Niet allen komen klaar met
verklaring van Dominee
Gericht over Schouwen
Geëvacueerden staan 's morgens
8 uur klaar om zand te
schepp
En de giften blijven maar stromen...
Prins Bernhard getroffen door
moed en vasthoudendheid
In de getroffen gebieden staan
ten hoogste 200,000 woningen
DE HONGAARSE
GALEISLAAF
De Rotierdammer
Pag. 3
Maandag 9 Februari 1953
(van onze §-redacteur)
TT ET VALT vandaag de dag niet mee gemeentesecretaris van de
gemeente Haamstede te zijn. Men mag hem gerust de uitvoe
rende macht van de gemeente noemen. Hij zorgt, dat er gebeurt wat
zijn burgemeester nodig vindt. Dat is heel wat. Het dorp is meer dan
vol. In de woningen van de bevolking zitten geëvacueerden uit alle
plaatsen van Schouwen. Op een enkele uitzondering na heeft
iedereen zijn woning wagenwijd open gezet voor hen, die in de
stormnacht alles verloren. Die uitzondering zit in een van de grootste
huizen van de gemeente. Het klinkt verschrikkelijk, maar daar was
plaats noch gelegenheid, voor wat ook. Het is ellendig, dat er zulke
mensen zijn. Of de burgemeester dan niet had kunnen vorderen?
Wis en zeker. Maar zou u, als u alles verloren had gelukkig zijn ii
het huis van iemand, die zelfs nog niet bereid ig zijn wasmachine af
te staan voor het reinigen van de doorweekte kleren van zóveel
mensen
om in dit vreemde gebied te helpen.
Geloof gerust dat het een hele opgaaf is
voor een Katwijker logger, een Stavo-
rense jol, een visserman uit Vlaardingen
of uit Harderwijk om in dit woelige,
wilde water te manoeuvreren,
Zij zijn allemaal op de eerste oproep
uitgevaren en uit hun vertrouwde stro
men in deze vreemde wereld van banken
en felle watertrek terechtgekomen. Als
schipper Karssen van de V.I. 1 hebben
zij een week lang allerlei werkzaam
heden verricht: van evacué's vervoeren
af, tot het transporteren van een tele
foonambtenaar of telegrafist naar een
onbereikbaar punt toe. En uit de havens,
die zij aandeden, namen zij steeds wei
een of meer passagiers mee, die dan met
hen de thuisreis maakten. Op onze reis
waren dat Jan Klootwijk uit Zwijn-
drecht met zijn vrouw Ali Hansen,
wier ouders een boerderij hadden in de
polder bij Burgh. Hadden. Ze zitten nu
in een zomerhuisje in de Haamstedese
duinen. Vader Hansen was een van de
gelukkigen, die al hun vee redden.
Dochter en schoonzoon waren toege
sneld op het eerste bericht om hulp te
bieden. Maar dat was, als meer hulp in
Haamstede- niet nodig. „Maar je weet
nu tenminste iets", zeiden ze.
Het is één van de problemen,
die het hart van de gemeente
secretaris verontrusten. Hij heeft,
als hoofd van de brandweer van
alles te maken gehad met reddin
gen wijd en zijd in het land om
Haamstede. Er zijn verschrikke
lijke dingen gebeurd. Men heeft
oude mensen gevonden, dood han
gend over de deuren van hun
bedstede. Daarop waren zij, uit
angst voor het water, geklommen.
Vandaag vragen de gemeente
secretaris en vele anderen, die zich
als hij, de voorbije week aftobden
om alle leed te lenigen af: waar
om moest dat alles gebeuren? Wat
is de zin van deze verschrikkelijke
ramp en waarom trof zij wéér
Zeeland, dat toch al zo van de
oorlog leed? Hebben de Duitsers
het land niet onder water gezet?
En wierpen de Engelsen geen bom
op de toren van Burgh? En is men
toen ook niet naar elders gebracht?
