door het water verrast
Raadsvergadering
te Giessendam
Watersnood
in de Alblasserwaard
Rampen in vroeger tijd
Feuilleton
VRIJDAG g FEBRUARI 19SS
„DE MERWESTREEK'
PAGINA
Toen de bewoners van Binnendams en de uitbreiding Zondag-
avoyid de slootjes achter hun woningen inspecteerdenzag de
toestand voor Giessendam er niet verontrustend uit. Het water
wies om twaalf uur nog zeer langzaamongeveer in het tempo
van één centimeter per uurzoals dat overdag vastgesteld was.
Te middernacht waren wij nog in het gemeentehuis en ook daar
was men vol goede moed. Een overstroming werd voor die nacht
niet verwacht. Er was evenwel een evacuatie-commissie ge
vormd, om op alles voorbereid te zijn.
Snelle was
Tal van bewoners begaven zich ter
ruste, doch om een uur of één begon het
water zeer snel te wassen. De brand
weerauto reed met loeiende sirene door
Binnendams en gaf het sein tot een
overhaaste vlucht. De uitbreiding met
ca 200 woningen stond binnen zeer korte
tijd blank. Verschillende bewoners moes
ten tot op kniehoogte door het water
waden om zich veilig te kunnen stellen
en de straten en wegen waren na één
uur bezaaid met loeiend vee en auto's.
De enorme bres in de Papendrechtse d|)k
stuwde het water snel op. Het gat in
Sliedrecht was op dit moment reeds zo
goed als dicht.
Desituatie was zeer verward. De or
ganisatoren zowel als de bevolking ble
ken niet voldoende op deze noodtoestand
voorbereid te zijn. In hotel Delmee en
de Geref. kerk werden ongeveer 200
vluchtelingen opgenomen en gespijzigd.
Toen er eenmaal orde op zaken gesteld
was. verliep alles vlot. De daklozen wer
den bij particulieren ondergebracht en
voor het vee vond men stalling in gara
ges, werkplaatsen en schuren. Ook „De
Peulen" bleek een veilige schuilplaats te
zfn.
Ook de Binnendammers langs de dijk
moesten hals over kop hun huizen ver
laten. Verderop bleef de toestand aan
vankelijk stabiel, maar opeens rees een
ware muur van water op en nam bezit
van de Oukerkse polder. Er werd een
begin gemaakt met de evacuatie van
vee. 's Middags pas verhuisden de boeren
op de buurt hun dieren. Dit was op het
moment dat de Damseweg, die het water
lang gekeerd had, het begon te begeven.
Daarmee viel opnieuw een grote polder
(achter Bovenkerk) ten prooi aan het
water. Maandagmiddag hebben wij op
onze rondrit door de Alblasserwaard
kunnen constateren, hoe de Waard a_h.w.
vak na vak volloopt. Lange tijd was het
water besloten tussen de Graafstroom
en de Damseweg. Maar de ene polder na
de andere polder liep tergend langzaam
vol en omstreeks zes uur stond het wa
ter al bedenkelijk hoog tegen de Binnen-
damse dijk.
Giessen-Nieuwkerk en Peursum werden
toen nog niet direct bedreigd, maar men
ging reeds over tot evacuatie. De smalle
wegen sidderden onder het gedaver van
de veeauto's uit alle hoeken van het
land. Ook reden bussen en auto's vol Ha
genaars en Amsterdammers door de
Waard om hulp te verlenen. Zij konden
echter weinig beginnen, omdat het
meeste huisraad reeds geborgen was.
Het intensieve verkeer leidde tot grote
verkeersopstoppingen, o.m .in Giessen
dam. waar 's middags zes bussen met
stedelingen verschenen. Het verkeer op
de dyk was hopeloos in de war, omdat
de rijkewes- van Scfteiluinen toi Papen-
drecht'verboden gebied was. Lange file s
wachtten op verlossing uit hun moeilijke
situatie.
In Giessendam was reeds voor de mid
dag een vlottere evacuatieregeling tot
stand gekomen. De Transportcolonne
van Boven-Hardinxveld leverde voortref
felijk werk met het vervoeren van zie
ken en de EHBO van Giessendam was
eveneens paraat. De leegstaande pas
torie van de Herv. kerk werd als nood
ziekenhuis ingericht. De getroffen ge
meente zat zonder water en werd om
streeks de middag aangesloten op het
Hardinxveldse-net. De bevolking van
beide gemeenten moeten uiterst zuinig
zijn met het nu zo kostbare vocht.
Hardinxveld zet alles op alles
Hardinxveld, Maandagmiddag. Er
wordt verbeten gevochten om de polder
Hardinxveld watervrij te houden. Bij het
oude station wisselden wij enkele woor
den met burgemeester de Boer en de
heer K. A. den Breejen, voorzitter van
de polder Hardinxveld. Er werd met
man en macht gewerkt om in de
watergangen onder de vyf bruggen in
de spoordijk een dam op te werpen. Als
dit gelukte, zou de spoordijk een ideale
waterkering vormen, zelfs als aan de
overkant het vloedwater de Giessen be
reikte. Tal van vrijwilligers en honderd
man genietroepen verleenden medewer
king. Grond en zand werden bij het oude
station met een dragline afgegraven. Zo
juist vernemen wij van de poldervoorzit
ter, dat er goede voortgang wordt ge
maakt met het werk. Hij had de tijd tot
Dinsdagavond, dan zou naar zyn mening
het karwei klaar zyn. Intussen was het
plan geopperd om ook de Giessen bij de
heul dicht te gooien en by de Molen
straat in Giessendam een dam op te wer
pen. Daardoor zou ook het gedeelte Dam
-Station en Kerkweg watervrij kunnen
blijven.
