NIEUW- 1953
AMSTERDAM
JULES VERNE)
lm Was een Wonderlijk begaafd man üan grote kennisonuitputtelijke j
De zee is boordevol
Z
125 jaar geleden geboren j
door
prof. dr. C. Gerretson
fantasie, Weergaloos enthousiasme en Waarlijk fabelachtig Vooruit-
ziende blik. Een man, wiens geweldige invloed op de vooruitgang Van
Wetenschap en techniek zich tot in onze dagen doet gevoelen:
M'
Cosmopoliet in
de ware zin van
het woord
door Jan P. Strijbos
Onze duinkust wijkt
msL
ZATERDAG 7 FEBRUARI 1953
DE TELEGRAAF
DEZER dagen heeft, in aanwezigheid van de
Prins der Nederlanden, in het oude Neder
landse kerkje aan de Bowery te Ne.w York,
de plechtige herdenking plaats gevonden
van het derde eeuwfeest der proclamatie,
waarbij aan de nog pas amper 800 zielen tellende
nederzetting van de West-Indische Compagnie bij
de monding van de Noord-Rivier, haar eerste bur
gerlijk stadsbestuur, naar vaderlandse trant be
staande uit burgemeester en schepenen, geschon
ken werd.
De datum der proclamatie, 2 Februari, was die,
waarop de moederstad, Amsterdam, haar boekjaar
te openen placht. Het octrooi was een compromis,
dat een einde zocht te maken aan de jarenlang
met grote verbittering gevoerde strijd tussen het
autoritaire en het democratische beginsel in het
bestuur der kolonie; een compromis, waarbij de
Compagnie, hoewel zij de burgerij haar recht
poogde te schenken, toch in genen dele van haar
hoger gezag afstand deed. Want evenals een der
gelijk stadsbestuur te Batavia, bleef het Nieuw-
Amsterdamse, evenals de gehele kolonie, onder
het stevige gezag der Compagnie, die vertegen
woordigd werd door de krachtige gouverneur
Pieter Stuyvesant, een veteraan, die bij de ver
overing van Curagao, een been en zijn humeur
•verloren had,
De korte, tragische geschiedenis van Nieuw-
Nederland, die van 1614 tot 1664 loopt, is, althans
in hoofdtrekken, bij de doorsnee-Nederlander nog
welbekend: de ontdekking, in 1609, door Hudson
(in dienst der Oost-Indische Compagnie op zoele
naar een Westelijke doorvaart naar Oost-Indië)
van de in de Delaware-baai uitmondende Noord-
Rivier, die later zijn naam ontving; de uitgifte in
1614, op grond van deze ontdekking, door de
Stalcn-Generaal van een concessie voor de pels-
handel in de kuststreek tussen Nieuw-Frankrijk
en Virginia aan een Amsterdams-Hoorns koop
lieden-syndicaat, dat de Compagnie van Nieuw-
Nederland stichtte; de bouw, omstreeks 1613, van
de eerste blokhuizen op Manhattan onder Hol
landse viae; de overdracht der kolonie aan de in
1623 gestichte West-Indische Compagnie; de eerste
lading kolonisten in 1624 per „Nieuw-Neder
land", gezagvoerder Job May, wiens nazaat en
naamgenoot bloed liegt niet Hogendorps
medestander zou zijn; de versterking van het
stedeke door fort Amsterdam, met twee buiten
posten, fort Oranje (Albany) aan de Noord-Rivier
(Hudson) en fort Nassau aan de Zuid-Rivier, de
Delaware; de koon van geheel Manhattan van de
Indianen voor zestig gulden ..orobably the most
famous bargain in American history" naar een
modern geschiedschrijver erkent,...