Er is een bidstond op Haamstede
geweest. De grote kerk was stampvol
burgers en geëvacueerden. Het waren
de woorden van de dominee, die de
harten verontrust hebben. Die predi
ker had de verklaring kant en klaar
hij de hand: „de overstroming en
alles wat er mee samenhangt, is een
straf van God over de zonde der be
woners van Schouwen en die van alle
bewoners van overstroomde gebieden.
De Godverlating neemt hand over
hand toe, ook onder U", heeft de
dominee gezegd. „Thans rust Zijn
hand zwaar op U. Buigt U diep in het
stof voor Hem". 4
Ernstige gezichten
De secretaris is niet de enige, die deze
verklaring niet neemt. Zijn de mensen in
Drenthe zoveel vromer dan die in Zee
land? En hoeveel vromen zijn niet om
gekomen in de golven? Mensen, die alles
voor de naaste over hadden! Maar dat
ene droeve geval in de plaats, dat huis
én hart stijf gesloten houdt, bleef ge
spaard. Met aüe rijkdommen!
Kaarsen in de nacht
De avond is intens duister in Haam
stede, Renesse en Burgh en het grijze
waterland er om heen. Bij kaars- en
petroleumlicht zit men bijeen, nu de
zeiï, mét de telefoonkabels ook die
van het electrische licht meegenomen
heeft. Op het gemeentehuis doet men
bij kaarslicht de zaken af. En in de
Landbouwhuishoudschool, waar
Centrale keuken is gevestigd voor
allen, die, buiten de eigen bewoners
op het duin-eiland in de wijde zee
vertoeven, telt men bij dat schijnsel
de uitgegeven maaltijden.
Werkers aan de dijk
Het vale licht van de ochtend
onthult na zo'n nacht van duister
nis de toestand van de eilanden.
De eb is ingetreden Door het gat
in de dijk bij Burghsluis bruist
het water naar buiten, alsof het
door een gootsteen afvloeit. Met
evenveel geweld en met dezelfde
alles meesleurende kracht Er staat
een rijtje burgerhuisjes op de weg
naar de kleine haven. Vernielde
huisjes, waaruit men doden heeft
gehaald en waar in de stormnacht
alles aan flarden geslagen werd.
Zakken uien liggen in de kleine
voortuinen naast een dode koe. Nu
plukt de golfstroom een dakgoot
mee, rukt het dak van een schuur
en voert het allemaal af, de Ooster-
schelde in. Aan de overkant van
het dijkgat staat een klein, van z'n
fundament geslagen gebouw: het
gemaal voor de Burghpolder.
Waardeloos is het geworden.
En rechts staan de woningen, die de
eerste klap van het naar binnen bar
stende water te verduren hebben ge
kregen. Alleen de zijmuren staan nog
en daarop hangt het dak. Dwars door
het huis sloeg de golfstroom, voor- er
achtergevel meenemend en alles ver
nietigend wat zioh daarin slapend be
vond. Achter de dijk, die, negen meter
hoog, sinds mensenheugenis een veilige
schuts was, voelde men zich zo veilig!
Dit is de plek, waar een gezin van
tien personen in de slaap verrast werd
en omkwam.
Evacuatie van
Noordwelle
Een van de laatste plaatsen, die in deze
buurt geëvacueerd zijn, is Noordwelle
bij Renesse geweest. Een deel van de
bevolking had daar een onderdak gevon
den in de dorpskerk. Het kerkplein bleef
droog en dat bleek een uitstekende plek
voor vliegtuigen om er levensmiddelen
en kleren af te weipen. Bovendien had
de eb de ingeslotenen gelegenheid gege
ven van tijd tot tijd naar hun woningen
terug te keren, om er nog wat in de
koffers te pakken. Zo kon de meester
z'n kat en de schoenmaker z'n hond
redden. Vliegers uit alle meewerkende
landen hebben deze mensen van levens
middelen, kleding en andere middeler
om warm en niet ziek te worden gehol
pen. Toen zij Vrijdag jl. eindelijk verlost
werden, was de stemming in deze kerk
zeer goed. De wagenmaker kon zelfs
met krijt een woord van dank voor de
vliegers op de stenen van het kerkplein
schrijven.