Hardinxveld had intussen al veel van
het water te lijden gehad, hoofdzakelijk
door de springvloed van Zaterdag op
Zondag. De dijk gaf geen reden tot zor
gen, hoewel er op „Den Hoek" wel inge
grepen moest worden. Buitendijks is
enorm veel schade aangericht aan wonin
gen en zakenpanden. Verschillende in
dustrieën hebben zwaar te lijden gehad,
vooral schade aan machines. Een par
levinkersbootje sloeg nagenoeg te plet
ter en een kustvaartuig, in aanbouw bij
„De Hoop" raakte op drift en dreef in
de polder aan de overkant op een ka.
De woningen aan „De Rokerij" hadden
ernstige waterschade.
In deze gemeente is de Jubileumcom
missie voor „Het Groene Kruis" omgezet
in een Hulpcomité voor de Watersnood,
dat Zondagmiddag om 4 uur vergaderde.
Men trof de nodige voorbereidingen cn
waarschuwde de bevolking binnendijks.
Tot, op heder?>ls er geen reden tot on
gerustheid. f
Dinsdagavond. In vergelijking met de rampzalige gebeurtenissen
elders heeft Giessendam reden tot dankbaarheid, maar Dinsdag
was toeh de dag die men nodig had om een beetje op rust te
komen. Maandagavond om 12 uur brandde er nog licht in het
gemeentehuis en bij Delmee. Het gemeentebestuur en zijn staf
en de evacuatiecommissie werkten. Maar op straat was het
donker en stil. Er sliepen honderden mensen in vreemde bedden
en volgepropte huizen; in de tochtige garages loeide het vee en
het water bereikte nieuwe bloemetjes en sterren op het behang
in de verlaten woningen. Maar gevaar was er niet meer.
Sliedrecht en die wil morgenochtend de
situatie nog eens opnemen. In Brand
wijk hebben helpers uit Soest goed werk
verricht. Vanmiddag vertrokken zy hier
per trein naar hun woonplaats. Ook de
overige hulpcolonnes, vnl. bestaande uit
Haagse studenten, zijn geleidelijk afge
voerd. Zij hebben goed werk gedaan in
Hardinxveld.
Mannen van de Giessendamse brand
weer die al enorm veel werk verzet
hebben en met drie man dag en nacht
waken hebben per motorvlet een reis
naar Brandwijk gemaakt, toen daar de
noodvlag omhoog ging. Zij behoefden
echter niet in te grijpen en konden dat
ook niet meer, omdat de motor uitviel.
Het bestuur van „De Overwaard" heeft
vanmiddag een bulletin uitgegeven met
belangwekkende bijzonderheden over de
toestand van de dykbreuk in Papen-
drecht. Vanmorgen om 11 uur was de
Alblasserwaard overstroomd met 45
millioen ms water, op een oppervlakte
van 6600 ha. Door het gat by Papen-
drecht DAT MEN VOLGENS DIT
BULLETIN IN VIJF DAGEN HOOPT
TE DICHTEN zullen naar deskundige
berekeningen nog de volgende hoeveel
heden water binnenstromen: Woensdag
18 millioen m3, Donderdag 14 millioen
m3, Vrydag 10 en Zaterdag 5 millioen
m3. Zondag zal het gebied dan 100 mil
lioen m3 water bevatten, waardoor de
stand nog 25 cm hoger komt. De water
hoogte is dan gekomen op 30/35NAP
en de kadèn van de Nederwaard zullen
allen overlopen. Die van de Overwaard
hebben echter een hoogte van 30/35
NAP en moeten het dus net kunnen
houden. Het bestuur van de Overwaard
heeft nu militaire en burgerlijke hulp
ingeroepen om de laagste plekken in de
Overwaardskaden met zandzakken te
verhogen. De burgerij wordt verzocht de
wegen zoveel mogelijk vrij te houden,
temeer omdat verder voortgaande eva-
vuatie uit dit gebied niet noodzakelijk
wordt geacht.
Hardinxveld treft
voorzorgen
Deze maatregel van de Overwaard
houdt in, dat het water op het gebied
dat thans reeds grotendeels is over
stroomd, ingekapseld wordt en daar iets
meer zal stijgen dan wanneer het een
vrije loop had. De plannen voor het wa
tervrij houden van Hardinxveld hebben
grote kans van slagen. Vandaag is de
afdamming van heulen en het stoppen
van de duikers in de spoordyk voltooid
zodat deze dijk nu een hechte waterke
ring vormt. Mocht het water qver de
Giessendijk komen hetgeen nu niet
meer verwacht wordt dan is nog niet
te vrezen dat Hardinxveld's binnendijkse
gebied met ruim duizend woningen, over
stroomd zal worden. Er is hard gewerkt.
