Kerk in Tholen
druk bezocht
DRIE KERKDIENSTEN
Koningin: hij deze ramp
eendracht weer paraat
In sneeuw en wind ter kerke
Springvloed van
ongevaarlijk bij
16 Februari
goed weer
Rode Kruis
dankt Liga
Prinses Wilhelmina in de
Nieuwe Kerk op de Dam
Amsterdam
Pak sneeuw
in hele land
Vlucht boven 't noodgebied
bevestigt eerste indrukken
Treinstagnatie
HET VRIJE VOLK
MAANDAG 9 FEBRUARI 1953
PAGINA 5
(Van een onzer verslaggevers)
Onder de toren, waarvan de klok een week geleden zo angstig
luidde, staat de dominee van Tholen: het stadje dat gespaard
bleef op het gelijknamige eiland, dat bovenal om Stavenisse
treurt. De Hervormde kerk is vol. Zijn toehoorders zijn meren
deels vrouwen en oude mannen, want vele jongeren staan aan
de dijken ook op de ochtend van deze dag.
Er zijn Stavenissers (geëvacueerd
in Tholen) onder zijn gehoor. Dan
roept hij, de armen wijd en met iets
van triomf in zijn stem: „Wij dach
ten, dat ons niets kon gebeuren, maai
de dijken houden het niet, als het
God niet belieft!" En hij vervolgt'.
„God wilde laten zien, dat hij er óók
nog was! Wij hadden het nodig!"
Tholen is weer een echt eiland, als
voorheen. Wat waren de Brabantse
wegen, die naar het Westen leiden
op onze heenweg, veel stiller dan in
het begin der achter ons liggende
week! Het grootste vervoer was nu
dat van dood vee. Talloze open
vrachtwagens kwamen wij tegen met
stijve koeien, de poten omhoog.
's Avonds komt men in Halsteren
aan. Een reusachtig zoeklicht schijnt
horizontaal in lengterichting op de
polderweg, die naar Tholen leidt,
maar onder water staat, Dat is de
Auvergnepolder, het graf van vele
tientallen doden.
Een amphibiewagen komt door het
water aan. Op de kust vraagt men:
„Mag ik mee?" Maar het dient eerst
in het Frans gezegd, want er staan
slechts Franse militairen. De chauf
feur is een Duitser. De wagen zelf is
Amerikaans.
Daar gaat het, in het schijnsel van
de reuzenschfjnwerper, de dodenlaan
door. Kapotte huizen en boerderijen
links en rechts in het spookachtige
schijnsel. Een dood paard drijft, op
onze weg. Dat duurt een kwartier
Dan is er de brug van Tholen. wij
verheffen ons boven de waterspiegel
In het café. Zaterdagavond, heerst
een bijna opgeluchte stemming. De
reactie op een week van ellende. Fr
zitten mensen bij. die alles kwijt zijn.
familie incluis. Zij praten om de
ramp heen...
Dezelfde mensen zitten Zondagmor
gen m de kerk. Het land rouwt. Het
rouwt op zoveel .wijzen als er gods
dienstige belijdenissen en secten zijn.
In Tholen alleen zijn dat er een
kleine tien...
De predikant bidt voor hen, die
hun veerkracht hebben verloren.
Tegen een ijzige sneeuwstorm in to
gen gisteren de inwoners van het
ernstig getroffen Brabantse dorpje
Halsteren ter kerke, waar een her
denkingsdienst werd gehouden.
Het hoofdbestuur van het Neder
landse Rode Kruis heeft aan de
Liga van Rode-Kruisverenigingen te
Genève getelegrafeerd dien ontroerd
te zijn door de enorme hoeveelheid
van gaven, welke van alle kanten
toestromen.
Dank zij deze bewonderenswaardi
ge hulp is in de eerste noden voor
zien kunnen worden op enkele spe
ciale artikelen na, waarvan de Liga
op de hoogte zal gehouden worden.
Hoezeer het op prijs wordt gesteld,
kunnen aanbiedingen van indivi
duele hulp van artsen en verpleeg
krachten niet aanvaard worden, om
dat Nederland op het ogenblik over
voldoende personeel beschikt op dit
terrein.
Talrijk zijn ook de aanbiedingen
van huisvesting en zelfs van adoptie
van kinderen. Wij zijn. er erkente
lijk voor, aldus het Nederlandse Ro
de Kruis, doch geven er de voorkeur
aan deze hier te houden, onder voor
behoud er later op terug te komen
wanneer zulks nodig is. De Liga is
verzocht de Rode-Kruisverenigingen
in deze zin in te lichten.
