„Waarom deze verschrikking?
vragen getroffenen
Velen komen niet klaar met het
antwoord van de dominee
3
MAANDAG 9 FEBRUARI 1953
Kaaisen in de nacht
''V'V"
K' '-.iWSs
'jat - -
Gelicht ovei Schouwen
(Van onze redacteur)
HET VALT VANDAAG DE DAG niet mee gemeente-secretaris van
Haamstede te zijn. Men mag hem gerust de uitvoerende macht van
de gemeente noemen. Hij zorgt, dat er gebeurt wat zijn burgemeester
nodig vindt. Dat is heel wat. Het dorp is meer dan vol. In de woningen
van de bevolking zitten geëvacueerden. Uit alle plaatsen van Schou
wen. Op een enkele uitzondering na heeft iedereen zijn woning wagen
wijd open gezet voor hen, die in de stormnacht alles verloren. Die
uitzondering zit in een van de grootste huizen van de gemeente. Het
klinkt verschrikkelijk, maar daar was plaats noch genegenheid, voor
wat ook. Het is ellendig, dat er zulke mensen zijn. Of de burgemeester
dan niet had kunnen vorderen? Wis en zeker. Maar zou U, als U alles
verloren had, gelukkig zijn in het huis van iemand, die zelfs nog niet
bereid is zijn wasmachine af te staan voor het reinigen van de door
weekte kleren van zóveel mensen?
Het is één van de problemen., die het
hart van de gemeente-secretaris veront
rusten. Hij heeft, als hoofd van de
brandweer, van alles te maken gehad met
reddingen wijd en zijd in het land om
Haamstede. Er zijn verschrikkelijke din
gen gebeurd. Men heeft oude mensen ge
vonden, dood hangend over de deuren
van hun bedstede.
Maar water uit de Ooster-Schelde weet
ook de bovenste randjes van bedstee
deuren te overspoelen. Geredden als Jan
Verboom en zijn vrouw, die tot het leger
der geëvacueerden behoren, hebben de
kreten der verdrinkenden gehoord tot het
water ze versmoordel Nooit zullen zij die
nacht vergeten.
Vandaag vragen de gemeentesecretaris
en vele anderen, die zich, als hij, de
voorbije week aftobden om alle leed te
lenigen af: waarom moest dat alles ge
beuren? Wat is de zin van deze verschrik
kelijke ramp en waarom trof zij wéér Zee
land, dat toch al zo van de oorlog leed?
Hebben de Duitsers het land niet onder
water gezet? En wierpen de Engelsen
geen bom op de toren van Burgh? En is
men toen ook niet naar elders gebracht?
Er is een bidstond op Haamstede ge
weest. De grote kerk was stampvol bur
gers en geëvacueerden. Het waren de
woorden van de dominee, die de harten
verontrust hebben. Die prediker had de
verklaring kant en klaar bij de hand: „de
overstroming en alles wat er mee samen
hangt, is een straf van God over de
zonde der bewoners van Schouwen en die
van alle bewoners van overstroomde ge
bieden. De Godverlating neemt hand over
hand toe, ook onder U", heeft de dominee
gezegd, „Thans rust Zijn hand zwaar op
U. Buigt U diep in het stof voor Hem".
Ernstige gezichten
De secretaris is niet de enige, die deze
verklaring niet neemt. Zijn de mensen in
Drente zoveel vromer dan die in Zeeland?
En hoeveel vromen zijn niet omgekomen
in de golven? Mensen, die alles voor de
naaste overhadden! Maar dat ene droeve
geval, dat huis én hart stijf gesloten
houdt, bleef gespaard. Met alle rijk
dommen!
Jan Verboom en zijn mede logés bij
scheppen van zand in de zandzakken, die
uit Brabant per vliegtuig naar hier ge
bracht zijn Vijftien duizend in totaal. Bij
het eerste licht trekken alle mannen er
op uit, de schoppen onder de arm. De dijk
moet dicht, wil Schouwen met verloren
Vergeten hoek
Het heeft even geduurd voor men
elders in het land, te zeer belast met zor
gen over andere streken, oog kreeg voor
Schouwen Dat is niet bemoedigend. Als
de overheid Schouwen en Duiveland geen
voorrang geeft bij het herstel van de
dijken, is het eiland reddeloos verloren.