Het was een model-evacuatie. Een van
de weinige. Het land is overal vol van
zóveel mateloze ellende, dat één dag in
deze streken U al ziek van verdriet
maakt.
Ontelbare gaten
Ontelbaar is het aantal gaten- dat de
dijken langs alle wateren tussen Schou
wen en Vlaanderen vertonen. Even on
telbaar als het aantal schepen, dat uit
alle landen van West-Europa naar deze
plek van de wereld gekomen is. Duitse
politieboten stomen, in kiel-linie op naar
Westerschouwen. Een Belgische politie-
boot kruist voor Zierïkzee. Voor Brui-
nisse liggen „De Hoop" en een Ned:
landse mijnenlegger. In de Krammer
varen ons Engelse landingsvaartuigen
tegemoet. De sneeuw striemt de opva
renden. Zij zijn als onze schipper Kars
sen van de visserij-inspectie en zijn
Rijks-politieloods Roggeveen uit Krimpen
aan de Lek, gekomen uit hun eigen
vaarwater, om in dit vreemde vaarwater,
Koningin per boot naar
getroffen eilanden
Koningin Juliana is vanmorgen om
half acht naar Spijkenisse op Voorne-
Putten vertrokken om te trachten van
daar uit met een boot van Waterstaat
een tocht naar verschillende eilanden
te maken. Zij was voornemens dorpen
te bezoeken, die nog niet ontruimd zijn.
Kerkcollectes voor
de slachtoffers
In de Geref. kerken van Schevenin-
gen is een totaal van ƒ15.678.69 opge
haald. In de Hervormde kerken van
Scheveningen werd een bedrag van
rond ƒ15.000 ingezameld. In de Geref.
kerken van Voorburg 5600.
De Geref. Kerk IJsselmonde bracht
2325bijeen. De R.K. Kerken in Rot
terdam ruim 120.000.
De gehele dag blijven berichten bin
nenkomen over hulpacties voor de
slachtoffers van de watersnood. Aan het
elders gemelde kunnen we nog het vol
gende toevoegen.
In de R.-K. kerken van Dordrecht is
gisteren in totaal 9520 gecollecteerd.
In Djakarta is aan bijdragen ontvan
gen meer dan 136.000 en in Bandoeng
74.300. Dagelijks gaan met de K.L.M.
honderden kilo's goederen naar Neder
land. Het Indonesische Rode Kruis wil,
in overleg met de Indonesische regering,
koffie, thee, suiker e.d. zenden.
De Christelijke Middenstandsbond zal
een actie ondernemen voor getroffen
standgenoten. De Bond van Chr. Bak
kerspatroons heeft als richtsnoer aan
bevolen dat elke bakker ten minste de
waarde van een baaltje bloem schenkt.
Het Vacantiefonds voor de Land
bouw schenkt 100.000. De inzame
ling in Arnhem is nu al tot 719.000
opgelopen. Wassenaar adopteert Ab-
benbroek op Putten en schenkt
25.000. Een Haagse firma heeft een
compleet uitgeruste ziekenauto, zes
motorrijwielen en twaalf electrische
naaimachines geschonken, ter waarde
van 23.250. Het militaire personeel
van de vliegbasis Twenthe bracht
2500 bijeen. Indonesische bedienden
van de Oranje 500.
In Indonesië is het totale bedrag
Nederl. Rode Kruis
betuigt dank
Het hoofdbestuur van het Nederland
se Rode Kruis heeft de liga van Rode
Kruisverenigingen te Genève getelegra
feerd diep ontroerd te zijn door de
enorme hoeveelheid van gaven, welke
van alle kanten toestromen. Dank zij
deze bewonderenswaardige hulp is in
eerste noden voorzien kunnen
op enkele speciale artikelen na,
van de liga op de hoogte zal
gehouden. Hoezeer het op prijs
gesteld, kunnen aanbiedingen van indi
viduele hulp van artsen en verpleeg
krachten niet aanvaard worden, omdat
Nederland op het ogenblik over voldoen
de personeel beschikt op dit terrein. Tal
rijk zijn ook de aanbiedingen van huis
vesting en zelfs adoptie van kinderen.