Behalve in Tholen woonden onze verslaggevers kerkdiensten
bij in Goes en Amsterdam.
Hun indrukken
Om tien minuten voor tien waren
alle plaatsen in de kerk van Goes
bezet. Twaalfhonderd. Maar de men
sen bleven binnenstromen.
De grote kerk ran Goes, een bouw
werk uit Reformatie, slechts voor
de helft in gebruik, was gis
teren te klein. De mensen stonden.
Er werden tafels gehaald en vrou
wen en mannen gingen er op zitten:
tafels uit de consistoriekamer.
Dominee kwam op de kansel. Hij
zei, dat hij de dienst kort zou hou
den. Hij verzocht de gemeente tij
dens het collecteren de zitplaatsen te
ontruimen ten behoeve van de men
sen die stonden.
De kerkgangers zongen: uit
diepten van ellende, roep ik met
mond en hart,
Dominee las de kanselboodschap.
Vroeg daarna een minuut stilte:
„...om te gedenken..."
Het werd een minuut, die be
nauwde.
De stilte was onvolkomen: een
vrouw kon haar snikken niet, geheel
bedwingen. Een man schudde steeds
zijn hoofd heen en weer zoals men
sen in slaap bewegen als ze dromen.
Het snikken van de vrouw ging door
Prinses Wilhelmina, die de vorige te Amsterdam bii. Zij verlaat hier het
week reeds een bezoek aan Zierikzee kerkgebouw aan het einde van de
heeft gebracht, woonde gisteren de samenkomst,
herdenkingsdienst in de Nieuwe Kerk I
tot het verdween in het zingen van
de gemeente:
„...O Heer, die daar des hemels
tente spreidt,
en wat op aard' is hebt alleen
bereid...
Het schuimig woelig meer kunt
maken stille..."
Waarschijnlijk zijn er nooit in die
kerk zo veel nieuwe weduwen gelijk
aanwezig geweest, zo veel mannen,
die pas hun vrouwen hadden verlo
ren, zo veel jonge wezen.
De stem van de dominee golfde
langs de koude stenen wanden. Soms
zacht, dan uitbarstend, maar zonder
enige poging, om mooier dan nor
maal te spreken:
„In een periode van vijftien jaar
is voor de tweede maal onze wereld
in elkaar gestort... En nu heb ik al
horen zeggen, dat dit een oordeel
Gods is. Maar God betere! ik
heb de moed niet om dat te zeggen.
...Misschien ben ik wel een ver
schrikkelijke prutser als dominee,
dat ik dit niet durf te zeggen. Maar
ik doe het niet, want het klopt niet.
•De vraag blijft: waarom dan toch
dit alles, waarom? waarom?"
Zijn „waarom" bleef nagalmen.
Hij ging verder„Ik heb als een berg
tegen deze dienst opgezien... Ik weet,
dat er onder u zijn, die verslagen
daar zitten. Ik weet, dat veel ver
wacht wordt, maar ik sta hier met
mijn mond vol tanden..."
Een vrouw in de kerk viel be
wusteloos neer. Een paar mannen
droegen haar weg. De dominee zei:
„Goed, gemeente, we zullen dan pro
beren verder te gaanop dit
ogenblik stokte zijn stem in zijn
keel.
Een kind begon te huilen. Op
allerlei punten moesten mensen die
het uiterste hadden gevergd van hun
zelfbeheersing zich laten gaan.
Het gebed- waarin hij voorging,
besloot met de bede: „God in den
hemel, om Christus wille, help ons,
help ons. Amen".
Zwijgend schoven de kerkgangers
van Goes naar buiten.
Het oude kerkgebouw op de Dam
te Amsterdam was allang voor liet
begin van de oecumenische dienst
volgestroomd. Het orgel speelde een
koraal.
Door de accoorden van het instru
ment heen hoorden we weer de toon
loze stemmen van de mensen in het
noodgebied, waarnaar wij de afge
lopen week met een brok in de keel
geluisterd hadden.
Al de gebeurtenissen van een
rampzalige week kwamen in onze
herinnering terug in dat stille kerk
gebouw met zijn kaarsrechte pilaren.
Nadat prinses Wilhelmina had
plaats genomen, klonken de tonen
van -een oude psalm „De lofzang
klimt uit Zion's zalen".
Professor W. Kooiman op de kan
sel las bijbelteksten en de gemeente
zong „Heer, erbarm u onzer"; daar
na een kort gebed en schriftlezing
uit het evangelie. De gemeente zong
het aloude „O Heer die daar des
hemels tente spreidt".
