Cultuurpolitiek in
Oost-Nederland
Frankrijk: een groot-consument
itici en staatslieden
van
politi
Belgische hoofdstad
wordt vernieuwd
Oud-ministers wachten op nieuwe
regeringszetel
Martin Engelman heeft
succes in Parijs
Affiche-ontwerper met eigen stijl
Hans Christiaan Andersen,
nieuwstefdm van Goldwyn
jaar
New York driehonderd
Wereldstad groeide uit
een Nederlands dorp
GELDERS DAGBLAD
DINSDAG 10 FEBRUARI 1953
(Van ome Parijse correspondent)
lïtat doet een oud-minister in Frank
je rijk? In de regel wachten tot hij
opnieuw minister wordt! De ministers
worden hier uitsluitend uit de leden
van liet parlement gerecruteerd in
hoofdzaak uit de Nationale Vergade
ring. de Franse Tweede Kamer en bij
uitzondering ook wel in de Senaat
en zo treedt na een opgeloste crisis
zo'n ..afgedankte" excellentie dus weer
terug in de rangen der <625.1 parle
mentariërs, waarvan er bij elke kabi
netswisseling ongeveer één op de twin
tig een kans maakt een portefeuille te
bemachtigen. Want een regering be
staat hier gemiddeld uit een goede der
tig leden. De verhouding van Kamer
leden, die wel 's een keertje en die nog
nooit minister zijn geweest, is één op
zes. Het lijkt overigens niet te boud
gesproken, wanneer men veronderstelt,
dat het verlangen naar zo'n minister
zetel een factor is, die niet geheel mag
worden uitgeschakeld, wanneer men
de oorzaken van de meeste Franse
crises onderzoekt. En die drang was
in het bgzonder wel heel duidelijk aan
wijsbaar, toen na een bewindsperiode
van acht maanden onlangs Pinay door
Mayer werd afgelost. Dat het grote
publiek van Pinay genoeg had. kon
immers zeker niet worden gezegd. Hij
had zelfs een populariteit bereikt, die
in Frankrijk voor uiterst weinig be
windvoerders is weggelegd. Het pu
bliek wordt instinctief door het begrip
„hogerhand" nu niet direct tot gevoe
lens van overdreven veel r-espect of ge
negenheid geïnspireerd. En Mayer
sloofde zich in zijn regeringsprogram
ma bovendien dan nog uit om duide
lijk te maken, dat hij de algemene po
litieke lijn van zijn voorganger op alle
punten zou volgen. Of dat ook inder
daad gebeuren zal, is inmiddels nog
een tweede
ITTat er intussen van Pinay geworden
tt is? De ex-premier, die burgemees
ter is van een klein plaatsje in de
buurt van Lyon, waar ook zijn leer-
looierijtje is gevestigd, is eenvoudig
naar zijn vroegere woonstee terugge
keerd om daar zijn oude bezigheden te
hervatten. Alleen voor urgente zaken
komt hij over naar Parijs om zijn plaats
tussen zijn collega-kameraden in te
nemen. Wanneer men hem in het Pa
lais Bourbon ontmoet, krijgt men altijd
enigszins de indruk, dat hij hier een
plicht vervult, die hijzelf eigenlijk eer
als een corvee beschouwt. Hij heeft
inderdaad niets van de arrivist, waar
aan vooral een Frans politicus meestal
wel even denken doet en nog minder
van een intrigant.
Of men, wat Pinay aangaat, op een
terugkeer mag rekenen? Pinay is, zo
als men zich herinnert, nogal boos ver
trokken. Hij heeft met de deur gesla
gen en gezegd, dat het geharrewar en
gekonkel van de politiek hem tot hier
zat. Maar toen een journalist hem. een
paar dagen later, toen hij weer eens
een nacht goed geslapen had, vroeg of
hij afzijdig zou blijven als de president
der republiek later weer eens een be
roep op hem zou doen, heeft Pinay toch
niet .,ja-' gezegd. Een democratie, voor
al in Frankrijk, is nu eenmaal een
groot-consument van politici en zelfs
van staatslieden, omdat ze hier nooit
heel lang achtereen op een post worden
geduld. En de roem vervliegt zo snel.
