OUDE TON GE
in tien minuten
van de kaart
Wij zijn vóór alles Nederlanders
voor de jongeren onder ons
Onder puinhopen nog
talrijke slachtoffers
i$.5m
Prins Bernhard
op Flakkee
Jan Vrees „uitgeteld''
in de A hoy-hal
Geïmproviseerd
wonder
HET VRIJE VOLK
VRIJDAG 6 FEBRUARI 1953
PAGINA B
(Van onze speciale verslaggever)
Oude Tonge is nu een verlaten dorp. Zaterdag nog woonden er in dit plaatsje aan de
zuidkant .van Overflakkee 3300 mensen. In tien catastrofale minuten - onder klokgelui
en sirenegeloei - zijn huizen ingestort, Straten overstroomd, mensen verdronken en duizen
den stuks vee weggespoeld. De dagen, die op deze onheilsnacht volgden, hebben de meeste
overlevenden benut om zich in veiligheid te brengen. Ruim 2000 mannen, vrouwen en
kinderen zijn geëvacueerd. En zij die achterbleven vertellen met tranen in de ogen:
Zeker 300 mensen zijn omgekomen."
De lichamen van pas twaalf slachtoffers zijn geborgen. De
andere lijken liggen nog in de puinhopen van de huizen in het
dorp zelf en in de polders er omheen.
Omdat het gevaar van typhusbesmetting groot is heeft men
in allerijl bijna de gehele bevolking, die is overgebleven, inge
spoten met serum, Ook de militairen en E.H.B.O.-ers, die hulp
kwamen verlenen. Ook de verslaggever die in de late namiddag
in Oude Tonge aankwam.
Het beeld, dat het dorp biedt, is
triest. De meeste straten zijn ver
woest. In diepe kraters staat het
goor-grijze water, dat de springvloed
met ongekend geweld over het sla
pende dorp heeft uitgespuwd. Vaak
staan de muren nog overeind, maar
daar is alles mee gezegd. Wij kwa
men een man tegen. Hij wees naar
een paar telefoonpalen, die honderd
meter verder in het water staan.
„Kijk", zegt hij. „daar woonde mijn
broer. Zondagmorgen om zeven uur
heeft, zijn buurman hem nog gezien
bovenop het dak van zijn boerderij
Een kwartier later waren hij en
zijn huis verdwenen".
Chris van den Berge, die dit re
laas ook hoort, zegt: „Van Zondag
morgen vijf uur tot gisteravond toe
heb ik op mijn tractor oovenop de
dijk gezeten. Toen ben ik gered.
Mijn vrouw en kinderen zijn er ge-
gelukkig ook goed afgekomen He'
enige wat ik mis zijn twee kippen."
Allen lood
De mensen, die tussen de Zuld-
dljk en het dorp in de polder woon
den, hebben er geen van allen hel
leven afgebracht. Zo vond het ge
zin van Jac. de Boet, man en vrouw
en vijftien kinderen, de dood in de
polder. Aan het einde van de Ju-
lianastraat staan veertien nog niet
voltooide huizen kaarsrecht over
eind. Erachter werd een rij van
dertig huizen die wel bewoond wa
ren, weggevaagd.
De dood maakt soms een vreemd
onderscheid. Wie tien minuten door
Oude Tonge loopt hoort tien ver
schillende verhalen van menselijke
ellende Maar voordat die tien mi
nuten om zijn. stop je met een
brok in de keel je notitieboek in
de zak
„Ouwe Piet spoelde dood aan met
In zijn hand een brief met twaalf
duizend gulden."
„Jan van Kempen wilde zijn
vrouw en twee kinderen tegelijk
Advertentie I.M.
TTTTÏ/' N,et krabben. De beider
ill, I IV Voelbare D. D. D. kal-
JA meert de Jeuk ln enkele
seconden, doodt de ziektekiemen en ge
neest tot diep in de huidporiën.
GENEESMIDDEL TEGEN
HUIDAANDOENINGEN
vasthouden. Ik zei: jong je moet er
twee loslaten anders ga je met z'n
allen naar de diepte. Dan maar alle
maal. schreeuwde hij boven het la
waai uit.. Een paar uur later werden
hij cn zijn zoontje levend opgepikt.