Bij het zingen van de woorden
„Het schuimig woelig meer kunt
maken stille" dacht men aan Zee
land en aan de Zuidhollandse eilan
den en aan Noordwest Brabant.
De Amsterdamse predikant ds M.
Groenenberg, die in de plaats van dr
S. F. H. J. Berkelbach van dei-
Sprenkel sprak, had het woord uit
de openbaring van Johannes „En de
zee was niet meer" tot tekst ge
kozen.
„Het is geen eenvoudige taak
voor een dominee om vandaag iets
te zeggen", sprak hij. Men ver
wacht van hem dat hij de advo
caat van God speelt, dé man die
Gods daden recht moet praten.
Dat kan hij niet. Ook hij mag
zeggen dat hij het niet begrijpt,
dat hij het „waarom" van het leed
en lijden niet vermag in te zien".
En verder:
„Christus heeft de storm gestild
in deze wereld; hij wil ons behou
den. Of wij nu omkomen in de
golven of staan blijven. Dat is onze
enige zekerheid."
Professor Berkelbach deelde aan
het eind van de dienst nog mee, dat
meer dan 150 christelijke kerken in
het buitenland een boodschap heb
ben gezonden, die eindigt met de
woorden
„Veel kerken bidden tezamen met
u en God geve u een vast geloof en
een vaste eenheid in uw gezamenlijke
dienst in alle menselijke nood".
Na een kort gebed voor allen die
lijden zong men staande drie cou
pletten van het Wilhelmus.
Prinses Wilhelmina liep met ge
bogen hoofd naar de uitgang, de
dominee verliet de kansel en daarna
stroomde de kerk leeg.
Voor de mensen, die krankzinnig van
ellende zijn geworden. Voor de vader,
die zich thans verwijt, dat hij zijn
zoontje in een ogenblik van zwakheid
heeft losgelaten, daar op het dak of
in de boom.
En zegt de dominee, er was maar
zo weinig nodig geweest of ook wij
hadden aan de beker moeten drin
ken. Waren wij dan beter dan zij?
Zeker niet. Maar God toonde zijn
gramschap en hoe zou men aldus
de Tholense predikant deze niet
in verband brengen met de ontker
stening van ons vaderland?
Stil schuifelen de mensen de kerk
uit. Op de besneeuwde straten van
het stadje verschijnen uit andere
kerken en huizen andere kerkgangers.
Zij hebben strakke, vermoeide gezich
ten, allemaal. Het is zwaar het leed
te dragen. Het is bijna nog moeilijker
er iets van te begrijpen.
Geen vertragingen
in noodgebieden
In het hele land is liet afgelopen
weekend een dik pak sneeuw geval
len. De meeste provincies melden een
sneeuwlaag van acht tot tien cen
timeter. De herstelwerkzaamheden
in de getroffen gebieden hebben door
deze hui geen noemenswaardige ver
traging ondervonden.
Ook het trein- cn autoverkeer
werd, behalve in rie eerste ochtend
uren, niet gestagneerd Wel had de
D-trein die om 7 20 uur uit Amster
dam naar Parijs was vertrokken.
*.wce*uur oponthoud, toen de stoom
locomotief tussen Maarssen er.
Utrecht defect raakte.
De trein reed terug naar Maars
sen, waar op een nieuwe locomotief
uit Amsterdam werd gewacht Het
andere treinverkeer op dit baanvak
moest enkele uren lang over enkel
spoor worden geleid en ondervond
zodoende ook enige vertraging.
De Spoorwegen hadden op tal van
emplacementen ploegen sneeuwrui
mers gestationneerd, die de wissels
schoon hielden.
Ook op de belangrijkste autowe
gen was tijdig gestrooid en geruimd.
DE KONINGIN
kracht naar kruis"
zodat de busdiensten overal normaal
functionn eerden
Alleen twee auto's van de Rotter
damse brandweer, die hadden gehol
pen bij het leegpompen van de We-
vers-hdekpoldër bij 's Gravendeel
moesten zelf als sneeuwruimers fun
geren, voor zij Zondagmiddag na een
moeizame tocht weer in de kazernes
terug konden keren
MENING VAN IR A. G. MARIS:
(Van een onzer verslaggevers)
Aanvankelijk bij goed zicht, maar later in sneeuwbuien en
dichte mist heeft Zaterdagmorgen het KLM-vliegtuig de DC-6
„Prins Bernhard" rusteloos over de noodgebieden gekruist, op
dat de directeur-generaal en enkele hoofdingenieurs van de
Rijkswaterstaat, vergezeld van dr Plesman van de K.L.M. en de
heer Dellaert, directeur van Schiphol, een nieuw beeld zouden
kunnen krijgen, van de ramp die zich in het Westen van ons
land heeft voltrokken.
