DE HINT ELISABETHS* OED
verzwolg 72 dorpen en eiste
naar schatting 100.000 slachtoffers
StÏïrd^de^S^ »- -
Mijn God, mijn God,
waarom
hebt Gij mij verlaten?
9575
HAAGSCHE COURANT Zaterdag 7 Februari 1953 Pagina 5
De grootste
overstromings
rampen uit onze
geschiedenis
vj
De Allerheiligenvloetl
teisterde een nog groter deel ran ons land
te Nederasselt, waardoor het Rijk
van Nijmegen voor een groot deel
en het naar het Westen aansluitende
en lager liggende Land van Maas en
jjLte grootste en ernstigste ramp, welke ons land in eeuwen m door de Staten voor de somma van Waal geheel overstroomde. Indien de
vredestijd heeft getroffen", hebben zowel Prins Bernhard als 540 verkocht. In 't Noord-Oosten Duitsers in de Meidagen van 1940
minister-president dr W. Drees de catastrofe genoemd, welke van Zeeuws-Vlaanderen, waar zich 11 ct Land van Maas en Waal zouden
zijn binnengedrongen, zou dit gebied
nu de uitgestrekte Saaftinger Schor- wederom onder water zijn komen te
ren bevinden, spoelde de zee in 1583 staan. De gehele bevolking was reeds
de vruchtbare landstreek van Saai- geëvacueerd, doch de Duitsers kwa
men niet verder dan het Maas-Waal
kanaal, zodat dit gebied teen voor
vonden een overstroming gespaard bleef.
tingen weg.
Belangrijke dijkbreuken
ons land in de nacht van 31 Januari op 1 Februari heeft
geteisterd.
Inderdaad is deze ontzettende tegenslag en onwil bedijkt was, werd
ramp in omvang slechts te verge- door deze vloedstroom weer ge
lijken met twee andere, nl. met de inundeerd. Het dorp Huisduinen
2.g. St. Elisabethsvloed van de 18e werd door belangrijke afslag van de voorts Plaals b'l stormvloeden van Doorbraken van grote
op de 19e November 1421, waardoor duinen na de Allerheiligenvloed op Februari 1825, o.m. in de dijk van Waaldijlf ^biT Oosterholt en
de Biesbos ontstond, de verschrikke- grote afstand landinwaarts herbouwd. Waterland in Noord-Holland en de Loenen en in de linker Waaldijk bij
lijke vloedgolf, die 72 dorpen over- Voorts wordt aangenomen dat het Friesche Zeedijk, op 6 Maart 1906 Brakel, voorts in de rechter Maasdijk
spoelde, waarvan er 34 voorgoed dorp Putten op de Z.O. hoek van in de dijken ,angs de Zeeuwse stro- bij Alphen en in de linker Maasdijk
verdwenen en waarbij, naar men Putten, door de Allerheiligenvloed terwijl op 10 Januari 1916 |»i "Jjmrijk '861 7 7\,linl!er
1 11 j j- i - XT Jul Waaldnk bil Leeuwen, Zumchem en
aanneemt, niet minder dan honderd- verzwolgen is. verschillende dijken in Noord-Hol- Rrake] terwijj om militaire redenen
duizend personen het leven verloren Het gebied van de Biesbos be
en de z.g. Allerheiligenvloed van hoorde eens tot de Grote of Holland-
1 November 1570, waardoor een se Waard, die zich uitstrekte tussen
groot gedeelte van Groningen, Fries- Dordrecht, Geertruidenberg en Heus-
land en Noord-Holland, zowel als den en een oppervlakte had van meer
bijna alle Zuid-Hollandse en Zeeuw- dan 40.OOO ha. De onlusten en
se eilanden overstroomden waarbii u 1 enkele Zeeuwse gebieden, waaronder vloed en de huidige catastrofe, die
se eilanden overstroomden, waaroij burgeroorlogen in Holland in het be- u in onze historie in analooie met de
land doorbraken. Door de geallieerde in 1944 doorde Duitsers de dijk bij