Pinay, die maanden lang dagelijks in
de kranten toegejuicht en zelfs be
wierookt werd, is men nu zeker niet
helemaal vergeten, zijn fan-mail schijnt
zelfs nog altijd zeer omvangrijk te zijn,
maar toch kan hij zich thans weer rus
tig op straat begeven, zonder door
voorbijgangers nagegaapt of zelfs op
gemerkt te worden. En in het Musée
Grévin, het beroemde Parijse museum
van wassen beelden, is zijn conterfeit-
sel zelfs al weer verwijderd en gesmol
ten ten behoeve van een ander model.
Misschien wel voor zijn opvolger René
Mayer, wanneer die in de ogen van het
publiek zich even verdienstelijk zou
gaan maken als Pinay.
Een andere vermaarde figuur uit het
vorige kabinet, Robert Schuman,
die vier en een half jaar onafgebroken
zetelde op de Quai d'Orsay voor
Frankrijk een oneindig lange termijn
was wat zijn huisvesting betreft
minder gelukkig dan Pinay. want hij
stond na de overdracht practisch op
straat. Als gedeputeerde van de pro
vincie Lotharingen bezit Schuman wel
een huis in Metz, maar in Parijs had
hij. onvoorzichtigerwijze. zgn twee
kamer-appartement al een paar jaar
geleden van de hand gedaan. Zijn
vroegere kabinetschef heeft hem nu
voorlopig onderdak verschaft in een
bescheiden flatje met twee vertrekken,
en daar zit de vader van de staal-pool
nu aan een geïmproviseerd bureau zijn
dossiers te bestuderen en zijn even
eens nog steeds omvangrijke cor
respondentie af te doen. Karakteristie
ker van uiterlijk dan Pinay, die het
type is van de doorsnee-Fransman, valt
het Schuman wat minder gemakkelijk
zich onopgemerkt onder het publiek te
begeven en zo heeft hij zijn meest ge
liefde hobby, het nasnuffelen van boe
kenstalletjes langs de Seine naar oude
uitgaven, dan ook niet meer kunnen
hervatten. Want Schuman, een zicht
baar verlegen natuur, houdt er nu een
maal niet van door de mensen op straat
te worden nagekeken. Overigens maakt
niemand onder zijn aanhangers zich er
heel veel zorgen over. dat de ambte
loze burger Robert Schuman erg lang
zonder emplooi zal moeten blijven. Men
zal hem bij een volgende gelegenheid
zo denkt men zeker wel weer
eens inviteren voor een regeringszetel
en men noemt hem zelfs als eventuele
opvolger van president Auriol, die in
December het Elysée verlaten zal.
Maar diens troon wordt door meer
deren begeerd en zo sterk zelfs dat
men nu al een zeker gedrang rond zijn
paleis kan waarnemen.
DUITSE IIULP AAN DE
ARABISCHE LANDEN
West-Duitsland heeft Egypte aan
geboden ongeveer 200 millioen Pond
te investeren op ieder gebied van na
tionaal herstel in ruil voor aankopen
van Egyptische katoen op goede voor
waarden gedurende een periode van
ongeveer 20 jaar. Onder meer zouden
de Duitsers een dam in de Ngl wil
len bouwen.
Heden zal ook een delegatie uit
Oost-Duitsland in Egypte aankomen
voor 't voeren van bespiekmgcn over
de handelsbetrekkingen tussen Egyp
te en Oost-Duitsland.
Het Amerikaanse vakverbond
C.I.O. (Congress of Industrial Organi
sations) heeft zich uitgesproken tegen
de door senator Taft voorgestelde
amendementen op de wet Taft-Hartley.
De wijzigingen worden onvoldoende ge
acht.
(Van onze Brusselse correspondent)
Dat Brussel zgn oude cachet
verliest hebben \vy reeds naar
aanleiding van de Xoord-Zuid-
verbinding geschreven. De grote
verkeersader, welke van 't Noord
station naar het Zuid werd ge
trokken door volkswijken, heeft
de hoofdstad een ander gezicht
gegev en, een meer modern, maar
ook kouder gezicht. Tal van nieu
we, grote gebouwen zijn verrezen,
zoals dat van de nationale bank.
