HENDRIK ANTOON LORENTZ
HET WERK VAN VORMING
BUITEN SCHOOLVERBAND"
Leids hoogleraar vestigde faam der
Nederlandse natuurwetenschap
Woekeraar met
grote gaven
„Tuchtschool of...?"
Een bezoek aan „Huis ter Wege" j
1853-1928-1953
GROOT ALS GELEERDE, DOCENT EN MENS
Vriendelijkheid van hart
en nederigheid van gemoed
deden hem gul en gaarne
geven van zijn verstand
Voor zover in de internationaal sterk verweven wetenschappelijke wereld
over nationale wetenschapsbeoefening gesproken kan worden, behoort
ons land de laatste eeuw tot de grote mogendheden van de physica, zoals
het eens behoorde tot de grote naar territoir, naar militaire macht, naar
schilderkunst. Vele zijn de De Ruyters en Rembrandts van de natuur
wetenschappen die ons land en in het bijzonder Leiden tot een der
vooraanstaande centra der wereld hebben ge
maakt, achter geen hunner namen echter gaat
een groter geleerde, docent en mens schuil
dan achter die van Hendrik Antoon Lorentz,
wiens fundamentele arbeid in belangrijke
mate het physisch gebouw heeft geschapen
welks uitbouw de laatste decennia zulk een
revolutionnair verloop neemt, dat het over de ganse maatschappij torent,
daarover vergezichten opent en schaduwen werpt.
Zelden slechts is een geleerde nog'tijdens zijn leven zulk een eerbetoon
ten deel gevallen als deze Leidse hoogleraar, toen uit de hoogste krin
gen in den lande en uit wetenschappelijke kringen van de ganse wereld
talloze groten samenstroomden om hem in 1925 te huldigen bij zijn
gouden doctoraat.
Thans maakt de wereld der wetenschap zich op om zijn nagedachtenis
te eren naar aanleiding van het feit, dat hij een eeuw geleden het
levenslicht aanschouwde en een kwart eeuw geleden de wetenschap en
de gemeenschap van zijn land en de wereld ontviel.
Lorentz heeft in zijn levensarbeid de
omstandigheden veelal meegehad, 'waar
mede echter geenszins bedoeld wordt af
breuk te doen aan de bewondering voor
zijn werk en zijn persoon.
In zoverre waren de omstandigheden
hem gunstig, dat hij op 18 Juli 1853 ge
boren werd als zoon van een niet onbe
middeld kweker in Arnhem en een in
telligente moeder, waardoor in zijn mi
lieu zowel de middelen als het begrip
aanwezig waren om „Hentje" de vorming
en opleiding te geven, die overeenstemden
met zijn al spoedig blijkende uitzonder
lijke intellectuele begaafdheden. Toevallig
ook opende de Middelbaar Onderwijswet
van 1863 in die jaren de aangewezen weg
Groep meisjes bezig met een balspel,
De leidster kijkt toe.
zeker hier! Met kartonnen geldstukken
net echt! wordt er bij de „winkelierster",
die de prijslijst van de groenten op een
schoolbord heeft geschreven, inkopen ge
daan. Die kleine winkelierster houdt keu
rig boek en ook de huishoudboekjes van de
kopende „huismoedertjes" worden keurig
bijgehouden.
,,'t Is alles net écht!" zegt er een, als ze
met de punt van haar tong tussen de tan
den haar aantekeningen maakt.
Even later schrijven deze „huismoeder
tjes" brieven naar hun eigen moeders en
vaders, 't Wordt een complete taalles, maar
geen droge! De meisjes, die daarginds heel
gewichtig een woordenboek raadplegen en
die anderen, vooraan, die zelf hun eigen
gefabriceerd woordenboekje een school
schrift met alphabetische 'klapper bij
werken, bemerken niet eens, dat dit nu een
taalles is.
Toch blijkt ons uit alles, dat het hier niet
in de eerste plaats om „schoolse kennis
gaat, maar dat zowel hier als in de gehele
verdere inrichting de karaktervor
ming nummer één is.
En die conclusie wordt nog weer eens
onderstreept, wanneer we de kinderen tij
dens de eenvoudige, maar degèlijke maaltijd
gadeslaan; wij zien hier ook weer, wat een
arbeidsverdeling er op elk gebied is.