Draglines vraten bij het oude station
bergen zand en grond weg en drie schui
ten met zand werden gelost. Personeel
van werf „De Merwede", vrijwilligers
uit Hardinxveld en een ploeg Haagse
studenten wierpen dammen op. Na over
leg tussen de gemeentebesturen van
Hardinxveld en Giessendam is ook in
laatstgenoemde gemeente een ploeg aan
het werk gegaan. Aansluitend op de Har-
dinxveldse werkzaamheden woelt in het
verlengde van de Molenstraat £en dam
opgeworpen, die „De Dim" j met de
spoordijk zal verbinden. Hiervoor zijn
pl.m. 200 vrachtauto's zand nodig. Hier
mede wordt bereikt, dat het gedeelte
DamStation en de Hardinxveldse kerk
weg watervrij blijven. Er blijft nog één
De toestand in de
Binnenwaard
De Giessendammers vragen zich nog
altyd beduusd af hoe het mogelijk was,
dat het water in een uur tijd zo snel
kon stijgen. Wethouder Van Dommelen,
momenteel het hoofd van de gemeente
Giessendam vertelde ons vanavond, dat
de Zwijnskade waarschijnlijk bezweken
is. Daardoor stroomde het water snel
een nieuw ..vak" binnen en zette o.m.
de uitbreiding blank. Vandaag is er
weinig verandering gekomen in de situ
atie. Er zit nog altyd enige was in het
water. De weg Giessendam-Peursum zal
voorlopig de vloed wel keren. Heden
avond om 12 uur stond het nog 45 cm
onder de kruin van de dyk. De inundatie
van de Bovenkerkse polder is nu ook een
feit. Het water spoelt over de Damse
weg heen en bereikt de kade van de
Vliet op de grens van Peursum. Deze
gemeente en Giessen-Nieuwkerk hebben
nog geen reden tot ongerustheid. De
watervlakte breidt zich. momenteel uit
in zuidelijke richting en reeds wordt de
Provinciale weg overspoeld. Het hele
gebied van de Nederwaard zal naar ver
wacht wordt onder water komen, dus
ook nog de 3000 ha ten Noorden van
Graafstroom en Ottoland. Men maakte
zich in Giessendam vanavond zorgen
over de halsstarrigheid van een Brand-
wijkse boer, die met ruim 50 koeien op
een eiland zit en weigert te vertrekken.
Zonodig zou een platboomd vaartuig van
hier vertrekken om in te grypen. De
plaats valt echter onder het werkgebied
van de evacuatiecommissie voor vee in
Terug in de modder
door
HENK VAN HEESWUK
22)
HOOFDSTUK VI.
DE ORGANISATIE
Geleidelijk aan begon Nol weer be
lang te stellen in de zaak. Toen hij
voor het eerst beneden kwam, werd hij
door Peters en Hoffman gefeliciteerd.
Nol dankte beiden en wandelde naar het
magazijn. Verbaasd bleef hij staan, want
het magazijn was voor driekwart leeg.
Er stonden maar enkele balen en een
paar kisten. Verder het gebruikelijke
lege goed en het grote vat met azijn.
Maar de hoek, waarin anders volop rijst,
go-t, havermout en andere gruttersar-
tii !en lagen, was geheel leeg.
Verwonderd liep hij naar het kantoor,
waar Nora en Hoffman zaten te werken.
„Zeg, hoe komt het magazijn zo
leeg?" riep hij uit. „Meid, je hebt zo
wat niets in huis Hoe komt dat?"
Ze zuchtte. „Omdat er oorlog is, bes
te jongen".
„Ja, maar in de winkel dan? Verkoop
jedan niet meer zoveel?"
„Natuurlijk niet. Iedereen krijgt maar
mondjesmaat. Wij krijgen toewijzingen,
ook op bonnen".
Doch 's avonds, in de goed-verduis-
terde kamer, zei Nora op gedempte
toon„Maak je maar geen zorgen, Nol:
ik heb nog wel wat achter de hand. als
het nodig is. Ik heb meer dan je denkt".
„Waar?" vroeg hij verwonderd.
„In de kelder, maar die is nu geblin
deerd en er is maar één toegang, via
het magazijn. Niemand zal het luik ont
dekken. Probeer morgen maar eens, of
je het ziet. Dat lukt je vast niet".
„Maar, waarom heb je dat gedaan?"
„Ik heb een tip gekregen. Ze zouden
komen voorraad opnemen en als je te
veel had, moest je het verkopen. Ja, ik
ben daar gek 1 Ik heb het helemaal in
m'n eentje gedaan, nadat ik de kelder
deur heb laten dichtmetselen. 's Avonds
als iedereen weg was, sjouwde ik zak
ken. balen en kisten naar beneden".
..Maar. meid, dat is toch onmogelijk!"
„Niets is onmogelijk", antwoordde ze
hard. „En weet jij, hoe lang deze oor
log zal duren? We moeten ook om ons
zelf denken en om de kinderen. En om
het belang van de klanten. Want na de
oorlog komt er ook weer een tijd cn let
eens op als je in de oorlog" je klanten
goed bedient, blijven ze ook daarna je
klant".
„Onzin", antwordde Nol; „als je ie
dereen datgene geeft, waar ze volgens
hun bonnen recht op hebben, dan kun
nen ze immers niet ontevreden zijn'"
„Jij kletst als een kip zonder kop.
Maar houd je mond dicht; zelfs Hoff
man en Peters weten het niet. De laat
ste vertrouw ik voor geen cent. Hij is
altijd zo vriendelijk tegen die Duitsers".
In het magazijn was derhaVyc voor Nol
niet veel te doen en dus zocht hij naar
ander werk. „Neem jij de bonnenadmi
nistratie maar voor je rekening. Daar
heb je gauw genoeg dagwerk aan. Let
maar eens op", voorspelde zijn vrouw.
De narigheden begonnen al spoedig.
De auto's, in het bezit van particulie
ren, moesten worden opgegeven. En
Nora besliste, dat zulks zou geschieden
met de grote vrachtwagen.
Nol. die nog niet in de garage geke
ken had, ontdekte, dat daar maar één
wagen stond. „Waar is het bestelwagen-
tje?" vroeg hij aan zijn vrouw.
