De laatste uren van een
gefolterde
„RONDO
Toekomstmuziek
„Een vinger op de
lippen"
Wasmachine
reparatie
„Rome nest plus dans Rome" van
Gabriël
Marcel
Wijlen Louis Jouvet in geliefde Het zwarte kasteel
rol in Het Uur voor Middernacht
Victor Hugo's „Les Misérables"
weer eens verfilmd (Hollywood)
De tante van
Charlie
Hoe is het ontstaan
SATERDAG 7 FEBRUARI 1953
KOTTERDAMSCH NIEUWSBLAD
DERDE BLAD - PAGINA S
LETTERKUNDIGE KRONIEK
"Y7"an Italië uit wordt over de hele wereld een net uitgeworpen, waarin men de
beste roman uit het jaar 1952 probeert te vangen. Landelijke jury's trekken
een deel van dat net door hun rayon. Plet onbelangrijke goed glijdt, door de mazen
en mag weer verder zwemmen. De goede vis wordt gesorteerd. Eén vis, die in
het betrokken land de beste wordt geacht, mag in Italië meedingen naar de
wereldprijs. De Nederlandse vis is uitgezocht. Het is de roman ..Een vinger
op de lippen" van Pierre H. D u b o is (uitgaaf G. A. van Oorschot te Am
sterdam). De ondertitel luidt: ..Bekentenissen van Lorenzo Vitelli, Florentijns
monnik, omgekomen op de brandstapel in het jaar 1498". Een roman dus die in
Italië speelt. Misschien verhoogt dat de kans wel op de eindbekroning. De Neder
landse jury had nog wel meer romans, die in Italië spelen, kunnen vinden als dat
haar opzet was geweest. Ik denk in de eerste plaats aan de Borgia-roman „De
scharlaken stad", van Hella S. Haasse. Ik denk ook aan „De ontvoering van
Europa" van Johan Fabricius (spelend op Capri en in Napels) en aan de Schre-
veüus-roman van Ary den Hertog (spelend in Venetië).
Vitelli btf z(jn versterving bereiken; de
idee, te hebben geleefd, al is het maar een
moment, want te lang heeft h(j als het ware
in misverstand rondgetobd. Iii écn flits
wil h(j tussen de vlammen op de brand
stapel constateren „ik w a s".
Ttalië, waar Couperus en de Schartens
handelïhg voor hun beste boeken vonden,
biedt onze romanciers dus opnieuw stof.
historische zowel als actuele. Wat de actuele
betreft in de toeristische sfeer (Fabricius
en Den Hertog). De jury zal er zich mis
schien over verbazen, dat hier. gewezen
wordt op de jongste Caprese roman van
Fabricius en de omstreden Schrevelius-
roman van Den Hertog, zulks in verband
met de „wereldprijs" voor romanlitteratuur!
Maar de opzet van de Italiaanse initiatief
nemers is geweest, een roman met een ver
halend karakter te bekronen. Verhalend zijn
xde romans van Fabricius en Den Hertog in
hoge mate. Maar dat dan ook uitsluitend.
Wat verdieping van de slof betreft en wat
si ijl aangaat zijn zij ondermaatse vis ge
bleven. Aan alle eisen had de roman van
Hella Haasse kunnen voldoen, als hij strak
ker en klaarder was geweest. De kunste
nares trachtte te véél te verwerken. „Een
vinger op de lippen" heeft eigenlijk hele
maal geen verhalend karakter. Maar het is
tenminste volop litteratuur. Het is een ver
slag van een zielkundig proces.
\Joor de figuur om wie het gaat, Lorenzo
Vitelli, heeft de monnik Savonarola mo
del gestaan, die op 22 Mei 1498 te Florence
de vuurdood stierf.
Toch heeft Dubois niet naar zuivere his
toriciteit gestreefd. Wat niet wegneemt, dat
men voortdurend aan Savonarola mag den
ken. In do roman komt Lorenzo VltclH wel
iswaar de 14de Juni 1498 op de brandstapel,
maar de 22ste Mei en de 14de Juni liggen
zo dicht op elkaar, dat een conclusie om
trent de identiteit van Vitelli voor de hand
ligt.
In het boek van Dubois beschrijft Vitelli
zelf hoe hij zich in de kerker voorbereidt
tot de dood, hoe hij zich slachtoffer van
verdichtsels waarmee zijn aanhang hem
omspon, slachtoffer ook van eigen waan
bevrijdt van alle vervalsingen van de waar
heid om de dood te kunnen aanvaarden ris
sluitstuk van het leven, méér zelfs: als een
gebeurtenis die zijn leven pas waarlijk tot
leven zal maken, want men heeft niet ge-
lecft ais men niet sterft.
De weg naar de brandstapel zal wel zel
den geplaveid zijn geweest met rozen van
zulke zuivere redenering, maar Vitelli
leeft, afgezien van het feil dat hij af en toe
nog wel eens voor zijn rechters wordt ge
roepen, of naar de martelkamer, als een
monnik in zijn kerker en kan zich dus met
pure hartstocht aan de ontlediging en de
onthechting wijden.
