GUADALCANAL
De sloiphase op
TURFJES !N HET VEEN
Kruiswoordraadsel
een öichteR uit öe Tóe eeuw
^ÏOaterónood in de lage landen
oveR
T
WEKELIJKS BIJVOEGSEL NIEUWE ROTTERDAMSE COURANT ZATERDAG 7 FEBRUARI 1953
De luchtoorlog
Japanners hadden een grote
fout gemaakt, toen zij zich op
Guadalcanal nestelden, een fout, die
zich wreekte, toen de Amerikanen
zich van Henderson Field hadden
meester gemaakt. Hun vliegvelden
lagen n.l. alle zover van dit punt,
dat zij hun bombardementsvliegtuigen
niet door begeleidende jagers konden
doen beschermen. Dit betekende in
die dagen een geweldige handicap.
Men heeft dit trachten te veranderen
door een vliegstrip in te richten te
Munda op Nieuw-Georgië, welke strip
plm. 300 km van Henderson Field
was gelegen. Met de aanleg werd op
meer twee Janansche duikboten en dels commandant van het XIV leger- Maar met evacuatie# wint men geen
meer twee Japansche duikboten en geworden, had nu 50.000 man oorlogen",
vier transportschepen veumetigden en bevelen, daar inmiddels de
een lichte kruiser troffen.
Het merkwaardige feit deed zich
voor, dat de evacuatie van Guadal
canal, waartoe op 4 Januari 1943
werd besloten, door de hoogste Ja
panse bevelhebbers absoluut geheim
werd gehouden; ook de Japanse troe
pen op het eiland wisten van niets.
En zo namen de Amerikanen nog
steeds in de mening verkerende, dat
er grote dingen stonden te gebeuren,
een aantal maatregelen, waarvan ver-
25e divisie was aangekomen.
Het steunpunt Gifu werd van 10 tot
15 Januari zonder succes aangevallen,
hoewel het omsingeld was. Het werd
pas op 22 Januari genomen. Om een
indruk te geven van de aard van de
ze gevechten, halen wij de Ameri
kaanse geschiedschrijver, Samuel E.
Morrison aan:
,Jlajoor Inagaki, zonder levensmid
delen, geheel omsingeld, hopeloos de
mindere in getalsterkte en zonder ar-
0 AMFKJMAANS BKUOGEnmoofv
VUEEBANBN
Ja vansb steunpunten
De Japanse bevoorradings
pogingen
A DMIRAAL Tanaka's plan was op
30 November en 3, 7 en 11 De
cember telkens met 3 tot 1 torpe
dojagers onder bescherming der duis
ternis naar Guadalcanal te gaan om
bij het eiland drijvende pakken met
levensmiddelen overboord te zetten,
die door de bezetting moesten wor
den opgepikt. Een nogal summiere
handeling na de grootscheepse acties
van de „Tokyo-express!"
Merkwaardig genoeg leidde de eer
ste van deze pogingen tot een be
langrijk Japans succes, hoewel Tana-
ka bij deze ondernemingen helemaal
niet op contact met de Amerikanen
was gesteld en liever als een dief in
de'nacht weer zou zijn vertrokken'
Maar Vrouwe Fortuna dacht er an
ders over en wilde nog eenmaal met
de Japanners coquetteren. En ze deed
het met succes.
Admiraal Halsey, die de lucht
had gekregen van de bevoorradings
actie op 30 November, gaf een nieuw
gevormde Task Force opdracht hier
tegen op te treden! Deze Task Force
bestaande uit vier zware en een
lichte kruisers en 6 jagers stuitte u»
de nacht van 30 November op 1 De
cember op Tanaka's acht jagers, die
volledig verrast werden. Door pech
aan Amerikaanse zijde en een zeld
zaam moedig, snel en beslist op
treden der Japanners, die onmiddel
lijk tot de torpedoaai; overgingen,
eindigde dit gevecht Tassafaron-
ga met een zware tacv - he nederlaag
voor de Amerikanen. De zware krui
ser Northampton ging verloren, ter
wijl de zware kruisers Minneapolis.
New-Orleans en Pensacola door tor
pedotreffers zwaar werden bescha
digd en voor maanden werden uitge
schakeld. Alleen de lichte kruiser
Honoloeloe (hel gelukskind van de
24 November begonnen; op 3 Decem
ber werd een en ander gezien door
een Amerikaanse verkenner.