I-Iij was van zijn vrouw en andere
kind losgeslagen."
Zo kunnen wij doorgaan maar in
woorden is het leed. dat over Oude
Tonge is gekomen, niet uit te druk
ken Toch zijn ook velen op wonder
baarlijke wijze ontkomen.
Woensdagmiddag nog werden de 85-
jarige Hein Kauffinnn cn zijn trouw
van 83 uit hun practisch geheel ver
woest huis aan de .Tulianastraat ge
haald. Toen men de mensjes vond.
zaten zij nog precies zo op hun
pluche stoel als Zondagmorgen, toen
het klokgelui hen gewekt had
Zo is het ook met het gezin van
Pollcmans gegaan. En de familie
Nijland is na twee dagen ook nog
uit hun ondergelopen huis gehaald.
Dat zijn verhalen waarmee men bui
tenstaanders een wai minder triest
beeld geeit van de toestand en men
kan u ook vertellen, dat die trotse
boerderij van Pollemansnog fier
overeind staat, hoewel toch ook daar
de springvloed in al zijn hevigheid
tegen op gebeukt heeft.
Dood dorp
Oude Tonge is door zl.in naar schat
ting 300 dpden en 2500 geévacuecrden
een dood dorp geworden. Alleen de
huizen rond de haven zijn nog in
tact. Daar loopt men elkaar in de
weg. Daar ziet men de infanterist
uit Amersfoort de kantoorbediende-
E.H.B O.-er uit. Roosendaal en een
Rodc-Kruisjuffrouw uit Breda, die
spalken komt, brengen. Maar er is
niets te spalken. En er is geen be
hoefte aan de 24 EHBO-ers die Don
derdag aan land zijn gezet door de
boot van de havendienst uit Zaan
dam En de Amsterdammer, die moe
derziel alleen met een aktentas injec
tienaalden en hoofdpijntabletten over
de met k]ei besmeurde keien van het,
dorp slentert, heeft hier niets te doen.
Het enige wat hij en al die anderen
die hulp komen verlenen of levens
middelen brengen (hoewel er genoeg
proviand is) kunnen duen, is zich
laten inenten tegen typhus, de ver
schrikkelijke ziekte die nu op de loer
ligt in de dorpen cn stadjes, waar de
doden en de cadavers van het vee
nog niet zijn geborgen.
TOEGANGSWEGEN NAAR NOODGEBIED
Verkeer naar Brabant gaat nog
steeds via Utrecht.
Alblasserdam is via de brug over
de Noord niet bereikbaar
De weg Dordrecht-Moerdijk Is nog
steeds gestremd.
Het eiland Beijerland is niet be
reikbaar via de Barendrechtse brug
maar via HekelingenNieuw Beijer
land
Hellevoetsluis en andere plaatsen
op Putten zijn thans weer bereik
baar via de Spijkemsserbrug. Heen-
vliet., enz.
Numansdorp Is geïsoleerd, maar te
naderen via Barendrechtse brug
Hekelingen etc.
's-Gravendeel is bereikbaar via het
veer te W;eldrerht. dal te bereiken
is langs de weg RotterdamDor
drecht
Alle andere verkeer wordt tegen
gehouden!
De wind is Woensdagavond aange
wakkerd tot een storm. Alen vreest
echter, dat nog meer dijken zullen
breken, hoewel er niet veel meer over
zijn die nog intact zijn. Donderdag
morgen om vijf uur zijn wij per
beurtschip van Sint Annaland op
Tholen naar Ooltgensplaat op Over
flakkee gevaren cn vandaar langs de
verraderlijke zandplaten naar Oude
Tonge.