EN dan, na dit schone begin, meer dan een
kwart eeuw verlammende tweespalt over het
beste koloniale, vooral agrarische stelsel,
waaraan de eveneens innerlijk verdeelde
Staten-Generaal, de overheer der Compag
nie, geen krachtdadig einde weten te maken; een
tweespalt, waardoor de lust om overzee op avon
tuur te gaan in het vaderland bekoelt en uitblust;
waardoor het aantal kolonisten basis van de
weerkracht der nederzetting in de naburige
Engelse kolonie dat in Nieuw-Nederland spoedig
ver overtreft; waardoor ten slotte ook de loyauteit.
der kolonisten tegenover het Nederlandse gezag
wordt ondermijnd
Maar waartoe, lezer, zou ik voortgaan u een
wanbeleid te schetsen, dat gij immers dagelijks
gecoplëerd ziel in de wijze, waarop ènize Regering
thans doende is, de laatste restanten van ons Rijk
overzee, met hun enorme reserve aan maagde
lijke, om ontginning roepende, gebieden, en daar
mee de laatste kansen op overzeese kolonisatie
onder Nederlandse vlag, te verspelen?
IN Augustus 1664 verscheen plotseling een
Engelse vloot met wel 1000 koppen uit Nieuw-
Engeland voor Nieuw-Amsterdam; en de dap
pere Stuyvesant, die er, in een vervallen fort
zonder buskruit, slechts 150 soldeniers en 250
burgers tegenoverstellen kon, moest 4 September
1664 de kostbare kolonie overgeven.
Misschien zouden wij het oo den duur todh tegen
Engeland hebben moeten afleggen? Maar het is
niet in een heldhaftige strijd, dat Nieuw-Neder-
land is ondergegaan. ..De capitulatie van 4 Sep
tember 1664", zegt Geyl, „was slechts de rijpe
vrucht van jarenlang verzuim en dat stemt zo
verdrietig,"
DE geschiedenis van Nieuw-Nederland als
overzees gewest der Republiek was, met
deze capitulatie, ten einde.
Maar niet de geschiedenis van de Neder
landse invloed in de Nieuwe Wereld. Er
is een plek in New York, die voor elke Neder
lander heilige grond behoort te zijn: het graf van
Stuyvesant in hetzelfde kerkje, waar de herden
king plaats vond, Want de Gouverneur was er in
geslaagd, bij de capitulatie de rechten en vrijheden
der Nederlandse kolonisten volledig gewaarborgd
te krijgen. Onder Engels bestuur bleven de Neder
landse kolonisten, en onder hen Stuyvesant en ziin
gezin, een aanzienlijk en invloedrijk element in de
snel groeiende stad en staat uittmaken. Het is dit
feit. dat door het rusten van de laatste Neder
landse Gouverneur in de Nieuw-Amsterdamse
Ikerk wordt verbeeld. Het eraf van Stuyvesant is
einduunt van een voltooide geschiedenis,
maar het hermunt van een ontwikkeling, die nog
s'eeds voortduurt: de nog weinig onderzochte en
daardoor zee- onderschatte invloed van het Neder-
]pnricp volkskarakter onzer gouden eeuw op de
le:d°nd'P commerciële on nolitieke kringen van de
wordende Grote Republiek,
PRINS BERNHARD heeft dit begrepen, toen
hij in zijn keurige toespraak in het oude
kerkje, na een korte vermelding van de aan
leiding tot de herdenking, zich niet ver-
dieote in een weemoedig verleden, maar
wees op deze Nederlandse erffactor in het Ameri
kaanse volkskarakter.
„Daar heb je," zei de Prins, „bijvoorbeeld Claes
Maertenz. van Roosevelt, een Zeeuwse" boer, die
omstreeks 1650 in de Nieuwe Wereld aanlandde.
Weinig," vervolgde de hoge spreker (en naar zijn
gezicht op de fotoreportage te oordelen had hij
enige moeite om een ondeugende glimlach te
Nieuw-iAmsterdam in de 17e eeuw.
onderdrukkera), „zeer weinig inderdaad is
omtrent deze vroege „settler" bekend, maér hij
werd de gemeenschappelijke voorvader van niet
minder dan zeven Presidenten van de Verenigde
Staten: Jannes Madison, Martin van Buren,
Zacharias Taylor, Ulysses Grant, Taft, Theodore
Roosevelt eip Franklin D. Roosevelt...."
