Fernand Léger, impulsen voor
de beeldende kunst
Kalme man schokt Ierland
Strijdbaar criticus wordt 65
Frankrijks beste musici
komen in Den Haag
Een bibliotheek op drift
Vernieuwing en verjonging in de keramiek
Werk van verbijsterende schoonheid
Kroning in kleuren
Kunst voor het
Rampenfonds
Die Sünderin
Matthijs Vermeulen zou ook nu nog
„Leve Sousa" kunnen roepen
Radio-orkest met strenge selectie
BEKROONDE ROLPRENT VAN JOHN EORD
In grote trekken zuiver beeld
Prij
ïjsvragen van
de Avro
Concert R.Ph.O.
Zaterdag 7 Februari 1953
ALGEMEEN DAGBLAD
Pag. 7
door Pierre Blanohard
PARIJS. Fernand Léger, een der meesters van het cubisme, is
zijn kunstbroeders Friesz, Braque, Picasso en Chagall gevolgd op het
pad van de keramische experimenten. Een jaar of anderhalf geleden
hield hij zijn eerste expositie en nu laat hij in de kunsthandel Louis
Carré precies twee dozijn nieuwe producten zien. Zelf heeft hij het
reliëf van de tegels en de tegeltableaux geboetseerd en ze geschilderd;
uitvoerders stonden hem bij het bakken en glazuren terzijde.
Het resultaat is van een verbijsterende
schoonheid en het lijkt wel of de mees
ter, die dit jaar twee en zeventig wordt,
zich volledig heeft verjongd en ver
nieuwd. Zijn wat „mechanische" stijl is
hij weliswaar trouw gebleven, maar zo
wel in de composities met figuren als
in de „non-figuratieve" werken is hier
een lichte tederheid en een zekere ge
negenheid voor het arcadische gekomen,
die men in zijn oeuvre tot nu toe nog
nooit zo duidelijk gemanifesteerd heeft
gevonden.
Léger is altijd de man van de groot
gehouden vorm geweest. Af en toe kon
men gerust zeggen dat hij meer grof dan
groot was, dat men. meer vertoon van
kracht dan innerlijk bewustzijn ervan in
zijn werken kon constateren. Doch het
nieuwe keramische werk vindt men
„anders en eender" het werk van een
meester, die hel monumentale beheerst
en in de Franse kunst van heden
eigen en uitzonderlijke plaats inneemt.
Légers keramiéken kan men verdelen
In twee groepen: de voorstellingen met
figuren en de abstracte composities,
Groot is de onderlinge afstand niet: in
voorstellingen neigt hij dikwijls naar het
abstracte en in het abstracte meent men
vaak reminiscenties aan bepaalde natu
ralistische motieven te herkennen.
De „vondst", wanneer men het zo kan
noemen, is het reliëf. Légers tegels zijn
vaak meer dan twintig tot dertig centi
meter hoog en in die hoogte heeft hij met
natuurlijk begrip voor de werkingvan
licht en schaduw de plastiek van zijn
onderwerp gebracht. Niet alleen, dat hij
voor de contouren (die hij dan later als
een zwarte lijn heeft geschilderd) de
smalle hoogste partijen maakte, maar hij
heeft sommige lijnen juist zo hoog „op
gebracht" ten opzichte van andere, dat de
schaduwwerking ze een bijzondere kracht
heeft gegeven.
Veel variatie in onderwerpen heeft
Léger niet nodig. Hij heeft genoeg aan
een bloem, bij voorkeur een zonne
bloem, aan een vrouwengelaat (het
gezicht dat hij al jaren steeds weer
schildert) en aan een klein Arcadië
dat hij zich bouwt: twee vrouwen, een
kind, een papegaai en wat bladeren of
bloemen. De ene keer voegt hij die
motieven tezamen tot een zeer „her-
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
LONDEN. De kroning van Konin
gin Elisabeth van Engeland zal geheel
door de J. Arthur Rank. Organisatie in
technicolor-kleuren gefilmd worden, met
inbegrip van de plechtigheid in de
Westminster Abbey. Voor de muzikale
Illustratie zorgt Sir Malcolm Sargent
en het Engelse commentaar zal gespro
ken worden door Sir Laurence Olivier,
de bekende acteur.
kenbare" voorstelling, dan weer graaft
hij diep of fantaseert hij luchtig ver
der tot zijn verbeelding de sterren
bereikt.