Hij doet dat dus schrijvend. Ik kan niet
nalaten, even aan te halen waarom hij het
verstervingsproces schrijvend wil volbren
gen. Uit de aanhaling zal blijken, waarom
Vitelli weinig van een martelaar heeft, maar
ook, hoe voortreffelijk Dubois de pen leidde
in Vitelli's hand.
„Zodra ik schrijf, sta ik zelf onafge
broken, onvermoeibaar, met listige,
loerende blik achter mij en eis nuances,
eis kronkels en krullen, subtiele toevoe
gingen. verg dat ik uitspraken terug
neem. dat ik woorden opnieuw in de
smeltkroes gooi en langs verhitte dis
tilleerkolven in nieuwe druppels, in
nieuwe, steeds fijner^ geslepen woorden
gesplitst, laat overhevelen. Het is waar
dat ik niel. schrijf om te duren, ik schrijf
om mijzelf door mijzelf te laten over
tuigen. Ziften, ziften, de leugens uit
mij wegzil'ten, niet mijn eigen leugens
alleen, maar ook die welke van binnen
uit of van buiten af aan mij kleven als
klonters door wier bijeen gehouden
schelpen".
Tn dit dialectisch onthechtingswcrk gaat
•*- de merkwaardige figuur Vitelli zover,
dat hij. eens de vrome boetprediker, zich
van de illusie van een hiernamaals ontdoet,
want is er een hiernamaals, dan is leven
geen werkelijk leven, dan is cr meer, en
dan is de dood geen einde. En juist dat wil
Tj^en ogenblik wordt hij in dit winnen van
zichzelf, in dit door de dood uiteindelijk
toch nog tot leven komen gestoord door een
infernale uitdaging van één van zijn rech -
ters, die hem zijn minnares in de armen
voert. Het is een schitterende vrouw, die
zelfs de heilige Antonius pijnlijk in ver
zoeking zou hebben gebracht- De rechter
hoopt de boelprediker door middel van deze
zinnelijke schoonheid op het laatste ogenblik
nog kapot te krijgen. Voor Vitelli. die boet
prediker is geworden uit machteloze, onbe
antwoorde liefde voor de stralende adelijke
Beatrice Strozzi. is de vleselijke uitdaging
een verschrikkelijke kwelling, maar hij
weerstaat haar. Dit is één van de weinige
passages met „handeling" jn hel, boek van
Dubois, overigens niet een van de beste.
En dan wijdt Vitelli zich overeenkomstig
zijn systeem ten dode. Consequent zuive'
rend offert hij zijn christelijke voorstelling
van de schepping op. God tenslotte nog
slechts beschouwend als 'n droom die on
vervuld blijft. Als hij zover is, laat Dubois
zijn romanfiguur wegzinken in een vorm
van nihilisme, die een „enthousiaste begees
tering" over hem doet komen. Lelijk gezegd.
Een vlek in de overigens toch zo beeldende
sonore en weloverwogen taal. waarin de
boetprediker zichzelf de laatste biecht af
neemt. „Begeestering" is een germanisme
en „ent iou' iaste begeestering" is niet alleen
vrijwel een pleonasme, maar bovendien een
vertroebeling van de situatie, immers
„enthousiasme" betekent van huis uit let
terlijk „door God bezeten zijn", en Du
bois heeft iuist alle moeite gedaan om Vi
telli van de Godsdroom te bevrijden! Een
tour de force die overigens niet overtuigend
lukt.
Als de boetprediker zijn geloof offert, waar
om peinst hij dan nog door op het thema
van de onvergankelijkheid van de geest?
Waarom is dat dan geen droom?
Maar Dubois geett ons in het zielsproces
van Vitelli wel te gevoelen, dat het belang
rijkste wat wij kunnen doen is. te trachten
PIJPLOOS ORGEL IN
KERKEN
De zogenaamde pijploze orgels, waarvan
het Hammond-orgel een type vertegenwoor
digt. winnen meer en moer veid. Op een
demonstratie, die de fa Kettner Duwaer
te Amsterdam hield, werd er de nadruk
op gelegd, dat het Hammond-orgel ook voor
andere doeleinden dan het spelen van al
lerlei amusementsmuziek, geschikt is.
Het beginsel van dit orgel berust op het
opwekken van stroomstootjes door draaien
de wieltjes in een magnetisch veld. Deze
stootjes worden omgezet in tonen, via een
bijzondere versterker-installatie. Door het
toevoegen van allerlei boventonen aan de
grondtoon kan'de bespeler ontelbare klank
kleuren en effecten teweeg brengen, die
zowel aan het kerkorgel als aan het bio
scooporgel verwant zijn. Pierre Paila
demonstreerde verschillende mogelijkheden
van het instrument.
Naar wij vernemen zal in het kerkgebouw
van de Apostolische Gemeente aan de Slot
boomstraat te Rotterdam een Hammond
orgel worden geplaatst, het eerste van dit
type in Nederland. In België is in verschei
dene kerken zo'n orgel reeds in gebruik.