Een zee-arm zal zich dan gaan uitstrek
ken van Brouwershaven tot Scherpen-
hoek, waar U, bij eb, het water als een
schuimende waterval uit het geper
foreerde eiland terug ziet lopen.
Toch beeft het aan Schou wen zelf niet
gelogen. Hotelhouder De Korte beeft in
de onigeluitasmaeht, toen hot nog mogelijk
was, Amsterdam opgebeld en de politie-
te-water diaair twee dingen meegedeeld;
dat het Finse schip ,,Bore 6" op het
strand zat en de opvarenden er door
drie inwoners van Burgh afgehaald wa
ren: En dat de dijken doorgebroken wa
ren en het eiland dringend hulp van
buiten nodiig had. Dat van dat schip
moest hij melden. De mare omtrent de
dijken heeft hij er eigener beweging
maar bijgedaan. Toen hij een kwartier
In Noordwelle vluchtte de bevolking aanvankelijk in de kerk, omdat die
nogal hoog staat. En toen de grootste gevaren voorbij waren haalden de
gevluchten uit hun.eigen woningen nog wat er was achtergebleven. Daartoe
behoorden ook: de hond en de kat.
de schildersbaas van Burgh verdiepen
zich maar niet in dat vraagstuk. Hun
vrouwen huilen zo'n beetje, als zij weer
denken aan de stormnacht. Sinds
de vorige week Zondag zitten
zij met zeven personen bij één fa
milie, waar toch al vijf mensen waren.
De gastheer zegt: als 't moet kan alles!
En zijn vrouw schenkt voor allen nog
eens een verse kop thee. „Er is genoeg"
zegt zij. Het is een hartelijke, moeder
lijke vrouw en zij heeft, als alle mensen
hier, een ernstig gezicht. Dat is de
schuld van de zee en van de wind,
eeuwige bedreigers van Schouwen's kust.
Ook in hen leeft de vraag van het „waar
om?" Maar ze zoeken een uitweg in het
dagelijkse werk. Het bestaat uit het
later weer wilde bellen waren de ver
bindingen verbroken.
Die activiteit is niet beloond. Als de
radaoinstallatie van de gestrande Fin er
niet geweest was, wie weet, hoe lang
het dan geduurd bad, voor men elders
in het land op de nood van Schouwen
attent gemaakt was. Nu duurde het tot
Dinsdag voor het eindelijk tot de rest
van Nederland doordrong, dat er op
Schouwen iets gebeurd moest zijn! Daar
na ging het gesmeerd Wat er gevraagd
werd kwam uit de vliegmachines val
len. Ook een hele massa, dat niet ge
vraagd werd. Brood bijvoorbeeld. De
batokers hebben voorraden genoeg. Niet
temin zijn er honderden broden uit
vliegtuigen geworpen. En in de haven
OP DEZE PLEK, bij Burghsluis,
slokte de zee de dijk in een hap Weg
en baande zich een weg over de win
terse velden van Schouwen. In één
huis, dat viak achter de dijk stond,
kwamen tien mensen om het leven.
Met een roeibootje wordt, als er niet
te veel stroom in het gat staat, de
verbinding met de overzijde van de
dijk onderhouden. Daar ligt de ha
ven van Burghsluis, waaroverheen
men evacueren moet.
van Burghsluis ligt nog een g:oot schip
met de ruimen vol oudi-bakken witte-
brcfod. Wat een energie, wat een goede
gaven voor niets!
Laat het U, lezers, niet verhinderen
un Schouwen en aan Duiveland te blij.
ven denken. Er zijn daar zoveel andere
dingen wèl nodig. Toen er een schip
van het Rode Kruis met kleren aan
kwam, is er een gejuich opgegaan. Want
de meeste evacué's hebben niets meer.
dan hetgeen zij dragen.