Zelf verwacht de grijsaard veel moge
lijkheden van deze techniek en hij
droomt ervan openbare gebouwen met
zijn tegelvoorstellingen te decoreren, zo
als eens het paleis van Darius of de
poorten van Babylon met tegels w<
versierd. Inmiddels zijn de prijzen van
een en ander zo, dat alleen de zeer rijken
iets kunnen kopen
Doch dat is bijzaak. Blijvend is
werkelijke verrijking van het huidige
Europese kunstidioom. Want is het niet
heerlijk dat er, ergens in deze kante
lende wereld mannen leven, die de leef
tijd der sterken hebben bereikt, zoals
Léger, Chagall, Braque, Matisse en an
deren, en die nog de beeldende kunst
nieuwe impulsen kunnen geven?
Het kind met de bloem, een van de
tegeltableaux van de befaamde Franse
cubistische schilder Fernand Léger, die
zich hierin van een andere kant
laat zien.
Na Ivanhoe: Koning Arthur
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
HOLLYWOOD Het succes van Ivan
hoe heeft de Metro-Goldwyn-Mayer-
filmmaatschapplj aangemoedigd om
King Arthur and the round table defini
tief op haar productieprogramma te zet
ten. Evenals in Ivanhoe zal Robert Tay
lor de hoofdrol spelen, namelijk die van
Sir Lancelot. En zijn grote tegenstander
wordt weer George Sanders (in de rol
van Modred).
De Mille naar Egypte
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
HOLLYWOOD. Cecil B. de Mille
gaat voor het eerst buiten de Verenig
de Staten filmen. Tot dusver werden al
zijn films geheel in Amerika geënsce
neerd en verfilmd, ongeacht of zij het
oude Rome of Palestina of Engeland
tot achtergrond hadden. Voor zijn nieu:
ste werk: De tien geboden, zal hij
echter een filmploeg naar Egypte stu
ren.
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
DEN HAAG. De Haagse Comedie
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
LONDEN. Douglas Fairbanks Jr,
die tegenwoordig in Engeland geïnteres
seerd is bij de filmproductie en -exploi
tatie (hij financierde o.a. de nieuwe Bet
te Davis-film: Vergif) heeft Willy Forsts
Die Sünderin voor Engeland aange
kocht. De film heeft in Duitsland nogal
wat schandaal verwekt en zal niet in
Nederland worden uitgebracht aange
zien zü zou worden afgekeurd door de
censuur. In Engeland wordt de film na
gesynchroniseerd en hoofdrolspeelster
Hildegard Knef is daartoe reeds in Lon
den aangekomen. Het is mogelijk, dat
zij daar tevens een rol op zich zal ne
men in de nieuwe film van Carol (De.
derde man) Reed, waarvoor reeds James
Mason en Claire Bloom zijn geënga
geerd.
Chaplin als Oedipus
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
HOLLYWOOD. Billy WUder, regis
seur van beroemde films als Lost Week
end en The big carnival, heeft Charles
Chaplin de hoofdrol aangeboden in zijn
komende kleurenfilm Oedipus. Het ant
woord van Chaplin Is nog niet bekend.
Volgens de laatste berichten heeft deze
wel het plan een film in Engeland te
maken.
Film van boek van Greene
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
LONDEN. De Engelse filmprodu
cer Ian Dalrymple gaat Graham Gree
ne's boek The heart of the matter,
waarover bij het verschijnen nogal wat
te doen ls geweest en dat o.a. in Ier
land werd verboden, verfilmen met in
de hoofdrollen Trevor Howard en Eli
zabeth Allan. De regie is ia handen van
George More O'FerralL
door G. van Ravenzwaaij.