„Dat is voor mij een weet tn voor jou
een vraag", antwoordde ze. „Maar je
mag het wel weten Geurt heeft hem
opgeborgen en goed ook. Niemand zal
hem vinden".
Nol keek zijn vrouw bewonderend
aan. „Deksels, je bent een handige meid
Noor. dat heb je goed bekeken".
„Dat dacht ik ook. Maar één moet ik
-r opgeven, want ze weten, ïat ik die
heb".
heul open, nl. die naby het station. Mor
gen worden daar grote hoeveelheden
zand gebracht en wanneer de nood aan
de man komt zal men daannee de Gies-
een dichtkwakken.
In Giessendam stond het water van
morgen al in de kelders van het gemeen
tehuis. Ook de nieuwe school en het
Groene Kruis gebouw moesten ontruimd
worden. Als de bovengenoemde dam
klaar is vanavond om negen uur werd
er nog volop gewerkt dan kan dit ge
bied leeggepompt worden.
't Leven gaat verder
De evacuatiecommiasie die haar hoofd
kwartier heeft in hotel Delmee, heeft
vannacht de inschryving van alle gezin
nen voltooid, meHïiedewerking van een
grote groep huisbezoekersfsters). Er
zyn woningen waarin 20/30 personen,
w.o. veel kindere» opgepropt zitten, een
toestand waarin 6innen niet al te lange
t|jd verandering moet komen. Er zijn
hier nog hoogstens honderd mensen van
buiten de gemeente, omdat de gevluchte
Giessendammers zelf de ruimte hard
nodig hebben. "Morgen moeten alle
vreemdelingen zich ter secretarie aan
melden.
Het leven gaat verder. De hoogste
klas van de Chr. ulo die voor het examen
zit. krijgt zelfs al weer les in de con
sistorie van de Herv. Kerk. Er is veel
ellende en narigheid en men voelt zich
gedrukt door de-rampspoed van de men
sen in de noodgebieden. Maar de humor
die met een lach en een traan gedydt als
een waterplant in onze natte Waard en
telkens is er gelegenheid tot een be
vrijdende lach. Om de ulo-scholier die
met veel branie vertelde dat hy vlakby
de statenbijbel had gezeten, om de man
met zijn twee kippen, die zo genoeglyk
naar het droge vluchtte of h|j alles ge
red had, wat er te redden viel, om de
styve mijnheer die er zo belachelijk uit
zag in zijn lieslaarzen en om de haard
die zo dwaas parmantig op de schoor
steen staat.
Intussen worden de zwaar getroffe
nen niet vergeten. De Middenstandsver
eniging Giessendam-Hardinxveld schonk
hét Rampenfonds 1000,en Donder
dag wordt in Hardinxveld de grote in
zameling gehouden. Giessendhm zou In
een merkwaardige situatie komen als
het offcieel zo'n collecte op touw zette,
omdat de schade hier heus nog niet mee
zal vallen. Maar zelfs de gedupeerden
zullen, in bewogenheid met de geteis
terde gebieden, persoonlijk hun dank
baarheid willen uiten door het fonds te
steunen.
De Dinsdagavond geeft reden tot die
dankbaarheid. Er is licht en gas, de
kraan geeft weer behooriyk water van
het Hardinxveldse bedryf en slechts de
aangeslotenen op de radiodistributie kla
gen over een zeer slechte ontvangst van
het slechte nieuws.
Het wel en wee van de hulpcolonnes
Het heeft de bedreigde Alblasserwaard
niet ontbroken aan hulpcolonnes. Bussen
en auto's vol Hagenaars en Amsterdam
mers, studenten en kantoorbedienden en
mensen van allerlei slag trokken naar
het gebied en boden hun diensten aan.
Die werden niet altijd gewaardeerd. Een
verslaggever had het meegemaakt dat
een nogal opgewonden boer de nelpers
met een riek bedreigde, toen deze men
sen zijn vee wilden wegleiden. De mees
ten waren vol moed uit de steden ver
trokken, bezield met dë wil om in de
barre verschrikking hun medemensen
van dienst te zyn.
In de Alblasserwaard konden zij wei
nig uitrichten, althans in verschillende
plaatsen. Voor'de inboedels was al ge
zorgd en de boeren konden zonder over
haasting zelf voor de evacuatie van het
vee zorgen. Het meest gewaardeerd wer
den hier de reusachtige veewagens uit
Groningen en Friesland en andere delen
van het land.
De uitzending van hulpcolonnes uit de
steden was niet voldoende georganiseerd
en het gevolg daarvan was, dat heel wat
ijverige en menslievende jongelui bitter
teleurgesteld werden. In de school te G.-
Ouderkerk troffen w|j een kwartet jonge
Hagenaars aan, dat wat lummelde in
een ontruimd lokaal. Eén van hen sloeg
de orgeltoetsen aan, blijkbaar in de ver
onderstelling dat de plattelandsscholen
piano's herbergden. Misschien was hij
ook te verveeld om de orgeltrappers te
gebruiken.
„Wij worden van het kastje naar de
nruur gestuurd," was hun klacht. „Dit is
al de zevende gemeente en hier is dan
eindelijk wét Je doen."
Veel was dat niet. De jongelui /.agtTu et
niet naar uit, dat zij overweg konden
met koeien, paarden en stieren, hoewel
zij dienaangaande nogal optimistisch
waren.
