Overstroming met zout water
betekent dubbele ramp
Vierde lijst van slachtoffers
Ontzilting in Zeeland mogelijk
door 120 milliard liter regenwater
Schouwen's bodem even zout als de zee
Schadevergoeding Watersnood
OPNIEUW PLUNDERAARS
GEARRESTEERD
Sliblaag markeert drooggelopen
landerijen
MAANDAG 9 FEBRUARI 1953
PAGINA S
GEEN BLIJVENDE NADELEN
Overstroming van landbouwgronden met zoet water is in de regel al een
ramp. doch een dubbele ramp is bet. als het overstromingswater zout is.
W aarom dit zoute water zo funest is, hoe lang de gevolgen van de over
stroming duren en hoe het kwaad ten slotte bezworen wordt, is niet alge
meen bekend: het is daarom goed, nu een zo grote oppervlakte van ons
land met zout water overstroomd is, aan de speciale gevolgen daarvan een
artikel te wijden.
De schade, die bij een overstroming met zout water het eerste voelbaar
wordt, is dat de grond na het terugtrekken van het zeewater doortrokken
is met zout; heeft de overstroming met volledig zeewater plaats gevonden
en heeft de overstroming lang genoeg geduurd, dan is het water, dat dc
bodem bevat, even zout als zeewater. En dit zoutgehalte houdt de grond ook
na het uitmalen of wegvloeien van het overstromingswater. Het binnen
dringen van het zout in de bodem gaat zeer vlug; vaak is zelfs een over
stroming van enkele dagen al voldoende om dc bovenlaag een zoutgehalte
te geven, dat even hoog is als dat van het overstromingswater.
Ieder weet, dat ook planten voor haar ontwikkeling water nodig hebben en het
enige water, dat de planten in deze met zeewater overstroomde gronden aanvan
kelijk ter beschikking staat, is duszeewater. Nu zyn er wel planten, die zich
in zeewater kunnen ontwikkelen, doch met de landbouwgewassen is dit niet het
val. Dit betekent, dat op de zeer zoute gronden dus vooreerst geen landbouw
gewassen kunnen groeien. De boer kan niet zaaien en daardoor ook niet oogsten.
Zelfs als er gronden dit voorjaar tijdig genoeg droogvallen om nog ingezaaid te
kunnen worden, kan daarvan geen gebruik gemaakt worden; het zou weggooien
van zaad zijn.
landbouw behoeft de bodem niet geheel
zoutvrij te zijn. Als het zoutgehalte van
het bodemwater in de bovenlaag gedaald
is tot ruim een vijfde van dat van zee
water, kunnen sommige gewassen in
niet te droge jaren al met succes geteeld
worden. Zomergerst b.v. verdraagt een
tamelijk hoog zoutgehalte. Het is een
van de minst zoutgevoelige gewassen en
het is na de inundaties van 19441945 in
Zeeland op grote schaal verbouwd als
eerste gewas. In het thans geïnundeerde
gebied zal men de eerste tijd dan ook
zeer veel gerst op de akkers zien. Andere
gewassen, b.v. bonen, zijn zeer zout-
gevoellg en het duurt dan ook langer, eer
deze verbouwd kunnen worden
Het hangt nogal van de weersomstan
digheden af. of een gewas als zomergerst
bij een tamelijk hoog zoutgehalte kans van
slagen heeft; een koele vochtige zomer is
gunstig, een warme en droge ongunstig. Er
zit dan ook een zeker risico in. of een
gewas, dat bij een tamelijk hoog zoutge
halte wordt ingezaaid, zal slagen. Doch de
ervaring heeft geleerd, dat het beter is
bij deze inzaai enig risico te lopen dan
de zekerheid te hebben van geen oogst.
Het feit, dat er een aantal gewassen
zijn, die tamelijk wat zout kunnen ver
dragen, is van het uiterste belang voor
aie gebieden, die met brak water zijn over
stroomd. Het is wel zeker, dal de bodem
van Schouwen thans reeds even zout
als de zee zelf; aan de andere kant is
de Alblasserwaard vrijwel zoet water
binnengedrongen. Tussen deze beide
uitersten bevindt zich een brakke zone.
Er zullen hierbij gronden voorkomen,
waarvan zonder twijfel, als zij dit voor
jaar tijdig droog komen, nog een oogst
gehaald kan worden. Hoe groot deze op
pervlakte is, daarover is niets bekend.
Wel weet men vrij nauwkeurig, hoe zout
het water in de Zeeuwse en Zuid-Hol
landse stromen in normale tijden is, doch
dc storm van j.l. Zaterdag heeft zoveel
zeewater in de zeegalen gedreven, dat het
zoutgehalte van het inundatiewater onge
twijfeld hoger is dan normaal.
Ook voor deze brakke gronden geldt,
dat er dit jaar. wat de grond zelf betreft,
nog met redelijke kans op succes getracht
kan worden een oogst te halen, als het
zoutgehalte van het overstromingswater
niet meer dan ongeveer U van dat van
zeewater heeft bedragen.
Maar blijft dit zout altijd in de bodem?
Gelukkig niet. Het regenwater zakt in de
frond weg en wordt dan via de onder
grond naar de greppels, drains of sloten
afgevoerd. Op zijn weg daarheen neemt
het regenwater zout mee uit de grond; de
grond wordt uitgeloogd door het regen
water, ontzilt zoals men dat noemt. Als er
voldoende regen tot wegzakking komt,
gaat deze uitloging gelukkig tamelijk snel;
de regenval van één normale winter is
dan ruim voldoende om zoveel zout uit de
grond te logen, dat er weer landbouw
mogelijk is.