De geregelde bezoekers van de
Donderdagavond-abonnementsconcer
ten van het Concertgebouw-orkest
te Amsterdam weten de weinig op
vallende plaats de achterste stoel
in de hoek-links van het balcon
waar Matthijs Vermeulen verborgen
zit. Tóch trekt hij de''aandacht, want
hij is geen zwijgende concertbezoe
ker. Fluisterend maakt hij zijn op
merkingen, die soms erger zijn, dan
de schreeuw Leve Sousa", die h\j nu
ruim dertig jaar geleden door de zaal
van het Concertgebouw liet horen,
toen het hem niet naar de zin ging.
Toen de rel, die hij met deze wijze
van critiek had veroorzaakt, de sen
satie had verloren, vertrok hij naar
Parijs. „Het leek mij toe, dat ik ver
standiger deed met betere tijden af
te wachten", schreef hij in 1921 in
De Nieuwe Kroniek. Of hij vond dat
die betere tijden na de tweede we
reldoorlog waren aangebroken, is ons
iviet bekend, maar hij keerde terug
als muziekredacteur van De Groene
en gaf weldra blijk na deze vijf-en-
twïntig jaar niet minder fel en strie
mend in zijn critiek te kunnen zijn.
Doch zijn taal. was rijker geworden
en menigeen leest zijn artikelen om
de gave van zijn pen, zij het meer
malen onder voorbehoud van Ver-
meulens opinies.
Matthijs Vermeulen heeft de uiter
sten behouden van ongebreidelde
verheerlijking en smadelijke vernie
tiging. Zijn artikelen groeien uit de
impuls, maar in de uitwerkingdie
soms uren-, dagenlange arbeid kost,
houdt hij aan de eerste beweeggrond
vast. Het geadoreerde object gevoelt
zich menigmaal verlegen door zo
veel eerbetoon, het slachtoffer van
„krakende critiek" ligt in stukken.
En Matthijs Vermeulen was venoon-
derd, indien een kunstenaar na zulk
een vivisectie onvriendelijk deed bij
een eerstvolgende ontmoeting! Mat
thijs Vermeulen rirS'fLjnm.ers voor
een muzikale zaak, vktarin hij meen
de bóven het persoonlijke uit te
stijgen!
Het is niettemin belangwekkend
zijn schrifturen te lezen, omdat hij
fel en onbarmhartig, sóms profetisch
kan schrijven. Maar het wordt ook
wel eens moeilijk om te lezen, als de
letterkundige Matthijs Vermeulen de
criticus woorden laat schrijven, die
door de schoonheid van het woord,
de waarheid voorbijdraven.
Dank zij die inslag kon hij echter
de litteraire essay-prijs 1949 met zijn
boekwerk Princiepen der Europese
Muziek winnen, op welke studie ge
duchte musicologische critiek is ge
volgd.
Of de componist Matthijs Ver
meulen eenmaal een rol in het
Nederlandse muziekleven zal spelen
„moet aan de toekomst worden over
gelaten", zegt het tijdschrift De
Muziek in 1930. Zijn liedcompositie
La Vieille heeft bekendheid genoten;
tot voor het concertseizoen 1949'50
had men evenwel nog niets van de
door hem geschreven symphonieën
gehoord.
De uitvoeringen van zijn sympho-
nisch werk gaven uitersten: men liep
tijdens de uitvoering weg of men
sprak over de mogelijk toekomstige
waarde van deze muziek. Wat in 1930
werd geschreven, geldt ook voor
1953: „Voorlopig hebben zij weinig
kans om tot klinkende werkelijkheid
te worden."
Toch zal Matthijs Vermeulen, als
hij 8 Februari zijn 65ste verjaardag
viert, ervaren, dat hij een opmerke
lijke plaats in het muziekleven be
kleedt. Hij heeft daarbij een ideaal
gekoesterd, dat hij in het eerste deel
van „De Twee Muzieken" (1918)
omschreef: „De essens, de psyche, de
toon, het rhythme, vinden wij in onze
eigen zeventiende-eeuwsche muziek
en in Valerius' Gedenckklanck, en
wij behoeven niemand na te volgen,
als wij ons maar rekenschap geven
van de juiste methode en niet op
nieuw in het ijle gaan werken."
Dit woord moge hem als lover
sieren bij het eerbetoon, dat muziek-
minnend Nederland hem ongetwijfeld
zal schenken.