Langs de brede asfaltwegen zal
bovendien nog een geheel nieuwe
wijk van grote administratieve
flatgebouwen verrijzen.
(Van onze Parijse correspondent.)
gXPOSITIÉS van louter affiches worden ook in Parijs maar heel
zelden georganiseerd, maar toch is dat niet de enige, laat slaan
de voornaamste reden van het succes, dat de Nederlandse schilder
Martin Engelman hier met zijn tentoonstelling oogst, die. enkel uit
reclameplaten is samengesteld en die in het „Maison des Beaux
Arts" gehouden wordt.
Een affiche voor een zeepproduel, een spoorwegmaatschappij of
een aperitief is nu eenmaal niet bestemd om in een expositiezaal te
worden opgehangen, want dc acsthetische kwaliteiten worden be
wust in dienst gesteld van een nuttig doel.
Door middel van een suggestieve
kleurwerking, een humoristische
vondst, of in het algemeen een persoon
lijke kijk op zijn onderwerp, tracht de
kunstenaar immers niet de aandacht
te vestigen op zichzelf, maar op een
artikel, dat hij aan de man of voor
al aan de vrouw moet brengen. Zijn
functie is dus eigenlijk die van een
handelsreiziger; alleen de middelen.
D
„Hans Christiaan Andersen" te
verfilmen, ziet Samuel Goldwyn
een droom in vervulling gaan, die hy
reeds jarenlang koesterde. De film is
geen getrouwe biographie van de
Deense sprookjesschrijver: dit heeft
Samuel Goldwyn ook nooit nage
streefd. In het begin 'an de film zegt
een commentator, dat deze film nóch
het leven nóch een episode uit het le
ven van deze grote schrijver weer
geeft. Er wordt echter wel in de stijl
en de geest van Andersen een mooie
geschiedenis verteld, waarvan hij zelf
de held is.
..Hans Christiaan Andersen" is de
belangrijkste film, die Samuel Gold
wyn tot nu toe vervaardigde. Daar
voor was zijn grootste film ,.De Beste
Jaren van ons Leven" (9 Oscars in
1946, nog steeds een record). Om deze
film tot stand te brengen, deinsde hg
voor niets terug, ook voor geen enkele
uitgave. Op een ogenblik, dat Holly
wood drastisch aan het bezuinigen is,
aarzelde hij niet een fortuin aan deze
film te besteden. Hij verlangde, dat
zijn film volledig de geest van Ander
sen zou weerspiegelen. Hij liet in de
loop der jaren 21 beroemde specialis
ten een scenario schrijven. Hy wees ze
allemaal af, om in 3951 het werk van
Moss Hart, de 22e proef dus, goed te
keuren.
Het verhaal dat Moss Hart schreef,
is zo eenvoudig als de verhalen van
Andersen zelf. Het speelt zich af rond
1830 in het stadje Odense.
Een jonge schoenmaker Christiaan
Andersen, wordt uit zijn geboortestad
gejaagd, omdat de kinderen liever
naar zijn sprookjes luisteren dan naai
school gaan.
Teleurgesteld gaat hij naar Kopen
hagen, waar hij een jonge ballerina
ontmoet. Hij vertelt haar allerlei ver
halen, die hij zelf verzonnen heeft.
Door een ervan is zij zo getroffen, dat
zij geïnspireerd wordt voor een ballet,
dat zij de Kleine Zeemeermin noemt.
Het ballet oogst een enorm succes.
Andersen zelf wordt tot over de oren
verliefd op de ballerina. Op :ekere dag
hoort hij. dat zij gelukkig getrouwd is
met de balletmeester. Andersen, wan
hopig doordat zgn liefde niet beant
woord wordt, geeft niets meer om zijn
succes en verlaat Kopenhagen om te
rug te gaan naar zijn geboortestad
Odense. Maar ook voor zijn stadgeno
ten is hij nu een beroemd man gewor
den en heel Odense viert feest als hij
naar zijn geboorteplaats terugkeert.