„Wij zijn er erkentelijk voor, aldus het
Nederlandse Rode Kruis, doch geven er
de voorkeur aan deze hier te houden,
onder voorbehoud er later op terug te
komen wanneer zulks nodig is". De li
ga is verzocht de Rode Kruisverenigin.
gen in deze zin in te lichten.
Koninklijke hulp
H. M. de Koningin heeft in de afge
lopen week voor de hulpverlening in
de ruimste zin ter beschikking gesteld:
De Koninklijke stallen en het huis
Lange Voorhout 16 als opslagruimten
etc. voor het Roode Kruis, zwaar rol
lend materieel voor veevervoer, de
stallen op de landgoederen voor het
onderbrengen van geëvacueerd vee, en
ruimten in het paleis Noordeinde
voor opslag etc. van goederen.
Indien dat wenselijk zal blijken, zal
het paleis 't Loo ter beschikking wor
den gesteld voor huisvesting van eva-
H.M. de Koningin
naar Texel
H. M. de Koningin zal deze week
weder enige bezoeken aan de nood-
gebieden brengen. De Koningin zal
daarbij ook Texel bezoeken.
IfERKGANG te Tholen. Even zijn
ze van de dijk weggelopen om
met de gemeente samen te bidden
en te zingen.
T\E prinsessen Beatrix en Irene
brachten Zaterdag een bezoek
aan enkele evacuatie-centra in de
provincie Utrecht. Corrie Kesteloo
was dolgelukkig met het speelgoed
beertje, dat prinses Beatrix haar gaf.
Al haar speelgoed thuis werd met
al het andere huisraad door de vloed
op Schouwen verzwolgen.
Aantal slachtoffers
gestegen tot 1395
Het aantal genoteerde slachtoffers
bedroeg hedenmorgen om 12.00 uur
1395. De specificatie luidde als volgt:
Abbenbroek 1, Brandwijk 2, Brou
wershaven 3, Bruinisse 1, Burgsluis
10, Capelle 3, Dinteloord 3, Dreisclior
15, Dordrecht 3, Dussen 6, Fijnaart 80,
Geersdijk 1, Goesesas (aangespoeld
van elders) 7, 's-Gravendeel 57, Hal
steren 23, Hellevoetsluis 5, Heynen-
oord 2, Nieuwendïjk 3, Heijningen 25,
Hoedekenskerke 1, Hondsbossezeewe-
ring 1, Hontenisse 8, Kerkwerve 3,
Klundert 13, Kortgene 40, Kraböen-
dijke 5, Krimpen a/d IJsel 4, Kruinin-
gen 27, St. Maartensdijk 4, Middelhar-
nis 16, Maassluis 1, Moerdijk 13, Nieu-
werkerk (Ouderkerk) 16, Nieuwe
Tonge 87, Nieuw Vossemeer 50, Noord
Gouwe 1, Numansdorp 67, Oosterland
40, Ooster-Schelde (aangespoeld van
elders) 4, Ossenisse 1, Ouddorp 1,
Ouderkerk a/d IJsel 2, Oudelande 4,
Oude Tonge 300, Papendrecht 2. Poor-
tugaal 7, Sint Philipsland 9, Raams-
donkveer 2, Rilland Bath 6, Rotter
dam 1, Serooskerke 15, Stavenisse 200,
Steenbergen 13, Stellendam 27, Slie-
dracht 1, Stormpolder 6, Strijen 42,
Temeuzen 2, Texel 5, Tiengemeten 2,
Veere 2, Vlïssingen 3, Wagenberg 1,
"Willemstad 2, Wissekerke 1, Wolfaarts-
dijk 9, Ierseke (aangespoeld vaH el
ders) 10, Rhoon 3, Zaamslag 1, Zierik-
zee 17, Zijpe (aangespoeld van elders)
3, Zevenbergen 7. Zuidland 37.