Nu valt er in de winter ongeveer 300 mm
regen, dat Is per ha 3 millioen liter; zoveel
water is dus nodig om één hectare te ont-
zilten. Voor de 40.000 ha, die in Zeeland
met zout water zün overstroomd, zou dit
neerkomen op 120 milliard liter. Dit cijfer
maakt het zonder meer duideiyk, dat het
voor de gewone landbouw ondoenlijk is,
om door aanvoer van zoet water en gieten
de grond te ontzilten. Men is dus aange
wezen op de natuur en het is onmogelijk
om dit proces te versnellen.
,.ALS ER VOLDOENDE REGEN
TOT WEGZAKKING KOMT"
Hiervóór is gezegd, dat de uitloging
tamelijk snel verloopt, als er voldoende
regen tot wegzakking komt. Deze beper
king is zeer belangrijk. „Als er voldoende
regen tot wegzakking komt", 's Zomers
valt er wel veel regen, maar deze regen
verdampt meestal eer zij tot weg2akking
komt; ieder weet, dat natte kleren in de
zamer heel snel weer droog zijn. De regen
die van half Maart tot half October valt,
draagt dan ook vrijwel niet bij tot de ont
zilting van de grond. Zelfs van een natte
Augustusmaand, zoals wij er zoveel ken
nen, moet men geen overdreven ver
wachtingen voor de ontzilting hebben. Dit
betekent dus, dat de gronden, die dit voor
jaar zeer zout boven water zullen komen,
het de hele zomer zullen blijven.
De regen moet ook dóór de grond weg
kunnen zakken. Is de grond ondoorlatend
dan dringt het regenwater niet in de
grond, doch loopt over de oppervlakte
weg naar de sloten; het regenwater komt
dan slechts oppervlakkig in aanraking met
het zout in de bodem en do uitlogende
werking is veel kleiner. Is de grond zeer
ondoorlatend. dan kan het wel twee jaar
en soms wel drie jaar duren, eer het zout
gehalte laag genoeg is geworden voor dc
landbouw. Een tweejarige ontzlltings-
periode zal veel voorkomen bij de laag ge
legen graslanden met ondoorlatende on
dergrond, die in de oudere kernen van de
Zeeuwse eilanden liggen. De ontwate
ringstoestand moet echter al bar slecht
zijn. wil na twee jaar op deze gronden
althans niet enige landbouwcultuur moge
lijk zijn.
BU goed doorlatende jonge poldergron-
den behoeft voor een zo trage ontzilting
geen vrees te bestaan; één winter, of zelfs
minder, is voldoende. Voorwaarde is ech
ter ook hier, dat het in de grond dringen
de water ook werkelijk weg kan zakken.
Zjjn dan ook dc sloten of greppels dicht-
gcspoeld, dan is het van veel belang, om
deze zo spoedig mogelijk weer open te
maken. Dit openmarken van dichtgespoel-
de sloten is don ook een van de eerste
werkzaamheden, die voor het herstel ver
richt moeten worden.
DE PLANT VERDRAAGT WEL
EEN BEETJE ZOliT
Hiervóór is al een paar maal de uit
drukking gebruikt; „als het zoutgehalte
genoeg is afgenomen om landbouw mo
gelijk te maken". Inderdaad, voor de
zal niet alleen dit voorjaar worden ge
geven, doch ook voor de zaaiperiode van
herfst 1953 en voorjaar 1954. Voor inzaai
in de herfst is een aanmerkelijk hoger
zoutgehalte toelaatbaar dan voor voor-
jaarsinzaai. Hiervoor is reeds vermeld, dat
er 's zomers weinig zout uit de grond
loogt, omdat dan vrijwel alle regenwater
verdampt. De eigenlijke ontzilting vindt
in de winter plaats. Een gewas dat in de
herfst gezaaid wordt, heeft in de loop
van de winter en vooral in het volgend
voorjaar, als het begint door te schieten,
dus met een veel lager zoutghealle te
maken dan waarbij het gezaaid werd.
Men kan daardoor in dc herfst wat mi
wagen en de brakke gronden met wat
hoger 'zoutgehalte zullen dan in de herfst
van 1953 ook, voor zover men daarop
wintergewassen wil telen, met grote kans
op goed resultaat kunnen worden inge
zaaid. Ja, na de vorige inundaties zijn in 1c
herfst wel gronden met succes ingezaaid,
die vlak onder de oppervlakte nog even
zout waren als de zee zelf. Doch alleen
onder zeer gunstige weersomstandigheden
kan een dergelijke stunt slagen. De boeren
zullen in dezen dan ook wel het advies
van de Rijkslandbouwconsuient afwachten.
Zolang de grond nog te zout is om in
te zaaien, is ef voor de boer op zijn land
weinig te doen. Leeg zal hij evenwel niet
behoeven te zitten; op erf en hof is ge
noeg op te knappen en ook de sloten zul
len vaak heel wat werk vragen. Op het
aanvankelijk kale land ontwikkelen zich
wat planten, die aangepast zijn aan de
zoute omstandigheden. Deze kunnen ver
nietigd worden; ook wordt wel eens, docli
lang niet algemeen, aangeraden om de
grond 's zomers wat te schoffelen.
Doch het werk begint volop, als de
grond ontzilt is. Voor de boer rijzen dan
van problemen ten aanzien van be
werking en bemesting; ook hierover zul
len door de Rijkslandbouwvoorlichting ie
zijner lijd richtlijnen verstrekt worden. De
buitenstaander ziet, als de landbouw weer
begonnen is, alleen aan de beperkte ge-
wassenkeuze (overwegend granen), dat
men met geen gewone landbouwgrond te
doen heeft.