Wij gelov/en, dat deze passage van 's Prinsen
toespraak zper tactvol is geweest. De genealogie
is een gednldige en dienstvaardige wetenschap;
en wij dienen deze haar eigenschappen op prijs te
stellen. Wamneer de Romeinen er geen been in
zagen. Aeneas als hun stamvader te vieren, waar
om zouden: wij dan de Amerikaanse oligarchie
misgunnen» van Claes Maertenz. van Roosevelt af
L
te stammen? Indien het Claes Maertenz. niet is
geweest, dan toeh allicht Maerten Claesz., en zo
hij niet van 'n Roosevelt kwam, dan toch misschien
van 'n Lelyvelt; in elk geval was de stamvader
van al dope Amerikaanse leiders (om met „Bak
kes" te spreken) even zeker uit „Hollandse
potaard" geweest, als Napoleon en Mussolini
spruitjes van een Romeinse proconsul.
In wezen was 's Prinsen onschuldige vleierij
van zijn .gastheren dus waar.
DE eigenschappen, welke volgens de Angli-
kaamse domheer, die de herdenkingsdienst
leidde, de Amerikanen van de Hollanders
geërfd hebben, is hun „onmetelijke tole
rantie van de innerlijke overtuigingen van
anderen": en hun „diep-gewortelde geloof in de
heersohapip-ij van wet, orde en discipline, die zo-
met hun eigen overtuigingen strookte". Het
komt vaak voor,
dat men de gestal
te der vaderen af
lekent naar de
postuur van de na
zaten. Maar dit
leidt vaak tot mis
tekening, Zover wij
de historie van
Nieuw-Nederland
kennen, muntten
noch de kolonisten,
noch hun bestuur
ders uit door tole
rantie of door eer
bied voor wet, or
de en tucht. De
„patroons" waren
meest tamelijk
hardvochtige po
tentaten en de ko
lonisten vormden
een oppositie, die
door minister Beel een specialiteit op dit
gebied nauwelijks „constructief" zou wor
den geacht. De term „law-abiding", zeer geliefd
bij de Yankees in hun meer dierbare ogenblikken,
stamt uit Nieuw-Engeland en in elk geval waren
de Hollanders minder sober dan de Godvrezende
Puriteinen van Nieuw-Engeland. „De Gouverneur
is dronken", waagde een Indiaans opperhoofd
eens op te merken tegenover Stuyvesant, die dank
zij zijn hoirten poot een ietwat waggelende gang
'had; Men 'bestrafte hem; de Gouverneur dronk
nooit! „Ik bedoel niet", verontschuldigde de be
leefde Indialan zich, „dat de Gouverneur nü onder
de invloed is; maar hij is, als Hollander, dronken
geboren."
Nieuw-Nederland
ONDER twijfel is de culturele invloed van
de Nederlanders in New York nog lange
tijd n^i de capitulatie overheersend geweest.
In tegenstelling tot de mening van veel
Nederlandse geschiedschrijvers, was het
leven in de Hollandse kolonies, ondanks de sterke
Calvinistische invloed, zeer genietbaar. En al had
den de Indiependenten behoorlijke slokdarmen,
tegen de Calvinistische buiken konden zij in het.
droge noch 'nattepp, Waren de. Hollanders afkerig
van de wufte Franse genoegens, de Hollandse
zeden veroorloofden een ruimer aandeel in de ge
nietingen van het aldagsleven. dan de Engelsen
in het Puriteinse Boston deelachtig waren,
De Nieuwjaarsviering, het Meifeest en Pinkster
maandag zijto Hollandse bijdragen tot de New
York se feestkalender, evenals de blijde inkomst
van Sinterklaas, die nog voortleeft in de selecte
St. Nicolaas Society, van welker bestuursleden,
onder wie mannen als Hamilton en Washington
Irving ledeni zijn, een heel risje begraven liet
onder de zerken van het kerkje, waarover de
huidiee presadent, met Irvings ceremoniële steek
getooid, de Prins naar het preekgesioelte leidde.
Maar hoe aardig zulke herinneringen ook zijn, ze
bezitten toch niet meer dan een. overigens in een
traditieloos Hand als Amerika niet te onderschat
ten, traditionele waarde.