Deze film is geregisseerd door
Charles Vidor. De hoofdrollen worden
gespeeld door Danny Kaye (Ander
sen). Jeanmaire (de ballerina) en Far
ley Granger (de balletmeester). De
choreographische leiding werd toever
trouwd aan Roland Petit, terwgl
Frank Loesser acht nieuwe songs voor
de film componeerde. „Hans Christi
aan Andersen" wordt door RKO Radio
films in Nederland uitgebracht.
Een icerkfoto tijdens opnamen in de studio. Van links naar rechts:
Samuel GoldwynDanny Kay, Jeanmaire en Farley Granger.
die hij aanwendt om te overtuigen, zgn
verschillend.
Waarom Engelman zijn platen dan
toch in zo'n zaaltje exposeert? Wel.
eenvoudig om zijn naam als affiche
kunstenaar bekend te maken en zo-
Martin Engelman, een neef van de
Utrechtse dichter, is als „absoluut"
schilder begonnen; daarna hield hij zich
vooral bezig met het illustreren van
boeken en tenslotte is hij in de reclame
verzeild geraakt. Hij nam wat lessen
van de beroemde Franse publiciteits-
ontwerper en decorateur Cassandre,
maar het is opvallend en het pleit
sterk voor Engelmans persoonlijkheid
- dat er tussen beider kunst vrijwel
geen gelijkenis te ontwaren valt. Cas
sandre heeft nogal een duideJyke voor
keur voor enigszins sombere kleuren
en verouderde motieven, terwgl Engel
man daarentegen voor zijn reclame
platen het liefst een fel en helder
palet gebruikt. Zijn spirituele styl mag
men verder typisch modern noemen.
Zijn verleden als typograaf heeft in
de compositie van verscheidene platen
duidelijke sporen achtergelaten. Engel
man maakt er overigens geen geheim
van, dat er een andere drijfveer was.
die hem tot dit nieuwe .werk heeft ge
bracht: de hoop in hKVèclame-vak een
wat zekerder bestaansmogelijkheid te
vinden. Een góed reclame-ontwerper
kan altijd nog wel leven van zijn kunst.
Gemiddeld trekt Engelman één maand
uit voor het ontwerpen en uitwerken
van een enkele plaat.
De affiches van Engelman, die al
vijf jaar in Parijs woont en met een
Frangaise is getrouwd, zijn heel dui-
Een karakteristiek voorbeeld van Engelmans humor.
doende, alvorens het oog van het grote
publiek te trekken, eerst de belangstel
ling te wekken van de zakenwereld,
in wier dienst hij zich wil stellen. De
tweede merkwaardigheid van de ex
positie is dat met uitzondering van
de bekende plaat voor het festival van
Aix, waarvoor Engelman de motieven
aan oude Franse muurtapijten ontleen
de nog geen enkel van deze affiches
■erd uitgegeven. Ze zijn wel alle voor
;n bepaald product gedacht en ont-
orpen, maar geen der firma's, die er
zich voor zou moeten interesseren,
heeft de affiches reeds aangekocht,
hetzij omdat Engelmans naam nog te
weinig klank bezat dan dat hij al voor
een belangrijke opdracht in aanmer
king kon komen, hetzij omdat die
firma's deze platen nog niet hebben
gezien. Men kan namelijk in het
eclame-vak werken en zijn eigen
reclame niettemin wat verwaarloosd
hebben. En dat schijnt wel min of meer
het geval van Martin Engelman te
zijn geweest. Deze achterstand hoopt
hij met deze tentoonstelling in te lopen.
Het blijkt te lukken, want de critieken
in de Franse pers zijn unaniem bijzon
der lovend en het zou ons dan ook wel
'erbazen als enkele grote maatschap
pijen de handschoen niet spoedig op
zouden rapen, die Engelman hun met
zoveel zwier heeft toegeworpen.
delijk op het Franse publiek afge
stemd. Uit zo'n plaat voor „mon savon"
(mijn zeep) b.v. spreekt een typisch
gallische geest en humor.
De humor in de reclame is overigens
een probleem op zichzelf, aldus Engel
man. Over het algemeen richt de publi
citeit zich tot het vrouwelijk deel van
het publiek, dat nu eenmaal de meeste
inkopen doet, maar het zgn volgens
hem juist de mannen, die gevoeliger
zijn voor de effecten van de humor.
