Friesland werd in 1825 door een
geweldige vloed getroffen
In 1916 bleef de provincie gespaard
Kerknieuws
IÏOURANT
ZATERDAG 7 FEBRUARI 1953
W"raf0
ervaart, dat de
menigvuldigen. Vert,'..
hoe de koninklijke culUci
kennen en kunnen, plotseui
staat tegenover de gigantische
natuur. In al de ellende verblijdt hen de
spontane, algemene hulpverlening, waardoor
zijn volk te hechter wordt saêmgesmeed.
Gedachtig, hoe in deze nood en dood der
mensen de dierenwereld mee-lijdt en sterft,
wordt hem wellicht ook ineens bewust, hoe
het slot van het bijbelboek Jona aantekent,
dat God ook bewogen is over de ondergang
van het veel Maar misschien rijst in zijn hart
veeleer de vraag, hoe, indien er een God is,
dit alles gebeuren kon en waarom het niet
door Zijn machtige hand werd verhinderd?
Deze vraag is zeer reëel en begrijpelijk.
Ze is mij liever dan sommige stichtelijke
toespraken, waarin het troost-antwoord, naar
bekend recept, zalvend is toebereid. Laten
we die vraag ernstig nemen, maar dan tege
lijk de nood van ons mens-zijn wat uitge
breider zien en dieper peilen. Behalve de
verwoestende storm van j.l. Zaterdag-Zondag
gieren er stormen over deze wereld, die
minstens zo gevaarlijk en onheilhrengend
zijn. U denkt met mij aan de stormen over
Indonesië en geheel het Oosten, over Afrika,
ja, over alle volken, stormen van revolutie
en oorlogsdreiging.
Al zou men ze voorjaarsstormen van
nieuwe tijden kunnen noemen, dan blijft het
feit, dat er ontzaglijk onder geleden wordt
en er tallozen door ten onder gaan. En wie
nog dieper ziet, bespeurt achter alle mense
lijke strijd het aanstormen der daimonen en
dat we, naar een veel geciteerd woord, in
een bezeten wereld leven. Geen wonder,
wanneer het in ons kleine mensenhart wan
hopig stormen kan! Is er wel een God, Die
aan die stormen het zwijgen oplegt?
Ook de discipelen van Jezus hebben
daaraan getwijfeld. De evangeliën
verhalen ons, hoe ze in de storm op zee
geërgerd hun slapende Meester hebben
wakkergeschud met de verwijtende vraag:
„Trekt gij er u niets van aan, dat wij ver
gaan?" Toen is Jezus opgestaan en heeft de
wind en de zee het zwijgen opgelegd. Toen
klonk in de plotselinge stilte Zijn ver
wijtende vraag: „Waarom zijt ge zo be
vreesd? Hoe hebt ge geen geloof?" Be
schaamd hebben ze in diepe eerbied ge
zegd: „Wie is toch Deze, dat ook de wind
en de zee Hem gehoorzaam zijn?"
Later is hun de grootheid van Jezus'
macht en erbarmen te heerlijker gebleken.
Later, na kruisiging, opstanding, hemelvaart,
Pinksteren hébben ze zich te dieper ge
schaamd over hun verwijt en twijfel en
elkaar in vreugde en verbazing gezegd:
„Wie is toch Deze, dat ook de dood, de
duivelen en alle verwoestende machten Hem
onderworpen zijn". Als er Eén Zich over
ons mensen-in-nood bekommert, dan Hij,
Gods Zoon. Als er Eén is, die ons storm
achtig hart tot rust kan brengen, dan is Hij
het, die naar Zijn beloften, eenmaal alle
stormen het zwijgen zal opleggen en de
harmonie der schepping herstellen zal.
Of hiermee alle vragen zijn opgelost?
Neen. En het leed blijft ontzettend
groot. En Jezus heeft Zondagnacht wind en
water niet tot bedaren gebracht. Maar in
Hem is de zekerheid gegeven, dat onze
waarom.s zullen worden beantwoord. Wie
eerst naar de verschrikkelijke gebeurtenissen
ziet om dan nog tastend naar God, naar
„een" God te vragen, zal zijn laatste beetje
geloof in de „voorzienigheid" verliezen.
Maar wie in Jezus Gods aangezicht herkend
heeft, weet, dat er in redding uit alle nood
voorzien is, ook voor hen, aie zijn omge
komen. terwijl ze in doodsnood geroepen
hebben: ..Help Heer, wij vergaan!"