Zij mogen het houden
Door het Rode Kruis verstrekte bed
den, dekens en matrassen en bedde-
goed blijven eigendom van de geëva-
presteerd. Hij herdacht de heldhaftige
strijd van de zwoegende dorpelingen in
het noodgebied zelf. van de toegesnelde
particulieren en studenten, de Duw-
arbeiders, vissers, schippers, vrachtrij
ders en de stille werkers, die het dag
en nacht op hun posten hebben uitge
houden, om slachtoffers te redden en
groter leed te voorkomen.
Derde dag in de nood-
gebieden
Voor de derde achtereenvolgende dag
heeft Z.K.H. Prins Bernhard Zaterdag
bezoek gebracht aan de getroffen
gebieden. Hij steeg ie Soesidijlc op en
landde kort daarna in een polder bij
Zonnemaïre. Vandaar staple hij over op
in een helicopter, die hem naar Dirlcs-
land bracht. Daar sprak hij met voorbij
trekkende evacué's. Daarna bezocht de
Prins Herkingen, Middelharnis, Melis-
sant, Stellendam, Goedereede, Zijpe.
Bruinisse, Oollgensplaal en Willemstad.
In al deze plaatsen sprak de Prins lang
durig met de burgemeesters en de be
volking. Wat hem het meest opviel, was
'dige stemming van de be-'(
de wilskracht waarmee hei(
herstel" van de dijken is ter hand ge
nomen.
In Willemstad ontmoette de Prins de
commissaris van de Koningin in Noord-
Brabant. prof. dr J. E. de Quay. De
Prins kwam met een sportvliegtuig, dat deien dat zij een vacantiedag wensen
hij m een van ae weilanden bU de stad nn tA r>A hliiven
neerzette. Met een helicopter vloog hij
Landbouw-arbeiders
geven vacantiedag
De Stichting voor de Landbouw
- heeft alle losse en vaste arbeiders in
de voorbeeldige stemming van de £e" de agrarische bedrijfstakken geadvi-
volking de w.l.kr.cht n» k?'.seerd de waarde van ién vlcantiedag
ter beschikking te stellen van het
Nationaal Rampenfonds.
Bedoelde arbeiders kunnen dan
aan de betrokken werkgevers mee-
door naar Willemstad. Nadat enkele
punten in deze stad waren bezocht, sprak
de Prins de bevolking voor het raad
huis toé.
Om kwart voor vijf landde de Prins
op Ypenburg. Daarna woonde hij weel
een vergadering bij van het Nationaal
Rampenfonds. Tenslotte ging hij naar
het gebouw van de regeringsvoorlich
tingsdienst, waar hij een aantal verzoè-
ken van burgemeesters der bezochte
plaatsen aan de berichtendienst doorgaf.
Bezoeken "gaan door
In een rede, die hij Zaterdagavond f
voor de radio hield, zei de Prins: „Ik
geloof dat ik nu zo ongeveer iedere van
de zwaarst getroffen steden en dorpen
op Schouwen en DuivelancL, Goeree en
Overflakkee. Tholen en een enkele plaats
in West-Brabant heb gezien en mij van
alles op de hoogte heb laten stellen. Van
af Maandag zal ik doorgaan met mijn
bezoeken in West-Brabant en de overige
Zuidhollandse en Zeeuwse rampgebieden.
Daarna zal ik de getroffen Wadden
eilanden gaan zien. De Prins verklaarde
vooral getroffen te zijn door de vast
beraden moed en de taaie vasthoudend
heid van iedereen. Hij was diep onder
op te nemen. De arbeiders blijven
echter aan het werk en verzoeken
hun werkgever het bedrag, waarop zij
recht hebben, aan het fonds af te
dragen.
Men acht het wenselijk, dit bedrag,
dat uiteraard voor velen verschillend
is, af te ronden tot tien gulden.