Paul van Kempen neemt
positie in Bremen aan
Naar een Duits persbureau meldt, is de
Nederlandse dirigent Paul van Kempen be
noemd tol „Generalmusikdirektor" van de
opera te Bremen. Aan het begin van het
komende seizoen, in de nazomer, zou hij,
behalve de leiding van de opera, ook de lei
ding van het philharmonisch staatsorkest
van Bremen op zich nemen.
(Advertentie)
99
Beijerlandselaan 31
Goudsesingel 204
R'dam - Tel. 71593
ons leven in overeenstemming te brengen
met de waarheid. Ik zeg trachten, want de
waarheid is tenslotte toch een ondoorgron
delijk mysterie.
Hel is natuurlijk niet de opzet van de
Nederlandse jury geweest, een roman te
kiezen die in Italië speelt. De roman van
Dubois, ongetwijfeld een opmerkelijke lit
teraire prestatie, is gekozen omdat hij re
presentatief is. Hij zou ook gekozen zijn
als Vitelli een Spanjaard was geweest, die
zich voor de Spaanse inquisitie had moeten
verantwoorden. Intussen zal men in Italië
ongetwijfeld met belangstelling kennis ne
men van de wijze, waarop een Nederlander
zich (zijdelings) met 't probleem Savona
rola heeft bezig gehouden.
W. WAGENER.
TNE Franse toneelschrijver en philosoof
Gabriel Marcel heeft in zijn drama
„Rome n'est plus dans Rome", dat gister
avond in De Lantaren door het Théatre
Hébertot onder auspiciën van de Alliance
Frangaise werd gegeven, het probleem ge
steld, of een rechtgeaard Fransman al dan
niet moet uitwijken indien West-Europa
overstroomd werd door een Sowjet-
Russischc vloed. Of liever: hij heeft een
aantal figuren laten worstelen met dat
probleem. Dat maakt verschil. Zijn eigen
standpunt in het nogal theoretisch ge
stelde vraagstuk gaat dus schuil. Een goed
dramaturg, meent hij, mag zijn eigen stand
punt niet laten doorschemeren, mag zijn
figuren, of één van zijn figuren, niet als
spreektrompet gebruiken. Dat is natuurlijk
waar. Maar hij heeft zijn drarna zo vol
gepropt met actualiteit, dat het publiek in
de loop der bedrijven beslist het standpunt
van de schrijver hoopt te leren kennen. Het
stuk heeft namelijk al de kenmerken van
een „pièce thèse", een soort drama van
minder hoog gehalte, waarin een uitspraak
van de auteur wel wordt verwacht, zelfs is
geboden. Gabriel Marcel stuurt nu zijn pu
bliek teleurgesteld naar huis.
Hij gaat er prat op. „Rome n'est plus dans
Rome" in een ongelooflijk snel tempo te
hebben geschreven, zo brandde hem de stof
op het hart. Met die trots onthult hij pre
cies. dat hij inderdaad beter een „piece a
thèse" met een heldere uitspraak, met ten
minste eén klare spreektrompet, had kun
nen schrijven dan een bezonken drama van
groter allure.
Wel neemt zijn spel de schijn aan van
een drama van groot allure. Het ziet er
classicistisch uit. Het telt vijf bedrijven en
het is of Racine de scènes en de dialogen
heeft ontworpen. Er wordt geducht in ge
praat. De p h i 1 o s o o f Marcel heeft zich in
elk geval met onbetuigd gelaten. Alle
mense nin „Rome n est plus dans Rome"
philosoferen.
De spreektrompet had de auteur Pascal
Laumière kunnen worden, die, wat karakter
betreft, de doorsnee Fransman vertegen
woordigt.
Een slappe figuur dus: élke doorsnee
figuur is dat. Niet daarom had hij spreek-
tromöet moeten zijn, maar aan hem is het
probleem tenminste besteed. Hem had de
auteur aan het slot van een „pièce a thèse".
na een langdurige worsteling, een duidelijke
uitspraak moeten ontlokken. Inderdaad wil
Pascal Laumière in de allerlaatste scène tot
een uitspraak komen. In een radiorede tot
het Franse volk verklaart hij. dat de be
roemde woorden van een uitgeweken Ro
mein in één van de drama's van Corneille,
„Rome n'est plus dans Rome", onjuist is.
„Wijk niet uit", beweert hij zijn landgeno
ten. „U kunt Frankrijk niet met. u meene
men". Tot zover is zijn standpunt duidelijk.