Heel veel huiselijke arbeid wordt door
de meisjes zelf gedaan.
Wij praten nog even met de directrice en
een paar leden van „haar staf" na en krij
gen dan de rapporten ter inzage. Maar hoe
geheel anders zijn die dan „de gewone
gangbare schoolrapporten".
Vanzelfsprekend valt hier niet het accent
op de gewone schoolleervakken: d<e =taa--
op deze rapporten niet eens vermeld, al
hebben we zoeven met eigen ogen gezien,
dat ook „het leren" hier niet wordt ver
waarloosd.
Wat dan ö:op de rapporten wél vermeld
wordt? O.a. het volgende lijstje; beleefd
heid, behulpzaamheid gehoorzaamheid, spor
tiviteit, netheid, lichamelijke verzorging,
tafelmanieren.
Met streepjes in verschillende klefiren
wordt achter elk van deze vakken gere
geld een aantekening gemaakt. Elke kleur
heeft zijn eigen betekenis. De kinderen
zijn daar goed van op de hoogte. En hebben
ze iets gepresteerd, b.v. iets moois vervaar
digd tijdens de handenarbeidles, dan krijgen
ze op het uitslaande vel van het uitvoerige
rapport de handtekening van de leidster.
Een hele eer! Heel wat onderdelen zijn er,
ook in verband met de sportprestaties,
waarmee zo'n handtekening te verkrij
gen is!
Vanzelfsprekend vragen wij de directrice
naar het resultaat van haar arbeid en
die van haar trouwe staf.
Maar zij vertelt verder, hoe haar wel
meermalen berichten bereiken van ouders,
schoolhoofden of gezinsverzorgsters, waar
uit blijkt, dat van positief resultaat kan
voor de ontplooiing dier talenten.In 1866
kwam als uitvloeisel van die wet een 5-
jarige HBS te Arnhem tot stand, voor
welker derde klasse hij nog voor zijn der
tiende verjaardag het toelatingsexamen met
uitstekend gevolg aflegde.
Op deze HBS werd zijn levensbestem
ming bepaald door de grote liefde voor
de natuurkundige wetenschappen van zijn
leraar Van der Stadt. Deze HBS draagt
thans de naam van Lorentz als een blijvende
herinnering aan de rol, die de school in de
levensloop van de gi-ootste Nederlandse na
tuurkundige heeft gespeeld.
In 1869 deed hij eindexamen op 16-
jarïge leeftijd, acht maanden later het
staatsexamen, op 17-jarige leeftijd,
student in de wis- en natuurkunde te
Leiden, één. in plaats van de reglemen
taire drie jaar, later „met de hoogste
graad" geslaagd voor het candidaats-
examen, op 18-jarige leeftijd Ieraar aan
de burgeravondschool in zijn geboorte
stad Arnhem, op 20-jarige leeftijd in
1873 geslaagd voor het doctoraal examen
waarvoor zelfstudie naast zijn leraars
ambt de basis legde, op 22-jarige leef
tijd „doctor summa cum laude", na ver
dediging van een proefschrift, dat op de
grootste natuurkundigen van die tijd
diepe indruk maakte, en dan op 24-
jarige leeftijd hoogleraar in de natuur
kunde aan de Leidse Universiteit, ter
wijl hij een aanbod van een wiskundige
leerstoel te Utrecht van de hand sloeg.
Twee phasen
Het levenswerk van prof. Lorentz kan
in twee perioden onderscheiden worden;
de wetenschappelijke uitbouw van de theo
rieën, die hij in zijn dissertatie lanceerde,
tijdens de eerste kwart eeuw, dat hij het
Leidse hoogleraarschap bekleedde en een
tweede periode, waarin hij, gegroeid tot
primus inter pares dér physica, zijn gaven
in dienst stelde van de internationale weten
schap.
Ook in die tweede periode van zijn schep
pende arbeid bleef hij Leiden en de zuivere
wetenschap trouw op een wijze, die an
deren ondanks 't feit, dat zij zich daaraan
uitsluitend kunnen wijden, slechts zelden
hebben getoond.