Losse arbeiders worden in de gele
genheid gesteld, vacantiebonnen voor
één dag in te wisselen bij de pen
ningmeesters van de landarbeiders
bonden. tussen 11 en 18 Februari.
cueerden, evenals het aan hen ver- |de indruk gekomen van hetgeen er aan
strekte geld. reddingswerk pp elk gebied was
Schaden beneden 1000 volledig vergoed
(Van onze parlementsredacteur) J
Decentralisatie
Soms hoort men getallen noemen overl
getroffen woningen in de geteisterde j Wederopbouw is gereed, zijn appara-
g gebieden, die omstreeks de 500.000 liggen. tuur voUedig in te schakelen. Een geluk
Van, departement van Wederopbouw hierbjj is_ dat zoveel mogelijk kan wor.
en Volkshuisvesting vernemen wfl, dat,den voortgebouwd op de bestaande or-
dit onmogelijk het geval kan zijn. Ge-1 ganisatie van de woningbouw. Het
heel Nederland telt twee milUoen wo-|spreekt vanzelf dat de getroffen gebie-
ningen, waarvan er m de getroffen gebie- den bij het WOningbeleid met voorrang
en hoogstens 200.000 staan. En van deze zuUen worden behandeld. Men streeft
0.000 staan. En van deze
woningen zijn er gelukkig nog ver
scheidene, die geen of zeer weinig schade
j hebben geleden.
f«g|f Er wordt hard gewerkt aan het ter
■msBB hand nemen van het herstel van onroe
rende goederen. De schaderegeling voor
woningen is natuurlijk, evenmin als die
voor landbouwschade, los te zien van de
komende algemene regeling op de voet
de wet op de materiële oorlogs
schade.
Het schijnt in de bedoelinng te liggen,
schaden beneden f 1000.na controle
j zonder meer geheel te vergoeden (met
een minimum uiteraard). Een andere
er naar. de zaken zo eenvoudig mogelijk
te houden, zodat niet alle aangelegen
heden over Den Haag zullen behoeven
te lopen. De opzet is, dat de gemeente
lijke technische diensten, zo nodig met
geleend personeel versterkt, in eerste
instantie aan het werk gaan. Bijzondere
moeilijkheden kunnen zich voordoen,
wanneer bepaalde dorpskernen zijn ge
troffen. Het is dan mogelijk, dat èen
nieuw opbouwplan moet worden samen
gesteld. Overigens worden de gemeenten,
de woningbouwverenigingen en de par
ticuliere bouwers op normale wijze in
geschakeld. Bij de goedkeuring zullen
regeling wordt getroffen voor schaden ongetwijfeld de provinciale diensten
I beneden f 3000.—. Waarschijnlijk zal ivoor de Wederopbouw een bepaalde rol
j hiervoor een bepaald percentage worden gaan spelen, terwijl voor de kleinere
vastgesteld. Voor nog grotere schade
moet weer een andere regeling worden
(ontworpen. Het ambtelijk overleg hier-
I over is in volle gang. Daarnaast moeten
regelingen getroffen worden voor ka-
I pitaals- en bedrijfsschade.
schaden de schade-enquête-commissies
(waarvan er vijftien zijn opgericht),
waarbij deskundigen van Wederopbouw
en van Landbouwherstel zijn gedeta
cheerd, vele zaken zullen kunnen af
doen.
20
van 300.000 reeds ver overschreden.
De BPM-ers in Zuid-Sumatra hebben
meer dan 20.000 gegeven en er zijn
tientallen van zulke voorbeelden van
het Ned. personeel van bedrijven en
firma's. Een importeur van papier en
twee drukkerijen geven in grote op
lage een gedenkboek uit. Een officiële
herdenkingsavond is in voorbereiding.
Overal worden inzamelingen gehou
den. Ook Indonesische maatschappijen
hebben grote bedragen geschonken.
In Italië is al een half milliard lire
1.200.000) bijeen.
Ontroerende brieven en telegram
men van vluchtelingen-vestigingen
in West-Duitsland en Oostenrijk zijn
in Nederland ontvangen. In ver
scheidene kampen zijn bidstonden
voor behoud en herstel van Neder
land gehouden. In andere kampen
worden inzamelingen gehouden...
De firma P. Meyer te Oslo. die onder
de naam Meyer line een dienst onder
houdt tussen Rotterdam en andere
havens, heeft 10.000 geschonken. In
de drie Bata-schoenfabrieken in Frank
rijk zal het personeel (4000 man) een
uur overwerken t. b. v. de slachtoffers.