Maar dan vervolgt hij: „Doch als gij er de
kracht niet van voelt, als gij er de kracht
niet voor hebtDan krijgt hij een hart
aanval en treedt er een priester binnen, die
hem verder zal bijstaan. Alles wat aan uit
spraak gewonnen leek hangt dan weer in
de lucht
Gezegd moet worden dat de spelers (in
uiterst sobere decors) met warmte en intel
ligentie het produel van Marcel hebben ver-
Het nut van toevallige valpartijen
T\/Tooi, schreef ik verleden week, toen ik
ons nichtje hoorde thuiskomen, mooi,
nu kan ik haar meteen vragen wat er met
Jennie gebeuren moetMaar die vlieger
ging niet op, want we leven weer eens
in een griepperiode en die blijkt zelfs ras-
soclale-werksters te vellen. Ze kwam zo
grauw als sladssneeuw de trap opsukkelen
en was enkel maar in staat om lijnrecht
naar haar mandje te wankelen met die
typische griepblik. die woordeloos om veel
citroenen, aspirientjes en nog meer om rust
smeekt, terwijl de conversatie beperkt
blijft tot een enkele droge kuch en een
smartelijk gesteun. Hetgeen nu met be
paald de gewenste gelegenheid biedt om
uitsluitsel te krijgen inzake de juiste ge
neesmethode van andere patiënten, ook al
zijn dat dan duizendmaal haar bloed-eigen
clubkleutertjes.
Ik volstond er op dat moment dus mee
om haar warm in te stoppen en haar de
eerste dosis tegengiften toe te dienen; ver
der een wekker te halen, zodat ze zou
kunnen zien hoe laat het was en 'm ver
volgens weer weg te brengen, omdat ze
niet tegen dat blikken getikker kon en het
haar ijskoud liet of het middernacht of high
noon was. Daarna sleepte lk mijn eigen
hebben en houwen naar Wims kamertje,
dat nu toch leeg staat, omdat wij bij ons
thuis altijd onmiddellijk en principieel elke
zieke isoleren, sinds we eens met zes man
tegelijk kinkhoest hebben gehad en aan
die periode nog de raarste herinneringen
bewaren. En eindelijk streek ik neer op
Wims praalbed, om de toestand nader on
der ogen te zien
Dat er voor Jennie wat gedaan behoorde
te worden, stond als een paal boven water,
maar wal En hoe Het duurde nog drie
dagen voor ik weer zakgeld kreeg en ik
heb bovendien nog schuld bij Mik, zodat
het te bezien stond, of zij niet onmiddellijk
haar deel zou opeisen. Dat moet je trou
wens wel doen, als je met zo'n stel arme
kerkratten bent. je kunt gewoon geen uit
staande schulden laten lopen. Aan de an
dere kant moest ik aan geld zien te komen,
maar hoe veroverde je dat In een roman
vind je dan meteen een portefeuille met
tien duizend gulden. Die bezorg je prompt
terug aan de verliezer, die er z'n naam
kaartje met een adellijk kroontje bij voor
baat in liet zitten. Hij is dan tot tranen
tranen geroerd over zoveel eerlijkheid in
een corrupte maatschappij. Omdatic dat
bedrag toen toevallig bij één of andere
clandestiene roulette gewonnen heeft, maar
er in feite helemaal niet om verlegen zit,
schenkt hij je zomaar de helft er van en
gaat zich voor het geval interesseren en je
richt daarvan ten compleet kinderhuis op
en in, dat dan komt zingen bij de bruiloft
van die millionnair met dat arme, eerlijke
meisjeMaar ik heb nooit wat anders
gevonden dan een lege portemonnaie, die
het oppakken met waard was.
70 stond ik te puzzelen, en als ik dat doe,
sabbel ik altijd op iets en opeens ont
dekte lk, dat het dat gouden hartje was.
dat ik met Sinterklaas heb gekregen van
ik weet nog altijd niet wie 1 En ik dacht:
ais ik dat nou eens kon verkopen Of
belenen, al weet ik niet hoe dat precies
gebeuren moet. In elk geval kon ik eens
raad gaan vragen bij die juwelier in onze
buurt. Een gedachte, die me spoorslags naar
beneden deed draven en op de fiets sprin
gen, want net was al bijna sluitingstijd
voor de winkels.
Je moet echter nooit met goeie voorne
mens op een ijskoude winterdag naar bui
len gaan. Toen ik op mijn fiets zat en de
wind langs mijn benen voelde blazen en
de motregen in mijn gezicht kreeg, begon
ik me feitelijk meteen te bedenken. Ik
weet wel, dat dit niet held-achtig van me
is: Dr Schweitzer of zo iemand zou het
natuurlijk doorgezet hebben. Maar van mijn
kant bezien: je gooit toch zo maar geen
gouden harten weg. Ten minste niet eer,
voor je weet van wie het afkomstig is.
Verbeeld je nou eens dacht ik dat
het toch een heel serieuze en hoogstaande
aanbidder is, die me in stilte gadeslaat en
die dan ziet, dat ik zijn geschenk niet meer
draag en zich met een treurig oog af
wendtNou, en toen gaf ik een gil, want
uit de zijstraat vloog een andere fiets pal
op me in en we sloegen gemeenschappe
lijk tegen de wereld, die erg nat en vies
was op die plek en mijn uitverkoopnylons,
die voor spotprijzen naar me toe waren
gevlogen, vlogen nu rechtstreeks door naar
de maan. Toen zag ik, dat de ander mijn
bloedeigen broer Wim was en ik riep
„O, Wim, wat een geluk! Jij kunt me
vast wel helpen Ik moet een tientje heb
ben, want Jennie is doodziek en d'r vader
is van huis weggelopen en nu weet d'r
moeder geen laad meer; dat is altijd zo als
er iemand wegloopt....!" Opeens herin-
neide ik me zijn eigen drama en van pure
schrik zat ik opnieuw plat op de gladde
straat.