De zuiver wetenschappelijke arbeid van
prof. Lorentz is geweest het uitwerken van
een onderzoekingsprogramma, dat hij had
uitgestippeld in zijn proefschrift „Over de
theorie der terugkaatsing en breking van
het licht". Lorentz verdedigde de stelling,
dat het licht een electro-magnetische tril
ling is, waardoor vele tot die tijd toe niet
begrepen verschijnselen te verklaren vielen.
Een van zjjn grootste triomfen beleefde
Lorentz, toen een op basis van deze
gedachtengang door hem zuiver theo
retisch voorspeld verschijnsel, n.I. de
splitsing van spectraallijnen onder in
vloed van een magnetisch veld door
zijn leerling en nadien medewerker
prof. dr P. Zeeman experimenteel werd
bevestigd. Lorentz als theoretisch zie
ner en Zeeman als degene, die in uiterst
moeilijke experimenten de juistheid van
het voorspelde verschijnsel aantoonde,
deelden in 1902 de Nobcl-prjjs voor Na
tuurkunde.
Deze prijstoekenning sprak temeer, daal
de Nobelprijzen het jaar tevoren voor het
eerst waren toegekend. Lorentz deelde te
zamen met Zeeman de eerste prijs, die aan
Nederlandse geleerden ten deel viel. Nadien
genolen uitsluitend nauw met hem samen
werkende Leidenaren deze hoogste eer:
Kamerlingh Onnes en Enthoven.
Verdere onderzoekingen over verschijn
selen van het licht en de structuur van de
stof brachten hem op het moeilijkste en
meest fundamentele terrein van de natuur
kunde de problemen van tijd. ruimte en
energie. Lorentz werd op dit terrein de
voorloper en wegbereider van zijn even
knie en (Leids Universitair gesproken) col
lega, prof. Einstein.
Lorentz beredeneerde theoretisch, dat
een lichaam verkort wordt in de richting
van zijn snelheid en wel zodanig, dat bijv.
worden gesproken. Dikwijls zegt men, dat
de kinderen zoveel rustiger zijn geworden.
Maar er zijn ook gevallen, waarvan eerlijk
gezegd dient te worden, dat de resultaten
minder gunstig zijn. In dergelijke gevallen
komt zo'n meisje b.v. na negen maanden
weer terug om een „nieuwe kamptijd" mei-
te maken.
Onwillekeurig denken we: „Wat een moed
moet door hen, die hier leiding geven, tel
kens weer worden opgebracht, wanneer na
een korte rustperiode weer met een nieuwe
groep meisjes van voren af aan moet wor
den begonnen!"
Wat een liefde en geduld vraagt deze
prachtige, doch moeilijke paedagogische ar
beid iedere dag weer.
Wanneer wij de kamer van de directrice
verlaten, zijn in een van de gangen juist
de Eskimo's bezig onder leiding van haar
leidster een bewegingsspel in te studeren
Blijkbaar gaan de meisjes hierin geheel op.
Ze volgen iedere beweging van hun leid
ster, die het spel op de blokfluit begeleidt.
Ook hier weer een streven naar concen
tratie van de aandacht, zoals ons trouwens
overal in dit internaat is opgevallen.
Voor kinderen, die zich gewoonlijk zo
moeilijk kunnen concentreren, is dit juist
van het grootste belang.
Wanneer wij afscheid nemen van mej.
Taconis en haar staf, hebben wij een heel
andere indruk van het „V.B.S.-werk" dan
voorheen.
Wie praat daar nu nog van „een soort
tuchtschool?".
Nee, dit is „Sociale Jeugdzorg" in de
beste zin van het woord!
een staaf van een meter, gelegen in de
richting van de baan, die de aarde om de
zon beschrijft, een twintigduizendste milli
meter korter is door die beweging dan de
„werkelijke" meter.
Van deze ontdekking uit heeft Ein
stein zün relativiteitstheorie ontwik
keld. waarover Lorentz korte tijd later
college gaf niet alleen aan studenten,
maar ook aan hoogleraren enaan
Einstein zelf, die nadien verklaarde zijn
eigen theorieën nog nimmer zo duide
lijk uiteengezet te hebben gehoord en
ook te hebben begrepen
Buitendien heeft Lorentz een belangrijke
stoot gegeven tot de ontwikkeling van de
electronen-theorieën.
