Geredden uit rampgebied
doen dramatische verhalen
STAVENISSE: DORP WAAR DE DOOD
EEN RAZZIA HIELD
Amerikaanse methode voor
het dichten van dijken
Vreselijke taferelen speelden
zich in Oude Tonge af
VRIJDAG 6 FEBRUARI 1953
LEEUWARDER COURANT
3
Met reeds eerder gebruikte parachutes
heeft men dit droge stuk grond in Zierik-
zee afgebakend. liet wordt nu gebruikt
als droppingsplaats.
roosteloos zijn de verhalen van de geredden uit het rampgebied. Vooral van
hen, die ziek en afgemat in veiliger oorden aankwamen, aangevoerd met
boten en nu opgenomen in noodziekenhuizen van het Rode Kruis en de normale
ziekenhuizen.
In het noodziekenhuis in Roosendaal, ingericht door de Rode Kruiscolonne
uit Eindhoven in de T.L. lampenfabriek van Philips, die op ruime mate tot de
goede outillering van dit ziekenhuis bijdroeg, hoorden we enkele van die
verhalen.
Om vier uur in de rampnacht werd het
gezin gewekt. Het water kwam in wilde
drift opzetten en het huisje werd be
dreigd. Haastig kleedden allen zich aan
en gingen over de dijk op weg om zich
te redden: de moeder met vier kinderen
voorop; de vader met vier kinderen
volgden op ongeveer tien meter afstand.
Plotseling sloeg een vloedgolf over de
dijk. De vader en de kinderen, die hij
bij zich had, werden tegen het huis ge
drukt. dat zij toevallig passeerden. Maar
voor de moeder en haar vier kinderen
bracht geen huisje steun en redding. Zij
spoelden van de dijk, werden meege
sleurd en kwamen jammerlijk om....
Eens een propere en ivelvarende plaats
Onder de 1700 bewoners zeker
driehonderd slachtoffers
(Van een eigen verslaggever)
STAVENISSE, het eens zo propere en welvarende dorp aan de Zuidwest
hoek van het Zeeuwse eiland Tholen, is een dorp des Doods. Een
zeventienhonderd mensen woonden en werkten hier en leefden een vrij ge
lukkig bestaan. Tot de afgelopen Zondag. Toen kwam de rampnacht. Als
een bandjir spoelde een vloedgolf, dwars door de zware zeedijk heen, over
het dorp. In de schaduw van deze watermuur liep de Dood. De Dood die
een razzia hield en een vijfde van de bewoners als tol opeiste. De rest van
de bevolking kon, soms pas na drie dagen en drie nachten van onmenselijk
leed en lijden, worden geëvacueerd. Zij lieten toen een grotendeels ruïne
geworden dorp achter zich.
Uw verslaggever een van de eerste
journalisten die na de deze ontzettende
ramp in Stavenisse aankomen. Burge
meester Verburg zegt ons, als we met
hem over zijn verwoeste en onderge-
stroomde gemeente uitstaren: „Dit is
de zwaarst getroffen gemeente van
Europa". Volgens de burgemeester, die
een achttal gemeentenaren toestem
ming heeft gegeven in het dorp te
blijven, moet op z'n minst op 300
doden worden gerekend. Maar de
dokter zegt dat het er ook even goed
400 kunnen zijn. De Dood is als met
een stofkam door het dorp gegaan
De doden. Slechts enkelen zijn er
nog maar geborgen. De meesten liggen
nog in de wrakstukken van de huizen,
die door de golven in elkaar zijn ge
beukt ol' door het water langzaam zijn
ondermijnd en daarna ingestort. De
Kerkstraat en het Molenpad zijn bijna
geheel verwoest. Hier alleen al moet
men rekenen op meer dan honderd
slachtoffers.
Lugubere sfeer
De aanblik die Stavenisse biedt, is
ontzettend. Een bombardement zou
geen grotere verwoestingen hebben
kunnen aanrichten. Er is geen huis
dat niet beschadigd is. Het dorp is
zeker voor de helft weggevaagd.
Behalve de naaste omgeving van de
haven, de Molendijk en enkele meters
van de Voorstraat staat zelfs nog bij
eb alles onder water.
De sfeer in het dorp is uiterst
luguber. Half ingestorte en scheef
gezakte huizen en ook volkomen
ruïnes. Tegen de Molendijk aan ligt
op het water één groot eiland van vlas,
deuren, kozijnen, meubels en ander
huisraad. Overal liggen kadavers,
monsterachtig opgezwollen koeien en
varkens.
Enkele katten lopen nog schich
tig rond en in een garage horen
we het geblaf van een paar
honden, die daar zijn opgesloten.
Omdat er geen tijd en plaats
ruimte is om deze dieren te
evacueren, besluit de burgemees
ter ze te laten afmaken.