De Amerikanen, die onmiddellijk de
bedreiging begrepen, hebben daarna
een serie luchtbombardementen en
beschietingen door de vloot uitge
voerd op het vliegveld en op de ver
sterkingen en voorraden, die naar dat
vliegveld onderweg waren. En zij de
den het met succes! Reeds op 6 De
cember werd de eerste luchtaanval
gedaan, op de 24e werden 26 Japan
se vliegtuigen in luchtgevechten ver
nield en 10 landingsvaartuigen met
troepen en voorraden in de grond ge
schoten. In de tweede helft van De
cember werden drie torpedojagers en
een transportschip beschadigd en twee
koopvaarders tot zinken gebracht.
Amerikaanse argwaan
JJET had de aandacht van admiraal
Halsey en van generaal MacArthur,
dat het aantal oorlogs- en transport
schepen te Rabaul en in het Noorde
lijke deel der Nieuw-Georgië-archipel
in de tweede helft van December sterk
toenam, zodat er alleen al bij Rabaul
70 schepen lagen, welk aantal tegen
Nieuwjaar ongeveer 100 bedroeg. Men
zag hierin de voorbereiding van een
nieuwe Japanse actie (en dit was het
ook, want het waren de 50.000 man,
scheidene vrijwel zeker met zoudentiUerie-ondersteuning, besloot hei uit
zijn getroffen, als men het Japanse - - -
besluit zou hebben gekend.
Waarvan men echter zeker niet
zou hebben afgezien, waren de ac
ties tegen het vliegveld Munda. Op
5 Januari 1943, op de dag, dat een
Amerikaans convooi een nieuw regi
ment infanterie naar Guadalcanal
bracht, bombardeerden 3 lichte krui
sers en 2 jagers, onderdekking van
1 zware en 3 lichte kruisers en 2 ja
gers, het vliegveld. Zij verschoten
binnen een uur 3000 projectielen van
15 cm en 1400 van 12 cm; bij het
terugkeren werd één lichte kruiser
door een vliegerbom licht beschadigd.
De laatste maand
P Guadalcanal had men de eerste
marinierdivisie en 1, 5, 7 en 11
R.I., die na 4 maanden van afmatten
de strijd tegen Japanners, muskieten
en tropenzon gevechtsmoe waren, af
gelost door andere troepen. Geleide
lijk waren of werden 164 R.I., het
8e en 6e marineregiment, de 182e In
fanteriedivisie en het 101e regiment
geneeskundige troepen gis aflossing
en versterking naar het eiland ge
bracht. Daar het gros der eenheden
tot de landmacht behoorde nam ge-
neraal-majoor Patch op 9 December
1942 het commando van generaal Van-
deGrift over. Onder zijn bevelen
bleef ook de 2e mariniersdivisie. Hen
derson Field telde intussen drie lan
dingsbanen, die met vliegtuigmatten
waren belegd en vormde de basis
Vuil 124 Amerikaanse vliegtuigen. In
Januari werd begonnen met de aan
leg van een nieuw vliegveld bij Ko-
li Point.
Patch, die drie divisiën nodig acht
te om het gehele eiland te verove
ren, maar er in December nog geen
twee had, wachtte tot na Nieuwjaar
met de inzet van zijn slot-offensief.
Merkwaardig genoeg begon deze ac
ties dus, toen de Japanners al tot het
ontruimen van het eiland hadden be
sloten. Daar ook de Japanse bezet
ting hier van onkundig was, streed
zij met de bekende doodsverachting
en uiterste hardnekkigheid. Inmiddels
was in December al een hoeveelheid
inleidend werk gedaan.
Het eerste aanvalsdoel daarvan was
de Mount Austen, een berg, die slechts
10 km van Henderson Field was ge
legen en van welke men elke hande
ling op dat veld en elke landingsac
tie in de baai kon waarnemen. De
Japanners hielden dit punt al van
Augustus af bezet met twee batal
jons infanterie en een regiment berg-
artillerie. In de nabijheid waren de
heuveltoppen Gifu, Seahorse en Gal
loping Horse als krachtige steunpun
ten ingericht.
Het 132e regiment infanterie wist
i 9 dagen „jungie-fighting" de top
van de Mount Austen te nemen (25
December). Maar het steunpunt Gi
fu hield nog stand, ook toen de steu-
t nende artillerie door een aanval van
die uit Java kwamen) en besloot hier- eenL bataljon, dat een verrassende
tegen op te treden. Bit luchtaanvallen,1 T „rï*®
f de, werd genomen. Doch niet min-
die gedurende een week lang. elke der dan zes tegenaanvallen met de de Amerikaanse historische sectie
nacht werden gedaan, werden een bajonet volgden en het Amerikaanse grote bewondering hebben. De laat-
jager en drie transportschepen bescha- bataljon, aan alle zijden aangevallen, ste zegt: „Nooit in de zeekrijgsge-
te vechten, ondanks de orders van zijn
kolonel. Een oproep per luidspreker,
die de Japanners sommeerde zich over
te geven leverde slechts een half dozijn
verhongerde soldaten op. Een vij
andelijk peloton, die oproep horende,
besprak de zaak en kwam tot de con
clusie, dat men zelfs te zwak was om
naar de Amerikaanse linies te gaan.