Stavenisse op Tholen en Oude
Tonge op Overflakkee zijn de plaat
sen die onbeschrijfelijk zwaar getrof-
ren zijn. Woensdag waren wij op Tho
len. Donderdag in Oude Tonge. Van
daag varen wij terug naar Dinteloord
maar ons hele leven zullen wij niet
vergeten wat we in de laatste dagen
gezien, gehoord en gevoeld hebben,
Omstreeks middernacht vonden
wij bij een schriel kaarspitje in het
gemeentehuis van Oude Tonge de
burgemeester A. van Dijk Met bre
de randen onder zijn ogen, de alpino
pet op zijn hoofd, zat hij te luisteren
naar de schaarse berichten, die de
politie-radiozendcr doorgaf. Hij was
rustig. „Maar", zei hij, „dat moet je
doen om de bevolking hier gerust te
stellen. Ook al ben je dat in je hart
helemaal niet."
In 1947 werd A. van Dijk burge
meester van Oude Tonge. In die tijd
heeft hij geprobeerd het dorp tot
nieuwe bloei te brengen. Maar nu
hier schot in begon te komen is het
grootste deel van zijn gemeente door
het water verwoest en de toekomst
ziet hij met grote zorg tegemoet.
„Wat. moet, ik doen op het ogen
blik", zegt hij. „Moet ik iedereen
wegsturen of moet ik nog mensen
hier houden om de honderden lij
ken te bergen? Ik weet het niet. In
ieder geval ben ik begonnen om in
etappen de hele bevolking op 170 man
na te evacueren. Voor dë laatste
mannen die overblijven laat ik sche
pen in de haven houden voor het
geval de vloed weer mocht komen.
Als iedereen weg is. zal ik als laat
ste mijn bevolking volgen."
Sprekende over de toekomst en de
maatregelen, die genomen zullen
moeten worden om Overflakkee weer
bewoonbaar temaken, zei burgemees
ter Van Dijk: „Er stillsn radicale
maatregelen genomen moeten wor
den. Er zal een nieuw dorp moeten
komen, gebouwd op terpen. Ook ben
ik van mening dat de landbouw min
der intensief uitgeoefend zal moeten
worden op Flukkee. Daardoor zal het
aantal inwoners van het eiland ge
halveerd moeten worden. De mees
te mensen die nu weggaan denken,
dat zij weer terugkomen. Maar dat
zal waarschijnlijk nooit meer het ge
val zijn. Maar ik probeer ze zoveel
mogelijk gerust te stellen."
Kleren te veel
Over de hulp, die Oude Tonge ge
kregen heeft, zei de burgemeester,
dat hij zich geen raad wist met alle
kleren, die hij de laatste dagen op
het eiland heeft gekregen. Van de
hulp \an E H.B.O.'crs en militairen
kon hij evenmin volledig gebruik
maken. Het enige wat gedaan moet
worden is een zo snel mogelijke eva
cuatie van dc bevolking.
Voordat burgemeester Van Dijk
een ronde door het nog overgebleven
deel van zijn dorp maakte zei hij,
dat het, onbegrijpelijk is. dat de pol
ders op Overflakkee. die al in het be
gin van de vijftiende eeuw zijn
drooggemalen, nu ondergelopen zijn.
schuddend, en met zijn zaklantaarn
liep hij de trap af.
Donderdagmorgen is prins Bernhard
naar Flakkee gekomen. Zijn vlieg
tuig werd bestuurd door Gerben
Sondermann en daalde nabij het
Sas van Dirksland. De prins begaf
zich per auto naar Sommelsdijk cn
Middelharnis.
In Sommelsdijk werd hij ontvan
gen door wethouder Dijkers, nabij
de plaats waar de helicoptères, die
met de evacuatie van Nieuwe Ton
ge bezig waren, landden. Met de
Amerikaanse bestuurders van deze
toestellen heeft de prins zich ge
ruime tijd zeer geïnterresseerd on
derhouden.
Hij maakte met een der piloten een
korte vlucht boven het overstroom
de gebied. Prins Bernhard bezocht
ook Middelharnis, waar hij een on
derhoud met burgemeester Rijnders
en andere autoriteiten had Per vlieg
tuig is de Prins weer vertrokken.