DE eigenlijke Hollandse invloed op het leven
en bedrijf van de stad. waar Amerika's hart
slaat, is van veel ingrijpender aard geweest
dan enige levensgewoonte. Men kan die
invloed het best onderkennen door een ver
gelijking van de economische ontwikkeling van
het gebied ainn de Atlantische kust tussen de 41e
en 38e breedtegraad en de concessie der beide
Engelse conrtpagnieën, de „middenmoot", waar
Nieuw-Nederfland lag en de Hollandse invloed
overheersend bleef.
Het Noorden, Nieuw-Engeland, met zijn vele
smalle dale.n, was een ideaal gebied voor de
stichting vaia talrijke kleine en middelgrote zelf
standige eigjen boerenbedrijven, die de verbouw
van de moederlandse voedingsgewassen toelieten
en met enige huisvlijt een biina autarkisch be
staan waarborgden: het hartsverlangen van het
merendeel dér Engelse immigranten. In het Zuiden
daarentegen ontwikkelden zich uitgebreide plan
tages voor de teelt, met behulp van slaven, van
koloniale producten, en een plantersstand, die zijn
Advertentie
leven inrichtte naar het voorbeeld
der Engelse landadel, aan welke
hij deels ook ontsproten was.
De middenmoot, met als cen
trum Nieuw-Amsterdam, had een
andere ontwikkeling. De Holland
se „patroons" waren na de capi
tulatie in het bezit hunner grote
domeinen gebleven, die ze van de
Compagnie tegen een geringe re
tributie in leen h.elden en die zij
in kleinere percelen, op niet al te
milde voorwaarden verpachtten.
D&ze exploitatie-vorm werd in de
middenmoot typisch; de nazaten
der Hollanders in wedij ver met de
Angelsaksische nieuwkomers ont
wikkelden zich tot grote landeige
naars, zodat tegen het midden van
de 18e eeuw van de helft tot twee
derden van het land in het bezit
was van een betrekkelijk kleine
groep families, van welke de Hol
landse patroonsigeslachten de lei
ding hadden: de Schuylers, de
Beekmans, de Philipses, de Cort-
lands, die 140.000 acres, en de
Rensselaers, die niet minder dan
700.000 acres bezaten.
AAR dit was nog niet het
eigenlijk kenmerkende:
deze landeigenaars bleven
Hollanders, d.w.z. kooplie
den, in hun hart. De vaak
zeer aanzienlijke inkomsten uit de
yerpaenting en vernandeüng hun
ner landerijen zij werden al
lengs grote landspeculanten
werden voor een belangrijk deei
belegd in handel en scheepvaart.
Evenals in het Amsterdam van de
late 18e eeuw werden deze koop'
lieden in het derde geslacht ban
kier. Telkens weer worden de re
laties en de concerns uitgebreid
volgens het destijds ook in de va
derlandse koopsteden gebruike
lijke stelsel van inhuweiijk. Een
bekend voorbeeld van deze ont
wikkeling, dat, wat te zeldzaam
voorkomt, uit bewaarde zaken-
papieren en koopmansboeken vrij
volledig kon gereconstrueerd
worden, is dat van de koop
man-landeigenaar Frederik Phi-
lipse, die, reizende op een schip
van de koopvrouw en reedster
Margaretha Hardenbroek, op haar
verliefd raakt; samen zetten zij de
gecombineerde bedrijven voort;
Margaretha neemt de leiding van
het regelmatige koophandelsbe
drijf, terwijl Frederi.k zich meer
specialiseert in de lucratieve
branche der piraterie. Het resul
taat is schitterend.
ZO ziet men ook na de capi«-
tulatie de oude Hollandse
handelsgeest voortleven en
-scheppen in een aantal van
dergelijke merkwaardige
geïntegreerde bedrijven, die his
torisch, de voorlopers zijn van de
groot-kapitalistische ondernemin
gen, waarmede New York in de
eerste helft van de vorige eeuw
zich de financiële leiding verze
kert in de tot de revolutie over
wegend agrarische Staten.
DAT Hollands-Amerikaanse
bedrijf was, naar onze
maatstaven, wellicht niet
zo heel erg deugdzaam en
zeker soms wel eens een
beetje roekeloos; maar het is on
historisch en heeft geen zin uit
New York een lading beschim
melde ethiek mee naar huis te
nemen, die wij er in onze Gouden
Eeuw zeker niet heen hebben ver
scheept. Wel houden wij ons, als
retourvracht van Manhattan, aan
bevolen voor een ruimvol van het
karakter en het temperament, van
de win- en waagzuoht en van de
lust tot avontuur, die ons oude
Nederland hebben groot gemaakt.