„Wat bazel je eigenlijk vroeg Wim
broederlijk, terwijl hij me begon op te
rapen. Hij zei het op die goedmoedige ma
nier, die broers aannemen als één van
hun zussen in de soep ligt en ik had met
een wel kunnen juichen, want ik voelde
intuïtief, dat nu eigenlijk alles al weer
in orde was. Dus vertelde ik het allemaal
opnieuw en nu wat duidelijker en ik vlocht
er een moraal doorheen, dat alle kinderen
doodgaan als er iemand wegloopt en hij
stond onderwijl zijn eigen stuur recht te
buigen en tegen mijn voorwiel te trappen,
dat net een Krakeling was en door die be
handeling enkel maar een andere krake
ling werd. Toen zagen we tegelijk, dat een
stuk van mijn been mèt de nylon mee
in de prak lag en hij zei: „Kom mee
pakte zijn fiets in de ene hand en de mijne
over zijn schouder en wandelde naast me
huiswaarts. En laat Vader nou op het
zelfde moment óók op de stoep staan....!
u w» jgigens in Hollywood moet een
Teerst nu komt de première van
t-J één van de laatste Franse
films, waarin Louis Jouvet er ons
opnieuw aan herinnert, clat met
hein eén der grootste Franse ac
teurs te vroeg is heengegaan.
Jouvet heeft in zijn briljante
filmcarrière een zekere voorliefde
aan de dag gelegd voor de rol van
politie-inspecteur (o.a. in „Quai
d'Orfevres"). In de thans bijna
twee Jaren na zijn dood in rou
lering gebrachte film: ..Het uur
voor middernacht" speelt Jouvet
andeimaal de rol van de inspec
teur. En wederom moet men hem
bewonderen om dat mengsel van
cynisme op het randje van wreed
heid. scherpzinnigheid en droge
humor, waarmee hij een figuur
weet te scheppen, die men niet
licht vergeet. In deze film worden
iwee leden van een luxe-ga ngsters-
bende vermoord gevonden door de
politie Eén van hen, een zekere
Vidauban, blijkt per toeval vol
maakt het evenbeeld te zijn van
de politie-inspecteur Carrel (Jou
vet), die met het onderzoek in deze
mysterieuze affaire ls belast, In
specteur Carrel kruipt dan In de
huid van de (dode) Vidauban en
begeeft zich, vertrouwend op de
uiterlijke gelijkenis met het slacht
offer en zijn brutale flair, in het
hol van de leeuw, d.w.z. temidden
van de bende en haar vrouwelijke
aanhang, waaronder een meedo
genloze strijd woedt om geld en
„liefde".
De man. die ontmaskeren wil
de inspecteur dreigt telkens
zelf ontmaskerd te worden en de
voortdurende vrees hiervoor, heeft
Inspecteur Jouvet ondervraagt
een getuige in „Het uur voor
middernacht".
Jouvet meesterlijk weten uit te
beelden, De opzet slaagt via een
reeks van onvoorziene gebeurtenis
sen. waaraan regisseur Henrt Dc-
coin. talentvol een maximum aan
filmische uitbeeldingskracht en
spanning wist te verlenen.
oud kasteel staan met geheime
gangen, ijselijk krakende deuren,
vochtige kerkers, folterkelders en
was dies meer zij. Minstens tien
maal in een jaar wordt dit door
filmmaatschappijen met weinig
lantasie gehuurd, om er een scena
rio. dat nooit van een bepaald
schema afwijkt, te gaan verfilmen.
..The black castle" kan ook voor de
liefhebbers van dit genre geen ver_
rassingen meer hebben. Zelfs Boris
Karloft ontbreekt niet. al zorgt hij
voor de (ook al onvermijdelijke)
happy-ending. Zijn schijndood-
drankje is het enige originele eleT
ment in dit samenraapsel van grie
zelige nonsens, die zich ergens ln
het Zwarte Woud afspeelt op het
slot van een Oostenrijkse edelman,
die over weinig beschaving schijnt
te beschikken. Stephen McNally,
overigens geen slecht acteur, heeft
zich hiervoor een zwarte lap voor
zijn rechteroog gespannen, maar
Richard Gieene. een ontdekkings
reiziger. die de dood van twee
vrienden komt wreken, laat zich
niet voor het lapje houden. Be
halve het spel. wint hij tenslotte
ook de gade van de graaf (Paula
Corday). Een nachtmerrie kan incn
overhouden van Lon Chaney 'Jr,
die de nagedachtenis van zijn
vader niet onteert.
Capitol.