Daardoor wordt de fantasie van de
reclame-ontwerper wel enigszins aan
banden gelegd.
De affiche-kunst was te lang in de
ban van de fotografie gebleven, meent
hij. want maken geloofde met mooie
„waarheidsgetrouwe" portretten, cover-
guls en andere gestandaardiseerde pin
ups het best de aandacht van het pu
bliek voor allerlei artikelen te kunnen
boejen en te kunnen vasthouden. Maar
volgens hem is het publiek eigenlijk al
lang beu van al die „ideale" schoon
heden. De fantasie eist nu weer haar
eigen rechten op. Het is ook in deze
tak van de kunst niet de treffende ge
lijkenis. die op de duur de interesse
levend kan houden, maar enkel de ver
beelding van een kunstenaar, zijn per
soonlijk visie op een object.
Het gemoedelijke straattoneeltje van
de oude vrouwen met hun karretjes
met granelen, met caricollen (een
soort Bourgondische kreeft), fruit of
vis. die elkaar de huid vol schelden,
omdat de een één fransken goedkoper
verkoopt dan de andere, gaat verdwij
nen. Op de Grote Markt worden de
stalletjes van de bloemverkoopsters
verdrongen door de parkerende auto's
en men zal zich binnenkort naar de
Stoofstraat, waar het ventje van Brus
sel prijkt, een weg moeten banen tus
sen de op elkander gepakte wagens
door.
Een winkel van fijne kant wordt
verbouwd tot een rumoerige .Friture",
waar men goedkoop, voor 35 fis., een
bliefstuk met flatten a volonté krijgt.
Alleen aan het Noordstation en in
enkele zijstraatjes van de Nieuwstraat
houden de vrouwtjes met hun karre
tjes stand. Zij verdedigen hardnekkig
haar boterham en dat lukt nog. daar
zij natuurlijk nooit één cent belasting
betalen en haar goedje, oftewel mar-
chandisc, iedere ochtend op de Criée
de markt, waar de groenten- en fruit-
boeren hun laatste partijen kwijt wil
len, kopen.
In het prachtige finistère, het kerk
je van de Nieuwstraat, branden niet
toevallig zoveel kaarsen voor het
beeld van de Heilige Antonius, de be
schermer van de kleine mensen.
Bijbels en Psalmboeken
voor getroffenen
Duizenden getroffenen van de wa
tersnoodramp zullen zoals bekend weer
in het bezit kunnen worden gesteld van
een Bijbel-Psalmboek door de vele zen
dingen uit het land. die bij Bijbelhulp"
te Arnhem zijn ontvangen. De distri
butie van kerkboeken, waarvan de
meeste zich in uitstekende staat bevin
den. geschiedt in samenwerking met
het Ned. Bijbelgenootschap. „Bijbel
hulp" sorteert de ingekomen kerkboe
ken. waaronder zich ook huwelijks- en
kanselbijbels bevinden naar het kerk
genootschap. Het Bijbelgenootschap
voegt er een persoonlijke opdracht bij.
Ook enkele uitgevers van Bijbels in het
land hebben medewerking toegezegd.
Zij zullen nieuwe exemplaren zenden.
Een school te Joure zond reeds veertig
nieuwe exemplaren voor een getroffen
school in het rampgebied. Te Leeuwar
den is men van plan een grootscheepse
actie te houden voor de inzameling van
kerkboeken.
Spotprent op de veranderingen in
de Belgische hoofdstad
Getroffen kinderen
blijven in ons land
Het hoofdbestuur van het Nederl.
Roode Kruis heeft aan de Liga
van Roode Kruis-verenigingen te Ge-
nève getelegrafeerd diep ontroerd te
zijn door de enorme hoeveelheid van
gaven, welke van alle kanten toe
stromen. Dank zij deze bewonderens
waardige hulp is in de eerste noden
voorzien kimnen worden. Op enkele
speciale artikelen na. waarvan de Liga
op de hoogte zal worden gehouden.
Hoezeer het op prijs wordt gesteld,
kunnen aanbiedingen van individuele
hulp van artsen en verpleegkrachten
niet aanvaard worden, omdat Neder
land op het ogenblik over voldoende
personeel beschikt op dit terrein.