L. B. Wright: The Colonial
Civilization of North America,,
London, 1949.
nfONDAG is het 125 jaar
geleden, dat Jules Verne,
„genie en profeet", zoals Her
man Robbers hem eens noem
de, in de Franse havenstad
Nantes werd geboren.
Kan de nabijheid van de oceaan
van invloed zijn geweest op zijn
latere ontwikkeling? Stellig moet
dit het geval zijn geweest, want
zijn reislust werd als knaap in
niet geringe mate aangewakkerd
bij het zien van de bedrijvige
haven en de talloze koopvaarders,
die rijkbeladen met. allerlei exo
tische producten uit Jamaica en
San Domingo terugkeerden.
Eens zelfs liet hij zich als
scheepsjongen aanmonsteren, na
tuurlijk buiten medeweten van
zijn ouders, maar hij werd prompt
en.gevoelig teruggehaald door
zijn vader, advocaat Pierre Verne.'
Magische naam
JULES VERNE! Voor velen onzer
heeft die naam nog altijd iets
betoverends, iets magisch, dat
slechts weinig auteurs in die mate
bezitten. Vaak wordt Verne in één
adem genoemd met Karl May
Cooper en Aimard, maar wat een
verschil is er niettemin tussen de
boeken van de auteur der W o n-
derreizen en de zeker span
nende, maar zo weinig didactische
Indianenverhalen!
Ik weet wel, „didactisch" heeft
een ietwat droge, soms ook pe
dante bijklank gekregen; men
denkt meestal direct aan van alle
humor gespeende leerboeken met
eindeloze opsommingen van nuch
tere feiten, die op zichzelf weinig
aantrekkelijks hebben en slechts
ten koste van ettelijke uren moei
zaam ploeteren geabsorbeerd kun
nen worden.
lezer zonder merkbare moeite dit
alles tot zich, want de intrige van
het verhaal is dusdanig met
wetenschap doorweven, dat de een
bijkans niet met terzijdestelling
van de ander genoten kan wor
den. Het resultaat is dus een ver
rijking van kennis door middel
van spannende avonturen en fan
tastische reizen tot in de verste
uithoeken der aarde, ja zelfs naar
de maan en door het planeten
stelsel, in gezelschap van Hek
tor Servadac!
Grote invloed
Misschien ligt hier wei de
oorzaak van Verne's blijvend
fascinerende aantrekkingskracht,
want de moderne mens is niet
meer honkvast als weleer en voelt
zich, dank zij de bijkans volmaakte
verkeersmiddelen en de radio,
wereldburger in de ware zin des
Onuitputtelijk
HOE héél ANDERS is dit bij
Jules Verne! De beminnelijke
en vaak geestige Fransman is een
onuitputtelijke bron van allerlei
wetenswaardigs en of het nu op
aardrijkskundig, historisch, eth-
nografisch, astronomisch of welk
ander speciaal gebied ook ligt,
altijd weer neemt de geboeide
woords; grenzen vallen weg en
het kost niet meer de minste
moeite zich van zeden en gewoon
ten van vèraf wonende volkeren
op de hoogte te stellen, ook dank
zij de film!
Het kan ter ere van Jules Verne
worden getuigd, dat hij tot die
geestesgesteldheid niet slechts een
steentje, maar men kan gerust
zeggen, een hele muur heeft bij
gedragen, want zijn oeuvre is
werkelijk zéér omvangrijk te noe
men (over de 100 Wond er-
reizen!) en heeft een niet te
onderschatten invloed uitgeoefend
op tal van ontdekkingsreizigers en
uitvinders.
Herinneringen
HIER TE LANDE zijn de „blau
we bandjes met de vergulde
olifant" van de bekende Else-
er-serie (nu gelukkig hér
drukt!) een begrip geworden, dat
voor menigeen blijde herinnerin
gen oproept (mede door de mees
terlijke illustraties uit de school
van Gustave Doré!) aan onver
getelijke uren van heerlijk inge
spannen en ademloos volgen van
al die hachelijke avonturen in
steppen en oerwouden, waar ook
ter wereld!