An
me i
Ie Re
uver
breekt met AVRO
uitnodiging van de AVRÓ trad zij
op met het. ensemble van de Sky-
maslers. Sinds 1 Januari vormen de
Skymasters een zelfstandig ensemble.
Hel landelijk comité van actie van
de AVRO-leden heeft het. volgende
telegram verzonden aan de minister
an O.. K en W.:
„Het landelijk comité van actie
van de AVRO-leden heeft met ver
ontwaardiging kennis genomen van
de weigering door de voorzitter van
de AVRO om de berichtgeving be
treffende de noodgebieden op bepaal
de voorwaarden te coördineren met
de andere omroepverenigingen,
Het verzoekt uwe excellentie met
klem zodanige maatregelen te np-
men. dat de weigering in geen enkel
opzicht schade kan doen aan de
uiterst belangrijke taak, die de ïadio
heeft ter leniging van de nood en ter
verzachting van het leed."
TV7at moeten we elkaar van
daag nog zeggen? Waar
over moeten we na deze week
van ellende en verdriet in
„Perspectief" nog praten, nu
alle vraagstukken en proble
men van zeven dagen geleden
ineens zo bijzonder onbelang
rijk zijn geworden?
Er is maar één onderwerp, waar
over we vandaag kunnen schrijven:
over wat we kunnen doen. En over
wat onze generatie al gedaan heeft.
Zondagmorgen waren overal in ons
land al jongens en meisjes in actie.
Ze trokken zonder iets te vragen
naar de bedreigde gebieden, waar
ze aan de slag gingen. Ze roeiden
naar geïsoleerde huizen en boerde
rijen, redden mensen, kinderen en
vee, ploeterden aan dijken, sleepten
bij schijnwerperlicht zandzakken aan,
zorgden voor voedsel en drinken en
onderdak, Daar waren ook onze mili
tairen, jongens van 19, 20, 21 jaar,
die vanaf het eerste ogenblik in de
eerste linies stonden en dag en
nacht doorwerkten, eigenlijk meer
deden dan ze konden,
En in dc rest van het land trok
ken de jongeren er op uit. met kar
ren en bakfietsen. Ze gingen langs
ói huizen voor kleren en schoeisel,
dar vaak 's nachts met de hulp van
studenten en scholieren werd gesor
teerd en verzonden. Er zijn op het
ogenblik heel wat klassen incom
pleet, universiteiten hebben de colle
ges stopgezel., want de werkkracht
van duizenden en duizenden jonge
men en is elders nodig. En of ze nu
brood smeren of zandzakken vullen
of gevaarlijk reddingswerk verrich
ten of zieken verplegen of noodbed-
den opmaken ze zijn allemaal
onmisbaar.
Nu komt het verzorgen van tie
verdrevenen, ze worden vervoerd
naar plaatsen, ver van hun verwoeste
haardsteden. We vragen niet waar
ze vandaan komen of hoe lang ze
zullen blijven en we vragen niet naar
nun geloof of naar hun opvattingen.
We zijn vóór alles Nederlanders,
we zijn vóór alles mensen.
En we hebben elkaar nodig, hard
nodig.
Doe alles ical
je kunt
Nog steeds willen jongeren naar
de noodgebieden. Dat kan niet
Ga er in geen geval op eigen
initiatief op uit, want je loopt ln
de weg, en je bent een zorg méér,
want je moet eten en slapen. Als
je na je aanmelding geen oproep
krijgt, blijf dan op je post. Doe
alles wat je kunt voor het Ram
penfonds En vooral: doe je ge
wone dagelijkse plicht met alle
mogelijke toewijding. Dat is be
langrijker dan ooit
JAN VREES in de Ahoyhal. Uitgeschakeld door oververmoeid-
heid. Maar ze lieten hém niet helemaal aan z'n lot over,
ze bleven naast z'n bed zitten.
JAN VREES maakt niet de in
druk een makkelijke jongen te
zijn. Hij lijkt zo van dat slag.
dat onmiddellijk gepiqueerd de be
nen neemt, als er iets niet naar
wens gaat, dat „ajuu" zegt tegen
z'n baas. als die baas toevallig aan
merkingen zou willen maken. Jan
Vrees had Woensdagmiddag hele
maal geen praatjes Hij lag „uitge
teld" op een brancard in de Rotter
damse Ahoy-hal, volledig k.o. door
gebrek aan slaap, gebrek aan eten,
gebrek aan drinken.