Dus werd de luidspreker vervangen
door houwitsers van 10 en 15 cm, die
op 17 Januari 1700 projectielen ver
schoten op het steunpunt van SOU m2
oppervlakte. De ineenstorting kwam,
toen op de 21e een marinetank, ge
steund door infanterie, tegen de heu
velhelling optornde. Die nacht deed
majoor Inagaki met 100 volgelingen
een krankzinnige en hopeloze charge
op de Amerikaanse linie; allen werden
weggemaaid. De volgende dag kon een
bataljon van 135 R.I. de Gifu bezetten,
waardoor een actie eindigde, die maan
den had geduurd en die 5 Amerikaanse
bataljons had beziggehouden."
Inmiddels waren op 13 en 16 Januari
ook „Galloping Horse en Seahorse'"
door de Amerikanen bezet. Op
22 Januari werd de opmars naar Ko
kumbuna voortgezet; toen men het
na zware gevechten op de 23e
bereikte, bleek 's vijands hoofdmacht
te zijn afgemarcheerd
De Japanners hadden de evacuatie
op meesterlijke wijze geregeld. Zij
deden nog twee tochten met de To
kyo-express, op de 19e om munitie
te brengen en op 14 Januari om 600
man verse troepen te landen, die als
achterhoede bij de evacuatie moes
ten dienen. Volgens het plan werd
Kokumbuna in de nacht van 22 op
23 Januari ontruimd, zodat de aan
vallende Amerikanen juist te laat wa
ren. Bij de verder.e veryolging stuit
ten zij op 1 Februari bij Tessafaron-
ga op hardnekkige tegenstand van de
nieuw gelande 600 Japanners. Pas
toen op 2 Februari 1943 te Tessafa-
ronga een compleet radiostation, een
onbeschadigde werkplaats en 10 ka
nonnen werden aangetroffen, begon
nen de Amerikanen aan een Japan
evacuatie te denken. Maar ze
kerheid was er nog steeds niet. En
zelfs toen op 5 Februari 4 Japanse
slagschepen met 6 kruisers en 12 ja
gers noordelijk van Choiseul werden
verkend, dacht men nog aan de in
leiding van een nieuwe Japanse ac
tie op Guadalcanal.
Enige dagen te voren had admi
raal Halsey zelfs zijn gehele zeemacht
verzameld hopende op een ontmoe
ting met de Japanse vloot, die gro
te activiteit bij Rabaul betoonde. De
contactpoging liep uit op een ge
vecht bij Bennall-Island op 29 en 30
Januari, waarbij door Amerikaan-
fouten de zware kruiser Chica
go door Japanse torpedovliegtuigen
verloren ging.
De Japanse evacuatie, uitgevoerd
drie etappen (nachten van 1/2,
4/5 en 7/8 Februari), was een won
derstuk van geheimhouding en orga
nisatie, waarvoor Admiraal Nimitz en
VAN ONZE DEFENSIE-MEDEWERKER
WIJ mochten er indertijd op wijzen, dat de zeeslag bij Guadalcanal digd en een koopvaarder tot zinken kon pas op 9 Januari worden ontzet, i schiedenis is er zo'n mooie („clever")
(12—15 November 1942) een Amerikaans succes van de eerste eebracht. Ook werden de Amerikaan* De volgende dae begon het Ame-evacuatie uitgevoerd als die van Gua-
grootte was. U zult zich herinneren, dat die zeeslag niet alleen een duikboten in actie gebracht, die onder; men aeelt'
maritieme nederlaag voor de Japanners betekende, waarbij twee slag
schepen verloren gingen, maar dat bovendien de gehele transportvloot,
die Japanse versterkingen naar het eiland moest brengen, werd ver
nietigd. Na deze bittere pil voor het land van de Rijzende Zon begon
de laatste phase van de strijd om dit inmiddels berucht geworden stukje
land.