vliegtuigbombardementen op de dij- Arnhem werd doorgestoken. Hoe erg
October '44 en door de Duitse bezet- verschillende van deze, overstromin-
ters van ons land uitgevoerde inunda- Sen °P ,zichzclf beschouwd ook ge-
weest zijn, toch zijn ze in omvang
keu van het eriaud Walehereu op 3 „|et ,e vergelijken met rampen a]s d|
ties van de Wieringermeerpolder en St. Elisabethsvloed, de Allerheiligen-
eveneens gehele stukken land voor- gin der vjjfoende eeuw, hadden tot
goed verloren gingen, zoals delen gevoig dat de werden ver
van verschillende dorpen langs de waarjoosd> zodat toen in 1421
Noordhollandse kust, de Broode- aanhoudend stormweer het Noord-
loospolder op Tholen en het schier- zeewater hoog had opgejaagd op
eiland Wulpen bij Cadzand in verscheidene plaatsen in Holland,
westelijk Zecuwsch-VlaanderenHet Zeeland en Friesland dijkbreuken
heeft toen lange tijd geduurd voor plaats Vonden. In de nacht van de vau urauiuer lazr
Wolfaaxtsdijk in hat N.W. deel van 18e op do 18o November bezweek Maasdijk van hèt Rijt
Zuid-Beveland en Zeeuwsch-Vlaan- ook dc dljk van de Hollandse Waard
deren van het water waren bevrijd; op minstens twee plaatsen, nl. bij
een aanmerkelijke uitbreiding van de Wieldrecht, ten Zuiden van Maasdam
Braakman en het Axelse Gat was en aan de Mcrwede bij Werkendam,
daarvan het directe gevolg. Ook in Zej[s ajje iorpm van de Langstraat
het Noorderkwartier is toen veel hepen onder.
Het hoogste, oostelijke deel van de
Hollandse Waard was in 1460 op
nieuw bedijkt, maar het lagere,
westelijke deel bleef onder het water
bedolven, want het laagveen dat de
bodem bedekte, werd door de wer
king van het water op den duur op-
op Schouwen-Duiveland, kwamen nog- 'n °nze historie in analogie met de
beide voorgaande, mogelijk wel als
maals grote stukken van ons land on- de s, Is£atiimW J, worde„
der het zoute water te staan, waarvan aangeduid.
enkele gebieden thans, nog geen tien Gedurende de ongeveer zeven
jaar later, wederom door een ramp- eemven> waarin Nederland bedij-
j. rr kingswerkzaamheden uitvoert, zijn
spoedige overstroming getroffen znn. oer.„
10 00 weliswaar 3500 vierk. km land door
De laatste grote breuk in de inpoldering op de zee heroverd en
rivierdijken in Nederland was die daarnaast werden nog 2000 vierk. km
van 31 December 1925 in de rechter door het droogmalen van meren en
Nijmegen plassen gewonnen, toch is dit te
zamen minder dan in die eeuwen
door stormvloeden verloren is ge
gaan. Het afsluiten van het Vlie, het
Marsdiep, het Eierlandse- en Friese
Gat en de Lauwerd, alsmede van de
Zeeuwse stromen met dijken, zwaar
en sterk genoeg om onder de meest
ongunstige weersomstandigheden
stand te kunnen houden, is voor ons
land niet alleen een levensbelang,
maar tevens de beste geldbelegging,
omdat het rampen, zoals we er
helaas te veel in onze historie heb
ben beleefd, rampen, die meestal aan
grote aantallen mensen en dieren het
ieven kosten en honderden millioenen
schade berokkenen, in de toekomst
kan voorkomen en bovendien de
verdere verzilting van onze bodem,
een zeer ernstig gevaar voor onze
zoetwatervoorziening, zal tegenhou
den, het zoete water, dat voor mens
en dier en ook voor de industrie van
levensbelang is.