Tijdelijke bevolking
Nu Stavenisse geëvacueerd is, zijn
er, behalve een paar man politie, een
groep militairen en een ploegje bur
gers voor de berging van lijken onder
gebracht. Zij hebben kwartier gemaakt
in de bovenverdiepingen van een hotel
en van enkele huizen. In het gemeen
tehuis is een Roode Kruis-post ge
vestigd en daar bevindt zich ook een
man van de P.T.T. met een mobilo
foon voor de verbinding met Goes.
Allen zijn dicht bij elkaar gelegerd,
opdat men in geval van nood elkaar
hulp kan bieden. Militairen zijn bezig
(Advertentie l. M.)
tussen de bomen touwen te spannen,
waarlangs men zich eventueel naar de
hoger gelegen haven kan trekken. En
de burgemeester 'heeft inmiddels ver
zocht omeenschip, dat voortdurend
in het haventje van Stavenisse klaar
zal moeten/ liggen en dat groot genoeg
is om eventueel allen in eenmaal weg
te kunnen voeren. Zo gevaarlijk is de
toestand hier nog!
Belangstelling uit de lucht
Als we bij de haven staan te kijken
naar het inladen van enkele paarden,
die de ramp hebben overleefd, horen
we boven ons een kittig gebrom. Een
hefschroefvliegtuig komt langzaam
naar beneden zakken en landt dan op
de smalle kade. Een Nederlandse offi
cier stapt uit. Achter de stuurknuppel
zit een Amerikaan. Een van die kei
harde, gumkauwende kerels, die met
hun wondervliegtuigjes tientallen
mensen van daken en uit bomen
hebben geplukt.
De Nederlandse officier komt even
tjes poolshoogte nemen. Als de heli
copter weer opstijgt, gaat een Roode
Kruisman als passagier mee. Men zal
hem even bij Breda afzetten waar hij
een aantal opdrachten en boodschap
pen voor de burgemeester, de mili
taire bevelhebber in Stavenisse en de
P.T.T.-man moet uitvoeren. Men heeft
behoefte aan levensmiddelen, nieuwe
accu's, zandzakken.
Intussen is de identificatie-groep
grotendeels medische studenten uit
Amsterdam bezig om lijken op te
sporen. In rubbervlotten vaart men
door de straten en elk huis wordt
onderzocht. De stoffelijke resten
worden naar Bergen op Zoom ge-
Een van de meest geteisterde ge
bieden is het eiland Tholen, dat voor
twee-derde deel onder water is gelo
pen. De zeedijk is op verschillende
plaatsen doorgebroken en aan de
Zuid- en Zuidwest-zijde van het
eiland alleen al over een lengte van
zeker anderhalve kilometer weggesla
gen. De plaats Tholen zelf is vrijwel
onbeschadigd en ligt op het, dankzij
een binnendijk, drooggébleven gedeel
te. Daarentegen is het dorp Stavenisse
ontzettend zwaar getroffen. Hoe
zwaar, vertelt een onzer verslaggevers
in bijgaande reportage.
bracht waar reeds ruwhouten lijk
kisten gereed staan.
Gruwelijke verhalen
Met een patrouille-vaartuig van de
marine, die de burgemeester en dokter
naar de plaats Tholen zal brengen,
verlaten ook wij Stavenisse. Als we
de haven uitvaren zien we nog hoe
een paard, dat in een schip zal worden
geladen, uit de lier in het water valt.
Dan kiezen, we het ruime sop en halen
verlicht adem. Het dorp des Doods
ligt achter ons. Maar nog steeds achter
volgt het ons. Want de burgemeester
en dokter vertellen ons gruwelijke
verhalen. Van een boer in de polder
die, als men hem wil komen redden,
met zijn jachtgeweer begint te
schieten. Waarschijnlijk waanzinnig
geworden. Van de verschrikkelijke
toestanden op de Molendijk, waar na
de ramp honderden opeengepakt
stonden.
Verhalen over ontbering en dorst.
Verhalen over reddingen als die van
Piet Potappel die zijn leven te danken
heeft aan een koe. De watervloed
overrompelde Potappel namelijk reeds
toen hij juist een koe had losgesneden.
Hij greep toen het beest beet, dat met
zijn baas naar de havenlichten toe-
zwom.... En het verhaal van die
jongen die van dak naar dak moest
vluchten omdat het ene huis na het
andere instortte. In een ander huis zat
de vrouw op zolder en haar man, die
de trap niet meer had kunnen be
reiken in de kamer beneden. Zij kon
den zo lang met elkaar spreken tot
het water tot op zolder steeg. De
vrouw is krankzinnig geworden.