Phileas Fogg, Passepartout, Mi
chael Strogoff, Kapitein Hatteras,
nóg ziet men die onverschrokken,
vaak nobele gestalten door on
doordringbare jungles en barre
ijswoestijnen moeizaam maar vol
energie hun doel naderen; Lon
den, na een reis om de Wereld in
80 Dagen (eigenlijk waren het er
maar 79), Irkoet9k in het einde
loze Siberië, de ongenaakbare
Noordpool, volgens Verne ge
vormd door een vulkaan in volle
werking!
Nautilus
WIE HERINNERT zich niet de
mysterieuze en trieste Kapi
tein Nemo en diens perfecte
onderzeeboot de „Nautilus"? De
eerste atoom-duikboot van de
Amerikaanse marine, die thans in
het brandpunt van de belangstel
ling der technici staat, heeft ter
ere van Jules Verne de naam
„Nautilus" gekregen, zoals de
onderzeeër van Kapitein Wilkms,
waarmee hij in 1931 probeerde de
Noordpool te bereiken, met die
zelfde naam werd gedoopt. Uit
deze twee voorbeelden ziet men
hoe Jules Verne, ook voor de
Amerikanen, synoniem is gewor
den met de vooruitgang der tech
niek.
Toen Richard Byrd naar de
Noordpool vloog verklaarde hij
„Het is Jules Verne die mij er
DE RAMP, welke ons land trof en het nameloze leed dat
hierdoor veroorzaakt werd, is te wijten aan de toe
vallige samenloop van drie dingen, die in hetzelfde
tijdstip samenvielen. Hoog water, springvloed en de onge
kende kracht van de storm. Juist op het moment, dat de
springvloed het water zijn hoogste stand deed bereiken,
werd de grootste windsnelheid gemeten, telkens met wind
stoten van orkaankracht. Bovendien was de windrichting
voor vele delen van ons kustengebied zeer ongunstig. Nog
nimmer werden dergelijke waterstanden geconstateerd en
nog nimmer sloegen de golven van de Waddenzee, opge
zweept door het geweld van de storm over de Afsluitdijk.
Die zich intussen braaf heeft gehouden en ongehavend uit
de strijd kwam. Op vele plaatsen bleken echter onze dijken
niet bestand tegen de kracht van wind en water en in en
kele uren in deze noodlotsnacht voltrok zich een ramp,
waarvan de totale omvang nog niet is te overzien.
smelten vqn enorme ijsvoorraden
van de Poolkappen.
Niet al het ijs smelt
DE zee rijst en er schijnt nog
voldoende ijs op onze aarde te
zijn om de zee nog enige tiental
len meters te doen rijzen. Voor ons
IN de historie van onze middel
eeuwen en ook in latere tijd
kunnen wij ervaren, dat de zee,
ons aller vriend en vijand, voort
durend trachtte haar gebied ten
koste van ons land uit te breiden.
Ook thans zien wij. dat proces nog
steeds. Een groot deel van ons land
werd in deze schijnbaar ongelijke
strijd op de zee veroverd. Wij zijn
een volk van boeren en landbou
wers, van vissers en zeelui. En van
dijken- en molenbouwers. De beste
waterbouwkundigen worden nog
nog steeds geleverd door Neder
land.
Voortdurend knaagt de zee aan
onze duinkust. De duinkust, die
door de krachten van diezelfde
zee, met behulp van de wind- en
plantengezelschappen werd opge
bouwd. Bijna over de gehele linie
wijkt onze duinkust terug en op
sommige plaatsen is de afslag van
onze duinen zeer aanzienlijk. Als
wij thans aan de Hondsbossche
Zeewering staan, zien wij dat hel
zware dijklichaam van deze dijk
ver voorbij de kustlijn van de dui
nen bij Camperduin uitsteekt. In
1920 bedroeg deze afstand onge
veer 120 meter, op het ogenblik is
dat nu bijna 200 meter geworden
Hier is dus in de loop van ruim
20 jaar ongeveer 75 meter duin
verloren gegaan. Oorspronkelijk
heeft de dijk natuurlijk in het
verlengde van de zeeloper, de bui
tenste duinenrij, gelegen.