PARIJS De beste musici van
Frankrijk behoren tot het Orchestre
national de la Radiodiffusion frangaise.
dat 18 Februari in Den Haag speelt,
zegt de kleine, kwieke hoofdadminis
trateur, de heer Pierre DelJard. En
het zijn er meer dan honderd.
Om aangenomen te worden moeten
zij voor een nogal strenge jury spelen
en om de homogeniteit van het ensem
ble zo veel mogelijk te bewarengeven
wij alleen contracten voor vijf jaar.
Henri Tomasi, die het Orchestre
national de la Radiodiffusion franqaise
dirigeert, dat 18 Februari in Den Haag
speelt.
Dat is vooral nuttig gebleken tijdens
de tournee (42 concerten in 40 dagen),
die wij in 1948 door Amerika maakten,
want velen hebben toen aanbiedingen
gekregen, die door „klinkende" argu
menten waren ondersteund.
Onze musici moeten 34 maal drie
uur per maand bij ons spelen; verder
mogen zij doen wat zij willen en daar
zij bij ons gemiddeld 80.000 francs per
maand ontvangen, verdienen zij er nog
heel wat bij met het spelen in andere
grote orkesten, met lesgevenenz.
De laatste jaren heeft het orkest prac-
tisch ieder 'jaar een korte tournée ge
maakt: naar Duitsland en Zwitserland,
naar Amerika, het heeft op het Edin-
burgse zomerfeest gespeeld en dit jaar
gaat het zowel naar Nederland als naar
België, terwijl het ook aan de Floren
tijnse Meimaand zal meewerken. Twee
dirigenten zijn meer of minder vast aan
het orkest verbonden: D. E. Inghelbrecht,
die tot de oprichters behoort en Henri
Tomasi, die het concert in Den Haag zal
leiden. Tomasi is ongeveer vijftig jaar.
Hii heeft de Prix de Rome gehad en hij
is zelf ook componist. Een Corsicaanse
suite (hij komt uit Corsica) is vooral van
hem bekend geworden. Verder hebben
in feite alle bekende dirigenten gediri
geerd; Pierre Monteux, Toscanini, Münch,
Schuricht, Bruno Walter en Van Otterloo
onder anderen.
Het repertoire is een stokpaardje
van de heer Dellard: „Natuurlijk spe
len we het klassieke repertoire. Maar
daarenbuiten rijn wij er steeds op uit
moderne muziek te brengen. Wij voelen
dat trouwens als een verplichting
jegens de jonge Franse componisten
u weet, hoe moeilijk het voor hen
is, een werk gespeeld te krijgen en
jegens onze luisteraars. Dat we er suc
ces mee hebben, blijkt uit de de hon
derden brieven) die wij per week
.krijgen en die ons verzoeken dóór te
gaan. En dan maakt het orkest ook
veel gramofoonplaten, waarvan som
mige de jaarlijkse Prix du disque reeds
enige malen hebben gekregen."
De Nederlanders zullen zich 18 Febru
ari, hetzij in Den Haag, hetzij als radio
luisteraar, van de kwaliteiten van het
orkest, dat achttien jaar geleden werd
opgericht, kunnen overtuigen. Het pro
gramma zal in de eerste helft de Ouver
ture Carnaval romain van Berlioz, het
Capriccio voor orkest van Andriéssen en
de Derde symphonie van Albert Roussel
omvatten, terwijl na de pauze La Péri van
Dukas, de Nocturnes van Debussy en de
befaamde wals van Ravel worden ge
speeld.
„Precies 90 minuten speeltijd", zegt de
heer Dellard, een tabel raadplegend. „Ho
pelijk vindt het publiek het niet te lang".