ZOUTSCHADE IS NIET
ALLEEN ZOUTSCHADE
De meeste buitenstaanders denken, dat
na het verdwijnen van het zout uit de
bodem de slag gewonnen is. Dit is echter
nog in genen dele het geval, althans niet
bij die gronden die door zeer zout water
overstroomd zijn geweest. Na het eerste
cultuurjaar of soms zelfs in dit eerste
jaar, komt er n.l., of liever kwam er
vroeger nog een moeilijke periode voor
de boer: de grond, die aanvankelijk mooi
los en zeer gemakkelijk te bewerken
was. krijgt een heel slechte structuur.
In de herfst is de grond dan taai en stop-
verfachtig, terwijl hij ook ondoorlatend
wordt; er blijven grote plassen op hel
land staan. In het voorjaar droogt de
grond daarentegen steenhard op en
vormt geen mul kiembed. Hoewel deze
slechte structuur bebouwing niet onmo
gelijk maakt, rijzen er toch voor de boer
grote moeilijkheden bij de bewerking, de
kieming der gewassen cn bij de oogst
van late herfstgewaseen; de bedrijfs-
resultaten lijden hier vaak sterk onder
Deze verslechtering van de structuur kan
jaren aanhouden en zij levert buiten
gewoon veel nadeel op voor de boer. Dit
jarenlange getob maakt op de buitenstaan
der lang niet zoveel indruk als de barre
zoute onbezaaide vlakten vlak na het
droogvallen, maar in wezen is deze na
werking van de overstroming minstens
even erg als de directe zoutschade. Het is
eigenlijk een raadselachtig geval: het zout
is verdwenen en toch zijn er nog tal van
moeilijkheden. Deze fatale verslechtering
van de structuur is al lang bekend
vroegere zoutwateroverstromingen en men
gaf er wel de naam „zucht" aan. Een ver
klaring er voor had men niet, en zeker
geen geneesmiddel.
De colloidchemie, die reeds voor zoveel
onbegrepen verschijnselen een verklaring
gaf. heeft ook dit raadsel opgelost. Het
zout, dat uit het zeewater de bodem in
dringt, is niet alleen schadelijk voor de
planten, maar oefent ook een funeste in
vloed uit op de eigenschappen van de bo
dem zelf, als gevolg waarvan de hierbo-
vengenoemde moeilijkheden ontstaan. De
colloidchemie heeft ook de weg gewezen
om de kleideeltjes hun vroegere eigen- j
schappen terug te geven: als men de gron- j
den bemest met een dosis van 3 k 10 ton
oplosbare kalkverbindingen per ha, keert
de goede structuur zeer snel terug; de be
nodigde hoeveelheid hangt af van de
bodemgesteldheid en de omvang van het
kwaad. Onder deze oplosbare kalkverbin
dingen neemt het gips, dat voornamelijk
uit Frankrijk komt, een grote plaats in.
Dat de gevolgen van de overstromingen
met zout water in de winter 19441945 be
trekkelijk zo zijn meegevallen, is voor een
groot deel te danken aan de gipsbemes-
ting, die door het voortvarende werk van
de Dienst Landbouwherstel toen voor het
eerst op grote schaal is toegepast.
Gips ah wondermiddel
Men moet werkelijk eens op een perceel
gelopen hebben, dat half wel en half
niet met gips bemest is, om te voelen,
welk een wondermiddel dit gips voor met
zout water overstroomde gronden Is: op
het onbemeste gedeelte in de herfst grote
plassen, het land één moddermassa, die
aan de schoenen blijft hangen; op het be
meste gedeelte daarentegen geen plassen,
een betrekkelijk droge grond en een goede
structuur.
Ook in dit opzicht heeft men de inunda
tieperiode van 19441945 gebruikt om zo
veel mogelijk gegevens te verzamelen over
de hoeveelheden gips die nodig zijn voor 't
herstel van de grond; en de adviezen, die
de boeren zullen krijgen, zullen dan ook
nog aan juistheid hebben gewonnen, ver
geleken met vroeger.
Met deze gipsbemesting, waarvoor hon
derdduizenden tonnen gips geïmporteerd
zullen moeten worden, wordt dan ook de
tweede fase van het herstel ingeleid, die
zeer spoedig een volledige gezondmaking
van de grond ten gevolge heeft. Voor de
eerste fase, de ontzilting, is men aangewe
zen op de natuur, die men hoogstens
ondersteunen kan: gelukkig verricht zij
haar werk meestal snel. Chemie en land
bouwwetenschap hebben het mogelijk ge
maakt, om de latere gevolgen van de over
stroming met zout water zeer snel teniet
te doen. Al moet de boer een paar moei
lijke jaren doormaken, en dit is al erg ge
noeg, een blijvend nadeel levert de over
stroming met zout-water, althans voor de
grond, gelukkig niet meer op.
PROF. DR A. J. ZUUR, I.l.
DE ROL VAN DE RIJKSLAND
BOUWVOORLICHTING
Het Is voor de boeren van dit gebied
van groot belang, hoe zout de grond na het
droogvallen zal zjjn. Een van de eerste
maatregelen, die tot het herstel van dc
grond behoren, is dan ook het bepalen
van het zoutgehalte van de drooggevallen
en droog te vallen gronden. Voor dit doel
zullen in de loop van dit jaar dan ook vele
duizenden grondmonsters genomen cn
onderzocht moeten worden.
Door de vele inundaties, die in vroeger
tijd hebben plaats gevonden, en vooral
door die van de periode 1944-1945. weet
men vrij precies, bij welk zoutgehalte nog
landbouw mogelijk is. Ja het is zelfs zo.
dat door het initiatief van de Dienst
Landbouwherstel over dit punt bij cis
inundaties van 1944-1945 uitgebreide on
derzoekingen zijn verricht, juist om bij
een volgende inundatie beter gewapend
te zijn. Maar niemand had toen gedacht,
dat die kennis zo snel van belang zou zijn!