Door nauwkeurige metingen,
welke vrijwel over de gehele we
reld worden gehouden, is komen
vast te staan, dat de zeespiegel nog
steeds rijzende is. Deze uiterst
langzame rijzing van 't; zeeniveau
wordt veroorzaakt door het af-
land bedraagt de stijging van het
zeeniveau slechts één millimeter
per jaar. Er zijn echter aanwijzin
gen, dat deze stijging in de laatste
decennia iets meer bedraagt. Een
millimeter per jaar is niet veel,
maar in tien jaren is dat één centi
meter en in een eeuw één deci
meter. Wij zouden ook kunnen
zéggen, dat ons land ten opzichte
van het zeeniveau dalende is en
om de eeuw zijn onze dijken juist
een decimeter te laag. Niet hoog
genoeg en ook niet zwaar genoeg.
Wij weten niet hoelang de pe
riode van het afsmelten van de
opgestapelde ijsmassa's nog zal
duren. Men schat de voorraad ijs
van het Zuidpoolcontinent twee
maal groter dan ooit op de Noord
poolkap is opgetast geweest. Geo
logen menen, dat niet al het voor
radige ijs zal afsmelten. Tal van
belangrijke aanwijzingen zijn er,
die er op wijzen dat dit niet zal
gebeuren en dat wij weer een
koudeperiode tegemoet gaan. Wij
leven thans in een interglaciaal
tijdperk en gaan een nieuwe ijs
tijd tegemoet. In een verre, verre
toekomst.
Gletschers verdwijnen
OP het ogenblik leven wij echter
nog in een periode, waarin de
top van onze aarde warmer wordt,
De gletschers in het Noorden trek
ken zich terug en op sommige
plaatsen zo snel, dat vele glet-
Steeds meer water komt
X er in de zee. Smeltende ijs-
X massa's maken, dat voor
onze kust het niveau per
X jaar 1 m.m. stijgt. Dat is
X een decimeter per eeuw. X
En steeds ook knabbelt de
X zee meer aan onze duinen.
X Wij leven in een tijdperk
X van stijgende zeeën en zul-
len daar met de aanleg
X van onze zeewering reke-
ning mee moeten houden.
schers geheel zijn verdwenen. Als
dit tempo zo zal blijven doorgaan,'
zullen vele andere spoedig ver
dwenen zijn, De Noorse gletschers
krijgen geen nieuwe jaarlijkse
aanvoer van sneeuw meer en be
staan alleen nog op hun eigen
massa. Ook in de Alpen is in de
laatste tientallen jaren een alge
mene teruggang en inkrimping
van het gletschergebied te consta
teren. De snelste teruggang heef:
men gevonden in Alaska, waar de
Muir-gletscher in 12 jaren ruim 10
meter is teruggelopen. De gigan
tische gletschers van het Zuidpool
gebied zijn een raadsel. Niemand
weet of zij ook afsmelten en in
welk tempo. Uit andere delen van
de wereld kwamen de bewijzen,
dat de gletschers in het Noorden
met de enige zijn, die achteruit
gaan. De gletschers van verschei
dene Oostafrikaanse hoge vulka
nen zijn sedert zij voor het eerst
in het begin van de negentiende
eeuw zijn bestudeerd, teruggelo
pen en sedert 1920 zelfs in snel
tempo. In de Andes en in het hoog
gebergte van Centraal-Azië heeft
men hetzelfde geconstateerd. Het
zachtere pool- en subarctisehe kli
maat doet de gletschers afsmelten
Wij leven in een tijdperk van stij
gende zeeën. Niet overal op onze
aardbol is de stijging hetzelfde.
Langs de gehele kust van de Ver
enigde Staten is sedert 1930 een
langzame stijging van het peil der
zee te zien geweest. Over het 1500
km lange kustgedeelte van Massa
chusetts tot Florida en de kust van
de Golf van Mexico bedroeg de
stijging tussen 1930 en 1948 onge
veer 10 cm. Dus veel meer dan
aan onze kust is gemeten, In het
tijdperk, waarin wij thans leven,
is de zee boordevol
DE ZEE Iedere golfslag knabbelt aan onze veiligheid
heen brengt!" Simon Lake, con
structeur van duikboten, zei eens:
„De fantasie van Jules Verne is
de werkelijkheid van heden!"