Hij kan gerust zijn.
door G. H. M. van Huet
C TEL U voor: een jongeman erft van i
b zijn 'vader een MUI*** - 1». jlJS
beste, wat deze, een negentiende-eeuw-
se intellectueel» zijn zoon heeft na te
laten. Van vroeg a
boeken vertrouwd hij heeft er im
mers voor een groot deel zijn opvoeding
aan te danken voelt de erfgenaam
zich natuurlijk aan het vaderlijke bezit
verknocht. Hoe verknocht, zal hij ech
ter pas ervaren, wanneer hij, door po-
punt van het bestaan. Hier trof zijn
zoon Walter, de latere dichter, hem aan,
thuis
komend, brokstukken van verwoede mo
nologen opving; dan had de oude recen-
seni, wiens autoriteiten Darwin, Spen-
mf, cerStrauss en Haeckel heetten, het aan
de stok met een pas verschenen werk,
dat zijn misnoegen opwekte en hem tot
uilroepen bewoog als: „Onzin! Kolen
brandersbijgeloof" of: ,,U bent be
trapt! Verdedig u, zwart op wit! Geen
uitvluchten in ongrijpbare beschouw in-
litieke omstandigheden gedwongen, de gen. Feiten, feiten!" Hier ook vond
vlucht moet nemen en alles, dus ook be politie van Wilhelm II de humanis
tische repub!:kein, toen zij hem voor het
cachot kwam" halen. Dat was erg ge
weest, al duurde het verblijf daar slechts
enkele dagen, maar erger, veel erger,
was hetgeen de zoon zou overkomen, die
vluchten moest voor Hitler, van Berlijn
naar Wenen, van Wenen naar Parijs,
geeft 14 Februari in de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag de première gisseurs de „couleur locale" slechts
van Het Heilig Experiment, een to
neelspel van Fritz Hoohwaider, ten
bate van het Nationaal Rampenfonds.
o
door Hugo Lous
EEN van de meest fascinerende litelt. Dat gevoel krijgen wij ook op
mogelijkheden van de bioscoopvele momenten bij John Fords nieuw-
is, dat zij ons in één ruk kan ver
plaatsen naar het hart van vreem
de landen. Helaas gebruiken vele re-
a)ls een vluchtig getoonde achter
grond voor hun filmverhalen. En
vaak ook is die couleur vérre van
Het stuik staat ondar regie van de be
roemde regisseai Erwin Piscator. die
oirala-mgs Amdroeios en de Leeuw leid
de. De medespelenden zijn: Paul
Steenbergen. Bob de Lange. JanRetèl,
Henri Erens, Jo-han Valk, Frans van
der Lingen, Luc Lufcz, Henac van
©muren, Gerard Hartkamp. Pim Dik
kere, Waiter van der Kamp, Bernhard
Droog. Luie vam Gent. Gerand de het gindse land, het volk, de menta-
Groot en Carl van der Plas.
ste succeswerk: The quiet man.
Deze onderhoudende film toont ons
Ierland als een wijd, zacht getint land
bewoond door ongehaaste, praatlusti
ge, vechtgrage, maar goedhartige lie
den. Zij laat ons een ietwat primitieve
maatschappij zien, beheerst door hard
nekkige, oude tradities.
Geen jongeman, die met een jonge-
rw udochter uit vrijen wil, waagt het zon-
authentiek. Des te boeiender zijn j der tussenkomst van de huwelyksmake-
dan ook de filmwerken, die ons het i laar. De verlovingstijd is ingedeeld in
stadia, waarin voorzichtig-aan iets
meer intimiteit wordt toegestaan, na
dat het paar begonnen is met wande
lingen onder het wakend oog van de
netië In 1952 verwierf, bewijzen wel dat
vele kenners de film als een eerlijk
kunstwerk beschouwen.
Wat aangedikt
gevoel geven: zie, hier wordt ook
een verhaal verteld, maar dit is
echt, dit heeft een diep verband met
De Wiener Syrmphoniker ge-ven 27 Fe
bruari te Wenen onder leiding van
Wiillem van Otterloo een concert voor
het Rampenfonds Cor de Groot zal
ais solist in Beethovens Derde piano
concert optreden.
Het concert, dat het Residentie Orkest
Zondagmiddag ten bate van het Ram
penfonds zou geven, is uitgesteld tot
16 Februari.
Het sohrijversbail, dat de openingsavond
van de Boekenweek op 27 Februari
in de Amsterdamse stadsschouwburg
zou besluiten, gaat niet door, wel de
vooravond. De door de versobering
vrijkomende gelden gaan naar het
Nationaal Rampenfonds.