Aan de hand van het in de grond be
paalde zoutgehalte kunnen de deskundi
gen, dat zijn in dit geval de Rijksland-
bouwconsulenten. aan de boeren adviezen
geven, of inzaai dit voorjaar al dan niet
zin heeft.
Een advies over al dan niet inzaaien
Ad verten ue
Stop dat branden
op Uw maag!
Neem 'n paar Kennies.
Met een pak Rennies in huis is bran
dend maagzuur eigenlijk geen probleem
meer. Nog vóór het branden begint,
kunt ge de pijn opvangen. Eén of twee
Rennies laten smelten op de tong
dat is alles. Rennies zijn één voor één
hygiënisch verpakt; ze smaken lekker
en fris.
Districtsbureaux van schade-enquête
commissies geopend
Met. ingang van 7 Februari zijn dis
trict-bureaux van de schade-enquête
commissies geopend in de volgende
plaatsén:
Terneuzen: rayon Oost-Zééuwsch-
Vlaanderèn; Oostburg: rayon West-
Zeéuwsch-VlaanderenMiddelburg
rayon Walcheren; Goes: rayon Noord
en Zuid-Beveland; Tholen; rayon Tholen
en St Philipsland. "voorlopig gevestigd
ten kantore van de S.E.C. te Middel
burg), Bergen op Zoom: voor de ge
meenten: Ossendrecht. Woensdrecht,
Bergen op Zoom, Halsteren;
Steenbergen: gemeenten Nieuw-Vossc-
meer. Steenbergen, Dinteloord, Fijnaart.
Oud-Gastel.
Zevenbergen: gemeenten Willemstad,
Klundert, Zevenbergen, Standdaarbuiten,
Terheijd^ Hoge- en Lage Zwaluwe;
Geertruidcnberg voor het rayon; de
Langstraat ten Oosten van Hoge en Lage
Zwaluwe, de Brabantse Biesbosch cn het
Land van Heusden en Altena;
Brielle: rayon Voorne-Putten en Rozen
burg;
Middelharnis: rayon Goeree Overflak-
kee;
Oud-Bèijerland: rayon Béijerland,
Hoeksche Waard en Tiengemeten;
Dordrecht rayon eiland "an Dordrecht,
Alblasserwaard en de gemeente Zwijn-
drecht; Rotterdam (Beursgebouw Cool-
eingel) rayon: IJsselmonde (met uitzon
dering van de gemeente Zwijndrecht),
Krimpenerwaard en alle gemeenten, lig
gende ten Noorden van de Nieuwe Water
weg, Nieuwe Maas en Hollandsche IJs-
sel: Den Burg: rayon Texel (voorlopig
gevestigd ten kantore van de S E.C. te
Amsterdam Keizersgracht M3).
Deze district-bureaux zullen overgaan
tot registratie van de tengevolge van do
watersnood geleden schade aan goederen
(gebouwen, huisraad, bedrijfsuitrusting
en voorraden, grond, gewassen, levende
have. landbouwwerktuigen e.d.)
Gedupeerden dienen de schade aan te
melden op bij genoemde bureaux ver
krijgbare aangifte-formulieren.
De aangifte dient te geschieden bij het
bureau, binnen welks rayon de schade is
geleden.
Het verdient aanbeveling met het doen
van een aangifte te wachten totdat men
naar zijn woonplaats kan terugkeren cn de
omvang van de schade kan overzien.
De mogelijkheid tot het doen van aan
gifte zal openstaan tot zes maanden nadat
het betrokken gebied is drooggevallen.
Aan hen, die reeds thans teruggekeerd
zijn en daaraan dringend behoefte heb
ben, kunnen door bovengenoemde bureaux
vrijblijvende voorschotten beschik
baar worden gesteld (met uitzonde
ring voor schade aan huisraad).
Aanvragen ter verkrijging van voor
schotten kunnen zowel schriftelijk als
mondeling worden gericht tot het district
bureau, binnen welks rayon de schade i9
geleden. Men beperke echter het aanvra
gen van voorschotten zoveel mogelijk.
OOK BEELDENDE
KUNSTENAARS STEUNDEN
HET RAMPENFONDS
Aan de oproep om werken beschikbaar
te stellen voor het Nationale Rampenfonds
hebben tal van beeldende kunstenaars in
Maastricht en omgeving met buitengewone
spontaneïteit en vrijgevigheid gevolg gege
ven.
Ruim 100 schilderijen, tekeningen, etsen,
beeldhouwwerken, emails enz. werden af
gestaan cn deze uitgebreide collectie var
voortreffelijke kunststukken is Zaterdag
avond gratis geveild door notaris Gem-
meke in „Pays Bas" aan het Vrijthof te
Maastricht.
Deze eerste veiling bracht 2.000 op.
Groot aantal artikelen zich toegeëigend
De Dordtse politie heeft in het afgelo
pen weekeind een drietal mannen gear
resteerd. dat zich had schuldig gemaakt
aan plundering in de overstroomde gebie
den van Zeeland.
De eerste, de 26-jarige bouwvakarbei
der L. J. A. v. D. werd Zaterdagavond
aangehouden, toen hij van boord kwam
van de Scheveningse logger A.nthony van
Leeuwenhoek, die évacuó's uit Zierikzee
vervoerde. De man bleek in het bezit te
zijn van een groot aantal artikelen, de
kens, kleding enz., dat hij voornamelijk
van het Rode Kruis te Zierikzee had ge
roofd. Het bleek, dat hij mede-arbeiders
had aangespoord om zich ook van dekens
e.d. meester te maken, maar deze waren
op zijn schandalige voorstel niet ingegaan.
De man is ter beschikking van de officier
van Justitie in Den Haag gesteld.