Het sorteren van het goed in de Land-
bouwhuieihoudschool van Haamstede is
begonnen En de dames, die er mee bezig
zijn geweest hebben een traan wegge
pinkt van vreugde en danik baarheid. Zo
veel prachtig goed is er gegeven: nieuwe
kleren, nieuwe schoenen, naeuwe La
kens, zo uit de wimkel gehaaide slopen,
kersverse handdoeken. Eén mevrouw
„Wat is ons volk rijk geworden,
sinds de HARK-inzamelingen!Mid
den in de ellende maakt zo'n uitdruk
king het hart blij.
„Wat komt U doen.
dokter?"
Over die hulpverlening aal wellicht
:ns, ais er wit-, of blauw- of roodboe
ken over deze ramp geschreven worden,
veel tot klaarheid komen. Zo b v. hoe
het mogelijk is, dat er een schip met
dokters en verpleegsters naar Wester
se houw en gevaren is en Later nog eens
complete chirurg per helicoptère is
aangevoerd, terwijl men zich over de
komst van deze helpers op het zwaar
bezoohte eiland alleen maar verbaasd
heeft „Wat komt U doen?" vroeg men
deze mensen,- die zich uit hun practijk
en dagelijkse werk losbraken. Natuur
lijk: de burgemeesters in die plaatsen
kunnen geen patiënten op bestelling
leveren, maar wat niet is kan komen,
zeker op een plekje duingirond waar
enige duizenden mensen onder zo be
narde omstandigheden bijeen.zijn. Waar
de cadavers der verdronken dieren bij
honderden tegelijk vernietigd worden en
specialistische hulp, als zij werkelijk no
dig is. per vliegtuig moet worden aange
voerd. De chirurg, de doktere en de ver
pleegsters zijn weer weggegaan. Met een
bezwaard hart. „Geef me dan ten-minste
meest ernstige patiënt mee", heeft
de dokter gevraagd.
De autoriteiten op Haamstede staan
■ersteld over zoveel wil tot helpen. „De
mensen willen merken dat ze nodig zijn.
ook al kunnen zij hier niets doen" zeg
gen zij. Ergens tussen aanslibsel en toe
wrak geslagen meubelen spoelde een
wandtekst aan; „Wester-Schouwen, dat
zal je berouwen, dat je genomen hebt
m'n vrouwe" 'stond er op. Herinnering
aan een oyde legende. Men kan slechts
hopen, dat er na het wegzenden van zo
veel belangeloos geboden hulp, niet op
nieuw aanleiding is voor die waarschu
wing!
Bij Renesse zijn de duinen. Daar kan
dan voorlopig de reis.der gevluchten.
de vlucht was
De avond is intens duister in Haam
stede, Renesse en Burgh en het grijze
waterland er om heen. Bij kaars- en pe
troleumlicht zit men bijeen, nu de zee
mét de telefoonkabels ook die van het
electrisch licht meegenomen heeft Op
het gemeentehuis doet men bij kaars
licht de zaken af. En in de Landbouw-
huishoudschool, waar de Centrale keu
ken is gevestigd voor allen, die, buiten
de eigen bewoners, op het duin-eiland
in de wijde zee vertoeven, telt men bij
dat schijnsel de uitgegeven maaltijden.
Dit zijn de moeilijkste uren voor deze
dorpen. Er is geen radio. Er zijn geen
kranten. Er er komt slechts zo nu en
dan een brief. Er is ook geen lust tot
het doen van spelen en zo zijn er de
verhalen, die steeds maar weer om het
zelfde draaien: de watersnood an de el
lende, die men doorstond. Iedere avond
opnieuw trekken de doden voorbij. Een
lange stoet van mensen, die iedereen nu
wel kent. Voor de zoveelste maal vertelt
Rik Bulthuis het verhaal van zijn weg
drijvende varkensstal en hoort men ae
geschiedenis van de moeder uit Seroos-
kerke, die, met haar twee dode kinderen
in haar armen gekneld, op de nok van
het dak zat, Toen men haar eindelijk
kwam afhalen, moest zij haar kmderer
achterlaten. Zij stierf tijdens het trans
port.