Dolblij waren de meeste helpers als zij
eindelijk een opdracht kregen. Maar
Maandagavond liepen er in Giessendam
hele groepen rond die slechts tot taak
hadden naar onderdak te zoeken en een
boterham op te scharrelen. Hier konden
z|j gemist worden en elders krepeerden
mensen in de bitterste ellende omdat er
geen hulp kwam opdagen. Dat was be
treurenswaardig; èn voor de helpers, èn
voor hen die hulp nodig hadden maar het
niet kregen, èn voor hen die geen hulp'
nodig hadden en die wèl kregen. Het
schiep nieuwe problemen van voedsel
voorziening, huisvesting en verkeer.
In de gedenkwaardige nacht van Zon
dag op Maandag, toen het water Gies
sendam overrompelde, staarden heel wat
dodelijk verschrikte mensen argwanend
en vol vragen in de ogen der vreemdelin
gen, die hun hulp aanboden. Amsterdam
mers, tot aan hun knieën door het water
wadend, boden hun diensten aan. Er
is niet zo heel veel gebruik van gemaakt.
Wie met slaapogen, in pyama en met
natte voeten als plattelander opeens een
volslagen vreemde aan zijn deur zag,
één met een snor b.v. en een ruige jas
met houtjes en de huidskleur van een
Italiaan, dacht minstens dat hij 'n spook
zag. De nood was nét niet hoog genoeg
om in zo'n volslagen vreemdeling alleen
maar een mens te zien, die helpen wilde
Ja, er waren nogal wat misverstanden
in de vreemde nacht.
Maar gelukkig was er niettegenstaan
de verwarring en onbegrip en gebrek aan
organisatie ook grote waardering voor
de stedelingen, die in tal van gevallen
prachtig werk gedaan hebben en b.v. by
de demping van de heulen te Hardinx
veld zelfs een pluim kregen van de leider
voor de manier waarop z«j de spa han
teerden. Daaróm, hulptroepen, de Al-
blasserwaardse bevolking is vol waarde
ring voor jullie bereidwilligheid. Er wat
die boer met zyn riek betreftver
geet dat maar.
Twee dagen later kwamen ze de
vrachtwagen halen. Hij was gevorderd
door de Weermacht. Nora kreeg een be
wijs, maar ze borg het achteloos weg.
„Dat heeft toch geen waarde", zei ze,
Daar geeft de bakker nog geen brood
op".
Met z'n drieën zaten ze nu dagelijks
in het kantoortje te werken en Nora
merkte al spoedig op, dat het vertrekje
eigenlijk te klein was voor drie mensen.
Nol was het er roerend mee eens en
hij zei „Het magazijn is nu toch maar
voor een klein deel gevuld. Als we daar
eens een hoekje afschutten? Dan zou
ik daar kunnen zitten en gelijk een
oogje houden op de voorraden". Dat was
niet overbodig, want er was al eens een
zakje met rijst spoorloos verdwenen en
Nol was er vast van overtuigd, dat dit
uit het magazijn was gehaald.
Zo werd besloten en er was nog wel
een timmerman te vinden, die wat hout
beschikbaar had. Hij werd aan het werk
gezet en binnen een paar dagen was er
een ruim kantoorvertrekje, ruim voor
zien van glas naar alle kanten. Er kwam
een grote tafel, een paar stoelen en
een kast en Nol verhuisde met zijn af
deling. Tot grote opluchting van Hoff
man, die zich nooit erg prettig voelde
in Nol's nabijheid.
Toen kwam de dag, dat de gewezen
Nederlandse militairen zich moesten
aanmelden voor de krijgsgevangen
schap. Doch Nora, die onderhand enkele
relaties had gekregen, wist via een paar
duistere wegen te bereiken, dat Nol een
vrijstelling kreeg. Ze vertelde haar man
niet, wat haar dit gekost had, wetende
dat hij dit nooit geaccepteerd zou heb
ben. Achteloos schoof ze op een avond
het kostbare bewijs over tafel naar hem
toe en zei„Je bent vrij, omdat je niet
gemist kunt worden in dit bedrijf. Voed
selvoorziening heeft er voor gezorgd".
Nol bekeek het bewijs en grijnsde. Er
zat een Duits stempel op.
„Bij de gratie van onze beschermers
mag ik dus thuis blijven, bij vrouw en
kinderen En als ik weiger deze
gunst te aanvaarden?"
..Dan word je weggevoerd naar Duits
land. Wees geen dwaas, beste jongen.
Grijp met beide handen deze mogelijk
heid aan. Hier kun je meer voor je va
derland doen dan ginds".
„Mijn vaderland? Het is toch ook het
jouwe?"
Ze haalde haar schouders op.
„Mijnentwege. Ik heb anders niet om
oorlog gevraagd".
Nol vond het maar beter hierover niet
te spreken. Op dit punt verschilden hij
en Nora van mening. Nora ging uit van
het standpuntje moet de feiten aan
vaarden zoals ze zijn. Nol echter zei
„We vechten door, net zo lang, tot ze
weer verdwenen zijn".
Verschillende Papend rechters meldden
zich voor krijgsgevangenschap, anderen
deden het niet en doken onder, zoals
dat al spoedig heette. Op de boerderijen
in de omgeving konden ze wel werk
krachten gebruiken en op het platte
land waren gelegenheden te over om
iemand te verbergen. Het aantal onder
duikers groeide en hun verzorging
schiep problemen, die niet zo een twee
drie opgelost konden worden. Nol dacht
er vaak over na en sprak er eens met
Geurt over. Deze knikte en zei„Daar
moeten we eens over praten. Je krijgt
wel eens een seintje van me".
Dat seintje kwam in het najaar van
1942.