Zondag werden gearresteerd de 24-jari-
ge automonteur J. T. R. uit Haalderen
(gem. Bemmel) en de 23-jarige W. J. J.
uit Nijmegen. Dezen waren in Dordt aan
gekomen aan boord van het schip De
Meeuw, dat évacué s uit Willemstad naar
Dordrecht vervoerde. De évacué's moes
ten zich laten inschrijven in het Evacua
tiebureau, dat gevestigd is in school Müh-
ring, maar dit tweetal verwijderde zich
van de groep en begaf zich naar het sta
tion. De politie achterhaalde hen daar cn
constateerde, dat ieder een zak met kle-
CONCERTEN VOOR RAMPEN-
FONDS TE MAASTRICHT
Onder bescherming van de Commissaris
der Koningin in Limburg en van mevr.
mr dr F. Houben—v. d. Ven heeft een
Maastrichts comité onder voorzitterschap
van de burgemeester Baron Michiels van
Kessenich een tweetal benefice concerten
aangekondigd en wel Maandag 9 Februari
(piano-voordracht door de Spaanse pianist
Gonzalo Voriano) en Woensdag 11 Febr.
(M.S.O. concert met medewerking van
Jean Franssen) in de Staarzaal.
De opbrengst van deze avonden, welke
resp, voorbereid en georganiseerd worden
door het Maastr. Sted. Orkest, komt ten
goede aan de slachtoffers van de waters
nood.
De Kon. Zangvereniging „Mastreechter
Staar" zal Zaterdag 14 Febr. a.s. een con
cert geven ten bate van het Nat. Rampen
fonds met medewerking van de Kon. Har
monie van Bocholtz.
ding, dekens en andere voorwerpen bu
zich had, afkomstig uit Willemstad. F.
was bovendien in het bezit van een kij
ker, die hij had los gemaakt van de hals
van een lichaam dat in Willemstad was
aangespoeld. Zij zullen beiden ter be
schikking worden gesteld van de politie
te Willemstad. De Hagenaar heeft inmid
dels een bekentenis afgelegd, doch de bei
de anderen blijven ontkennen.
Op de nationale rouwdag woonde
het Koninklijk Gezin de dienst van
de Ned. Herv. Kerk te Baarn by.
Afdamming van Holl.
IJssel-monding?
Het gevaar van de overstroming van
Zuid Holland (door breuk van de dijk
van dc Hollandse IJssel) bracht een (Am
sterdamse) vraag naar voren, of dit niet
te verminderen zou zijn door b.v. de
Nieuwe Waterweg van sluizen te voor
zien. Deze oplossing, aldus ir Maris, is
natuurlijk niet te aanvaarden een an
dere mogelijkheid zou kunnen z(jn een
afsluiting by de samenvloeiing van Hol
landse IJssel en Lek.
RONDVLUCHT BOVEN OVER
STROOMDE GEBIEDEN
(Van onze speciale verslaggever)
Met een wijde boog cirkelde de mach
tige DC fi „Prins Bemhard" van de
K.L.M. Zaterdagochtend boven de Moer-
dijkbrug. En we hadden een groot
aantal buitenlandse en Nederlandse
journalisten, de president-directeur van
de K.L.M. dr A. Plesman en ir A. G.
Maris, dir.-gen. van de Rijkswaterstaat,
alsmede enige andere waterstaatsauto
riteiten bevonden zich aan boord een
duidelijk overzicht over de toestand van
de verkeersweg en de spoorweg, die naar
de brug leiden. Gedeelten stonden nog
onder water, maar dit was reeds merk
baar gezakt.
We waren om kwart over tien gestart
van Schiphol en korte tijd later na
het passeren van de Nieuwe Waterweg
waren de eerste overstroomde lande
rijen reeds zichtbaar. Maar ook was met
een te constateren, dat enkele gedeelten
weer drooggelopen waren, al vertoonde
hot land uit de lucht een vreemde aan
blik door de grijze sliblaag, die was ach
tergebleven.
Eenzame rijen bomen markeren do on
dergelopen wegen op Putten bij Abben-
broek. dat glinsterend in het zonlicht
lag. En met ontroering realiseert men
zich verder vliegend over de getroffen
eilanden, hoevele drama's zich daar be-
1 neden hebben afgespeeld.
Sommige dorpen, ingesloten door het
water, vertonen een beeld van oneindige
verlatenheid. Geen mens, geen dier, geen
leven manifesteert zich daar meer.
Willemstad typische stervormige
vesting schijnt met een kleine, droog
gevallen landtong met de buitenwereld
verbonden. Met intense belangstelling
zoeken we uit de lucht de weg, die ons
in die stikdonkere Zondagavond, onmid
dellijk na de ramp, naar de Brabantse
plaats Dinteloord voerde en waar we
strandden bij onze poging om Fijnaart
te bereiken. Nu zweven we er zo licht
en zonder enige moeite over heen; Zon
dagavond was het een levensgevaarlijk
karwei.
We duiken dieper Zeeland in, maar
helaas, we hebben het weer niet mee.
Sneeuwbuien komen opzetten, de wol
ken hangen tot op de aarde en na enkele
minuten bijna blind gevlogen te hebben,
vindt de piloot het genoeg en gaan we
omhoog, een paar duizend meter stijgen,
totdat we „boven het weer" zijn.
Later vinden we nog een gat. duiken
er door en zien nog een glimp van
Schouwen-Duiveland, van Zierikzee. dat
we enkele dagen tevoren met zóveel
moeite bereikt hadden en ontmoeten nog
een enkele helicopter, die, langzaam
speurend rondgaat.
Na nog een blik op Stellendam en Hel-
levoetsluis, zet dan de DC 6 weer koers
naar de thuishaven, na ruim twee uur bo
ven de overstroomde gebieden gevlogen
te hebben.