Jan Vrees stapte Zondagmorgen
kortbesloten de d.eur uit (ergens in
Amsterdam), zocht de verkeersweg
naar het Zuiden op. slak z'n duim
in de hoogte en liftte naar Dor
drecht. Binnen enkele uren stond-ie
in de vuurlijn, in 's-Gravendeel, dat
wegzonk in de golven. Jan deed, wat
gedaan moest worden. Waarschijn
lijk heeft-ie dat allemaal gedaan
zonder er bij te denken, wantals-ie
zich al deze ontstellende ellende ge
realiseerd had, dan had-ie het
waarschijnlijk niet kunnen verdra
gen. Hij zeulde door het water,
haalde mensen uit de huizen, borg
de lichamen van mensen, die niet
meer te redden waren, kwam in
schuren, waar de cadavera van
koeien en paarden dreven en sjouw
de maar door. De dag, de nacht, de
volgende ochtend. Maandag („was
't Maandag?") wachtten hem op
Overflakkee dezelfde beelden van
bodemloze ellende Met Friese boot
jes waren ze overgestoken in Oolt
gensplaat vonden ze mensen, die
weg moesten.
Jan Vrees werkte de Maandag en
de verschrikkelijke nacht daarop.
Dinsdag kon hij niet meer. Hij wou
weg, hij wilde rusten. „Zie maar, dat
We staan niet
je een lift krijgt", zeiden ze tegen "m.
Tja. toen was Jan in z'n wiek ge
schoten. Makkelijk praten: zie rfiaar
dat je een lift. krijgt... Hij ging weer
door. kwam op een boot terecht, die
évacué's naai Rotterdam moest
brengen. Dinsdagavond was-ie in
Rotterdam en in de Ahoy-hal kon-ie
niet meèr. Daar zakte hij in elkaar,
doodmoe, af... Op z'n 22ste verjaar
dag
In de nacht van Dinsdag op
Woensdag wist-ie nergens meer van,
van geen watersnood, van geen hon
ger, van niets. De brancard, waarop
ze hem hadden neergelegd, werd vijf
maal op een andere plaats gezet, hij
merkte het niet. Woensdagmorgen
werd-ie wakker met doffe ogen in
een gezwollen gezicht. „Blijf maar
rustig liggen," zei de dokter tegen
hem en daar lag-ie dan, dik onder
de dekens, eenzaam in die onmete
lijke hal die door honderden ge-
evacueerden al weer verlaten was.
„Ik snap 't niet," zei Jan, „ik snap
werkelijk niet, waar ik de moed van
daan heb gehaald, om dit allemaal
te doen. Een paar weken geleden is
m'n vader overleden. Ik durfde niet
naar 'm te kijken en hier... hier heb
ik..." Ja, hij heeft gedaan, waartoe
een hele massa mensen hem niet in
staat achtten, waartoe hij zelf meen
de. niet bij machte te zijn. En hij
gaat weer terug, als-ie opgeknapt is.
alleen!
In het Christelijk Lyceum in
Dordrecht werden 7000 évacué's
uit Zierikzee verwacht. Hele legers
meisjes ivoren daar bezig boter
hammen te smeren en te beleg
gen en kopjes te wassen en klaar
te zetten. Dat was daar een con-
tinu-bedrijj, waar niemand rust
kreeg
v.
Ze hadden de pé in
Als we nou een
motor hadden...
Ze liepen met z'n vieren op de
Strijensedijk in 's-Gravendeel,
twee sergeants en twee soldaten
eerste klas. „Moet. je pudding", vroe
gen ze „Nee? Moet je dan zuurtjes?"