Hij behoudt het geloofsvertrouwen, hoe
het ook stormen mag. M.
rouwi
maar over één"
staat aan op nieuws
weet niet wat het
zijn zulke uitzendingen
lijke kring ongewenste vreem-
en over de tafel zwerven kran.-
louter grote koppen.
En met een gevoel van diepe dank
baarheid. en minstens even grote
schaamte, zet ik mij aan de wekelijkse
kolom. Want ik zit daar maar lekker op
mijn gemak in een geriefelijke kamer bij
een snorrende haard, de dochter slaapt
warm toegedekt onder vele dekens, de
aardappels voor morgen staan geschild,
en de melk is gekookt.
Ik kan zo maar een knop omdraaien
om licht te hebben, de kraan geeft hel
der drinkbaar water en met één lucifer
aanstrijken brandt het gas onder de
ketel. Terwijl op ditzelfde ogenblik, er
gens in de huilende verlatenheid van een
klotsende watervlakte, in duister en kou
vrouwen en kinderen verkleumd en ver
kild zo zij nog leven bijeen gedron
gen zitten op daken en in bomen......
En ik kan niets doen, helemaal mets.
Alleen In de klerenkast en de dozen met
kindergoed duiken, en alles wat bruik
baar en draagbaar is nazien en inpakken,
l-i" n terwijl ik eten en drinken laat
staan voor de nieuwsberichten
ik heb nergens bedreigde verwanten
zitten, maar dat land tussen Westerschel-
de en Waterweg is mij dierbaar als een
gehele familie bedenk ik met warme
blijdschap hoe goed het is op dit kleine
stukje aanslibsel geboren en getogen te
"Want laat dit volk vaak onhebbelijk,
onuitstaanbaar, kibbelziek en lauw zijn
als de Noordwester opsteekt en de
steigerende waterleeuwen zioh brullend
in de zeegaten storten, als de dijken
overspoelen, uitsohuren en breken, als
de torenklokken angstig kleppen boven
het watergeweld uit en de storm raast
over donkere stoeten van trieste vluch
telingen en gelaten vee dan wordt er
onverhoeds en geweldig, een ènder volk
wakker.
Dan is er geen burgervader meer. die
zich opwindt over onzedelijke beelden
jepten rêstich,
oyn,
'n skuorde,
:r yn.
dêr yn 't Suden
dunen.
n der oer de minsken.
f ut flein!
de beammen!
•m en rein.
ije?
swier!
isum harren,
rJ
mten
need,
lijers,
har steed
:h tven je
dlde pong.
WTJE-TEFFER.
e zwembaden, maar rinkelen
ïtbare telefoons tegelijk van
jke geïmproviseerde hulpacties:
jediend van een bus grondwer-
trein zandzakken, een draag-
;installatie? Wie heeft er men-
leien, kinderen of oudjes uit te
1 Hier is ruimte genoeg,
jn er plotseling geen roddelen-
'ames meer, maar louter vrou-
n een mouwschort sohieten en
n opscheppen of kleren inzame-
praat er niemand meer over
en Gordijn of de H-bom, dan
Hayworth en Doris Day ons
worden en zal Hamar ons on-
linder een zorg zijn dan Honte-
jeft zelfs de radio plotseling ont-
;er ook nog, zowaar, muziek van
Haydn, van Scarlatti en A>n-
':n de discotheek ligt begraven
;een luisteraar die protest aan-
:en de absentie van Bokkie-
en aangetrouwde familie.
:r, plotseling, groot en warm
;k die eenheid en saamhorig-
|vij ons de laatste jaren vaak
herinnerden van de bevrij-
Dan winden wij ons niet meer
.et bijvullen van automaten op
Zona 6', maar zuchten: Kranig Zeeland,
dat ij/ nu de tweede keer binnen de tien
jaar.j'.Wat kunnen we voor je doen?
•Wait zijn wij toch voor een raar volk
dat voor die eenvoudige kunst van zo
maar gewoon méns te zijn eerst minstens
een oorlog of een springvloed nodig
heeft. SASKIA.
/Onnoemelijk veel leed en ellende heeft het water in de loop der eeuwen uit-
V-/ gestort over de bewoners van onze lage landen, die ondanks hun verbeten
strijd steeds weer opnieuw het hoofd moesten buigen voor het brute geweld der
golven. Ook Friesland heeft zijn deel ruimschoots gehad. Van de vijfde eeuw af
tot nu toe teisterden niet minder dan dertig ernstige overstromingen ons gewest
Een van de gevolgen hiervan is geweest, dat door de volksverplaatsingen die
ontstonden, het Fries in Groningen en Oost-Friesland verloren ging.