In Suriname is nu 220.000 Ned. cert,
bijeen. Een motie werd aangenomen
waarin de wenselijkheid wordt uitge
sproken dat de Landsregering 100.000
schenkt.
„Ik kan dat allemaal niet volgen", zei de
vrouw. „Een bijbel heb ik niet ik weet al
leen, wat ik in het sei-moen hoor. En daar houd
ik me bij. Maar dat het érg is voor jullie dat
van je vader dat begrijp ik."
Ze had medelijden met de jonge man voor
haar; met zijn moeder, ver weg... Aan haar zou
het niet liggen, als haar man voor sinjeur Aczél
niet deed, dat hij kon.
Haar man deed wat hij kon voor sinjeur Aczél.
's Avonds al kreeg Lajos antwoord van vader: de
gevangenisbewaarder kwam het zelf brengen.
Nee, binnen kwam hij niet daar had hij geen
tijd voor. Hier was een briefje.
De man haalde een opgevouwen papiertje uit
zijn wambuis; reikte het aan Lajos; ging toen...
En geen van beide zag de in een mantel gewik
kelde gestalte, die in de schaduw van de huizen
aan de overkant hen had bespied. Die in de scha
duw blééf tot de bewaker de weg naar huis had
ingeslagen en Lajos de deur had gesloten. Die
toen voorzichtig nog te voorschijn kwam en
zich met stille stap verwijderde.
«Ml HOOFDSTUK IX.
Het plan.
Lajos had zijn oom verteld van zijn kennis
making met één van de gevangeniswachters
had hem ook verteld, dat die wachter een bi'iefje
aan Vader zou in handen spelen.
Thomas was met het gebeurde wél ingenomen
geweest, al had hij zijn neef toch op het hart
gedrukt voorzichtig te wezen.
„Dat zal ik," had Lajos beloofd en nu er
een antwoord op zijn briefje was gebracht bleek,
meende hij, dat de gevangenbewaarder te ver
trouwen was.
„Het is de vraag, hoe ver," vond Thomas
voorzichtig. Hij ging niet dadelijk op dit ant
woord door: alle drie, de mannen en Maria, wa-
DOOR
H. te Merwe
ren té vei-langend om te weten wat Lajos' va
der schreef.
Dat was weinig. Dat was belangrijk.
Hoe hij behandeld werd: streng en hard. Met
wie hij zijn kerkerkot deelde: met Ambrus To-
keli, één van de predikanten uit Buda.
„Dat is onze dominee," zei Maria. De ande
ren gaven daar geen van beiden weerwoord op
het briefje had hun volle aandacht.
„Onze cel ligt aan de achterkant van het ge
bouw, als ik me aan de tralies van het raamp
je ophijs, kan ik bomen zien."
Dat was belangrijk.
„Wanneer ik voor de rechters moet verschij
nen weet ik niet. Dat hoor je pas, als je ge
haald wordt, zegt Tokeli. Die is al een paar
maal ondervraagd. Hij denkt, dat zijn von
nis niet lang meer op zich zal laten wachten. Ver
moedelijk de galeien."
Dat was ook belangrijk. Vooral merkte Tho
mas op omdat er haast nooit één gevange
ne naar de galeien werd gebracht. Daar wachtten
ze meestal mee, tot er een hele groep veroor
deelden bij elkaar was. En als dominee Tokeli
tot de galeistraf werd veroordeeld, kon je ver
wachten, dat de andere predikanten eenzelfde
vonnis zouden krijgen.
Lajos legde het briefje neer en keek somber
voor zich uit. Zijn oom nam het papiertje las
het nog eens over wierp het toen in het vuur.
„We kunnen niet voorzichtig genoeg zijn," zei
hij.
„Als we wat voor Vader willen doen..." Hij
maakte zijn zin niet af. Dat hoefde ook niet:
zijn oom begreep hem. Ja, als ze wat wilden doen,
moesten ze niet lang wachten. Want hoe gauw,
hoe onverwacht gauw misschien, kon het vonnis
niet komen! Maar wat zouden ze kunnen doen?