Japan geeft het nog niet op I
])E JAPANSE MARINE had Gua-
dalcanal na de zeeslag bij dat1
eiland willen opgeven, maar Tojo, die
juist te voren het zwaartepunt der
acties in de Zuidelijke Pacific had
doen verleggen van Nieuw-Guinea
naar Guadalcanal, wenste niet opnieuw
zijn strategie te wijzigen. Einde De
cember 1942 werden 50.000 man troe
pen van Java naar Rabaul gebracht
met de bedoeling tegen 1 Februari
1943 twee nieuwe Japanse divisies op
Guadalcanal te doen landen.
In afwachting van de uitvoering
▼an deze landing moesten de troepen
op het eiland worden bevoorraad,
terwijl bovendien maatregelen wer
den getroffen voor de aanleg van een
nieuw Japans vliegveld op Nieuw-
Georgië. Het zijn deze beide vormen
van Japanse activiteit geweest, die
In de maand December hebben ge
leid tot een groot aantal Amerikaan-
je tegenmaatregelen.
De toestand van de zich op Gua
dalcanal bevindende zonen van Nip
pon was verre van rooskleurig, zoals
blijkt uit gevonden dagboeken van
Japanse soldaten. Wij willen een drie
tal dezer uitingen aanhalen: „18 De
cember: de rijst is al lang op, co-
eosnoten worden schaars; 23 Decem
ber: in tijden geen Japanse vliegtui
gen gezien, wel dagelijks Amerikaan
se, die ons grote verliezen veroorza
ken; 26 December: geen levensmid
delen, dagelijks doden, zieken liggen
in ellendige tenten, wij bevinden ons
ln een miserabele toestand." Ook in
Tokio was men niet opgewekt, zoals
blijkt uit de keizerlijke Nieuwjaars
boodschap, waaruit wij citeren:
„De keizer is verontrust door de
grote moeilijkheden in de huidige
oorlogstoestand. De duisternis is heel
diep, maar de dageraad gloort aan de
Oostelijke kim. De beste eenheden van
leger, vloot en luchtmacht worden
thans verzameld. Zij zullen vroeger of
later naar de Salomonseilanden gaan,
waar een beslissende slag tussen Japan
en Amerika wordt uitgevochten."
Merkwaardig genoeg viel
drie dagen later het besluit
om Guadalcanal te ontrui
men; de verliezen aan personeel,
vliegtuigen en schepen, vooral torpe
dojagers, overtuigden Tojo, dat de
strijd verloren was.
BRIDGERUBRIEK
TAE berekening van matchpunten bij
L* een wedstrijd heeft een sterk ni
vellerende werking en hierdoor maakt
het soms weinig of geen verschil of
men bij een débacle met 1100 dan
wel met 1400 punten wordt gedebi
teerd. Toch dient men ook in zulke
gevallen op de kleintjes te letten en
het moede hoofd wakker te houden,
omdat de „andere kamer' soms voor
aangename verrassingen kan zorgen.
In de wedstrijd tegen Oostenrijk te
Pacific) en de jagers brachten het «er i Amsterdam kwam de Nederlandse
goed af. terwijl aan Japanse zijde Zuid na een opening van 1 O door
slechts één torpedojager werd vernie
tigd; de andere zeven keerden op 1
December behouden op hun basis
terug.
Het was een enorme deceptie voor
de Amerikanen; desondanks sprak
admiraal Nimitz met bewondering
over de energie, vastberadenheid en
moed van de Japanners en over het
uitmuntende gebruik der artillerie en
de prachtige torpedotechniek. De be
voorradingspogingen v&n 3, 7 en 11
December werden door Amerikaanse
luchtstrijdkrachten en terp motor
boten bestreden. De Japanners verlo
ren één jager, terwul ei -wee wer
den beschadigd. Het resultaat was.
dat alleen de bevoorrading van 3
December gelukte.
Tussen 12 December en 2 Januari
had in verband met de maanstan
den geen nieuwe poging plaats,
maar op 2 Januari kwam de Tokyo-
Express weer met. tien jagers: één
er van werd beschadigd
West in het miserabele contract van
2 gedubbelde 4» terecht. Hij had ten
onrechte 1 van zijn maat spontaan
uitgenomen en moest nu tot straf zijn
steen tegen de berg oprollen.
h,5,4,3
v.b,6,5
O a,4
a,9,2
h,v,9,7
b.3
a,7
h,10,7,4,3
O 5,2
•f* h,v,7,6
I z.