Talrijk zijn ook de aanbiedingen van
huisvesting en zelfs van adoptie van
kinderen. Wij zijn er erkentelijk voor,
aldus het Nederlandsche Roode Kruis,
doch geven er de voorkeur aan deze
hier te houden, onder voorbehoud er
later op terug te komen wanneer
zulks nodig is.
Sport in dienst van
Rampenfonds
Het bestuur van Rapid Wien, kam
pioen van Oostenrijk, heeft de KNVB
laten weten dat het zijn volle mede
werking" zal verlenen aan een in Neder
land te organiseren wedstrijd tegen
Rapid ten bate van het Nationaal Ram
penfonds. De voorbereidingen voor een
dergelijke ontmoeting, waarbij de mo
gelijkheid wordt overwogen een Bonds-
elftal tegen de Oostenrijkers te laten
aantreden, zijn thans gaande.
De Westduitse voetbalbond zal blij
kens een mededeling van zijn voorzitter
Conrad Sehmedes een som van 10.000
mark overmaken aan de KNVB als bij
drage voor hi-et Nationaal Rampen
fonds.
Verscheidene andere sportclubs in
West-Duitsland hebben daarnaast op
eigen initiatief gelden ingezameld die
eveneens aan het N.R.F. zullen worden
toegezonden. Zo bracht het bestuur van
de Rheydter SPV tijdens de voetbal
wedstrijd tegen Herten het bedrag van
2000 Mark bijeen.
Voetballers van Vitesse en Esca spe
len Woensdagavond tegen handbal-
ploegen zaalhandbalwedstrijden in Mu
sis Sacrum te Arnhem.
Lülgehetmann Europees
kampioen 71/2
De laatste partij van het tournooi
om het Europees kampioenschap 7VSj
te Viersen, de beslissende strijd tussen
Lütgehetmann en onze landgenoot Van
de Pol, gaf het beste spel te zien, dat
men, volgens biljartkenners, ooit in
Duitsland had gezien.
Na de leiding te hebben gehad met
200 tegen 12 hervond Van de Pol zijn
vorm en na verloop van tijd was de
Rotterdammer in het voordeel met
298 tegen 290. Toen miste Van de Pol
en kon de Duitse meester de partij uit
maken. In de nastoot kwam ook Van
de Pol op 300, maar dat was niet vol-
doende voor de titel.
Lütgehetmann 300
17
119
17.64
Van de Pol 300
17
127
17.64
De eindstand luidt:
Lütgehetmann (DU.)
15
2400
22.01
Van de Pol (Ned.)
13
2352
18.51
Van Hassel (Belg.)
12
2292
20.83
Vingerhoedt (Belg.)
10
2142
17.55
Galmiche (Fr.)
8
1767
11.02
Rudolph (Dtl.)
6
1977
12.20
Reicher (Oost.)
4
1679
12.81
Spielmann (Dtl.)
4
1551
11.23
Metz (Ned.)
0
1708
13.88
OVERIJSSEL", het jaarboek voor
cultuur en historie over 1953
weer verschenen bij de Erven J. J.
Tijl te Zwolle, en bij het lezen van de
namen, waaruit de redactie bestaat,
zal de lezer met respect denken aan
het werk van de heer W. H. Dingel-
dein uit Denekamp, die onlangs ;s
overleden en wiens heengaan voor
Twentse cultuur en geschiedenis een
groot verlies betekent. Zijn vele publi
caties, die hij het licht heeft doen zien
en zijn arbeid ten behoeve van de bi
bliotheek van het museum ..e Enschede
verdienen grote waardering. De zeven
de jaargang van dit boek ziet er, even
als de vorige jaargangen, weer ver
zorgd uit. Onder de schryvers zal elke
Overijsselaar, die op de hoogte is van
hetgeen er in zijn gewest over streek
genoten is geschreven, beleende e
vertrouwde namen tegen komen. Wat
het dialect betreft: H. Klaassen
schrijft een aardige schets m het dia
lect van N.O. Twente: het gebied van
Albergen, Tubbergcn, Vasse, Ootmar-
sum (het land van de stilte, de roman
tiek en de mystiek). Voor w!e het dia
lect kent is het een plezier te lezen.