Buiten het zuiver wetenschappelijk werk
van prof. Lorentz heeft deze ontdekkings
reiziger in de physica zich de dank van de
wereld verworven door zijn arbeid in de
tweede kwart eeuw van zijn Leids hoog
leraarschap. Alom in de wereld was zijn
faam doordrongen en met de bescheiden
heid en nederigheid, hulpvaardigheid en
intellectuele virtuositeit die hem eigen wa
ren heeft hij in de internationale weten-
Met Zeemaneerste
Nederlandse
Nobel prijswinnaar
schap ook op ander terrein zich onsterfe
lijke verdiensten geoogst. Talloze congres
sen en bijeenkomsten droegen in het begin
van de twintigste eeuw zijn stempel.
Zeer belangrijke arbeid verrichtte hij voor
de Kon. Academie van Wetenschappen, die
ter gelegenheid van zijn gouden doctoraat de
„Lorentz-medaille" in het leven riep. On
danks zijn vele internationale contac
ten de vele aanbiedingen uit het buiten
land bleef Lorentz tot het laatst toe Leide-
naar. Zijn werk in kader van de Volken
bond is zeer belangrijk geweest.
Grote nationale verdiensten verwierf Lo
rentz zich als voorzitter van de Staatscom
missie voor het Zuiderzeevraagstuk. In die
functie heeft hij ons land een directe be
sparing van tientallen millioenen geschon
ken, door de hoogte der dijken langs de
Waddenzee te berekenen, nodig om de
nieuwe stromingen na afsluiting van de
Zuiderzee het hoofd te bieden.
Hulde als mens
Talloos zijn de onderscheidingen geweest,
die hem ten deel zijn gevallen. Het com
mandeurskruis van de Nederlandse Leeuw,
het Grootkruis van Oranje Nassau, buiten
landse onderscheidingen zonder tal.
Geen dier onderscheidingen echter heeft
hem meer getroffen dan de hulde, hem
bereid bij zijn gouden doctoraat in 1925.
Uit de gehele wereld stroomden de kop
stukken van de nationale en internationale
physische samenleving op een gure De
cemberdag naar de Sleutelstad, om hem
een hulde te brengen, ongeëvenaard voor
een nog in leven zijnd geleerde.
Lorentz werd het ere-doctoraat in de ge
neeskunde verleend als blijk van waarde
ring voor hetgeen hij had gepresteerd voor
het medisch hoger onderwijs, en als „jubi
leumgeschenk" werd hem een fonds aan
geboden, dat een bestemming heeft gevon
den in het stimuleren van zuiver weten
schappelijk onderzoek door jonge physici.
Bovenal echter zal hem getroffen hebben,
de dank, vaak zonder woorden, hem ge
bracht voor zijn arbeid als mens.
Niet lang daarna werd het levenslicht
gedoofd van dit begaafd wetenschappelijk
intellect, van een groot docent, van een na
tionaal en boven-nationaal denker, van een
Nederlander die in bescheidenheid groot
wist te zijn, van een pionier die zijn volge
lingen voortstuwde, kortom van een mens,
die met alle hem gegeven grootheid het
grootst was in mens zijn.
Lorentz werd 9 Februari 1928 ten grave
gedragen. De dies natalis van zijn Univer
siteit werd slechts herdacht met een sim
pele redevoering, terwijl alle overige festivi
teiten moesten wijken voor de rouw, die de
Leidse gemeenschap drukte, bij het verlies
van een van haar grootsten.
De zoveelste
Rembrandtstudie
De Avontuur en Techniekreeks van de We
reldbibliotheek Amsterdam—Antwerpen
heelt een Rembrandtstudie in haar uitgaven
opgenomen en H. van Guldener bereid gevon
den deze reus onder de schilders nog eens van
nabij te beschouwen in een historisch, tech
nisch en vooral karakterkundig licht.