Nieuwsdienst Algemeen Dagblad
HILVERSUM. Ter gelegenheid van
het 30-jarig bestaan in Juli heeft het
bestuur van de Avro drie prijzen, resp.
van 750, 500 en 250, uitgeloofd
voor de beste inzendingen van serieuze
muziek, dezelfde bedragen voor de beste
hoorspelen en prijzen van 400, 200 en
100 voor de beste nummers in de
lichte muziek. Bij de Avro zijn de voor
waarden van inzending, welke voor 1
Mei a.s. moet geschieden, te verkrijgen.
Los hiervan heeft het Avro-bestuur
aan vijf componisten opdracht gegeven
voor resp. twee werken voor symphonie-
orkest, een voor fanfare-orkest, een voor
blaaskwintet en een voor twee piano's.
TENTOONSTELLINGEN
ROTTERDAM: Museum Boymans:
Franse meesters uit het Petit Palais,
tot begin Febr., en Lucas van Ley-
den en tijdgenoten: 't Venster: Plas
tieken en gouaches van Tajiri tot 9
Febr.. Maritiem Museum Prins Hen
drik: De Blaeu's tot 9 Febr.: Muse
um voor land- en volkenkunde:
Nieuwe aanwinsten: Rotterd. Kunst
kring: F. Carasso; In 't Constigh
Wetrck: Comeille. tot 15 Febr.;
Kunstcentrum De Brug: Jan van
Doom, tot 22 Febr.: Sohlelandshuis:
Prenten van Wally Elenbaas, tot 1
Maart.
SCHIEDAM: Sted. museum: Wout
van Heusden, tot 16 Febr.
DEN KAAGGemeentemuseum
Kerstgroepen uit Italië, Zuid-Duits-
land, Tirol en Nederland, tot 23 Febr
De Nederlandse letterkunde in hon
derd sell rij vers, tot 8 Febr, en Her
man Kruyder, tot 16 Maart: Kunstz
Plaats: Engelien ReltsmaVaiencn,
tot 14 Febr.: Panorama Mesdag: Louis
Mcys, tot 15 Febr.
HAARLEM: Huis van Looy: Airie
Schouten.
AMSTERDAM: Stedelijk Museum:
Mens en buis, Graham Sutherland,
tot 16 Febr., collecte Domnich, tot
2 Maart; Mus. Fodor: Collectie Sin,
tot 5 Maart: De Waag Kunst en
smaak, tot 19 Febr.: Kunstz. van
Lier: Paul Kerkhof, tot 28 Febr.
LAREN: Kunstz. Hamdorff: ere-
tentoonstelling W. A. Knip.
AMERSFOORT- 't Oude Wevers-
huys: Tien grafici en twee edelsme
den, tot 20 Febr.
ENSCHEDE: Rijksmuseum Twenthe:
Bont en blauw, tot 23 Febr.
makelaar. Een bruid, die zonder bruid
scliat (hoe klein ook) bij haar man in
huis komt, voelt zich niet zijn echt
genote en huisvrouw, maar ten hoog
ste een dienstmeid. De echtgenoot, die
een ongehoorzame vrouw aan haar ha
ren naar huis sleept, kan rekenen op
de enthousiaste toejuichingen van de
gehele bevolking. En als het erop aan
komt, is het vrouwtje zelf ook nog ver
rukt.
In Amerika rijk geworden
Dit alles brengt John Fords The
quiet man te pas in de historie
in Amerika rijk geworden Ier (John
Wayne), die naar zijn geboortehuis te
rugkeert en daar een onstuimig meisje
kiest (Maureen G'Hara), maar haar en
iedereen verbaast en teleurstelt door de
zelfbeheersing waarmee hij allerlei be
ledigingen slikt. Hij heeft daar, zoals
wij later zien, zijn goede reden voor.
En het grandioze ogenblik waarop hij
van zich afslaat, komt heus wel.
Het boeiende van de film is haar uit
heems (in di't geval Iers) karakter.
