te bezorgen.
EEN TEKENING, waarop schematisch is aangegeven, wat er zou ge
beuren, indien ook maar één bewoner van een huis op de dijk zou.
verzuimen vloedplanken te plaatsen. Daar waar de nuizen van de
dorpen Capelle. Nieuwerkerk en Moordrecht óp de dijk staan, is deze
doorgaans lager dan vier meter en in zo'n geval komt Juist alles op de
vloedplanken aan. Krijgt het water de kans om door een huis over de
kruin van de dijk te spoelen, dan is de kans op een spoedige door
braak groot, (Natuurljjk komt deze tekening niet geheet overeen met
de werkelijkheid ter plaatse; men krijgt er echter een indruk uit,
welke situaties zich hier kunnen voordoen).
EEN DOORSNEE-TEKENING van de Schielandse Hoge Zeedijk, ivaar-
op aangegeven zijn de verschillende standen, die het waier in de Hol
landse IJssel kan aannemen. De hoogte van de dijk is destijds bepaald
naar de hoogst bekende stand van het water (in 1916), maar de jongste
gebeurtenissen hebben ook dit getal volkomen achterhaald. De djjk
wordt, nu een halve meter hoger gemaakt, .Rijpeil" is net peil, waarbij
men er reeds op uit trekt om te zien of er nergens gevaar dreigt, Is
het. „noodpeil" bereikt, dan wordt het dijkleger opgeroepen.