4 9,6,2
9
O b,10,8,6,3
10,8,5,4
West kwam met troef vrouw uit en
Oost nam deze keurig met de aas1
over om troef terug te spelen, waar
door Noord met de heer aan
overboord geworpen levensmiddelen kwam. De inventarisatie toonde de
de volgende morgen als schietschijf leider, dat hij voorshands slechts op
voor de motortorpedoboten dienden drie slagen kon rekenen. Elk van de
•n hun bestemming dus niet bereik- bijkleuren zou misschien een extra
ten. slag kunnen opleveren, maar voor alle
drie gold hetzelfde: er was vijande
lijke hulp voor nodig. Zou hij zelf een
bijkleur entameren, dan zou de kans
verkeken zijn. Hij speelde daarom
4 5 uit de blinde, en na de vierde
slag in troef voor West was het spel
in sans atout veranderd. Toen volgde
4 boer voor de aas, en een kleine
voor de vrouw van Oost. De
zevende slag was voor <0> aas. waar
onder de 10 en de vrouw verdwenen,
en toen kwam weer 4 voor de heer
van Oost. Deze was zo fortuinlijk een
tweede O te bezitten, zodat zijn maat
de 9 en de vrouw kon maken. Van
de laatste drie slagen maakten de
tegenspelers nog <Z> aas en heer,
maar toen hadden zij slechts de keus
om hetzij de blinde de vrouw, hetzij
de leider O 8 of 4 10 te laten maken.
De beroering in kamer een was nog
niets vergeleken bij het tumult, toen
even later bleek, dat de Oostenrijkse
Zuid in hetzelfde spel in 3 gedubbelde
4 1700 punten had verloren en dat
dit spel nog 6 matchpunten had op
geleverd.
J. M. KATER
Het einde
V O was de „bloody hell" na pre-
cies 6 maanden in Amerikaanse
handen. Wat dat betekende, hopen we
nog nader uiteen te zetten, wat het
kostte, moge hier volgen. De Ame
rikaanse landtroepen ver
loren 1600 man, de Ja
panners 2 3.8 00 man en
000 gevangenen en daarenbo
ven diegenen, die met vaartuigen der
Tokyo-Express naar de diepte gingen.
Slechts 1Ï.000 man werden geëvacu
eerd. Niet minder dan 6. zeeslagen
werden geleverd bij het eiland. In
geen zee ter wereld gingen zoveel
schepen verloren als in deze verge
ten doorvaart tussen Guadalcanal en
Florida, die men dan ook de „Iron-
bottom Sound", de straat met de
ijzeren bodem, heeft genoemd. Aan
Amerikaanse zijde gingen in die zes
slagen 126.000 ton scheepsruimte ver
loren (2 vliegkampschepen, 6 zware
en 2 lichte kruisers en 14 jagers) te
gen 135.000 ton bij de Japanners (2
slagschepen, 1 carrier, 3 zware en
1 lichte kruiser, 11 jagers en 6 on
derzeeboten)
Daarnaast gingen in dagelijks te
rugkerende gevechten van kleinere
aard honderden schepen en ettelijke
honderden vliegtuigen (vooral Japan
se) verloren.
En j.o werd het in 1568 ontdekte,
daarna vergeten en pas in 1767 „her
ontdekte" brokje tropische wildernis
een plaats, die in de geschiedenis zal
blijven voortleven om de moed en de
energie, die de Amerikaanse land
macht, marine en luchtmacht daar
hebben tentoongespreid tegen een
genadeloze vijand in de strijd om de
vrijheid der Westelijke wereld.
■taal: 1. gr;
de geboden som, 7.
zetsel. 10. spoedig,
peaan. 16. noot, 18.
Horizontaal:
grasland. 3. insect, 5.
zoogdier, 9. voor-
12. duw, 14. Euro
peaan, 16. noot, 18. halsbont, 2L vroe
ger. 23. ontkenning, 25. muziekinstru
ment, 30. vaartuig, 32. boom. 34. zijtak
d. Donau. 35. liefkozing, 36. plaats, in
Nederland, 37. voorzetsel, 38. godheid,
lichaamsdeel, 42. titel, 43. bijwoord,
maat, 46. jong dier, 47. ziekelijk,
muziekterm, 50. voertuig, 52. hap,
maat, 54. voorzetsel, 55. feestelijk
ontvangen, 56. via 57. noot, 58. verloren,
60. watertje in Nederland, 61. rivier in
Europa, 63. drank, 64. rookwerktuig, 66.
mogelijkheid, 67. de onbekende, 69. bij
woord, 71. sportterm, 73. uitroep, 74.
deel v. d. bijbel, 75. vaartuig, 77. rivier
tje in Nederland, 79. opstand, 81. lied,
bevel, 84. landschap in Spanje, 87.
bovendien, 89. vod, 91. vocht, 93. gods
dienst, 95 drank, 97. een weinig, 99.
voorzetsel, 100. bijwoord, 101. grond bij
boerderij, 102. zangstem, 103. speelgoed,
104. noot.