De laatste gróte ramp over Friesland was de vloed van 1825, die even
als die van 1953 in het begin van Februari viel. Verschrikkelijke tonelen heb
ben zich bij die ramp afgespeeld; verschillende mensen vonden de dood in de
golven en een groot aantal huizen en gebouwen stortte in.
Vele kleintjes, samen
een hele grote
Arnhem heeft thans f 545.350 gul
den opgebracht met inbegrip van
200.000, zijnde de opbrengst van een
collecte van het personeel van de
A.K.UDrie Arnhemse burgers heb
ben zich thans bereid verklaard één
cent van iedere gulden bij de lotaalop-
brengst van Arnhem te voegen.
Zij waren eendrachtig bijeen
In het begin dezer week hebben enkele
kerkelijke autoriteiten, o. a. ds. H. J. F.
Wesseldijk van Eindhoven, de voormalige
Draeses van de Generale Synode der Ned.
Herv. Kerk. een aantal gemeenten in de
getroffen gebieden in Noord-Brabrant be
zocht. Terwijl het percentage protestan
ten in deze provincie nog geen 10 pet. be
draagt, is van de getroffen bevolking bijna
40 pet. protestant. Van deze protestanten
behoort twee derde deel tot de Ned. Herv.
Kerk en bijna een derde deel tot de Geref.
Kerken.
Voor zover thans bekend is er in deze
streek betrekkelijk weinig schade aan
kerken en pastorieën aangericht. In Moer
dijk evenwel staat het water, nadat het
gezakt is. nog manshoog in kerk en pasto
rie; de predikant van deze plaats heeft
voor de tweede maal al wat hij bezit ver
loren. In Ossendrecht is een noodgemeente
gesticht met drie predikanten, te weten
twee Hervormde en een Gereformeerde
predikant; alle aanwezige kerkeraads-
leden zijn samengebracht in een nood-
kerkeraad. In alle plaatsen, die werden
bezocht, zijn de predikanten alle ter
plaatse gebleven zolang nog een deel der
bevolking aanwezig was. De predikanten
van de ontvangende gemeenten treffen
alle maatregelen om de pastorale zorg en
hulpverlening zo goed mogelijk te doen
verlopen.
Volkskerk of gemeente?
Het voor enige tijd opgerichte „Ver
band van Herv.-Geref. predikanten" is
in de pers niet zonder vrij scherpe
critiek begroet. Het weekblad „De Her
vormde Kerk" meende, dat deze predi
kanten onder de bekoring zijn geraakt
van „het gesloten geloofs- en levens
verband, dat de Geref. Kerken te zien
geven". Het weekblad „De Christen"
(Baptisten) schrijft, dat het uiteindelijk
gaat om de vraag, of de Herv. kerk
„Kerk" wil blijven of „gemeente" wil
worden. Het blad vervolgt dan:
„Als de N. H. Kerk kerk wil blijven,
heeft zij de keuze tussen „volkskerk" en
„belijdeniskerk" en het „Verband" zou,
naar het lieh laat aanzien, haar graag
in de richting van de laatste willen
stuwen. Zij zou dan zeer veel gaan lijken
op de Geref. kerken. "Wil zii echter
„volkskerk" blijven, dan behoeft er aan
haar niet veel te veranderen. Want een
volkskerk is kerk van het volk. waarin
alles wat er in een volk aan religie leeft
zich kan uitspreken. De volkskerk-
gedachte is een rest van de middel
eeuwse Roomse kerkopvatting van het
z.g. Corpus Christianum, het Christelijk
Lichaam, dat alles omvat. Dat bij de
Reformatie deze visie op de kerk niet
is uitgebannen, is te betreuren maar
vanuit de historie wel te verstaan. De
volkskerkgedachte kan echter alleen
bloeien, zolang een volk in meerderheid
christelijk is en krachtens zijn levens-
openbaring als een christelijk volk be
stempeld kan worden. Vandaag is
daarom de volkskerkgedachte een fictie
geworden en volkskerk te blijven is voor
de Ned. Herv. kerk daarom rondweg een
onmogelijkheid. Voor mijn besef heeft
de Herv. kerk daarom slechts de keuze
tussen ..belijdeniskerk" naar het patroon
van de Geref. kerken en „gemeente"
naar het patroon van het Baptisme en
verwante richtingen. Binnen de Herv.
kerk ontbreekt het niet aan mensen, die
voor de volkskerkgedachte 'n schriftuur
lijke en theologische fundering zoeken.