Het is een bekend verschijnsel, dat
reeds gedurende vele eeuwen de
zeespiegel ongeveer een decimeter
per eeuw is gestegen, hetgeen dus
betekent, dat in de zeven eeuwen,
waarin Nederlanders bedijkingswerk
zaamheden uitvoeren, de zeespiegel
niet minder dan 70 centimeter is
gestegen, zodat de zee met steeds*
ruwer geweld op onze kusten is gaan
beuken. Indien geen dijken ons land
zouden beschermen, zou niet minder
dan twee vijfde deel van Nederland
door -het zoute water worden over
spoeld, een gebied, waarin meer dan
de helft der bevolking woont. Hun
leven en veiligheid is derhalve direct
afhankelijk van de sterkte van onze
zeedijken, zodat op de instanties, die
voor het aanleggen en in goede staat
houden van onze zeedijken moeten
zorgen, een wel uitermate zware
verantwoordelijkheid rust, een ver
antwoordelijkheid, welke alleen ge
dragen kan worden, indien er vol
doende geldmiddelen voor worden
uitgetrokken.
Vader en moeder Bienefeld wer
den met hun 12 kinderen uit
Sommelsdijk gered en zijn nu
in de studentenstad Het Duyvels-
gat" te Delft ondergebracht. De
jongste is 3 maanden en
de oudste 16 jaar
De overstroming
van Walcheren
in 1682
Wat men vroeger hartelozer
dan heden ten dage
Dat Walcheren behalve tijdens de
laatste wereldoorlog ook in vroegere
eeuwen meermalen door zware over
stromingen is bezocht, mag algemeen
bekend geacht worden.
In „De Oude Tijd", een tijdschrift
waaraan onder leiding van David van
de Keilen Jr. talrijke Noord- en Zuid
nederlandse geschied- en oudheidkun
digen medewerkten, jaargang 1869,
treffen wij over een dijkdoorbraak op
26 Januari 1682 het volgende aan:
De Westkapelse dijk werd op ge
noemde datum doorbroken, waarop
van uit Middelburg zo veel zeilen.
zakken, schoppen, kruiwagens en der
gelijke materialen werden gezonden
als men maar kon bekomen. Bepaald
werd, dat tweemaal daags, des mor
gens om negen en des middags om
3 uur een gebed zou worden gedaan
om den grooten nood af te bidden.
Gekommitteerde Raden van Zeeland
gaven aan de Walchercnsche steden
vergunning om zooveel zoetelaars aan
te stellen als zij wilden ten einde bij
en omtrent den dijk te verkoopen al
lerhande drank en eetwaren, vrij en
exemt van alle impositie, uitgezon
derd alleen wijn. De nood, waarin
door deze doorbraak Walcheren ver
keerde, bepaalde zich niet tot dit
eiland. Ook in Schouwen, Zuid Be
veland enzv. hadden gelijke doorbra
ken plaats. De jammer, die deze over
stroming veroorzaakte en de alge
meenheid van het gevaar is door een
tijdgenoot op eigenaardige wijze be
zongen. Het vers mist alle dichter
lijke waarde, maar is door den na-
ieven eenvoud en frischheid der tee-
kening zeer karakteristiek. Het tee
kent beter, dan menig uitgewerkt re
laas, den nood en angst en tevens
het nuchter gezond verstand des rij
melaars, die, zich zonder te bekla
gen, erkent, dat het met dit lijden, te
midden waarvan hij deze regelen
blijkbaar schreef, gaat, als met zo
vele menschelijke smarten; die 't niet
aangaat, en trekt niet ter herte.