Enorme invloed
Honderden voorbeelden
zijn aan te halen van reizi
gers, uitvinders, kolonisators, ja
zelfs missionarissen, die aan zijn
boeken hun roeping te danken
hebben tot zegen van de mens
heid. Die invloed is tot in onze
dagen duidelijk waarneembaar,
vooral op technisch gebied, en er
zijn nog geen tekenen die er op
wijzen, dat hierin spoedig veran
dering zal komen. Televisie, ra
dar, atoomonderzoek, maanra-
ketten, vliegende schotels, het zijn
steeds weer dergelijke onderwer
pen, die de pers aanleiding ge
ven Verne's profetische geest te
prijzen en verband te leggen tus
sen zijn voorspellingen en haar
verwezenlijking in de practijk!
Zijn leven
ZONDAG GEEN CIRCUS
AMSTERDAM, 6 Febr. In
verband met de Algemene Ge
denkdag op Zondag zal het Ned
Circus Strassburger die dag geen
voorstellingen geven Hedenavond
zal in overleg der directies van
üarré en Strassburger >1e gehele
recette worden afgedragen aan het
j S JULES VERNE S oeuvre
1 de moeite van nadere bestu
dering zeker waard, hetzelfde kan
werden gezegd van het leven van
de schrijver.
Verne-biografieën verschenen
reeds in Frankrijk, Engeland,
Italië, de Verenigde Staten en
Duitsland en ons land is in dit
opzicht gelukkig niet achtergeble
ven, want mr. E. Franquinet's
bio-bibliografie behoort wel tot
het allerbeste dal .op dit gebied
is verschenen. Dikwijls werd mij
de vraag gesteld of de schrijver
ook werkelijk zoveel landen heeft
doorreisd als zijn boeken zouden
doen vermoeden en velen hebben
het een pikant idee gevonden om
aan te nemen, dat Verne nooit
zijn geliefde stad Amiens heeft
verlaten. Uit allerlei wetenschap
pelijke geschriften putte hij, zo
zeide men, de stof voer zijn fic
tieve reizen en avonturen.
Groot reiziger
ZIJ, DIE zo denken, en ze zijn
nog vrij talrijk, vergissen
zich echter deerlijk, want al heeft
Verne nooit een voet in China,
Japan of Australië gezet, een
huismus, een „voyageur en cham-
bre" was hij althans in zijn glo
rietijd (1862—1885) allerminst!
Met zijn stoomjacht de Saint-
Michel bezocht hij niet alleen
de landen rond de Middellandse
Zee, maar ook Scandinavië en
ook Rotterdam zag in 1881 de
wimpel van de Yacht Club de
France aan de gaffel van het sier
lijke jacht wapperen.
Van Nederland heeft de schrij
ver deels niet zo'n beste herin
nering overgehouden, doordat
men hem voor de machine van
zijn jacht dure en slechte kolen
heeft verkocht, maar de „Nacht
wacht" en de „Stier van Potter"
vond hij prachtig!
De „Great Eastern
MET ZI.TN jongere broer Paul
bezocht hij in 1867 de Ver
enigde Staten en die reis, ge
maakt met het reuzensloomschip
Great Eastern, dat zijn tijd
vér vooruit was, werd aanleiding
tot één van Verne's geestigste
verhalen; Een Drijvende
Stad.
Talloos zijn de legenden en
anecdoten die over Jules Verne
de ronde doen, vele op waarheid
berustend, andere daarentegen
volkomen verzonnen, zoals bij
voorbeeld die welke beweert, dat
Verne een Poolse Jood zou zijm
Olehewitz genaamd, die tot het
katholicisme overging en zijn
naam, die elzeboom betekent, in
het oud-Franse Verne vertaalde!
Mr. Franquinet's boek bevat
vele amusante incidenten, die
dikwijls een onverwacht licht
werpen op Verne's leven en wer
ken.