De auteur is er zeker in geslaagd een tref
fend beeld van de mens Rembrandt voor ons
op te roepen en de met reproducties verleven
digde tekst, mag dan ook in hoge mate leer
zaam worden genoemd. Ook al loopt aan het
aantal publicaties over Rembrandt in de hon
derden, deze A. T. schets kan er beslist bij. Ze
bewijst b.v. eens te meer, dat de waardering
voor Rembrandt thans groter en zuiverder is
dan die welke de meester van zijn tijdgenoten
kreeg. Onze voorvaderen erkenden in het al
gemeen wel z'n bijzonder talent, doch ston
den in psychologisch opzicht mijlen bij hem
achter en het Is goed, dat, de schrijver daar
in zijn geschrift het accent op liet vallen.
Het eigendom des Heren
ÜNDER deze titel verscheen bij de Uit
geverij Kok te Kampen de tweede druk
van een Korte Verklaring van de Keidel-
bergse Catechismus van de hand van ds J. G.
Feenstra.
Conform de ondertitel heeft de auteur zich
er toe beperkt een puntige en tevens prac-
tischc verklaring te geven van de Catechis
mus der Reformatie. Nagenoeg alle 52 Zon
dagen worden in 4 pagina's elk behandeld, be
halve enkele kernpunten, zoals de Zondagen
12, 20, 21. 34 en 52, welke elk over twee hoofd
stukken zijn verdeeld.
Daartegenover nam de schrijver de Zonda
gen 36 en 37 in één hoofdstuk samen. Elke
afdeling is voorzien van een korte inleiding,
terwijl dan de te behandelen stof als regel
J-, drie hoofdgedachten is opgesplitst.
Voor studiekringen, waar men zich be2ig
houdt met de bestudering van dit Belijdenis
geschrift, maar ook bij de voorbereiding van
de catechismusprediking zal deze korte ver
klaring door haar bondigheid van veel nut
kunnen zijn.
„Hebben jullie dan ook nog een tuin?"
„Ja. we hebben allemaal een tuintje en
daar werken we in met de tuinman, maar
nu groeit er niet veel meer."
't Wordt ons wel duidelijk, van wat een
grote opvoedkundige waarde het verzorger,
van eigen dieren en planten ook juist voor
deze kinderen heeft
Schuilhutten en kampvuur
En nu moet u tocli ook onze schuilhutten
/*\nog zien!" roept Henny en ze trekt
ons aan een hand mee.
„Ja, ja, de schuilhutten!.... En de zand
bergen.... en daarachter liggen de stenen;
waarop soms het kampvuur brandtDaar.
moet u ook heen," meent Gré.
Wij laten ons maar meetrekken en be
wonderen de tussen hagen en in struik
gewas gemaakte schuilhutten, zwoegen hij
gend over de met dennebomen begroeide
zandheuvels heen.... bereiken eindelijk de
plek. waar grote platte stenen in een cirkel
liggen, waarop bij droog weer het kamp
vuur wordt ontstoken.
„En tegen dat we weggaan," vertelt ons
een enthousiast meisje, dat wij met een
van de leidsters tegenkomen, „hebben wij
daarginds in dat groene gebouwtje een af-
scheidsmiddagen dan komen onze va
ders en moeders"
Wij zijn nu dicht bij de grote verkeersweg
gekomen en bemerken, dat er hier geen af
rastering is. Onwillekeurig vragen wij aan
een van de leidsters, die wij ontmoeten, of
ér dan nooit eens iemand wegloopt.
„O nee, dal doen ze niet," is het ant
woord.
En Gré, die de vraag heeft gehoord, vult
dit antwoord lachend aan met de .opmer
king:
,,'k Zou hier wel drie jaar willen blijven!
Maar daar gaat het fluitjewe moeten
naar school."