Ze aten uit. conservenblikjes en ze
hadden de pé in. Sergeant Jan
Ru tien uil Dordt, met allebei z'n
handen 21 jaar, maar een boom van
een vent, sergeant Ar ie de Bruin
uit Dubbeldam, pontonnier K o
Tan ge uit Willemstad cn stool-
troeper Kees Ey kelenboom.
Ze hadden de pé in. wan: ze konden
niets doen. Ze hadden wel een boot,
maar ze hadden geen motor en zon
der motor konden ze niets beginnen.
Ze waren er, op de voorgaande da
gen, al op uitgeweest. Ook in een
boot zonder motor en ze hadden zich
een ongeluk zitten peddelen, tot ze
niet meer voor- of achteruit kwamen.
Dat was Maandag. En toen waren
er vier man in een boot. die uiige-,
trokken waren om anderen te hel
pen en die zelf hulp nodig hadden,
want ze zagen geen kans de boot
weer naar de wal te roeien, Voorbij
't Schenkeltje, waar 't water zo'ii
anderhalve meter hoog staat, kan 't
gemeen spoken Tegen de avond wer
den ze naar binnen gesleept.
Dat was hun avontuur. En de rest?
„Och. ouwe moedertjes op ons schou
ders gehad, mensen uit dakramen
getrokken en koeien en paarden naar
het droge gebracht. Nou ja... enne...
nou lopen we zo'n beetje uit ons
neus te vrAls we nou een motor
hadden, konden we naar Strijen, dat
is nodig Konden we nou rraar naar
Strijen. Zeg. moet je nou heus geen
pudding hebben?"
Nee. we moesten geen pudding. En
geen zuurtjes ook. Ze stapten druile
rig de weg af. Een paar honderd me
ter verder draaiden ze zich om. Op
de een of andere wijze was er een
motor gekomen. „We gaan varen",
riepen ze. „we gaan naar Strijen".
Onder bepaalde omstandigheden kan
een mens opleven bij eer. vooruit
zicht te gaan werken in een omge
ving, waar al de misère van een we
reld ligt opgestapeld. Als hij maar
kan werken.
Als er. onder deze afschuwelijke
omstandigheden, nog van winst
sprake kan zijn, dan is dit de
winst: Het weten, dat we niet
alleen staan, dat we vrienden heb
ben. overal in de wereld, millioenen
en millioenen vrienden, mensen, die
ons willen bijstaan in deze ver
schrikkelijke uren. die aan ons
denken en voor ons werken.
Mensen, die in weinige uren fan
tastische prestaties hebben ver
richt. enorme sommen hebben in
gezameld en waardevolle hulpacties
hebben georganiseerd.
En in dit geteisterde Nederland
staan Britten. Belgen, Fransen en
Amerikanen naast de onzen om in
de eerste linie het gevaar te keren.
Er is een prachtige eenheid onder
millioenen en millioenen. Nederlan
ders en vrienden van Nederland.
Na uren wachten in de kou wer
den ze naar Den Bommel gebracht,
zestig jongens en mannen uit Rot
terdam, Amsterdam, Alkmaar en
wie weet, waar nog meer vandaan.
De sleepboot „En Avant 14" bracht
ze en toen ze zo ongeveer aan het
werk meenden te kunnen gaan,
stonddaar een luitenant en die
vroeg: „Komen jullie doen?"
„Vissen,zei Tom Wight. die
anders de „Willem Ruys" onder z'n
voeten heeft.
„Doe me een lol", zei de luit, „we
kunnen hier niemand gebruiken. Ga
maar weer terug." En de „En Avant
14" wendde de steven en bracht ze
terug naar Dordt, waar ze maar
moesten zien. dat ze weer thuiskwa
men. ,Die organisatie is pet zei
den ze, „er was werk zat daar in
Den Bommel".
Die organisatie Is natuurlijk niet
„per". Er is alleen geen enkele or
ganisatie tegen de eisen van het
ogenblik opgewassen. Het is alle
maal geïmproviseerd en het is een
wonder, dat alles nog zo vlot loopt.
HENK en TEUN MOL. bank
werkers uit Dordrecht, vul
len zandzakken voor de bedreigde
Strijensedijk. Honderden, duizen
den zandzakken...