(Van onze Amerikaanse correspond.)
Ijtigenlijk bestaat New York nog geen
J 300 jaar, want toen het stad werd
en in Februari 1653 een gemeenteraad
kreeg, heette het nog Nieuw Amster
dam.
Toen was het eigenlyk nog maar
een dorp, een dorp met 120 huizen en
800 mensen. In het museum van de
stad New York kan men goed zien
hoe het geweest is. Op de maquette,
die men daar heeft gemaakt, ziet men
op de Zuidpunt van het eiland Man
hattan het fort, de stadsherberg, dc
alleenstaande huizen met de erven er
omheen en, aan de Noordkant, de pa
lissade, die de stad naar de landzijde
afsloot. Naar die muur, naar die
„wall", is later WalJstreet genoemd.
Men weet nog precies, wie er in de
diverse huizen woonden: mensen met
goed Hollandse namen en in die stads
herberg kwam in 1653 voor het eerst
de gemeenteraad bijeen.
Uit dit Nederlandse dorp is in drie
honderd jaar een stad gegroeid met
acht millioen inwoners, een stad, die
meer stad is dan alle steden ter we
reld. Toch heeft het tot ongeveer 19U0
geduurd, alvorens hier de wolkenkrab
bers verrezen, en pas in 1904 werd de
eerste ondergrondse spoorweg geopend.
Thans rydt men voor één Amerikaans
dubbeltje van dc kust van Brooklyn
(oudtijds Breukelen) tot ver ten Noor
den van het eiland Manhattan, een af
stand van 34 km. Een New Yorker
verreist zeven en een halve dag van
ieder levensjaar in deze daverende en
ratelende „subway en de helft van
de tijd moet hij staan, of liever: han
en aan de lus. Driehonderdzeventig
duizend mensen werken in de kleding
industrie van New York. Per dag
drinkt men 5 millioen liter melk, er
is op zijn minst één radiotoestel in
ieder huis en er is In drie van de vier
huizen een televisietoestel. Er zijn
meer dan 2 millioen telefoons (meer
dan in enig land ter wereld, behalve
ln Groot Brlttannië), en er wonen een
driekwart millioen mensen, die in
het buitenland geboren zijn. In geen
stad op aarde, behalve in Rome, wo
nen meer Italianen dan in New York.
lede: 2 drie en een halve minuut wordt
er een baby geboren, iedere zes en een
halve minuut sterft er een mens. Dat
er maar één dodelijk verkeersongeluk
is in iedere vijftien uur, is beter dan
menigeen zou denken, maar dat er nog
144.300 woningen zijn zonder stro
mend water, ls iets wat men in deze
moderne stad niet zou verwachten.
H
et is goed, dat ze daar begonnen
zijn, die Hollanders op Manhattan.
Het was de stichting van een stad,
waar de menselijke samenleving een
hoogtepunt zou bereiken ln weelde,
kunst en sociaal verkeer, maar waar
velen tevens de diepten zouden ervaren
van armoede, lelijkheid en ondanks
de massa een eenzaam 'even. Dit
werd een stad van tegenstellingen,
van spanning en nervositeit, van ge
jaagd geldverdienen en vrolijk fla
neren op Fifth Avenue. Wie open staat
voor deze stad en haar bewoners be
hoeft niet eenzaam te zijn, ook al zou
hij er alleen wonen. Dc taxi-chauffeur
en de man in de drugstore praten
honderd uit. In iedere bar, ja in iedere
cafetaria, kan men lange gesprekken
hebben. En wat is het een goede stad
om tweedehands boeken te kopen. Snel
le omzet schijnt ongelofelijk belangrijk
voor iedere winkel in deze stacl en de
leus „alles moet weg" is voor New
York bijzonder typerend. Vandaar al
die boeken nog maar enkele jaren
geleden gepubliceerd voor 59, cn
zelfs voor 19 dollarcentDat men
die opruimingen juist in deze stad
vindt, ls te begrijpen: 68 procent van
alle Amerikaanse boeken worden hier
uitgegeven.