HOOFDSTUK 7
Geheimen voor Nora
Ergens in de contreien vam Sliedrecht
lag een haventje. Het werd nooit ge
bruikt, misschien ook wel. omdat het
te ondiep was. Hoogstens kon er een
platte schuit inkomen, maar een aak
zeker niet. Overigens was het daarvoor
ook te klein.
Op een avond in October kwam Geurt
even buurten. Maar al spoedig bleek,
dat hij een boodschap had voor Nol.
„Hy is nog in het magazijn aan het
werk," zei Nora, die met de kinderen
in de kamer een spelletje deed.
Geurt knipoogde eens naar Dick en
Ella en zei, dat hij Nol wel zou vinden.
Deze had juist een stapel vellen met
bonnen gereed gemaakt om de volgende
dag naar het distributiekantoor te
brengen.
„Ah, die Nol!" begroette Geurt hem.
„Leg je schaar en je lympot maar eens
neer, jong, want we moeten er op uit.
Er is ander werk te verrichten."
Nol vroeg niets en zei niets. Hij trok en
kel zijn stofjas uit en ging zich verkleden.
Geurt wachtte en toen Nol in een dikke
winterjas terugkeerde, werd het kan
toortje gesloten en de beide mannen gin
gen naar buiten. Nol haalde zijn fiets
te voorschijn en samen reden ze in de
richting van Sliedrecht.
Geurt stevende recht naar het haven
tje, waar een soort woonschuit lag. Een
schip, dat vroeger ongetwijfeld dienst
had gedaan voor de binnenvaart. Maar
er was niet veel meer te varen, zodat de
eigenaar waarschijnlijk een toevlucht
had gezocht in de half verzande haven,
wachtend op betere tyden. Het schip
was van achteren aan een meerpaal
vastgelegd en op de schuit was een
klein getimmerte, waaruit een schoor
steen stak. Af en toe kwam de volle
maan achter de wolken te voorschijn,
zodat Nol de schuit goed kon opnemen.
Op het smalle paadje, dat langs een
oude muur liep, stond een oude man
met een stok in de hand. Toen hy Geurt
herkende,.stak hij even zyn hand op en
sloeg met de stok tegen de lantaarn
paal, die naby de muur stond.
„Alles is in orde," bromde de oude
baas, die nu op zyn klompen langzaam
verder klepperde.
„Onze uitkyk," zei Geurt zacht. „De
anderen vind je in de schuit."
In de muur was een poortje zonder
deur en Geurt zette zyn fiets aan de
binnenkant. Nol deed hetzelfde.
„Als er onraad is," zei Geurt zacht,
„ga je op de fiets hier rechtdoor.
Aan het eind van de tuin is de straat
weg. Rijdt dan niet naar Papendrecht,
maar juist de andere kant uit. Denk
daar goed om."
,Jk zal het onthouden", zei Nol, die
nu achter Geurt aan naar het schip liep
en via de loopplank bij het deurtje van
het vooronder kwam. Geurt tikte vier
Het ziet er naar uit dat Giessendam
voorlopig wel zonder burgemeester zal
bly'ven en dat met een benoeming ge
wacht wordt, tot een beslissing is geno
men over de samenvoeging. De benoe
ming van een tijdelijk wethouder, die
Vrydagavond in de Giessendamse raad
aan de orde was, wijst ook in die rich
ting. Het dagelijks bestuur wordt alleen
waargenomen door wethouder Van Dom
melen, nu loco-burgemeester De Rooy
ziek is. De heer Van Dommelen had Vry
dagavond de leiding. Ook de heer Stam
(P.v.d.A.) was afwezig wegens ziekte.
Goedgekeurd waren besluiten tot grond-
verkoop aan de bureaux Zegelaar en
Meijer e.a. en het besluit tot het aan
gaan van een geldlening van 66.000,—.
Er was een motie binnengekomen van
de Ned. Ver. van Onderwijzers inz. ver
betering van het onderwijs. Deze werd
voor kennisgeving aangenomen. De
voorz. wees op de wenselijkheid van de
benoeming van een tijdelijk wethouder,
hetgeen volgens de gemeentewet moge
lijk is. Men zal dan vlotter kunnen wer
ken in het college van B. en W. Om
trent de persoon was er grote eenstem
migheid. De heer B. M. van Noordennen
(C.H.) werd met 8-1 stemmen benoemd.
Die ene stem was voor de heer Kazen.
Aan burgemeester Vermaat werd eer
vol ontslag verleend als ambtenaar v. d.
burgerlyke stand.
B. en W. vroegen machtiging tot in-
gebruikgeving van de openbare school,
o.m. aan Het Groene Kruis en de Herv.
gemeente. Omtrent de ingewikkelde ma
terie van de verhuur hebben de raads
leden een rapport gekregen, dat volgens
de heer Dukel niet alles verduidelijkte.
Er stonden tal van onjuistheden in. Hy
drong wederom aan op nakoming van
het huurcontract met de Bouwvakver.
„De eendraclit", ingevolge welk contract
de school voor 5000,opgeknapt zou
worden. De overeenkomst was nota bene
al door de minister goedgekeurd. Spr.
wilde daar thans niet verder op ingaan
doch had overigens nog wel bezwaren
tegen de incidentele verhuur voor aller
lei doeleinden, wegens de bouwvallig
heid van het pand. De voorz. kon geen
volledige opening van zaken geven. De
kwestie is uitentreure besproken en er
zat veel aan vast. Het rapport is niet
volledig; kon dit niet zijn. Binnenkort
heeft men weer een onderhoud met „De
Eendracht" en dan hoopt men door over
leg de zaak te regelen. De heer Van
Noordennen dacht dat er een misver
stand bestond tussen de twee partijen en
de heer Kazen verklaarde dat ook hem
de zaak nog duister was. Het voorstel
tot machtiging werd evenwel z.h.s. aan
genomen.