Verticaal: 1. pers. voomwd., 2. we
reldtaal, 3. familielid, 4. voorzetsel, 5.
uitroep, 6. lidwoord, 7. godin, 8. fami
lielid, 9. metaal, 11. zoogdier, 13. wind
richting, 15. vreemde munt, 17. kleding
stuk, 18. vrudht, 19. nauw, 20. verbin
ding, 22. vlug, 24. lidwoord, 26. noot,
27. gezwel, 28. maanstand, 29. lekkernij,
31. dierenverblijfiplaats, 33. babbelach
tig, 36. wereldtaal, 37. boom, 39. rivier
in Zwitserland, 41. lusthof, 42. aanw.
voorn.wd., 44. vogel, *7. schrijfgerei, 49.
schacht, 51. bouwland, 52. blaasje, 53.
pers. voom.wd., 55. Europeaan, 57. vaas,
59. aardkorst, 60. lokmiddel, 62. ijzeren
mondstuk, 65. land in Amerika, 68.
vochtig. -70. verstand, 72. toetsing, 74.
nieuw, 76. vis, 77. voegwoord, 78. fami
lielid, 80. vreemde munt, 82. razend,
83. bedrukt, 84. maat, 85. waterloop, 86.
echtgenoot, 88. voertuig, 90. uitroep, 92
meisjesnaam, 94. pers. voorn.wd., 96.
bergplaats, 97. hetzelfde (afk.), 98. ge
heel de Uwe (afk.), 99. reeds, 100. maat.
Oplossing kryptogram
Horizontaal: 1. kantoren; 5. akkertje;
11. machten; 12. hotel; 13. ernaast; 14.
Izaak; 16. accoord; 18. peulschil; 22. kun
sten; 23. apenkop; 26. ontbreken; 30. stan
den; 32. apart; 33. tamboer; 35. draak;
36. klewang; 37. ranglijst; 38. inleggen.
Verticaal: 1. kamerjas; 2. nachtschuit;
3. Ontario; 4. eenheid; 6. kukleku; 7.
erfenis; 8. terra; 9. epistels; 10. aftrap;
15. aetas: 17. rotje; 19. leest; 20. hoofd
ingang; 21. kneep; 24. zoetzuur; 25. on
dingen; 27. rookhol; 28. kardoes; 29. Na
jade; 30. stekken; 31. armoede; 34. magen.
De volgende inzenders zullen een prijs
ontvangen:
J. J. van der Laan, OoSbzeedijk 203b,
Rotterdam; A. P. van der Wiel, Kamil
lestraat 42, Rotterdam; J. J. Dooren,
Westerhoutpark 19, Haarlem.
REIMEKSWAAL. Een der meeat tol onze i vrbf elding sprekende gevallen mn strijd
tussen de mens en het water, waarin eerstgenoemde ten lange leste de onvoor
waardelijke overgave had te aanvaarden, is wel de ondergang van Keimerswaal, eens
een stad, die macht en aanzien genoot in geheel Zeeland en ver daarbuiten, nu niet
meer dan een stille plek in een ondiep gedeelte van de O o ster schelde, waar bij zeer
laag water nog wel eens resten txin fundamenten bloot komen te liggen.
T~\E schokkende watersnoodramp die wy
in de laatste week beleefden, voert onze
gedachten onwillekeurig terug naar de
geweldige overstromingen, die ons land en
speciaal de eilanden in het Zuid-Westen in
vroegere eeuwen teisterden. We lazen er
misschien over als van een verre onwezen
lijke legende; nu werden die oude verhalen
weer ontstellend reëel. Zy zyn in 6taat ons
te ontmoedigen! immers altijd dreigde en
dreigt hetzelfde natuurgeweld en onze
fenomenale moderne techniek vehnag er
tenslotte weinig meer tegen dan middel
eeuwse primitiviteit. Maar er is ook een
andere kant, die troosten kan. Het verlies
aan mensenlevens en de verwoesting
land en cultuurgoederen is ook nu
stellend, maar laat zich nauwelijks vergelijken
met wat toen, door geen macht te keren,
zich voltrok, vooral door een volkomen ont
breken van communicatiemogelijkheden. En
al zal bijv. de zestiende-eeuwse mens
minder hart gehad hebben dan wij voor de
getroffenen en niet minder moed oi
nieuw te beginnen, onze gemeenschaps-
gevoelens worden ten eerste sterker geacti
veerd, doordat wy, ook in de verte, meezien
meelioren. en die gemeenschapsgevoelens
krijgen in onze zoveel intenser georgani
seerde samenleving veel groter kans oj_
nuttig effect. Hoeveel rampzaliger het lot
der vluchtelingen, die er alleen het leven
afbrachten in vroeger eeuw was, trad mij
duidelyk voor ogen, toen ik in deze ramp-
week een gedicht herlas, dat een Neder-
lander schreef onder de indruk van de
vreselijke St. Felix-vloed van 1530. Dit
troostend aspect, maar ook de waarde van
dichter en gedicht spoorden mij aan er meer
■an te vertellen.