Hieronder volgt de vierde niet gecontroleerde lijst van slacht
offers van de watersnoodramp. Het Ned. Rode Kruis kan in verband j
met de omstandigheden, waaronder de gegevens van deze verlieslijst
worden verzameld, niet de volledige garantie geven voor de
betrouwbaarheid. Het is dus mogelijk, dat een enkele wijziging
achteraf noodzakelijk zal blijken.
BROUWERSHAVEN
Omgekomen te Brouwershaven De
Nooyer, Janna, geb. 4. 11. 09 De Nooyer,
Janna, geb.18. 11 47 De Jonge, Neeïtje,
geb. 15. 6 49.
DRE1SCHOR
Omgekomen te Dreisehor Bal. Janne
tje, echtgenote van Moermond, Cornells,
geb. 1. 7. 1929.
GEM. DUSSEN (HANK)
Verdronken Verbeek, Cornells, geb.
11. 4. 03 te Andel, laatste adres Kortedijk
8, begraven te Raamsdonkveer d.d. 4. 2. 53
Verbeek, Martlnus, geb. 23. 9. 42 te Dus-
sen, laatste adres Kortedijk 8, lijk nog niet
gevonden Rijken, Leonardus, geb. 17. 1.
82 te Dussen, laatste adres Peerenboom
1, lijk nog niet gevonden.
DUSSEN (Bieshoscli Hank)
Van Wijk, Dirk, geb. 18. 8. 02 te Wijk
cn Aalburg, laatste adres Boerenverdriet
2, begraven in Aalburg d.d. 5. 2. 53 Van
Wijk, Elbertus Abraham, geb. 10. 8. 29 te
Eethen, laatste adres Boerenverdriet 2,
begraven tn Aalburg d.d. 5. 2. 53 Van
Wijk, Johannes Gerrit, geb. 5. 8. 37 in
Dussen, laatste adres Boerenverdriet 2,
begraven in Aalburg d.d. 5. 2. 53.
FIJN AART
Geborgen slachtoffersVan Opdorp,
Francisca Johanna Marina, gob. 7. 3. 47 te
Fijnaart. laatste adres Fijnaart D. 228
Van Opdorp, Adrianus, geb. 10. 2. 1946 te
Fijnaart. laatste adres Fijnaart D. f
Van Baggem, Georgine, geb. 1. 1 9(
Utrecht, laatste adres Fijnaart D. 166
Markus. Jacobus, geb.. 11 11. 22 te Fij
naart, laatste adres Fijnaart D. 176
Knook, Johanna, geb. 19. 5. 20 te Fij
naart, laatste adres Fijnaart D. 236.
HALSTEREN
Geïdentificeerd slachtofferRoks, Ca-
tharina M geb 5. 4. 52 te Halsteren, laat
ste adres B. 326.
HEIJNENOORD
Geïdentificeerde slachtoffers Zevenber
gen, Dirk Pieter, geb. 25. 4. 83 te Heij-
nenoord Zevenbergen, Margarelha, geb.
15. 7. 91 te Heijnenoord, laatste adres van
beiden Blaaksedljk.
KLUNDERT
Aanvulling 3e Hjst d.d. 6. 2. 53 aange
spoeld en geïdentificeerd d.d. 5. 2 .53
Zwarts, A. dpi. soldaat uit Delft. Het stof
felijk overschot is overgebracht naar het
gemeentelijk gasthuis te Zevenbergen.
LAGE ZWALUWE
Sprangers, Waltherus Wilhelmus Marie,
geb. 7. 3. 92 te Hoge cn Lage Zwaluwe,
laatste adres Groenendijk 2, begraven te
Hoge ZwaluweDingemans, Cornelia,
geb. 1. 4. 77 te Hoge en Lage Zwaluwe,
laatste adres Groenendijk 50, begraven
in Hoge Zwaluwe.
MIDDELHARNIS
Overleden slachtoffersVan Wezel,
Aren LeendertVroegindewey, Fransje
Van der Sluis, NeeltjeVis, Leendert
Vis, Tannetje Adriaantje Breeman, Hui-
berdina Kranse, Maria Netten, Hendrl-
MOERDIJK
Van Geel, Lambertus Gabriël, geb. 25.
6. 16 te Zevenbergen, laatste adres Steen
weg 4, Moerdijk, lijk nog niet gevonden.
NIEUW-V OSSEMEER
Omgekomen slachtoffers Zwijters. Ma-
rinus Johannes, geb. 9. 5. 25 te Nw Vosse-
meer, laatste adres Hoogte 65 Verbogt-
Jansen, Anna Maria Cornelia, geb. 20.
3. 73 te Nw Vossemeer, laatste adres Pel-
sendijk 336 De Klerk-Vriens. Maria, geb.
1. 1. 65 te Nw Vossemeer, laatste dres
Voorstraat 31 Van der Malen, Marijnus,
geb. 5. 12. 96 te Nw Vossemeer. laatste
adres Pelsendijk 330Ooms, Catharine
Johanna Theresia, geb. 2 3. 33 te Nw
Vossemeer, laatste adres Kade 355 Je-
roense, Leendert, geb. 2. 11. 07 te Oud-
Vossemeer, laatste adres Kortcndtjk 78
Nijssen-Van Dorst, Wilhelmina Petronellu,
geb. 17. 3. 00 te Nw Vossemeer, laatste
adresPaardenhoek 367Hellemons-
Meesters, Maria Johanna, geb.: 10. 7. 11
te Steenbergen, laatste adres Kortendijk
84 Van Geel, Johannes Adrianus, geb.
26. 8. 41 te Nw Vossemeer, laatste adres
Pelsendijk 327 Van Geel, Johanna Petro-
nella. geb. 13. 1. 44 te Nw Vossemeer,
laatste adres Pelsendijk 327 Van Geel,
Marlnus Cornells, geb. 28. 3, 46 te Nw
Vossemeer, laatste adres Pelsendijk 327
Van Geel, Cornells Ferdinand, geb. 9. 11.