onder water gelopen en de polder De
Zijpe, die omstreeks 1560 onder veel
Philips N 00144L. Wat men de ro
mantiek ook moge aanrekenen, onte
genzeggelijk heeft deze stijl veel geruimd, zodat een diepe plas ont-
schoonS voortgebracht al is het pro- stond. Kleiafzetting uit de zee en de
ces van publieke selectie nog lang rivieren deden er langzamerhand een
0!,rioSrL°te°wS°„dS hifLS e.landendelta ontstaan,
van de vorige eeuw is de Symphonie Bet ongeveer 8000 ha omvattende
van César Franck, twee jaar voor zijn land van Reimerswaal, twee uur ten
dood en temidden van een vracht- Oosten van Ierseke, welk gebied thans
reld Francks genie gaan erkennen, Verdronken Land van Zuid-Beveland,
thans heeft elk groot orkest zijn Svm- ging verloren door de stormvloeden
phonie op het repertoire, ook het Re- van 1530, 1551, 1555, 1557, 1561
sidentie Orkest, dat onder Van Otter-
loo en met behulp van een bijzonder
en 1563. In 1631 verliet de laatste
gelukkige technische staf op een inwoner deze plaats, die eens de
langspeelplaat acoustisch voor U ver- derde stad van Zeeland was geweest
schijnt. Een verschijning, die kan
concurreren met ieder ander orkest
en bovendien de voordelen van het
vinilyte bezit.
Philips A 1I177G. Hans Henke-
mans is een unicum in het heden
daagse pianistendom. Geen verstaat
zozeer de kunst het grillige en bizar
re klankidioom van Debussy's minia
turen te benaderen. Op deze plaat
„Minstrels", de krabbel van clownes-
que negermuzikanten; „La Serenade
Interrompue", een caricatuur van een
verliefde Spaanse gitarist en „La
Puerta del Vino", geïnspireerd op een
ansicht van een Spaanse haven.
Decca AK 2310/2. In het jaar van
zijn huwelijk met Clara Wieck schreef
Robert Schumann een enorm aantal
liederen en, merkwaardig, maar uit
zijn literair-muzikale romantische be
gaafdheid wel verklaarbaar, zelfs in
en wat er nog van over was, werd
Matth. 2746b één ankerplaats is en die is in Jezus in Matth. 27: „En van de zesde ure
Het is een benauwde week die Christus. Hier is het teken, dat die af kwam er duisternis over het ge-
achter ons ligt. schijnbaar-onbewogen God een be- hele land tot de negende ure. Om-
.«««.muu, A-Ciia lil En bij alle benauwenis, waarmee wogen God is. In Hem heeft God streeks de negende ure riep Jezus met
dat geluksjaar toch met die pessimis- de courant dag in dag uit gevuld z'ck solidair gemaakt met de nood luider stem, zeggende: Eli, Eli, lama
tische houding tegenover het leven, was, komt tot velen de oude vraag der wereld. sabachtani? Dat is: Mijn God, mijn
welke de kunstenaar zich reeds had uit de Psalm: „Waar is Uw God?" In mijn gedachten zag ik telkens bo- God, waarom hebt Gij mij verlaten?"
aangemeten. Op gedichten van Heine „Zie je nu wel.werd door ven 't verdrinkende land en de radelo- Hier breekt de laatste dijk. Hier is
ontstond o.a. de cyclus „Dichter- iemand, die zegt niet te geloven, ge- ze mensen de gekruiste Heer, roepend het, zoals de Psalmdichter het ge-
liebe", naar het voorbeeld van Schu- vraagd aan iemand, die in zijn leven naar de donkere hemel: „Mijn God, zegd heeft: „Al Uw golven en baren
berts „Winterreise" Is het zo dat de niet God rekent. „Zie je nu wel?, is miïn God> waarom hebt Gij mij ver- zijn met mij heen gegaan".
Hjd, in het voordeel van Franck wer- het je nu niet eindelijk duidelijk, dat late"?" Hier staat het- wat wij, mo- Hierover raak ik nooit uitgedacht,
kend, deze liederen als verouderd er geen God is?" ^*jj
HELPT
DE NOOD
LENIGEN
Gironummer
Nationaal Rampen
fonds is
OP DE OVERSTROMING VOORGEVALLEN ANNO 1682
Als men schreef sestien hondert tachentig twee,
Soo wasser in Zeelandt groot jammer en wee.