Dat Ierland daarbij nergens geweld
word't aangedaan, zouden wij niet
graag willen garanderen. Maar regis
seur John Ford en Maureen O'Hara
zijn geboren Ieren en Victor McLag-
len (aanwezig in een te zeer overspan
nen rol) en de kostelijike Barry Fitzge
rald hebben ook Keltisch bloed in hun
aderen. Een groot deel van de overi
ge personages wordt voorts uitgebeeld
door in Ierland gerecruteerde acteurs.
Wü mogen dus aannemen, dat wij in
The quiet man in grote trekken een
zuiver beeld van het eeuwig-groene
eiland krijgen. En de drie eervolle prij
zen, die de film op het Festival t« Ve-
De toeschouwer krijgt wèl het gevoel
dat bepaalde karaktertrekken van het
Ierse volkje wat worden aangedikt. Zie
bijvoorbeeld de merkwaardige plichts
opvattingen van het treinpersoneel en
de homerische veldslag in etappes tus
sen John Wayne en Victor McLaglen,
Maai- het geschiedt allemaal op een
lustige, liefhebbende manier. En het
resultaat is een zeer humoristisch y
kende frisse film, die bovendien met
haar smaakvolle, getemperde technico-
lor-opnamen het Ierse landschap en.
de pittige, roodharige Maureen O'Ha
ra alle recht laat wedervaren.
John Wayne vangt Maureen O'Hara als
z(j uit zyn huisje wil vluchten, dat zij
stilletjes wat aan kant heeft gemaakt
voor de vreemdeling. Een opname uit
de film The quiet man.
zijn boekenbezit, in de steek moet la
ten. Hoe groot is zijn vreugde, wan
neer vrienden er na enige tijd in sla
gen hem de boeken in zijn wijkplaats
na te zenden; hoe groot zijn verslagen
heid, wanneer hij andermaal moet op
breken en'nu definitief van zijn boeke
rij moet scheiden! Na jaren in den
vreemde te hebben gewoond, wordt hij
op een goede dag door heimwee over
weldigd. Hij neemt zich voor uit het
hoofd een inventaris van zijn verre, en
waarschijnlijk verstrooide, boekenschat
op te maken en de som van hetgeen er
zo al aan wijsheid en schoonheid, aan
gevoelens, denkbeelden en idealen in
school, te vergelijken met de werkelijk
heid. Het resultaat is een treurzang: de
autobiografie van een ten onder gaande
cultuur.
"Y/TBN zal moeten toegeven, dat dit een
uitermate gelukkig gegeven is, in
weerwil van alle somberheid, die het
schijnt te bevatten. Een bibliotheek is
immers heel iets anders dan alleen maar
een willekeurige verzameling boeken.
Zij maakt de stoffering van iemands
geest uit en geeft ons als het ware een
intellectueel beeld van de bezitter.
Daarenboven kan zij ons uitsluitsel ver
schaffen omtrent een bepaalde tijd. De
vader van Walter Mehring, wiens bi
bliotheek het onderwerp van „Die ver
lorene Bibliothek" is (uitg. Rowohlt,
Hamburg) was een typisch liberale ratio
nalist uit de vorige eeuw, wiens hele
leven gegroepeerd was om zijn boeken.
De studeerkamer gold hem als middel-
fT ET is geen wonder, dat de toon van
AJ- Mehrings boek in het algemeen nog
al bitter is. Zoveel hoop, zoveel stoute
verwachtingen, zoveel hooggestemdheid
aan de ene kant: „de vooruitgang ls
geen toeval, maar noodzaak"; „kwaad
en immoraliteit moeten verdwijnen";
„het is zeker, dat de mens volmaakt
wordt" zoveel teleurstellingen en be-
nauwenissen, in oorlog en concentratie
kamp, in onderdrukking en verproleta-
risering, staan daar tegenover. Zo komt
de zoon er toe, wanneer hij over deze
dingen nadenkt en steeds schrijnender
de tegensteüing tussen die twee werel
den, namelijk die van voor en die van
1914, ervaart, de vader vol verwijt
die optimistische en zo strikt weten
schappelijke boeken voor te houden; zie
hier al het papier, dat gij ons hebt ver
maakt. Er doen zich allerlei vragen aan
hem voor. Zijn boeken dus niet alleen
maar goed en nuttig? Kan hun uitwer
king ook rampzalig zijn? De negentiende
eeuw, bedacht op handhaving van de
algemene leerplicht, „die men even hoog
opnam als het voorgeslacht de kerk
gang!", gaf een ieder het vermogen tot
lezen, zonder er verder bij stil te staan,
dat zij zodoende ook een fataal genie
de toegang verschafte tot de meest or
dinaire geesten. Ge behoeft slechts aan
namen als Macchiavelli, Clausewitz,
Marx en Nietzsche te denken en een
enkele blik op de wereld om u heen te
slaan, om te beseffen, hoezeer Walter
Mehring gelijk heeft, wanneer hij tot
zijn vader zegt: „Es ist Eure Schuld."