9 Aan het einde van deze maand
zal de Centrale Commissie voor de
Filmkeuring het feit herdenken,
dat vóór 25 jaren haar werkzaamh-e
den en aanvang namen. Deze ge
beurtenis zal op sobere wijze wor
den herdacht in een algemene ver
gadering op Zaterdag 23 Februari
te 10 uur in de foyer van het Me-
tropole-theatcr in Den Haag.
Vuurgevecht ln het
Rotsgebergte
E^en overval op een duur goud-
J transport door een bende,
waarvan de leider de broeder is
van een „bekeerd" lid van de
bende (William Elliot), die als em
ployé van een spoorwegmaatschap
pij dit goudtransport moet be
schermen en verdedigen; een wel
knap maar niet biandschoon
meisje, dat aanvankelijk als ver
loofde van de bendeleider een
handje in het complot heeft, doch
later haar hart verliest aan de be
keerde broeder, ziedaar de con
flictstof waannee een spannende
Wlld-West-film werd opgebouwd,
die onder de titel Vuurgevecht in
het rotsgebergte draait in R e x.
"jVUemand zal waarschijnlijk pre-
i-9 cies kunnen vertellen, hoe \uak
Victor Hugo's klassiek geworden
„Les Misérables" al op hel witte
doek is verschenen, maar in ieder
geval iegde de stomme film er
reeds beslag op en hebben daarna
uiteraard vooral de Fransen, maar
ook de Amerikanen hel. avontuur
lijke gegeven gebruikt. De Fransen
waven daarbij natuurlijk wat voor
zichtiger, omdat het tenslotte een
niet te onderschatten staaltje van
hun litteratuur betrof, maar :«i
Hollywood werd steeds het realis
me van de galeien, de romantiek
van de pleegdochter en de bani-
cadenitrijder en de hardnekkige
vervolging door politiechef Javert
van de vrijgelaten galeislaaf, die
zijn erewoord breekt en het tot
burgemeester brengt, dankbaar
aangegrepen voor het maken van
een doorsnee- Amerikaanse film.
Ditmaal is er ook weer niet méér
uitgekomen, ondanks de regie van
Lewis Milestone, die waarschijn
lijk ook niet op kon tegen het
fragmentarisch scenario en de af
zichtelijke décors. Er wordt wel
fraai op los geacteerd, met veel
dramatisch vertoon: door Michael
Rennie, als de veroordeelde Jean
Valjean. Indrukwekkender zonaer
dan met baard, door Robert New
ton, als de bikkelharde Javert, die
na een lange tocht door Parijs-
ondergrondse riolen pas ontdooit,
door Edmund Gwenn in een kiem
rolletje als een bisschop, en door..
Sylvia Sidney, verrassend terug te
zien als de moeder van de pleeg
dochter. nadat zij sinds haar vóór
oorlogse optreden in enige films
Onuitroeibaar"
Uet is niet de eerste keer, dat
de Tante van Charlie van het
toneel stapt om haar dolle caprio
len op het witte doek met het
zelfde élan uit te voeren als op de
planken. Charlies rente is echter
onuitroeibaar! De geestige En
gelse operette is thans weer voor
de film bewerkt door John Monks
Jr. die zich geheel geschikt heeft
naar de eisen van Hollywood, die
de tante in technicolor opnam. Het
resultaat is half-operette. half-fUm
geworden, maar wie Charlie, alias
zijn tante. r,og niet in HOW-dÓ-
you-do hoorde lispelen zal de ken
nismaking best bevallen. Ray Bol-
ger. wiens gezicht even beweeglijk
i* aK zijn benen (hij is een tap-
dancer. die in show-films zijn spo
ren reeds heeft verdiend) speelt
voor zichzelf en voor zijn tante op
een kostelijke manier. Aardige
openette-muziek en een kleurig
ballet completeren de show.
DE WATERSNOOD
VERFILMD
"ÏTan de ontzettende ramp, die de
V afgelopen week ons eilanden-
gebied en een deel van Noord-Bra
bant heeft getroffen, geven onze
bioscbpen reeds een goede repor
tage. die in de komende week nog
zal worden uitgebreid.
Er zal dan een journaal zijn sa
mengesteld. dat door de omstan
digheden werd verheven tot een
documentaire van menselijk leed,
die een diepe indruk achterlaat.
Wat door de talrijke foto's in de
dagbladen reeds tot ons kwam.
wordt hier nog versterkt door het
filmische uitdrukkingsvermogen
van het bewegende beeld, dat in
slaat is de woedende kolkende
golfslag als in werkelljheld weer
te geven. De film laat zien hoe het
water de velden tot één grote bin
nenzee heeft herschapen en hoe
welvarende dorpen werden wegge
vaagd. Door deze droeve reportage
wordt men geconfronteerd met het
naamloze leed van de duizenden
vluchtelingen, van wie vele rou
wen om het verlies van hun ver
wanten. De ravage, die in Enge
land en België werd aangericht,
doen tevens gevoelens van mede
leven uitgaan naar de getroffenen
ln deze buurlanden De filmrepor
tages van Polygoon-Profilti draaien
thans reeds ir duizenden biosco
pen over de gehele wereld, waar
voor ter vertoning in de Neder
landse theaters alleen reeds 125.000
nieter film werd geproduceerd.