Ieder schoolkind kent, al was 't al
leen door het roerend verhaal van
het kindje drijvend in de wieg die
in evenwicht werd gehouden door de
telkens verspringende kat, de St
Elisabethsvloed van 1421. Maar ook
de 16e eeuw bracht enige malen een
verschrikkelijke watersnood. De erg
ste is wel de Allerheiligenvloed ge
weest van 1 November 1570. waardoor
de Zeeuwse eilanden, de kuststreek
van Holland en een groot deel van
riesland werden overstroomd en die
volgens de kronieken wel aan twintig
duizend mensen het leven kostte, (al
is dat natuurlijk geen statistisch be
trouwbaar cijfer). Erg genoeg was
echter zeker ook de St. Felixvloed van
1530: in het Chronicon Galliae. Hol-
landiae et Zelandiae (lib. VII) ver
telt Petitus. dat niet minder dan 72
dorpen door de golven overspoeld
werden!
r EEN WONDER, dat deze ramp
grote ontroering wekte in het hart
van de ionge Mechelaai van Haagse
origine, Johannes Everaerts, die on
der de naam Janus Secundus, door
zijn Latijnse poëzie, in de literatuur
geschiedenis een zeer voorname
plaats inneemt. Beroemd en eindeloos
nagevolgd zijn zijn erotische gedich
ten (Basia Kusjes), maar ten on
rechte zijn daardoor zijn elegieën, zijn
dichtbrieven en epigrammen, zijn
Oden en de verzameling, die hij naar
antiek voorbeeld Silvae Bos)
noemde, op de achtergrond geraakt.
In zijn korte, veelbewogen leven was
Secundus een echt humanistisch cos-
mopoliet; hij studeerde in Bourges,
werd secretaris van de aartsbisschop
van Toledo en zou Karei V op zijn
veldtocht naar Tunis als hof-epicus
hebben vergezeld, als ziekte hem niet
teruggeroepen had. Naar huis terug
maar stierf toch reeds in September
1536, slechts 25 jaar oud. Hoe cosmo-
politisch dit leven ook verliep, hij
vergat Holland en Vlaanderen (zijn
latere jeugd bracht hij door in Meche-
len, waar zijn vader voorzitter was
van de Hoge Raad) nooit; in het
zonnige maar dorre Spanje schreef
hij verzen vol heimwee naar de Lage
Landen en hij bleef met vele vrien
den hier in dichterlijke corresponden
tie. Dat Zeeland een warme plaatsin
zijn hart had, is begrijpelijk als men
weet, dat hij van Zeeuwse afkomst
was; zijn vader was in 1462 te
Grijpskerk als zoon van een Zeeuw
se schipper geboren. In het jaar van
de St. Felix-vloed, 1530, woonde hij
te Mechelen; de toen 19-jarige heeft
de ramp dus van dichtbij meege
maakt. In zijn Silvarum liber vinden
wij ons gedicht, dat wel spoedig
de watersnood geschreven zal zijn en
welks titel vertaald luidt: „Beklag
bij Neptunus over de watersnood, die
het vaderland trof anno 1530." Het
is een typisch Latijns humanisten
stuk, waarin de nog zo jonge dich
ter zich reeds doorkneed toont in het
klassiek Latijn en door en door thuis
in de Latijnse poëzie. Maar bij alle
reminiscenties aan de antieken blijkt
Secundus reeds hier, zij 't niet zo
evident als in later werk, boven de
mode-literatuur uit te rijzen, doordat
alles levend, persoonlijk is gezien en
gevoeld. Ik zal u uit dat gedicht eni
ge passages in een noodzakelijk verre
bij 't origineel ten achter blijvende
vertaling laten horen; de Latijnse
hexameters heb ik trachten weer te
geven in alexandrijnen.