„Het is maar goed, dat we gauw er
gens anders heen gaan," zegt een der
Daar het water vlak bij de kerk stond konden de boten dicht bij „huis"
meren en daarin bracht men alle vluchtelingen over.
geëvacueerde vrouwen. „Bij alle ellen
de, die we al hebben, komt nu ook nog.
dat je elkaar gek maakt met die ver
halen".
Werkers aan de dijk
Het vale licht van de ochtend onthult
na zo'n nacht van duisternis de toestand
van de eilanden. De eb is ingetreden.
Om te verhinderen, dat er nog voedsel afgeworpen zou worden èn om zijra
dankbaarheid te tonen, schreven de geëvacueerden uit Noordwelle bij hun
vertrek een boodschap op ce stenen van het droogblijvende kerkplein. Dank U,
zo leest men onder meer
daarin, slapend, bevond. Achter de dijk
die. negen meter hoog, sinds mensen
heugenis een veilige schuts was. voelde
men zich veilig!
Dit is de plaats, waar een gezin van
tien personen in de slaap verrast werd
en omkwam.
Mateloos triest is de tocht door het
verdronken land. Zompig zijn de dijk
wegen, één weke klei-massa, een ver
loren post in een land waar de overwin
naar, het water ,de baas is. In die boer
derij woonden drie oude mensen, wier
grootste allende thans is, dat zij, bij de
overhaaste vlucht» de brillen vergaten
en sinds vorige week Zondag in een
wereld leven, nog grijzer dan zij van
nature reeds is.
ELk huis heeft hier de eigen geschie
denis van ondergang en dood, maar ook
van redding en heldhaftigheid. Want
dat al die andere mensen „er-uit" geko
men zijn, danken zij aan de mannen uit
de dorpen, die, eigen leven niet achtend,
vóór het water uitgerend zijn en op deu
ren en luiken geslagen hebben. Want
het luiden van de stormklokken drong
tot velen niet door. En wie de klokken
wél hoorden dachten, dat de kerk blijk
baar wel erg vroeg begon. Toen zij uit
hun bedden kwamen stonden zij meteen
tot hun middel in het water!
Verschillende van die waarschuwere
onbekende, plichtsgetrouwe mannen
hebben amper de weg terug kunnen
maken. Het water volgde hen op de voet.
nacht alles aan flarden geslagen werd.
Zakken uien liggen in de kleine voor
tuinen naast een dode koe. Nu plukt de
golfstroom een dakgoot mee, rukt het
dak van een schuur en voert het alle
maal af, de Oosterschelde in. Aan de
overkant van het dijkgat staat een klein,
van z'n fundament geslagen gebouw:
het gemaal voor de Burghpolder. Waar
deloos is het geworden.
Evacuatie van Noordwelle
Een van de laatste plaatsen, die in
deze buurt geëvacueerd zijn, is Noord-
Door het gat in de dijk bij Burghsluis
bruist het water naar buiten, alsof bet
door een gootsteen afvloeit. Met even
veel geweld en met dezelfde alles mee
sleurende kracht Er staat een rijtje
hurgerhuisjes op de weg naar de kleine
haven. Vernielde huisjes, waaruit men
doden heeft gehaald en waar in de storm-
het water niet komen en daar eindigde
Let wel, voorlopig, want het slot van
er nog niet
Toen men wegvoer kwam er toch nog een vliegtuig over en dat deed wat het
moest doen: het wierp benodigdheden af. Doch de geëvacueerden trachtten
met zwaaien de vlieger duidelijk te maken, dat zijn hulp hier niet meer
nodig was.
En rechts staan de woningen, die de
eerste klap van het naar binnen barsten
de water te verduren hebben gekregen-
Alleen de zijmuren staan nog en daarop
hangt het dak. Dwars door het huis sloeg
de golfstroom, voor- en achtergevel mee
nemend en alles vernietigend wat zich
weile by Renesse. Een deel van de be
volking had daar onderdak gevonden in
de dorpskerk. Het kerkplein bleef droog
en dat bleek een uitstekende plek voor
(Zie vervolg pag. 6)