48 te Nw Vossemeer, laatste adres Pel
sendijk 327 Van Geel, Petronella Johanna,
geb. 9. 11. 48 te Nw Vossemeer, laatste
adres Pelsendijk 327 Van Oorschot, Ma
ria Elisabeth, geb.23. 9. 49 te Nw Vosse
meer, laatste adres Pelsendijk 323 Van
Oorschot, Petrus Wilhelmus Maria, geb.
21. 4. 48 te Nw Vossemeer, laatste adres
Pelsendijk 323 Van Oorschot, Wilhelmus
Adrianus, geb. 18. 5. 51 te Nw Vossemeer,
laatste adres Pelsendijk 323 Meeus-Bas-
tiaanse, Carolina, geb.24. 4. 83 te Steen
bergen, laatste adres Paardenhoek 369.
NOORDGOUWE
OmgekomenVan der Have, Levina,
echtgenote van Adriaan Adriaanse geb.
18. 10. 1877.
NUMANSDORP
Geïdentificeerde slachtoffers: Bos, Maai
ke, geb. 28. 8. 49 te Numansdorp, laatste
adres Schuringsedijk WZ 112 Reedijk.
Gerrit, geb. 26. 12. 30 te Numansdorp,
laatste adres Korteboomweg 15 Kot An-
thonie, geb. 1. 4. 23 te Numansdorp, laat
ste adres Korteboomweg 13.
OUDERKERK a. d. JSSEL
Rijkaart, Geertje, geb. 2. 11. 89 te Ou
derkerk a d IJssel, laatste adres B. 189.
PAPENDRECHT
Kraal, Grietje Johanna, geb.5. 12. 51.
laatste adres Westemd 154Veth, Aart
Willem, geb. 19. 9. 06, laatste adres Plein
RAAMSDONKVEER
Pols, Josephus Adrianus, geb. 25.8.81 te
Gorlnchem, laatste adres Sandoel 41, be
graven te Raamsdonkveer d.d. 5.2.53.
SLIEDRECHT
Verdronken d.d. 1.2.53Kraayeveld,
Lena Maria, weduwe, geb. 30.11.70.
STELLENDAM
Slachtoffers Troost. Neeltje Adriana,
geb. 1911, laatste adres: Meidoornstraat 5.
Stellendam; Kuiper, Johanna Dirkje, geb.
1930, laatste adres Wijk II 17, Stellen
dam; Van der Voort-Bijdevuan, J.. 43 jaar.
afkomstig uit Georgetown, Canada; Bos
hoven. Johanna, geb. 1918. laatste adres
Voorstraat 11, Stellendam; Van Soest. Jan.
geb. 1946. laatste adresWijk II 11 te
Stellendam; Van Huizen. Maria. geb. 1921.
laatste adres Wiik II 11 te Stellendam;
Van den Berg. Maria. geb. 1895. laatste
adres Wijk II. 26 te Stellendam; Vroege,
Jantje, geb 1888. laatste adres Wijk II,
24 te Stellendam; Van Soest. Gerbrand
geb 1920. laatste adres: Wijk II. 11 te
Stellendam; Flikweert. Janna, geb. 1901,
laatste adres Wijk II, 6 te Stellendam;
Van Oostenbrugge. geb. 1911, laatste
adres Wijk II, 17 te Stellendam; Breeder-
veld, Cornelia, geb. 1931, laatste adres
Pr. Wilhelminalaan 2 te Stellendam; Bree-
derveld. Teuntje, geb. 1933. laatste adres
Pr. Wilhelminalaan 2, Stellendam; Troost-
Zwartkamp, Jacoba, geb. 1877. laatste
adres Burg. Charbonstraat 31 te Stellen
dam; Breederveld-Van Laan, Grietje, geb.
1893, laatste adres Wijk II, 5a, Stellen
dam; Van de Ree, Barend, geb. 1866. laat
ste adresMr IJman Caustraat 47. Stel
lendam.
STRIJEN
Geïdentificeerde slachtoffers: Verschoor.
Teuntje. geb. 23.11 1935 te Strijen; De Vos,
Bastiaan, geb. 17.9 1878. te 's-Gravendeel.
laatste adres Strijen, Moolhoek 111; De
Boer-Van Rijswijk, Cornelia, geb. 12.9.'86
te Hendrik-Ido-Ambacht. laatste adres
Schuringsedijk; Goud, Cornelis, geb. 6.6
1884. te Puttershoek, laatste adres Schen-
keldijk 55; Reedijk-Heita, Cornelia, geb.
9 9 1894. te Heijnenoord, laatste adres
Buitendijk 56;
Niet geïdentificeerd, doch waarschün-
ïyk omgekomen: Verschoor. Anthony, geb.
21.12.92 te Strijen. laatste adres Buiten
dijk 11; Verschoor-Engels, Elisabeth Pie-
tertje, geb. 5.9.95 te Strijen; Verrijp, Teu-
nis, geb. 2.10.96 te Strijen, laatste adres
Schenkeldijk 74; Verrijp-de Man, Jannetje
Elisabeth, geb. 10.8.93 te Hoogvliet, laatste
adres Schenkeldijk 74;
Waarschüniyk omgekomen dochter
Willempje Verrijp, geb. 24.5.33 en nog 2
dochters; Monen, Harm. geb. 26.5.80 te Hoo-
geveen. laatste adres Buitendijk 58; Mo-
nen-Diphoorn, Maria, geb. 6.3.86 te Zuid-
wolde, laatste adres Buitendijk 58; Mo
nen, Jan, geb. 23.1.18 te Strijen, laatste
adres Buitendijk 5S; Monen, Harm Ma-
rmus, geb. 2.7.22 te Strijen, laatste adres
Buitendijk 58; Slagboom. Pieter. geb. 27 9
1903 te Strijen, laatste adres Buitendijk
50; Slagboom-Herwijer, Neeltje, geb. 19.11
1907 te Strijen, laatste adres Buitendijk
50; Slagboom, Elisabeth, geb. 18.10.29 te
Klaaswaal, laatste adres Buitendijk 50;
Engels. Jacob, geb 7 1.18 te Strijen. laat
ste adres Buitendijk 52; Engels-Dekker,
Jacoba Alida, geb. 27.10.24 te Numansdorp.