Michael Rennie. onherkenbaar
na tien jaar galeiendienst, met
de symbolische zilveren kande-
wordt vertoond :n
De overige films I
van deze week 1
3 Prolongaties: „De verbo-
den vrucht" met Fernan- J
dele zowel in Cineac als
Victoria: „Het wonder van g
Milaan", De Siea's film-
sprookje in 't Venster; en J
„Operatie Cicero" van j
Mankiewicz In Luxor.
cy Reprises: „Mandy", de
ontroerende film over de
opvoeding van een doof- j
stom meisje, in Harmonie i
en „De Arend van Maas-
gascar" met Errol Flynn i
in Colosseum.
dedlgd. Jean Deschamps, die in Frankrijk de
rol van Pascal Laumière creëerde, was ver
vangen door Marcel Josz, die anders de
communist Robert Velars speelde. Josz gaf
Pascal's twijfel heel gevoelig. Bijzonder
mooi tegenspel bood Michel Bernardy in
een jongensrol. Germalne Lafaille en Af
lette Granger plaatsten zeer contrasterende
vrouwentypen op het toneel.
De opkomst van het publiek was gering,
maar men heeft de spelers warme hulde be
tuigd. W. WAGENER
De ouderdom der aarde
BIJ Kok te Kampen verscheen een tweede
druk van bovengenoemde bundel, waar
van de uitgave tot stand kwant ondei de aus
piciën van de Chr. Vereniging van Natuur- en
Geneeskundigen in Nederland.
Het scheppingsverhaal uit de Bijbel is uiter
aard sterk betrokken bij de diverse onder
werpen van deze bundel. Men verwachte van
deze bundel niet een populaire uiteenzetting
der problemen, nog veel minder een poging
om het bijbelse scheppingsverhaal natuur
wetenschappelijk te verklaren of te coördi
neren met de huidige stand der wetenschap.
Prof. dr G. J. Sizoo schreef over „Het schep
pingsverhaal en de historische geologie", ter
wijl over de ouderdomsbepallng der aarde ge
schreven werd door drs J. R. van de Flierl,
dr C P. Koene en dr J. Verseveld; over de
ouderdom der sterren leverde drs M. Eilander
een bijdrage
Een interessante bundel voor wie zich in
teresseert voor de natuurwetenschappelijke
vraagstukken ten aanzien van de ouderdom
van onze planeet.
ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST
Cherkassky, heksenmeester op de vleugel
TT ET was een treffend ogenblik gister
avond in de Schouwburg, toen het Rot
terdams Philharmonisch Orkest het concert
begon met het slotkoor uit Bachs Matthaus-
Passion „Wir setzen uns mit Tranen nieder".
In het bijzonder voor Eduard Flipse, die
immers een Zeeuw van geboorte is, moet
dit een zeer ontroerend moment zijn ge
weest. Ook de stilte, die daarna ter her
denking van de slachtoffers door allen
staande in acht werd genomen, maakte een
diepe indruk.
De Ouverture-Fantasie „Romeo en Julia"
van Tsjaikofsky sloot hierbij goed aan,
want vert.elt het verhaal niet van de liefde,
die het uiteindelijk van alle strijd wint? Zo
ook zal in de bittere tijd, die ons land nu
doormaakt, de liefde tot de medemens, lot
ons volk en tot het leven het tenslotte
winnen.
Ons orkest heeft de mengeling van brede
melodieën en hartstochtelijk felle gedeelten
prachtig gespeeld, cn dat kan ook gezegd
worden van de zeer moeilijke muziek, die
de Armeniër Aram Khatsjatocrian het
orkest in zijn „Pianoconcert" heeft toe
bedeeld. Maar het moet óók worden gezegd.
HEEL wat
volgende veertien dagen
staan in het teken van de
hulp aan de slachtoffers van
de overstromingen. Zo heb
ben hoboïst Jaap Stotljn, flui
tist Dirk Alma en pianist Sns
Bunge de opbrengst van het
concert, dat zij vanavond tn
de Aula van Boymans zullen
geven, afgestaan aan nel
Nationaal Rampenfonds Er
zullen werken worden ultge-
Tolemann,
dlson.
Onder auspiciën van het
Protestants Christelijke Cul
tuurwerk geeft drs Joh.
Lutjkenaar Francken van
avond In de Tidemanstraat-
kerk een Improvisatle-Con-
cen ln verschillende stijlen.
De baten van de programma
verkoop en van de collecte
zijn voor het Nationaal Ram
penfonds.