Ze overlegden ernstig en zorgvuldig.
Tot laat in de avond.
Toen Lajos de volgende dag zijn „vriend", de
gevangenbewaarder, opzocht, trof hij hem niet
thuis. Maar de vrouw beloofde, haar man het
briefje te zullen geven, dat Lajos kwam bren
gen. En dan kreeg de vader van sinjeur Aczél
het zo gauw mogelijk in handen. Daar kon hij
van op aan; haar man zou er zeker voor zor
gen.
(Wordt vervolgd)
Toch is het zo!
(260) Van de oude slrandwal die
vele duizenden jaren vóór onze
jaartelling voor ome Wesfkusf
werd opgeworpen en waarbinnen
de wadden dichtslibden en vele
eenwen later na verzoeting van
de binnenzee zich de weelderige
veenvegelatie ontwikkelde, van dit
oude duinlandschap dus, is alleen
in Noord-Holland nog een en ander
zichtbaar. Onze tegenwoordige
blonde en lachende duinen zijn niet
meer de duinen van duizenden
her, ja, het zijn zelfs niet meer de
duinen waarin de Kanninefalen zich
ophielden ioen zij hun aanvoerder
Brinno op hel schild hieven en on
der zijn leiding de Romeinse grens
posten in de kuststreek onder de
voel liepen.
Onze duinen Hunnen (en hoogsle
bogen op een ouderdom van 1500
jaar. wanf zij zijn pas onlslaan,
nadat de zee hef land binnen de
schoorwal weer geregeld overspoel
de. Dit moet gebeurd zijn omstreeks
de vierde eeuw na Chr., dus nadat
de Romeinse bezetting onze streken
had prijsgegeven. Geheel duidelijk
is de situatie, althans wat Holland
en Zeeland betrelt, zeker niet. Wèl
kan op grond van verschillende
vondsten worden vastgesteld, dat
de kust tussen Oostende en Katwijk
gedurende de Romeinse tijd een
eind verder naar hef Weslen moei
hebben gelegen, maar de ontwik
keling van de gebeurtenissen in de
daarop gevolgde eeuwen kan alleen
worden gereconstrueerd aan de
hand van opgravingen in het
Vlaamse kustgebied, welke een
zeilde bouw hebben a/s die van
Holland en Zeeland, zodat men uil
archaeologische vondsten gelijk
luidende conclusies voor ons iand
heelt gelrokken.
Op het veen van hel oorspronke
lijk dichtgeslibde wad en welk
veen een voorzetting is van de Hol
landse venen ligt in Vlaanderen
een laag van jonge zeeklei, die ook
aan verschillende streken van ons
land zo grole vruchtbaarheid ver
leent. Welnu, in hel Vlaamse veen
zijn verschillende Romeinse oudhe
den aangetroffen, waaruil gecon
cludeerd moei worden dal de klei
laag zich na de Romeinse tijd moet
hebben algezet. Op deze kleilaag
liggen de Vlaamse duinen, welke
blijkens historische berichten reeds
in de 9e eeuw op dezelfde plaats
lagen als thans. Hieruit volgt dat
de periode, waarin de legenwoor-
dige Vlaamse duinen zich hebben
gevormd, meet liggen tussen de 5de
en 9de eeuw.
De ontwikkeling der gebeurtenis
sen moei in Nederland in dezelfde
opeenvolging en ook ongeveer in
dezelfde tijd hebben plaats gevon
den. De overspoeiing van West-
Nederland zal dus omstreeks de 5de
eeuw zijn geschied en de ontwik
keling van het jonge duinlandschap,
dat dus in het algemeen wat ver
der landinwaarts kwam (e liggen
dan de oude schoorwal. kan even
eens tussen de 5de en de 9e eeuw
worden gesteld.
Bij een beschouwing van de toe
komst is het voorts belangrijk te
weten, dat de stijging van de zee
spiegel ook in onze dagen nog
voortgang vindf.
Daarover morgen.
(Wadruk verboden)
J