De school
/Aok wij moeten natuurlijk een kijkje
nemen'in de school en al spoedig be
merken wij, dat ook hier een frisse geest
heerst. In dit kleine houten schooltje, dat
geheel apart staat midden in het bos van
„Huis ter Wege". krijgen de meisjes in groe
pen van vijftien les, d.w.z. telkens één
-kleine groep tegelijk. Toch is de taak van
de onderwijzeres mej. Luyts niet ge
makkelijk. Zij maakt ten eerste langere
werkdagen dan haar .collega's bij het on
derwijs. Daarbij zijn de leerlingen van ver
schillende leeftijden en bovendien komen
zij uit alle streken van het land. En dan
de geaardheid van deze kinderen; want in
weerwil van al het aardige, wat wij var.
hen gezien en gehoord hebben, dienen wij
toch niet uit het oog te verliezen, dat hier
kinderen les krijgen, die in hun eiger.
woonplaats tot de moeilijk opvoedbare
jeugd behoren. Maar al gauw bemerken
wij, dat ook mej. Luyts geheel voor ha2r
taak berekend is. Over onderwijsvernieu
wing gesprokenwat „winkelen" die
meisjes in gindse hoek daar leuk. Spelen?
Ja, maar indien érgens gezegd kan worden:
„Mijn spelen is mijn leren!"dan toch
A LS JE ZO DOORGAAT, ga je naar een tuchtschool!"
A De lijd ligt nog niet zo ver achter onsdat deze opmerking nog al eens ge
maakt werd tegenover minder volgzame kinderen.
En wat voor een voorstelling had men dan van zo'n tuchtschool?
Een somber gebouw, ijzeren discipline mogelijk ook wel lijfstraffen. Ja, als
die jongen of dat meisje dan niet. goedschiks wil, dan.maar kwaadschiks.
De tijden zijn veranderd. De scholen ook. Maar het idee „tuchtschool" is toch
bij velen nog niet geheel de wereld uit, dat kan men nog telkens bemerken.
Nu ivisten wij wel, dat er tegenwoordig zoiets bestaat als Vorming Buiten
Schoolverband", voor jongens en meisjes, die weliswaar nog niet, rechtstreeks met
de politie in aanraking zijn gekomen, maar dié toch dreigen te derailleren of op
sommig gebied reeds gederailleerd zijn
We wisten ook wel, dat er thans kampen bestaan om de ontspoorde jeugd weer
in betere banen te leiden, maar hoe het daar precies toegaatis toch nog niet zó
bekendWoorden als „ijzeren discipline", „opsluiting", e.d. zweven nog wél
eens door het achterhoofd, ook bij het lezen van de drie letters V.B.S. (Vorming
buiten schoolverband)totdat
lyotdat wij op die zonnige herfstmorgen
daar stonden voor „Huis ter Wege",
een prachtig landgoed in de omgeving van
Huis ter Heide in de provincie Utrecht ge
legen. Een fraai gfasgazon vóór, een flink
stuk bosgrond links, rechts en achter het
hoofdgebouw.
„Totaal ruim negen hectaren," vertelt ons
even later de directrice, mejuffrouw Ta
conis, die ons allervriendelijkst ontvangt.
En dan vertelt ze ons van het móóie werk,
dal in deze inrichting wordt gedaan.
Al spoedig begrijpen wij, dat het idee
„tuchtschool" een zeer verouderd begrip is
er, we in deze omgeving daaraan in het
minst niet meer behoeven te denken
Chinezen, Eskimo's
en Hollanders
TAe ongeveer vijf en veertig meisjes, die
hier wonen, zijn ingedeeld in: Chi
nezen, Eskimo's en Hollanders".
Wij keken wel wat vreemd op bij het
horen van deze opmerking van mej. Taco
nis. In de tuin en in de ruime gangen heb
ben we al verscheidene meisjes ontmoet,
kinderen met opgewekte, vrolijke gezichten,
die ons in goed Nederlands groetten
Maar Eskimo's en Chinezen hebben wij
daaronder niet kunnen ontdekken.
„En töeli is het zo," lacht dc directrice.
„Als dc meisjes hier komen gewoonlijk
voor een verblijf van drie en een halve
maand verdelen wij haar in drie groe
pen. We vormen clan een groep Hollanders,
een tweede groep, waarvan de meisjes tij
dens hun verblijf 'hier Chinezen zullen
heten, en een afdeling Eskimo's." Dan laat
ze ons in de rechtervleugel van het gebouw
de slaapvertrekken en werkkamers van de
„Chinezen" zien.
Die kamers dragen de namen van Chinese
provincies. De kinderen hebben zélf de na
men van die provinciés op een stukje kar
ton getekend en op de deuren aangebracht.