Op Paulus békeeringe, en maandag daer aan
Sach men Zeelandt op veele plaatsen besouten staen.
Daer verdronken veel menschen, beesten en honden.
Wilt U bekeeren en aflaeten van sonden.
Weest aandagtig en hoort verder mijn bediet2)
Wat datter in yder eilandt is geschied:
ln Walcheren was den Westkappelschen dijk groot
Op dry steden 3) door, waer mede wij waren in noot
Tot Vlissingen was het water gevloeyt zeer lioogh,
Maar 't eerste is herenti) en Vlissingen is nu droogh.
In Zuit-bevelant, wil wel aanmereken,
Volgens den brief aan dhr de Coninck, vloeyden
[hutjzen en kerken,
Twee prochien en negentien polders daarbij
Liepen allen in, waar door zij waren in ly.
't Lant van Schouwen met Oosterland vloeyde,
Bommenede, Bloys en Bruinisse daar men door roeyde,
Sirjansland, Brouwershaven waren in verdriet,
Soo dat het een nog drijft, en 't ander bijna tot niet.
Nog vele polders, die wij met herouwen,
Tot twintig toe zagen drijven tot groot benouwen,
Twelk een yder certain moet zijn bekent,
Om alzoo te kennen ons grooter elendt.
Philippilandt tot allen stonden
Is van alle kanten door 't water verslonden,
Soo dat mensen op hoornen en daken
Met menigte saten; wie zou ze genaken?
En vele door 't water verslonden minsoot5)
Soo dat die toen leeffden en vele zijn doot.
Tot Tholen, wilt mereken, ons groot verdriet,
Vosmaer was deur, en Schakerloo tot niet.
De stad, die was zeer sober en desolaet;
Men voerde met schuyten, 't was goed of quaet.
Deur straten, markten; daer wel op let,
De waü. viel aff, 't geen yder verset
De kerk, die dreeff; de menschen en santen
Spoelden uit 't graff; de Predicanten
verschrikken, en angsten van soo een vloet,
Soo dat men kon hooren nog bitter nog soet G).
't Was alles elent; men damde nog dijekte;
Men gaf er geen geld, nog broot; men beswijekte.
Hoe het af sal lopen is niemant bekent
Daarom swijg stille en hoore na het ent.
Alle menschen herte, alwaerse van steenen,
Die 't wel inziet, die moet het beweenen,
Dat Zeelandt heeft gedragen zodanig een smaert;
Die 't niet aangaet en trekt niet ter hert.
Laet ons dan zeggen, en doen besluijt,
Dat hier de plagen me mogen zijn uijt.
Wanneer de schrijver nu nog leefde zou zijn mening over de harteloosheid
van hen, die het niet aangaat, wel heel wat zachter klinken.
Helicopters bewijzen onschatbare
diensten bij het aanvoeren van
materialen en het afvoeren van
evacué's. Hier is er één op het
punt in Zierikzee te landen
1) Onder het zoute water bedolven.
2) Verhaal.
3) Plaatsen.
i) Toegedamd.
5) Minnelijk.
6) Er werd niet gepreekt.
gaat afwijzen? Het schijnt zo en hoe
wel een flinke dosis Latijnse objecti- maal herhalen, bij al die mensen, die
viteit bij Schumann geen kwaad kan, biddend, smekend op een dak of in
heft Suzanne Danco (met overigens een boom boven het kolkende water
suggestieve pianobegeleidingen van hebben gezeten, gehangen tot zij ver-
Guido Agosti) deze liederen toch niet dronken. „Zie je nu wel?!"
voldoende boven de alledaagse sfeer Ja, wat zie ik?
om de luisteraar het geloof in de Ik herinner mij een gesprek met
„Sehnsucht en Liebesschmerz" te ge
ven.
ogelijk, in deze week ook gevraagd Hier is de ankerplaats voor mijn ge-
Kunnen wij die vraag niet duizend- hebben: waarom?! loof.