Rondvraag
In de rondvraag informeerde de heer
Sluimer naar de woningbouw. Hij drong
aan op spoed zodat men niet door vorst
gehandicapt zal worden. De voorz. zei
dat er binnenkort tien huizen aanbesteed
worden. In April of Mei hoopt men ver
gunning te krijgen voor de volgende 26.
Deze vraagsteller kreeg te horen dat de
uitbreiding van de begraafplaats, waar
toe allang besloten is, nog vast zit op
de grondaankoop van de Herv. Kerk. Dit
moet nog door een kerkelijk lichaam
goedgekeurd worden. De heer Kazen
herinnerde aan het verzoek van een
groot aantal winkeliers om hun winkels
's Zaterdags tot 7 uur open te mogen
houden. De voorz. wees er op, dat zeker
de helft van hen zich weer teruggetrok
ken hebben en h|j verwachtte dat er nog
meer zouden volgen. Er zijn dus geen
termen aanwezig om op dit verzoek in
te gaan.
De heer Muilwijk wees er op, dat het
bij de verzamelplaats van cadavers nog
altijd een hopeloze boel is. Groot- en
kleinvee wordt op onverantwoorde wijze
hier gebracht en er is geen behoorlijke
bewaarplaats. Spr. vroeg een radicale
maatregel door het hele zaakje op te
doeken en alle cadavers te laten opha
len door de Destructiedienst, bij de boer-
deryen. De voorz. zei dat hiervoor de
politieverordening gewijzigd moet wor
den. B. en W. zullen een rapport van de
keuringsarts vragen en daarna met
voorstellen komen. De heer Muilwijk
wees verder op het gevaar dat een zon
der licht geparkeerde trailer opleverde
en de heer Dukel vroeg verbreding van
de Oranjestraat, aangezien dit min of
meer een hoofdweg wordt. De heer Van
Noordennen tenslotte zei dat volgens de
bouwverordening elke woning een closet
moet hebben, maar dat dit nog geenszins
het geval is. B. en W. zullen aan het te
berde gebrachte hun aandacht schenken.
Hierna sluiting.
Een uur loon
Het uestuur van de Stichting voor 1
de Arbeid heeft besloten een dringend
beroep te doen op alle werkgevers en
-nemers in Nederland nog deze week
een bijdrage te schenken aan het Na
tionaal Rampenfonds ten bedrage van
een uur loon van de werknemer, welke
bedrag de werkgever met een gelijk
bedrag verhoogt.
Tevens verzoekt de Stichting bedrijfs
taks- of ondernemingsgewijs te regelen,
dat op korte termijn alle werknemers
acht uur overwerken ten behoeve van
het Rampenfonds. Dit bedrag zou ver
hoogd worden met een gelijk bedrag van
de werkgever. Als overwerk niet moge
lijk is, dient men een offer van ongeveer
gelijke grootte te brengen.
Maximum overwerk toegestaan
Ingevolge de arbeidswet 1919 is voor
arbeiders van zestien jaar en ouder ver
gunning verleend om in ondernemingen,
waarin werkzaamheden worden verricht
ter voorziening in de behoeften der ge
troffen gebieden eventuele steun-
acties hieronder begrepen langer te
werken en wel tot het maximum aantal
uren, dat krachtens de arbeidswet bij
vergunning kan worden toegestaan.
Deze algemene vergunning geldt tot
15 dezer. Aldus een mededeling van het
ministerie van sociale zaken.
ROTTERDAM. Bij de ramp die ons
land in het afgelopen weekeinde heeft
overvallen, is het moeilijk gegevens te
vinden over waterrampen, die in hun
gevolgen zo ernstig geweest zijn als
deze. Enkele noodlottige data, die
een deel van Nederlands historie zijn
geworden, volgen hieronder:
18 NOVEMBER 1421: De St. Elizabeths-
vloed. Na vele verwoestingen ontstond
De Biesbosch.
16 OCTOBER 1502: Een grote vloed tei
stert de dijken bij Medemblik, Muiden,
Amsterdam en Spaarndam.
16 OCTOBER 1508: Dijkdoorbraken
overal in Noord-Holland.
PALMZONDAG 1509: Dijkbreuk by
Schardam.
24 SEPTEMBER 1509: De dijk tussen
het IJ en de Haarlemmermeer breekt
door:
29 of 30 SEPTEMBER 1514: Hoge vloed
in Noord-Holland. Dijkbreuk bij Hoorn
en Spaarndam.
5 NOVEMBER 1530: Dijkbreuk by Hoorn
en Enkhuizen.
1 NOVEMBER 1570: Grote overstro
mingen teisteren West-Europa van het
Kanaal tot aan Jutland. Groningen,
Friesland, Zuidhollandse en Zeeuwse
eilanden lopen onder.
15 AUGUSTUS 1597: Waterland loopt
onder door springvloed.
NOVEMBER 1601: Dijken bezwijken in
Noord-Holland.
22 en 23 JANUARI 1609: Deel van Am
sterdam onder water.
23 JANUARI 1610: Wate?; v n Amster-,
dam tot Leiden.
NIEUWJAARSDAG 1616: Dyken van
het IJ breken.
SEPTEMBER 1621: Velzerdijk wordt
weggespoeld. Water tot in Amsterdam.
FEBRUARI 1625: Amsterdam, Haarlem
en Monnikendam onder water. Droog
gemalen Purmer loopt weer vol.