Er hangen in de werk
kamers platen en voorwer- |g|
pen, die aan China herin-
neren, maar het belangrijk-
ste is een grote, door een
der leidsters zélf getekende V"
kaart. Zoals we in de lin-
kervleugel van het gebouw.
waar de Eskimo's huizen,
een dito grote kaart van g^:
Groenland zien hangen en |v. j
in de derde werkkamer een
grote kaart van Neder-
land.
-Onder.de voor de Chi
nezen bestemde kaart zijn
vijftien keurig beschilder
de kartonnen poppetje-
aangebracht.
„Ieder kind", vertelt de
directrice, „wordt voorge
steld door zo'n poppetje. Als de kinderen
een paar weken in ,,'t Huis ter Wege" zijn
en flink hun best hebben gedaan, krijgen
ze, naast hun eigen naam, ook een Chinese
de Eskimo's een Eskimonaam. De Hollan
ders ook een andere leuke naam. En dan
gaat elke groep op reis op één van die
grote kaarten!
Gedragen de meisjes zich behoorlijk, ko
men ze op tijd aan tafel, enz., dan worden
de poppetjes op de kaart verplaatst. De
.Ghinezen gaan ook gezamenlijk bergen be
klimmen. Ja, want de leidster tekende ook
hoge bergen op de kaart van China! Vroe
ger reisden ze afzonderlijk; tegenwoordig,
om de teamgeest te bevorderen, reizen ze
Fietje met haar geitje.
gebouw en ook ver daarbuiten.
En al spoedig begrijpen we, dat elk kind
hier een eigen dier heeft. Het ene
meisje veïzorgt b.v. een duif, een ander
weer een kalkoen. Op de overloop van de
trap staat een grote kist met de witte mui
zen van Ria. Fietje heeft een geit te ver
zorgen; Gré maakt buiten haar hond los,
die weldra dol van blijdschap om ons heen
springt.
„En die blauwe vogels zijn van mij!" zegt
Ali bij hel langskomen. „Kijkt u ook even
in m'n tuintje?"
op de kaart dus in clubverband, 't Is
een lange weg, die ze in drie maanden moe
ten afleggeneen weg met vele slingers
en bochtenErgens in Noord-China ligt
het einddoel. Maar de meeste groepen be
reiken het einddoel wel. Met welk een
spanning volgen ook de Eskimo's de reis
van hun groep door Groenland, van de éne
sneeuwhut naar de andere! Ja, want ook
sneeuwhutten en Eskimohonden tekende de
leidster op de kaart van Groenland.
De Hollanders „rukken op" van Zuid-
Limburg uil. Toén wij hun werkkamer be
zochten, hadden ze juist de lichtstad Eind
hoven bereiktHet was nog een „lange
weg", die ze moesten afleggenhelemaal
rond het IJselmeer, maar ook de leidster
van deze groep had goede moed, dat ze via
de Oostelijke provincies og tijd Limburg
weer zouden bereiken.
Wat een stimulans gaat er uit van deze
leuke gedachte! En het aardigste is, dat
hun liefhebberijen: kleiwerk en andere
handenarbeid, geheel verband houden mei
het land, dat zij vertegenwoordigen. Ook
hun lectuur speciaal hetgeen de leidster
voorleest houdt verband met de aard
rijkskundige omgeving, waarin zij a.h.w.
enkele maanden vertoeven.
T~tenk nu niet, dat uitsluitend mej. Taeonis
al deze bijzonderheden vertelde bij de
rondgang door het gebouw.
Als men hier en daar een kijkje neemt,
komt de spontaneïteit je overal tegemoet.
Do kinderen zélf wijzen je op tal van bij
zonderheden, Sommigen grijpen je hand.
Eén roept: „Dat heb ik getekend"een
ander: „Mijnheer, dat is mijn vogel"
een derde: „En daar top de trap zitten mijn
witte muizen!"
Verwonderd vragend kijken wij de direc
trice aan.
„Henny en Gré. laten jullie nu maar eens
de dieren zienik moet. nu naar-de staf-
kamer."
Tussen twee vrolijk babbelende meisjes
m"''en we de verdere rondgang door het