laatste adres Buitendijk 52; Engels, Hen
drik Pieter. geb. 19.6.45 te Lage-Zwaluwe,
laatste adres Buitendijk 52. Engels. Dirk,
geb. 27.1.50 te Strijen. laatste adres Bui
tendijk 52; Engels, Elisabeth, geb. 31.8,51,
te Strijen. laatste adres Buitendijk 52;
Herweyer Johannes, geb. 7.8.85 te Stel
lendam. laatste adres Buitendijk 17; De
Baat, Aart, geb. 27.12.17 te Numansdorp,
laatste adres Buitendijk 17; De Baat-Her-
weyer, Elisabeth, geb. 15.4.22 te Strijen,
laatste adres: Buitendijk 17; Van der Ree.
Joost, geb 14.5.88 te Strijen, laatste adres.
Buitendijk 15; Van der Ree-Andeweg.
Geertrui, geb. 14,5.94. laatste adres Bui
tendijk 15; Van der Ree. Joost, geb 14.3 26.
laatste adres Buitendijk 15. Van der Ree,
Geertrui, geb. 7 7 34 ie Strijen. laatste
adres Buitendijk 15; Van der Ree. An-
thonia. geb. 3.8.38 te Strijen, laatste adres:
Buitendijk 15; Reedijk, Anthonie Cornelis,
geb 18.12.22 te Strijen, laatste adres Bui
tendijk 56; Van Soest-Versendaal. Petro
nella. geb. 4.6.11 te Rhoon, laatste adres
Buitendijk 62; Goud-Desnayer, Trijntje
Anna, geb. 11.4.86 te Strijen. laatste adres;
Schenkeldijk 55; Van de Merwe, Dirk, geb.
4.8.80 te Strijen. laatste adres Schenkel
dijk 44; Van de Merwe, Huigje, geb. 18.7.14
te Strijen. laatste adres Schenkeldijk 44;
Den Tuinder-Elenbaas, Maartje Maatje,
geb. 31.7.09 te Alblasserdam, laatste adres:
Schenkeldijk 62; Den Tuinder. Johanna
Martina, geb. 19 12.51 te Strijen. laatste
adres Schenkeldijk 62; Den Hartog, Flo-
ris, geb. 1.12.90 te Strijen. laatste adres
Schenkeldijk 75; Den Hartog. Margritha.
geb. 1810.16 te Strijen. laatste adres
Schenkeldijk 75; Van Dommelen. Arie
Teunis, geb. 6,9.41 te Strijen, laatste adres;
Sassedijk 4.
TERHEIJDEN (Wagenberg)
Moerenhout. Johanna M3thea Maria, ge
boren 29.10.50 te Terheijden. laatste adres:
B 329, begraven te Terheijden.
TEXEL
Omgekomen en geborgen Walsber, Sie-
bren, 23 jaar. landarbeider.
ZUIDLAND
Aanvulling op 2e lüst d.d. 5.2.53, geïden
tificeerde slachtoffers Van der Velde.
Dirk, geb. 21.7.07 te Zuidland. laatste
adresKerkweg 324: Van der Velde.
Dirkje, geb. 14.7.10 te St. Maartensdijk,
laatste adres Kerkweg 324; Van der Vel
de. Teunis. geb. 5.7.43 te Zuidland. laatste
adres; Kerkweg 324: Wolters. Pieter. geb.
2.4.91 te Zuidland. laatste adres Kerk
weg 323; Wolters-Van Seventer, Jacoba.
geb. D.2.09 te Zuidland. laatste adres
Kerkweg 323: Wolters, Geertruida Jacoba,
geb. 4.11.34 te Zuidland. laatste adres
Kerkweg 323; Wolters. Arie. geb. 11 2 37 te
Zuidland. laatste adresKerkweg 323;
Wolters. Cornelis, geb. 24.9.38 te Zuidland.
laatste adres Kerkweg 323; Wolters,
Frans. geb. 4.7.42 te Zuidland, laatste
adres Kerkweg 323; Wolters. Saarlje, ge
boren 2,12.43 te Zuidland. laatste adres
ft Wolters Pi-He- eeo 11.3.49
te Zuidland. laatste adres Kerkweg 323.
Niet-geïdentificeerde slachtoffers: Biee-
derland-Rcytenbach J laatste adres:
Kerkweg-, Van der Wel-Zosterman, M. G.,
laatste adres Raadhuisstraat 129; Van
Eersel. G laatste adres Breedeweg; Van
Eersel-Weeda. H.. laatste adres Breede
weg; twee kinderen van de familie Van
Eersel. namen nog niet bekend; Minekus,
G laatste adres Drogendijk; Minekus-
Blom. B.. laatste adres Drogendijk.
Z1JPE
Provisorisch begraven by Vluchthaven
Uyl. Cornelis. geb. 23 10.32 te Poortvliet
laatste adres Tholen, Kruithaven 7: Vaii
der Velde. Maria Aloysia. geb 12.8.34. ie
Stoppeldijk, laatste adres Vogelwaarde;
Verhoek, Johannes, ca. 43 jaar, laatste
adres Oosterland. Rijksweg.