Veertig journalisten uit binnen- en buitenland waren hun metgezellen.
Men vloog via Schiedam, IJsselmonde, 's-Gravendeel, Moerdijk, Biesbosch en
West-Brabant naar Zeeuwsch-Vlaanderen, maar bij Terneuzen trok de zaak
potdicht en keerde de piloot terug naar Waalhaven om een gat in het dichte
luchtdek te zoeken.
Dit lukte en tenslotte werden ook
de Zeeuwse en Zuidhollandse eilan
den in ogenschouw genomen. De toe
stand bleek overal te zijn, zoals ir
A. G. Maris deze reeds Donderdag
had geschetst,
Spoedig in kaart
In het vliegtuig ging het gesprek
over niets anders dan over overstro
mingen. De directeur-generaal van
de Rijkswaterstaat ir A. G. Maris
vertelde, dat de Afsluitdijk de rand
gebieden van de Oude Zuiderzee on
getwijfeld heeft behoed voor een her
haling van de ramp van 1916,
Van de gebieden, waar de ramp
zich wèl heeft voltrokken, hoopt men
spoedig alle dijkgaten in kaart te
hebben gebracht en dan te bepalen,
hoe de volgorde van herstel zal zijn.
Ir Maris sprak enthousiast over de
grote eensgezindheid van ons volk bij
de leniging van de nood en bevorde
ring van het herstel. De vlucht beves
tigde de indruk, dat de allereerste
taak, namelijk die van het redden
van de mensen, vrijwel was afgeslo
ten. Een enkele roeiboot zag men
nog, waarmee mensen en goederen op
Goeree in veiligheid werden gebracht.
Vorst. bedenkelijk
De „Prins Bernhard" cirkelde over
een gebied, waar vorst en sneeuw
reeds een grijs-wit kleed over hadden
gespreid. Dat waren de polders. De
eilanden, met- zout water overstroomd
tekenden zich duidelijk af. De vorst
had een scherpe scheiding getrokken
tussen de gebieden mei zout- en met
zoet water overstroomd.
Ir Maris wees er bij de tocht op.
dat de moderne hulpmiddelen (ra
dio, vliegtugen, helicoptères, mobilo
foon) oorzaak waren van de redding
van meer mensen, dan bijvoorbeeld
vijftig jaar geleden het geval zou zijn
geweest.
De vorst noemde hij bedenkelijk.
Deze zal de schade ongetwijfeld ver
groten. Wanneer zich ijsschotóen
vormen zullen deze door de wmd
opgejaagd alles vernielen, dat tn
het water staat.
Het werken met droog zand voor
het herstel van de dijken kan tijdens
de vorst echter wèl doorgaan.
Geen ongerustheid
Met betrekking tot de springvloed
van 16 Februari die onder gelijke
omstandigheden hoger zou zijn dan
de vloed in de nacht van de ramp
zei ir Maris, dat het gevaar afhanke
lijk is van de windkracht. Men kan
nog steeds winterstormen verwach
ten. Bij goed weer is er géén enkele
reden tot ongerustheid.
Ten slotte deelde ir Maris op deze
vlucht ook mede. dat de Stormvloed
commissie. die in 1940 een voorlopig
rapport heeft uitgebracht en daarin
adviseerde tot verhoging .van de dij
ken. was uitgegaan van'een water
stand van 4 plus N.A.P. bij Hoek van
Holland.
De waterstand op 1 Februari was
daar nog 50 centimeter onder.
Geen verschil
Hij merkte op. dat men reeds ge
ruime tijd bezig was de dijken gelei
delijk van binnen naar buiten, dus
van het oosten naar het westen, te
verhogen. Het ligt zeker in de bedoe
ling bepaalde dijkvakken aan te pas
sen aan de voorspellingen, die de
Stormvloedcommissie in "1940 deed
Ir Maris ontkende dat er verschil
zou zijn in de kwaliteit van het dijk-
onöerhoud door Rijkswaterstaat en
lagere organen. Afsluiting van de
Nieuwe Waterweg, ter bescherming
van de Schielandse Hoge Zeedijk, is
niet wenselijk. Een betere oplossing
zou afsluiting van de Hollandse IJsel,
bij Krimpen zijn.
Een gunstige verrassing noemde ir
Maris de wijze, waarop de Hoge
Schielandse Zeedijk en de dijk van
de Krimpener Waard de aanval heb
ben doorstaan. Daardoor is een nog
groter ramp voorkomen.