TV A een nogal traditionele aanspraak
van Neptunus, die hij ter ver
antwoording gaat roepen, schildert
hij in een levendig praesens de ramp.
Hoe omvangrijk de vloed was. blijkt
uit vs 710: Door de gezwollen zee
wordt Zeeland overstelpt.
Het heerlijk Vlaandren van zijn
vruchtbaar veld beroofd,
En geenszins lichtre rampen
treffen Hollands boeren.
Als hij dan zich beklaagd heeft, dat
op dijken niet te betrouwen viel, te
kent hij het volgende aangrijpend to
neel vs 12 vlg):
Stallen en huizen spoelen weg,
['t vee mèt de boeren,
Herder en schapen saam en
[moeders met hun kroost.
De enklmg, vluchtend, die het
[Lot aan het geweld
Der zee ontrukt, maar wreed
[uoor honger opspaart, ziet
Uit hogen boom of heuveltop
['f doodsbleek gelaat
Van eigen vrouw of kind of wat
[hem 't dierbaarst is,
Onder zijn voeten drijven en...
[hij sterft van 't aanzien.
Reeds vormen land en zee één
[onderschetdloos vlak.
Uit d'onbegrensde kolk verrijzen
[her en der
De torens, die als vreemde klip
[de schipper vreest,
Daar wonen vissen, nu verjaagd
[werd Venus' duif.
De grond, die snelle wielen en
[viervoet'ge ruiters
Verdroeg, maar nooit aan 't
[dobbrend schip een weg bood,
Leert schuiten, zeilen, open voor
[de wind, te dragen.
gekeerd, herstelde hii wel ten dele. Waar eens de eik, fier-groeiend
[stond in vruchtbre akkers,
Jaagt hij nu over 't perk van
[zyn geboortegronden,
Die hij zó niet herkent, vliegend
[in vaart voorbij.
Er volgt dan een pathetische aan
klacht tot Neptunus gericht; ik haal
daaruit de verzen aan, die ons ondub
belzinnig schilderen, welk lot de over
levenden, en wel niet alleen in de
verbeelding van de dichter, wacht
te (vs 38 vlg.):
Wat straf verdiende t arme volk,
[dat met de ploeg
Zijn erflijk land bewerkt, door
[misdaad nooit onteert.
Dat op uw woest bevel hen 't
[razende geweld
Van 't water onverhoeds zou
roven leve' en akker?
Op d' akkers hen ontnemen en
[een leven laten.
Ellendig onder trans' en zuchten
[te doorlijden?
1 Is of 'k ze voor me zie en
t [hoor vergeefse klacht.
Die z* u, o dove zee, dus sling'ren
[in 't gezicht:
Ach, hoe benijdbaar is 't geluk
[van iedre boer, die
Met huis en vee en 't werk
[ran heel zijn harde leven
Als aas der vissen drijft, in 't
[vochte graf gedompeld,
Niet vrezend 't durend leed van
['t jarenzware leven
Ons, van het vader-erf beroofd,
[berooid van alles,
Ons wacht de dwang een vreemd
[en ververbanningsoord
Te zoeken, hongers razernij te
[duldenWaarom
Heeft het geweld van 't gruwlijk
[Lot, dat alles roofde.
Ons ook de kans te sterve' ont
zegd? Ach laat ons sterven
Uit vrije wil de gier'ge zee
toewerpeons leven
De dichter eindigt met een medita
tie over het onberekenbaar menselijk
lot, met cynische uitvallen tegen de
grillige willekeur der goden en een
op Seneca afgestemde waarschuwing,
dat niemand ook maar één uur van
zijn geluk zeker is:
O, ongestadig lot der meme',
[o harten, blind
Voor uiat de toekomst bergt
[Wie god Apollo
Nog bij zijn opkomst bloeiend,
[op hun schatten trots zag,
lagen verslagen, toen hij, neder-
[gaand, zijn rossen,
In d' Oceaan zou drenken. Komt
Ldan stervelingen.
Vertrouwt op voorspoed en het
[wielend rad van 't Lot!
Geen van de velen, die met
[haar geschenken wedde
De wijde aard, heeft met gebed
[of goud of wierook
Der goden harten ooit aan zich
[zó kunnen binden,
Dat hij maar 't uur, dat komen
[gaat, zich kon beloven.
Secundus, secretaris van aartsbis
schoppen, drukt zich als volbloed Re
naissancist uit met de beelden der
heidense mythe. Aan de waarheid, los
van die mythe, in zyn slotvers de
lezers voorgehouden, werden ook wij
in deze dagen met ernst herinnerd.