van Parys naar de overzijde van de
Oceaan. Slechts eenmaal, te Wenen, zou
de bibliotheek de vluchteling nog achter
halen. Deze had toen weken nodiig gehad
om plank voor plank in te richten,
„juist zoals het. thuis was geweest", en
maanden waren voorbijgegaan met het
"herlezen van de idolen zijner jeugd, van
Perrault en Grimm tot Conrad. Wede-
kind en Dostojewski. Sindsdien had de
jonge Mehring zijn bibliotheek uit het
oog verloren en nu zat hij dan, een
Europeaan met een ongeneeslijk zwak
voor boeken, zich er van bewust, dal
zijn „heden en toekomst door de boe
ken erfelijk was belast", op een boer
derij in New England en trachtte hij
zich de wereld van vroeger voor te stel
len, toen men kon„reisen, wohin der
Sinn -einem steht, und lesen, worauf
man Lust hat.."
LTOE origineel het gegeven nu ook is
AX en hoe voortreffelijk het materiaal,
toch is „Die verlorene Bibliothek" een
teleurstellend boek geworden, Dit is voor
namelijk toe te schrijven aan de stijl,
welke, uitermate flakkerend en ónrustig
en wemelend van overbodige tussenzin
nen en onderbrekingen, de lezer al na
enige tientallen bladzijden een gevoel
van uitputting bezorgt, een beuheid,
waarvan hij zich niet zo gemakkelijk
herstelt. Dit is jammer, want de wetens
waardigheden, die deze zoon van een
polyhistor mee te delen heeft, zijn legio
en de rake opmerkingen, welke hij naar
aanleiding van hedendaagse verschijnse
len weet te maken, zijn niet van de
lucht. Zo leren wij op biz. 164, waar
het woord „fellow-traveller" vandaan
komt. Het stamt namelijk van Trotski,
die in aansluiting op een slagzin van
Lenm: „Revoluties zijn de locomotie
ven der wereldgeschiedenis", de Russi
sche kunstenaars verweet, dat zij slechts
„voyageurs", „fellow-travellers" waren
die „ons slechts een eindweègs mo
gen begeleiden." En elders schrijft hij
over de ballingschap, een toestand, die
hij zelf aan den lijve heeft ondervon
den; ,,Wie voor zijn overtuiging in bal
lingschap gaat. is er niet beter aan toe
dan de arme dichter, die de dochter
van een rijkaard schaakt en haar nu
verder met de akeligste broodschrijverij
moet zien te onderhouden." Het is om
opmerkingen als deze. dat men de
schrijver graag zijn stijl vergeeft
ROTITRnl^f Algemeen Dagblad
Philharmoriisch Orkest geeft WFebïtó
?nJ 5Ï? Violiste Ida Handel heeft
werkt?! belangeloos haar mede-
wei king aangeboden. Zij speelt het
vioolconcert van Brahms. Op het pro
gramma staan verder de ouverture
Egmont van Beethoven en de eerste
symphonie van Brahms.
Het programma van het concert, dat
het orkest Zondagmorgen in het Co-
losseumtheater geeft, wordt in verband
met de algemene gedenkdag in overeen
stemming met het karakter van deze
dag gebracht. Het optreden van de pia
nist Alex van Amerongen is dientenge
volge uitgesteld.
Het concert van vanavond in d«
Schouwburg heeft norr--' -Voorgang.