Koningin Juliana heeft Zon
dagmiddag voor de Nederlandse
radiozenders de volgende rede
uitgesproken:
Landgenoten, die door de ramp ge
troffen zijt, en gij, redders en helpers
in de ruimste zin, wij staan allen vol
ontzag tegenover het grote leed, dat
ons gehele volk trof. toen een deel
daarvan een week geleden werd over
vallen door storm en vloed: tegen
over de moed, door zovelen betoond
in de nood, en tegenover de ver
schrikkingen, doorstaan door hen, die
van ons heengingen, en door hen, die
bij ons bleven met bet zware lot, dat
zij thans dragen.
Nederland Is niet alleen het kind
van de rekening geworden op het punt
van de doorbraak van zijn dijken,
maar het heeft ook als een kind het
hoogste gebod gevolgd van de naas
tenliefde, ons door Christus gegeven,
die alle leed doorleden heeft en kent.
Zelfs onze superieur ontwikkelde
techniek was machteloos de ramp op
het kritieke moment af te wenden.
Zij moest het opgeven tegenover wat
ons lot moest zijn. en dus nooit met
mensenmacht te keren is.
Maar, op het kritieke moment,
waar materiële hulp niet kon worden
aangewend, werd de geestkracht van
de mens opgeroepen. De doorbraak
van de dijken riep, daartegen in, een
springvloed op van medeleven met
elkander.
De eendracht uit de oorlogstijd was
plotseling weer paraat Dit hief ons
volk ineens op boven alle afscheidin
gen er. ieder compromis der samen
leving uit. Wij voelen er allen de wel
dadigheid van. weer samen te werken
in het streven voor een grote zaak.
en in ons enthousiasme werken we
door. zonder er op te letten of wij
moe worden of schenken weg. zonder
te letten op wat wij ons ontzeggen
Als straks de zwaarste stoot is op
gevangen. en ook het normale leven
weer een groot deel van onze aan
dacht zal vergen, dan wens ik ons
allen toe, dat we met taaie volhar
ding toch het herstel en de wederop
bouw in dezelfde geest mogen vol
brengen, met onze saamhorigheid in
het oog en voor ieder zichtbaar.
Hoe dieper de nood die zijn offers
nam, des te dieper is tevens in de
harten het beginpunt gelegd voor een
verbroedering der mensheid, wat tot
ver over de grenzen van het vader
land zijn weerklank vond.
Dit was zo bij hen die zelf getrof
fen en zelfs zeer zwaar getroffen.
werden door deze zelfde ramp, dit
was zo, nabij en ver. Uit de gehele
wereld ondervonden wij dit, in grote
dankbaarheid.
Zo kort na de ergste aller oorlogen
treft ons deze ramp, die ons echter
niet door menselijke verdorvenheid
werd aangedaan, Het raadsel van het
waarom is alleen bekend aan Hem.
die weet wanneer Hij elk van Zijn
kinderen tot zich roept, en die weet,
welke beproeving, welke kracht
meting, wij kunnen verdragen, elk
afzonderlijk en allen te zamen.
God doet thans een beroep op
onze geestelijke veerkracht en od ons
vertrouwen in Hem.
Dit lijdgn voert maar naai' één uit-
Het eten iverd onderbroken, mes en
vork kwamen stil naast de borden te
liggen in het noodziekenhuis van het
Rode Kruis te Zeist, toen de stem van
de Koningin gistermiddag uit de luid
sprekers klonk. Diep getrojten luis
terden de geëvacueerde oudjes de
wed. Schouw—Ringenberg uit. Zierik
zee (85 jaar), de wed. J. Veltman
Overbeke uit Nieuwerkerk (75 jaar)
en de 77-jarige H. Noteboomuit
Nieuwe Tonge naar de koninklijke
woorden van bemoediging
komst, zowel voor de doden als voor
de levenden, en - at is: naar de barm
hartigheid van God en waar deze
werkt in de mens. Overal waar leed
is, is zegen nabij.
Tussen Maarssen en Utrecht is
Zondagmorgen hei. treinverkeer ge
stagneerd geweest. Omstreeks acht
uur raakte de locomotief van de om
7.20- uur uit de hoofdstad vertrokken
D-trein Amsterdam—Parijs bij Maars
sen defect.
Gedurende twee uur bon daardoor
op het baanvak Maarssen—Utrecht
maar over enkel spoor worden ge
reden. De normale route van deze
D-trein gaai over Haarlem. Den
Haag, maar thans is zij als gevolg
van de ramp omgelegd via Utrecht
naar Roosendaal.