22 FEBRUARI 1651: St. Petrivloed.
Watergraafsmeer loopt onder. Water
om Haarlem en Hoorn.
SINTERKLAASAVOND 1665: DelJdyk
bezwijkt. Waterland wordt over
stroomd.
5 APRIL 1702: De dijk bij Muiden breekt
door. Het land van Amersfoort en
Utrecht wordt een binnenzee.
KERSTMIS 1717: De Assendelver en
Uitgeester dijken breken.
MEI 1773: Het water golft over de Sla
perdijk bij Spaarndam.
14 en 15 NOVEMBER 1775: Onbeschrijf
lijke ellende. Wieringen, Marken, Urk
en Schokland worden overspoeld.
NOVEMBER 1776: Polders bij Haarlem
lopen onder water.
15 JANUARI 1808: Storm en water ver
nielen de huizen op Marken. Zuider-j
zeedijk doorgebroken.
FEBRUARI 1825: Achthonderd mensen
en 46.000 stuks vee verdrinken. Scha
de acht millioen.
JANUARI 1916: Grote Watersnood.
Vooral Waterland geteisterd.
JANUARI 1926: Grote overstromingen
in het gebied der grote rivieren.
maal, waarna de deur werd geopend.
Beiden traden binnen en nadat de deur
weer goed gesloten was, werd er licht
gemaakt.
Nol zag tot zijn verwondering een
zestal mannen zitten, maar nog groter
was zijn verbazing, toen hij onder hen
ook Peters ontdekte. Deze groette hem
lachend.
Geurt zei„Dit is m'n slapie uit
dienst. Ik ken hem al jaren en ik sta
voor hem in. Voor ons is hij gewoon
Lange Piet".
Nol drukte de mannen zwijgend de
hand en toen hij bij Peters kwam, zei
deze lachend „Je zult wel denken Is
Saul ook onder de profeten? Maar met
z'n tweeën kunnen we misschien meer
bereiken dan alleen".
Geurt bleek de leider van het achttal
■te zijn. Het ging er om onderduikers te
voorzien van bonkaarten. „We hebben
nu twee kruideniers in ons midden en
een slager. Die moeten van tijd tot tijd
maar eens zorgen voor wat bonnen; in
het veen zie je -niet op een turfje. Ver
der heb ik een groter plan, maar daar
over kan ik op het ogenblik nog niet
in bijzonderheden treden. Dat komt la
ter. Eerst de nieuwe adressen. Hier zijn
ze. Prent ze allemaal goed in jullie ge
heugen en vernietig dan de briefjes. Jul
lie moeten alles in je hoofd hebben
Er zijn vier nieuwe in Brandwijk, zes in
Bleskensgraaf en één in Wijngaarden
dat is vlak in de buurt. Jan neemt
Brandwijk voor zijn rekening, Kees Bles
kensgraaf en onze nieuwe vriend Piet
zorgt voor Wijngaarden. Dat is niet te
ver en dat moet ook niet, want Piet
krijgt ander werk te verrichten. Alle
maal goed begrepen?"
De mannen bromden wat en zalen
toen de adressen uit het hoofd te leren.
Er werden nog enkele andere dingen be
sproken en daarna werd de datum van
de volgende bijeenkomst vastgesteld.
Eén voor één vertrokken de mannen en
telkens, als er iemand zijn hoofd boven
het schip liet zien. sloeg de oude man
op de lantaarnpaal.
Op de terugweg naar huls zei Geurt: j
„Die oude baas heet simpel te zijn,
maar laat hem maar schuiven. Hij is
net zo bij als jij en ik en een uitsteken
de waker voor ons. Er zal wel nooit
een Mof deze kant uitkomen, maar je
kunt nooit weten. En die ouwe heeft
geen cent last. Als ze die te pakken zou
den nemen, was hij binnen enkele uren
weer los. Ieder weet niet beter, of hij i
is een beetje getikt".
Nol grinnikte. „Niet gek bekeken". I
Bij de zaak zei Geurt„Ik ga met- j
een door naar huis. Doe Nora de groe- i
ten en denk er om mondje dicht te
genover iedereen, ook tegen je vrouw".
Toen Nol thuis kwam, was Nora al
naar bed. Op tafel stond nog een stuk
koek en onder een theemuts een kop
drinken. Ja, zo was Nora wel. Wonder
lijke vrouw toch".
In bed vroeg ze: „Waar heb je toch
de hele avond gezeten?"
„O", antwoordde Nol nonchalant,
„niet bijzonders. Even met Geurt een
eind wezen fietsen. We hadden wat te
bespreken".
„Zeker ongeschikt voor vrouwenoren,
he?" vroeg ze, een beetje nieuwsgierig.
„Hoe raad je het zo preciesJe moet
maar zo rekenen: wat niet weet, wat
niet deert".
„Dank je voor het vertrouwen, hoor".
„Geen dank, beste meid. Te zijner tijd
vertel ik het je wel eens".
De volgende dag legde Nol enkele
bonnen afzonderlijk. Die zouden voor
lopig niet opgeplakt worden. In één der
kastladen maakte hij een vakje, dat hij
geheel camoufleerde, zodat het op het
eerste oog niet opviel. Daarin deponeer
de hij de bonnen, 's Middags legde hij
er nog enkele bonnen bij en de volgen
de dag fietste hij even naar Wijngaar
den. Het opgegeven adres bleek een
kleine arbeiderswoning te zijn. Er was
alleen maar een vrouw thuis. Zij moet
op de hoogte zijn, dacht Nol.
(Wordt vervolgd)
