De Watersnood van 1570
door Johan Fruytiers
3G
ELSEVIERS WEEKBLAD
Zaterdag 7 Februari 1953
Sjf.ltjT.tAfn
St. Elisabethsvloed (1421) door R. de Hoogh.
„Corte beschrijving vanden ellendighen ende seer beclaghelijcken
watervloet die op den eersten Novembris Anno 70 in allen landen
aen de Noortzee ghelegen is ghescietwaer niet alleenlick groote
menlchte der huysen afghespoelt zijn ende ontelligh veel vee ghe-
bleven Is, dan oock menschen bij dage ende bij nachte met duysen-
den verdroncken zjjn". Geschreven in 1571, Uitgegeven bg Daniel
Roels, Leiden, 1614.
Van Jan Fruytiers weten wij alleen het stervensjaar1582.
Hij had als rederijker factor van de Kamer „De Rode An-
gieren" te Rijnsburg de kenspreuk „Weest dat ghij zijt."
Fruytiers, een fel mens en overtuigd protestant, wordt geacht
een medewerker van Willem van Oranje geweest te zijn. De
hier afgedrukte strofen uit zijn „Corte besohrijvinghe van de
ellendighen watervloet" heeft hij, uit Antwerpen uitgeweken,
in Oost-Friesland geschreven. Het gedicht, waarin men zijn
belangrijke talenten voor levendige beschrijving en voor ver
tolking der religieuze gevoelens gerealiseerd kan zien, werd
in 1614 te Leiden herdrukt, nadat de eerste, in Friesland ver
schenen druk (1571) was uitgeput.
't Woort dwelck ons de Propheet te voren spelde
Wij levende met onsen ooghen saghen,
Namelick dat de doode lichamen op den velde
Als verstroyt mes al daer verdroncken laghen.
Hoe ellendich hingen sij aan hegghen en haghen
Met cussens lakens dekens ende bedden doornat.
Hier laghen raderen, daar ploech en waghen,
Hier een tonne biers, daar een botervat.
Wat laghen daer kisten daar uit was den schat
Met sohoone kleederen, die 't water schende.
Van het beest op den mensch men op veel plaetsen trat,
Men saoh niet dan droefheyt waermen sich wende.
God verkeert haest tsmensohen vreuoht in' ellende.
Daar 't groen bllnokendo loof plach uit te springheo.
Hooghe boomen die vruchten voorts plochten te bringbeo
Legghen neder gbewaeyt ende worden gheoort.
Jonghe boomen door 't aout water euldken standc ontftoigfhen
Dat daer weynidh wasdoms dnglbesien wort.
Ja (gamtsdhe boomgaerden staen sonder vruchten.
Wort ghij hier door o mensch niet aemgheport
Boetveerdich tot God te kermen ende zuchten.
Maar wort ghij ghestraft, dits seer te duchten.
O Ghodt, ghij beweest uwen toorne int water
Ende u groote grimmicheyt in den vloet
Ghij sondt de stroomen hier vroech daer later,
De diepte liet haer hooreo, de Zee dronck ons bloet,
Doch tis van ons verdient, onse boosheydt sulcx doet
Want wij zijn van u gheboden afgheweken,
Ghij Heere zijt reOhtveerdiidh ende goet,
Bij ons, bij ons zijn alle de ghebröken
Om dijns Naems wille wilt ons niet verateken,
Doch wilt ons niet met mate oastijden.
Nae dijne ghereohtioheyt wilt u niet wreken,
Maer siet op Christus ghereohticheyt ende lijden
Door wiens bloet ghij ons woudet bevrijden.
Watervloed te Gorinchem- (1809), van een onbekend schilder.
Wie en soude slapende niet worden wacker
Ende dit siende bedroeft zijn en beswaert
De Heere heeft zijn gramschap in den vloedt, zijn grim
micheyt in het water, zijnen toorne inder Zee bewesen,
ende de stroomen in het lant verdeylt.
Wij moghen te recht met Jeremia spreken
De doot is tot onsen vensteren inghespronghen.
Hutten, huysen, sloten sachmen 't water breken
Nau sluys oft sijl diet wel heeft bedwonghen.
Den Noortwestenwint heeft snaohts so doorghedronghen
Dat hij duysenden opt bedde verrascht heeft met der doot.
1st wel wt te spreken met eenighen tonghen
Hoe deerlick de levende naeckt ende bloot
Riepen redde redde, helpt in watemoot?
Och dit gheschrei duerde desen duysteren nacht.
Nu was daer des hoozenden last oock soo groot
Dat hij meest op zich ende zijne heeft geacht.
Tis quaet hulpe te doen sonder middel of macht.
Met wat verlanghen wert den dach vertoeft
Van hen dde daer dreven, oock die waren opt land
Als hij quam, hoe liep het volck beanxt en bedroeft
Nae den onghewoonlicken waterrant.
Daer mochtmen sien Godes wonderlicke haret
Ende den Sondvloet afghebeeldet nae 't leven
Daer saten de huysen op het hooghe sant,
Den huysraat dreef om haer, 't volck was ghebleven.
Hoybarghen, stroosohelven men vondt ghedreven
Aen moerten, gheestlanden ende hooghe heyden,
Hier saeten de naeckte luydekens beneven
Die de handen wronghen en haar verlies besohreyden
't Valt het vleesoh swaer van bloet en goet te scheyden.
Want ghelijck de garven ligghen op den acker
Achter den maeyer die niemant en vergaert.
So sachmen de doode hier en daer ghepaert
Te samen ghedreven uit dorpen en steden.
Stercke mans als boomen zijn niet ghespaert,
Cloecke jonghe deernen heeft de doot bestreden.
Och hoe deerlick wast te sien dat daer wert betreden
Soo meenioh jonghelinck ende jonck kindt
De onschuldighe heeft de straffe gheleden
Daermen de schuit van in den ouderen vindt.
Wie ist die Godes oordeelen recht versinit,
Hoe creet, hoe beerde, hoe liep 't volck lancx der hoochten,
Hoe vlijtich wert opt water met schuyten gheroeyt
Omt volck te berghen van solders ende droochten
Daer sich een yeghelyck toe heeft ghespoeyt.
Hoe waren de arme lieden van roepen vermoeyt,
Met wat grooter vreucht wert de schuyt ontfanghen
D'ouders onghecleet, de kinderkens ongheschoeyt
Spronghen daer inne met groot verlanghen.
't Hert en saohmen op die tijt aen 't goet niet hanghen
Een yegelijck socht slechts dat 't lijf werde verlost,
Varende wischten sij haer besohreyde wanghen,
Vreucht naeckte als 't land te naken begost
Men denokt om gelt oft goet als het lijven cost.
Met dese ellende moet ick dit besluyten
Achterlatende vele ellendighe dinghen
Hoe deerlick staet het nu in de bóven buyten