Zondagmorgen voert het
Rotterdams Thilharrnonisch
O.Ues" onder leiding van
Eduard Fin se in het Colos-
scu.n-Thcwter een „Rouw- en
HeMenliirgsprogramma" uit.
de He' orkest f
cerio grusso f' 8 lil c" van
HSndel. het Koraalvoorspel
„O, Mensch, bewein dein'
Siinde gross" van Bach en de
„Vijfde Symphonie" van
Beethoven. De bariton Lau
rens Boglman zal zingen con
aria uit de Cantate no 56 „Jch
will den Kreuzstab gerne tra-
gen" van Bach en de „Vier
ernste GesSnge" van Brahms.
Maandagavond treedt in de
aula van de School aan het
Bosje op Prins Roland Br.ro-
caccio. die Napolltaanse lie
deren zal zingen cn zal toe
lichten. Hij wordt begeleid
door Ceserine Buonerba. Dit
concert staat onder auspiciën
van de Vereniging „Ur.nie
Alighieri" en dc Vereniging
van Leerlingen van het Rot
terdams Conservatorium.
In de Schouwburg geeft de
Nederlandse Opera die avond
een voorstelling >an „La
Traviata" van Verdt.
Op het eerste concert, dat
ten bate van het Studiefonds
van het Rotterdams Toon
kunst-Conservatorium in de
aula van hel Museum Boy*
mans Woensdagavond word:
<c'geven, zal de sopraan
Vincent, begeleid door Em i c
van Eden. liederen van Schu
bert. Moessorgsky en Wolf
se'ngen.
In de Koninginnekerk is er
die avond een solistenconcert
onder auspiciën van bel Rot
terdams Muzieklyceum, waar
aan mede zullen werken: de
sopraan Sophie Both-Haas, de
pianisten Adri Slootmaker en
Bram Boelee, de violist Cor
de la Blje. de fluitist Wim
Clemens de voordrachts
kunstenaar Albert Vogel en
het notterd3ms Philharmo
nisch Sextet. De opbrengst
van dit concert is voor het
Nationaal Rampenfonds
Donderdagavond geelt het
Rotterdams Kamerorkest ln
de Schouwburg een concert
onder leiding van Piet Ket
ting met medewerking van
Jaap Stotsjn, hobo, Louis
stotijn, fagot. Berthe Kalif.
viuul en Martin Zagwijn,
cello. Er zullen worden uitge
voerd: de „Suite in G voor
strijkorkest en clavecimbel"
van Telcmann, de „Haffner-
symphonie" van Mozart, de
„Symphonie concertante voor
hobo, fagot, vlooi, cello en
orkest" van I-Iaydn, en „Le
Tombeau de Couperln,' van
Ravel.
dat de componist bij die bedeling eerlijk
te werk is gegaan, want de pianopartij kan
alleen door een heksenmeester op de vleu
gel worden gespeeld. Zo'n fenomenaal pia
nist bleek Shura Cherkassky te zijn, wiens
formidabele techniek en temperamentvolle
muzikaliteit het werk meer diepte gaven,
dan het bij meermalen horen misschien zal
blijken te bezitten. Eigenlijk kon ons het
„Andante con anima" alleen maar volledig
boeien door een schat van melodieën en
een schitterende instrumentatie. Maar in de
hoekdelen is de componist wel wat erg van
de hak op de tak gesprongen, en vooral het
eerste „Allegro ma non troppo en maestoso"
werd een ware lappendeken, waarin zelfs
de klank van de gamelan was vertegen
woordigd. Wij geloven dan ook, dat de
langdurige ovatie aan het slot meer de
uitvoerenden gold die dit succes meer
dan verdiend hadden! dan het werk.
Een bijzondere pluim hebben Flipse en
zijn musici nog verdiend voor hun uit
voering van de „Eerste Symphonie" van
Brahms na de pauze. Dit was musiceren, dat
de muziek tot de „holde Kunst" maakt,
waar Schubert zo onnavolgbaar van heeft
gezongen, en zij, die troost van node had
den, hebben deze in die stroom van schoon
heid zeer zeker gevonden.
G. M. DERSJANT.
s Dit woord: BOEK
TTe Romeinse geschiedschrijver Taci- g
-*-7 tus deelt mede dat de oude Ger-
j manen hun runen krasten op takken
5 van vruchtdragende bomen. Dit maakt
5 het zeer waarschijnlijk dat het woord s
5 boek hetzelfde is als beuk. Boek is
dus: schrijftafeltje van beukenhout.
ln het Gotisch bestaat boka: letter
5 waarvan het meervoud bokos: docu-
5 ment. brief, boek betekent. Het Mid-
delnederlands duidt wat wij: letter s
aan met het woord boecstaf,
dat wij nog over hebben in het werk-
i woord boekstaven: schriftelijk vast-
leggen en dat het Duits als Buch-
srabe kent. Een boecstaf is dus eigen-
lijk: een staf of stok van beukenhout.
waarin dc runen, de oudgermaanse
i lettertekens, gekrast werden. Daarna j
uierd de betekenis overgedragen op
die lettertekens zelf en ten slotte op
de gezamenlijke lettertekens die een
geschrift vormen. En dan zijn wij al
i een heel eind op weg naar de huidige
betekenis van het woord boek.