Hier brak voor Hem de laatste dijk Hier hangt de Zoon van God, die
door. zichzelf noemde Zoon des mensen,
Eerst gingen de mensen weg, de dat wil zeggen: de mens. Nu zijn al-
massa, die Hem gevolgd was, ver- Ie mensen één mens geworden, nu is
langend naar de sensatie van een alle schuld en alle nood ook de
wonder. nood van 1 Februari 1953 als op
Toen gingen de vrienden weg, die ene mens samengestroomd. Hier
iemand, die mij vertelde,''da^ hij zich toen ginSen de discipelen weg. Hij zijn alle vragen één vraag: „waar-
niet kon vinden in de God van de wist, dat het zou gebeuren. In de lij- om?!"
Decca M 658. Wederom Suzanne Bijbel. „Ik heb het mij nu maar zelf densnacht waarschuwde Hij: „Gij Maar zelfs in de godverlatenheid
Danco nu op een kleine plaat in uitgedacht en doorgedacht en zo be- Zl,lt allen aan Mij aanstoot nemen in blijft Hij vasthouden. Het blijft „mijn
Schuberts „Forelle" en „Wohin?". valt het mij". Denkt het U in, lezer: deze nacht 20 1S het ook gebeurd. God!", dwars door het donker heen.
Twee bekende liederen, een tikje op- een god, die mij bevalt! Toen de soldaten kwamen om Hem Dit is geloven, want geloven betc-
pcrvlakkig en zonder de Weense Om dezelfde afschuwelijke uit- gevangen Je nemen vluchtten de dis- kent: God Zijn gang laten gaan.
charme, maar fris van opvatting en drukking te herhalen met alle eer
tempo. bied dan: God bevalt mij dikwijls he-
Philips A 11243G. Tot welk een lemaal niet.
grandioze hoogte Van Otterloo de Hij lijkt zo onbewogen. Als U en
strijkers van ons orkest meeneemt is ik de macht hadden om de orkaan en
uitnemend te beluisteren in deze de springvloed te commanderen!
„Kuhnau-Variaties" van Hendrik An- Hij heeft de macht, de Bijbel staat
driessen. Strijkers, die uit een trilling er vol van, Hij commandeerde niet
van het vacuum opbloeien met een op onze gebeden. Of moet ik zeggen: wordt en Mij alleen laat. En toch ben
mysterieus, warm vibrato, sonoor in Hij deed het wel, Hij brak de dijken Ik niet alleen, want de Vader is met
alle registers of fel uitschietend als door en Hij troont'er boven. Onbe- Mij".
een zonnegloed. Een prachtige plaat, wogen, schijnbaar? Die laatste dijk zal nooit bezwij-
die menigeen zal verzoenen met Hoe heb ik het in deze week ge- ken.
cipelen. De ene dijk na de andere Daarom wordt die schijnbare on-
bezweek voor Hem. dergang de overwinning. Na de ban-
Maar één dijk zou niet bezwijken, ge vraag volgt de blijde roep: „Het
de dijk van God om Zijn leven. Hij is volbracht!", waarvan de opstanding
is er zo zeker van, dat Hij in dezelfde het gevolg is.
MHier is niets verklaard. Wat kun
nen wij verklaren, verklaren is alleen
maar vermenselijken. Maar ik ben er
zeker van, dat velen van de zwaarst-
getroffenen bij dat kruis hun vrede
lijdensnacht tot Zijn discipelen kan
zeggen:
„De ure komt, dat gij verstrooid
zullen vinden. Daar de kracht zullen
ontvangen om hun kruis op zich te
nemen en God God te laten zijn.
„die" moderne muziek. Han Bos. voeld, dat er voor mijn geloof maar Ik schrijf voor U over, wat er staat Den Haag. Ds. A. K~ Straatsma.