Evenmin ontbreekt het aan mensen, die
de gedachte van de „belijdeniskerk"
naar voren brengen en zij ontvangen be
langrijke steMnJSgp de Gereformeerde
theologie. De gemeentegedachte echter
wordt slechts zeer weinig in. het licht
gesteld en het was daarom broodnodig,
dat ook onzerzijds eens een waardevolle
en verantwoorde bijdrage verscheen,
waarin de gedachte van de gemeente
van gelovigen werd uiteengezet en
bijbels werd gefundeerd".
Spaaractie voor een kerk
Tijdens de oorlog moest het dorp Ter-
heyde in het Westland worden ontruimd
en de huizen worden afgebroken. Ook de
Ned. Herv. kerk trof dit lot. Toen het
dorp weer bewoond werd. kwam ook de
wederopbouw van de kerk aan de orde.
Voor het bijeenbrengen van het grote
bedrag, dat hiervoor nodig was. heeft de
Rijkspostspaarbank een zekere hulp ver
leend. Op initiatief n.l, van de kerkeraad
werd aan elk der lidmaten een groeps-
spaarkaart ter hand gesteld. Tussen de 20
en 30 vrijwilligers hebben zich belast om
regelmatig een kleine bijdrage te komen
ophalen. Op de zegels liet men een sug
gestieve opdruk plaatsen en zo kwam in
dit kleine dorp een grootse organisatie tot
stand tot herstel van het vernielde. Nau
welijks enige maanden was deze actie op
gang of men had reeds duizenden guldens
voor het restauratiefonds en voor 't instal
latiefonds verkregen. In September 1952
kon de kerk worden ingewijd.
Kerknieuws in het kort
Van de Zwitserse evangelische ker
ken is een aanbod gekomen met b e-
schikbaarstelling van haar
vacantiehuizen met vijftig tot
honderd plaatsen voor rustbehoevende
en overspannen vrouwen uit de Neder
landse noodgebieden.
De Raad van Kerken in Indonesië
zal de mogelijkheden bestuderen tot op
richting van een volledige theo
logische hogeschool, uit
gaande van de Prot. kerken in Indo
nesië. Tevens wil men dan komen tot
een coördinatie van het theologisch
onderwijs in Indonesië.
Het internationale Gerefor
meerde Congres, dat dit jaar
van 2830 Juli in Montpellier (Frank
rijk) zal worden gehouden, heeft als
algemeen thema: Het Gereformeerde
antwoord op de verwereldlijking van het
moderne leven. Er worden delegaties uit
ten minste elf landen verwacht. Uit
Nederland zullen o.a. als spreker aan
wezig zijn de heren D. W. Ormel en prof.
dr. H. Dooyeweerd.
Van de 5380 buitenlandse, rooms-
katholieke priesters, broeders en zus
ters, die einde 1948 in China missioneer
den, zijn er begin 1953 slechts 723
overgebleven. Ongeveer 375
missionarissen werden officieel door de
communistische autoriteiten uitgewezen,
maar het werkelijk aantal verbannenen
is veel groter. Van de 523 overgebleven
priesters en broeders zijn er 146 Jezuïe
ten, van de 200 zusters 84 Franciscanes
sen.
Door de Amerikanen van Russische
afstamming worden gelden verzameld
om in Washington een grote Rus-
sisch-Orthodoxe kathe
draal op te richten. Het zal een
St. Nicolaaskerk worden, die ter her
innering gesticht wordt aan de jonge
mannen van het orthodoxe geloof, die
in de Eerste en Tweede Wereldoorlog,
alsook in Korea hun leven gelaten heb
ben. In het oprichtingscomité hebben
ook enkele protestantse geestelijken
zitting genomen.
Kerkelijke mutaties
Ned. Herv. Kerk. Aangenomen naar
Ermelo: W. de Bruyn te IJsselmuiden, die
bedankte voor Hilversum.
Geref. Kerken. Beroepen te Andijk: D.
Zwart (tweede maal).
Aangenomen naar Appelsga: G. Oppe-
dijk, cand. te Kollum, die bedankte voor
Elim (Dr.).
Chr. Geref. Kerken. Bedankt voor
Rozenburg: M. Draijer te Drachten.