Waarom New York zo aantrekkelijk
is? Om de zeelucht en het wisselende
licht op de wolkenkrabbers, om de
Rembrandts en de Gauguins in de mu
sea. om de Franse en Mexicaanse eet
huisjes? Ja, om dat alles, maar boven
al om de New Yofkers en o.m. de in
tensiteit van hun leven.
De dialectische woordvorm is uitste
kend gekozen, al zouden wij hier en
daar wel een accent hebben geplaatst.
Henkook' goan herinnert aan de
schetsen, die destijds de heer Ten
Hoopen-uit Diepenheim schreef voor
de locale pers. Dergelijke verhalen
vormen een noodzakelijke bron voor
dialect-studie. Een goede bijdrage
wordt gevormd door die van de be
kende hoogleraar in de theologie te
Groningen, prof. dr. Lindeboom, die
schrijft over Geert Groote. Legtenberg
uit Hengelo heeft een gedicht doen
publiceren in het dialect van midden-
Twente, waarvoor we onze waarde
ring moeten uitspreken.
Een zeer lezenswaardige bijdrage ls
die van de bekende dichter Bernard
Verhoeven over „Cultuurpolitiek in
het Oosten". Verhoeven drukt er zgn
vreugde over uit, dat er de laatste
jaren een sterke opleving vait te be-
speuien in het culturele bewustzijn
van de verschillende gewesten. Er is
een frontvorming tegen wat men de
„randstad Holland" noemt.
Gelderland en Overijssel het ben met
hetzelfde probleem van heterogeniteit
te maken. Gelderland bestaat ln het
algemeen uit drie hoofddelen, die on
derling zeer uiteenlopen: Achterhoek,
Vel uwe en Betuwe. Overijssel kent zijn
Kalland en zijn Twente, geheel ver
schillend van elkander. Salland is de
naar het Westen geopende toegangs
poort, van oudsher met de Graafschap
en de gehele Veluwezoom verbinding
gevend. Gelderland en Overyssel kun
nen elkaar in culturele werkzaamheid
vinden, door eerst bruggen te slaan
tussen de verwante gebieden over de
provinciegrenzen heen, waarna ge
makkelijker verbindingswegen zouden
kunnen worden -gevonden in het eigen
gebied. Het streek-eigene hcudt niet
op voor een provinciale grens. De ste
den spelen in het cultuurbeeld van een
gewest een belangrijke rol.
Zo is voor Gelderland dc "stad
Arnhem niet enkel het historische
maar ook hel actueel centrum van
het gewest. Nijmegen is ^gen-
over Arnhem, nat by de Vlaamse
zustersteden Brugge die scone is
is tegenover Gendt die fiere. Ver
hoeven toont met statistische ge
gevens aan dat de beide provincies
Gelderland en Overijssel niet aan
de spits staan wat betreft de uit
gaven voor cultuurdeileindcn.
E11 dat terwijl zij juist om wille van
hun heterogeniteit en daardoor veel
grotere culturele passiviteit een veel
krachtiger injectie dan de meer be
voorrechte gewesten zouden behoeven.
Verhoeven bepleit een leven 1 orgaan
voor de ordening en stimulering van
de culturele activiteit. Daarvoor eigent
zich het Provinciale opbouw "gaan hel
meest, aldus Verhoeven, maar ei moet
steun komen van Rijk en Prins Bern-
hardfonds. Rijk, gemeentebe.ittiren en
province mogen de woorden van Ver
hoeven ter harte nemen! Er valt in
Overijssel nog een grote achterstand
te grote in te halen. Er m.iet
nog worden gewezen cp een belang
rijke bijdrage van Henri Th. Timmer
man over provincie en muziekcultuur
waaruit verblijdende klanken opstijgen
(uitvoering oratoria in kleine plaat
sen). Van Herman Korteling (Deven
ter) is opgenomen een goed ait-kel
over de beeldende kunst in Overgssel.
Onder de titel „Dertig woorden ge
zuiverd van de tijd" (de poëzie in
Overijssel sinds 1945) schrijft J. vos
een goede verhandeling over de be
kende Sallandse dichteres Johanna van
Buren .van wie hij ten r-pchte zegt dat
zij niet moet worden vergeleken met
Gezelle. De beschouwing over Ida
Gerhardt leest men met plezier.