Geref. Gemeenten. Tweetal te 's Scheve-
ningen: W. de Wit te Moerkapelle en G.
Zwerus te Middelharnis.
Beroepen te Rhenen: F. Mallan te Brui-
nisse.
Op 3 Februari braken op een dertig plaatsen de zee- en slaperdijken door en
kwam tweederde deel van Friesland onder water te staan. Meer dan twee
honderd duizend mensen waren bij de ramp betrokken. Evenals nu, speelden zich
ontzettende tonelen af. Mensen die hun leven wisten te redden van het water,
vonden de dood onder brokstukken van ondermijnde huizen. Bijna zeshonderd
gebouwen werden vernield, ruim zevenhonderd vijftig beschadigd en een kleine
vijf en twintig honderd paarden, koeien, varkens en schapen verdronken. De
totale schade beliep ongeveer drie millioen gulden. Vooral het Zuidelijke
deel der provincie heeft het zwaar te verduren gehad. Alleen daar al bedroeg de
schade driehonderd duizend gulden.
De hierbovenstaande prent geeft de toestand in Vierhuizen weer. Schipper
Karst de Boer zag in het noodweer kans, met zijn turfschip zestig personen van
een zeker schijnende verdrinkingsdood te redden.
Meer dan twee maanden achtereen had een aanhoudende Zuidwester storm
enorme hoeveelheden water in de richting van de Noord- en de Oostzee
gedreven. Een ramp kon niet uitblijven, de druk op de dijken werd tè groot. De
eerste Februari ging de wind wat liggen en het was buitengewoon mooi weer
voor de tijd van het jaar. De zucht van verlichting die menige Fries slaakte
kwam echter te vroeg. Donderdag, de derde, begon de wind weer aan te wak
keren, en in minder dan geen tijd raasde hij weer in onverminderde kracht uit
het Zuidwesten, in de loop van de avond ruimend naar het Noordwesten. Hier
door stroomden grote watermassa's, tussen Terschelling en Vlieland door, de
Zuiderzee binnen. Daarbij kwam nog, dat de avondvloed een springvloed was.
Een catastrofe kon niet uitblijven. Tussen Schoterzijl cn Lemmer sloeg het
water dertien gaten in de dijk, zodat in minder dan geen tijd Lemsterland en
een gedeelte van Weststellingwerf onderstroomde. Dijkbreuken langs de Gaas-
terlandse kust veranderden de Zuidwesthoek in een kokende zee. Ook Wym-
britseradeel, Wonseradeel, Schoterland, Haskerland, Doniawerstal, Utingeradeel,
Rauwerderhem, Idaarderadeel en gedeelten van Opsterland en Smallingerland
werden overstroomd.
In het noorden braken eveneens dijken door; de ramp had hier echter een
kleinere omvang. Tot wat voor hoogte de vloed was gestegen, blijkt uit de
waterstand te Harlingen. Hier mat men een hoogte van twee el en veertig duim.
Trouwens ook de bovenstaande tekening laat zien van welk een ontzaglijke
hoogte het water zich in de Zoutsloot te Harlingen stortte.
De Januarivloed van 1916 heeft Friesland gelukkig gespaard. Toch zal menig
een dezer dagen nog eens terug hebben gedacht aan die zwarte bladzijde in
de Nederlandse geschiedenis, toen, temidden van dreigend oorlogsgevaar een
grote vloed nood en ellende zaaide over een groot deel van Noord-Holland en
Utrecht. Friesland had ook iets van het water te lijden, maar vergeleken bij de
ramp in het Westen is hier van een watersnood geen sprake geweest.
Een hevige Noordwesterstorm joeg massa's water door de zeegaten de
Zuiderzee binnen. Daar bleef het water; een uitweg was nergens. Langs de
gehele kust werkte men als paarden om de dijken intact te houden. In de ver
schrikkelijke nacht van 13 Januari was er geen houden meer aan. Met donde
rend geweld stortte het water zich in de polders en overstroomde een groot deel
van Urk, richtte grote verwoestingen aan op Marken en veranderde het Water
land in een eindeloze watervlakte. Ook andere kuststreken werden een prooi der
golven. De hierbij afgedrukte foto's geven een;»elfde beeld als de tegenwoordige
fotoreportages uit de geteisterde gebieden. De omvang van de overstroming was
echter veel kleiner dan nu. Bij Schellingwoude redde men het vee uit een door
het water overvallen boerderij. De foto hieronder geeft een beeld van de troos
teloze omgeving van Durgerdam na de overstroming.