De herinnering aan deze verhalen
maar vooral aan het dodendorp
Stavenisse zal wel nimmer uit ons ge
heugen worden gewist, hoe graag wij
het ook zouden willen. Immers, het
is één gruwelijke herinnering
De 70-jarige opa Brouw uit Stavenisse
vertelde 'ons dat het gehele drama zich
in een goed kwartier afspeelde. In vijf
minuten stond het water 1.50 meter
hoog. Binnen een kwartier was het tot
3.50 meter gestegen om daarna lang
zaam de maximum stand van 5té meter
te bereiken. De achterkant van het huis
van de familie Brouw werd wegge
spoeld. en men moest zich op het dak
redden. Toen het water dit dak dreigde
ta overspoelen en het gehele huis op
instorten stond, was men gedwongen zioh
naar een hoger gelegen woning te bege
ven. Hierbij verloor opa Brouw zijn
dochter en zag hij verscheidene leden
van zijn aangetrouwde familie voor zyn
ogen verdrinken. „Ik heb slechts mijn
twee honden, die trouw met mij jnee-
zwommen, kunnen redden", zegt hij met
gesmoorde stem, terwijl de tranen hem
opnieuw in de ogen komen.
Onbeschrijfelijk Is het wat zich
op Tholen heeft afgespeeld. Een ge
zin van zes personen dreef op een
weggeslagen dak door de water
massa's. Langzamerhand braken er
stukken van dit vlot af en iedere
keer werd een der overlevenden
meegesleurd door de golven. De
enige die levend van het vlot af
kwam was een jongeman, die zün
huisgenoten stuk voor stuk door de
golven zag verzwelgen.
Een oude man ligt als een troosteloos
•hoopje ellende op een ziekbed. Hij heeft
zorgen. Jarenlang heeft hij gespaard en
een bedrag van twee honderd gulden bij
elkaar gekregen. Hij heeft het bedrag
in een ijzeren geldkistje geborgen, doch
kon het niet meenemen. Nu piekert hij
en zegt telkens weer: „Het is een
zwaar kistje, misschien is het niet weg
gespoeld en kan ik het terugvinden".
Doffe berusting heeft zich meester ge
maakt van velen, die bange dagen en
nachten in het water hebben beleefd, nu
7:i veilig zijn en een goede verzor
ging genieten. Zij zijn versuft en
schijnen het schrijnende leed. dat hen
getroffen heeft door het verlies van de
naaste verwanten, niet te beseffen. Tot
dat plotseling een vrouw, wier man en
kinderen zijn verdronken, begint te gil
len, dat het de omstanders door de ziel
snijdt.
Of die andere vrouw, die nu en dan
uit haar versuffing ontwaakt en angstige
kreten slaakt: Water, water!
Twee oude mensjes van tegen de tach
tig zijn van een dak gehaald na ontzet
tende ontbering te hebben geleden. Zij
begrijpen nog niet goed, wat er allemaal
gebeurd is.
Anderen overleefden de ramp door
lange tijd in een boom boven het klot-
treuren nu om de echtgenoten die ver
dronken, of om de kinderen, die door
de stroom verzwolgen werden.
Wanneer men in de rampgebieden
tussen de overstroomde gebieden in
Zeeland, Zuid-Holland of westelijk
Noord-Brabant ronddwaalt en de
onmetelijke overstromingen ziet,
maar vooral als men met de mensen
spreekt, die in een angstige vlucht
voor het aanstromende water zich
het vege lijf gered hebben of die met
heel veel moeite uit de omspoelde
huizen zijn gehaald, dan pas begint
men iets te begrijpen van het on
noemelijke leed, dat ons land in de
noodlottige nacht van 31 Januari op
1 Februari in diepe rouw gedompeld
heeft.
Ruim UVz millioen
voor Rampenfonds
Prins Bernhard heeft gisteravond in
een radiotoespraak medegedeeld, dat
het Nationaal Rampenfonds tot heden
too een bedrag vari ruim 11.672.000
heeft geboekt. Hierbij zijn alle bij
dragen inbegrepen. De toegezegde be
dragen zijn in dit cijfer nog niet ver
werkt.
Geld voor rampenfonds
in eigen zak gestoken
Door de Groninger recherche is gear
resteerd de 70-jarige D. J. Hij heeft geld.
dat hij ophaalde voor het Nationaal
Rampenfonds, in eigen zak gestoken.
Enkele Groningers maakten de politie
attent op zijn malversatie, toen hij bezig
was te collecteren. Hij legde een volle
dige bekentenis af en zal voor de Offi
cier van Justitie worden geleid.
K.N.V.B. legt competitie stil
Het bestuur van de Koninklijke
Nederlandse Voetbalbond, in bijzondere
vergadering bijeen in verband met de
nationale ramp, deelt mede, dat alle
voor Zaterdag 7 en Zondag 8 Februari
vastgestelde competitiewedstrijden zijn
afgelast.
Rekening houdende met de wens van
de regering, verzoekt het K.N.V.B.-
bestuur ook geen vriendschappelijke
wedstrijden te organiseren.
Baily-bruggen met zand en rotsblokken
laat men in de lucht vliegen
In de Chassee-kazerne te Breda zijn
1800 man Amerikaanse hulptroepen
gconcentreerd. Deze troepen zijn
samengetrokken uit zeventien ver
schillende eenheden, die verenigd zijn
tot een bataljon dat onder commando
staat van kolonel Ellery W. Niles.
Vr.n hieruit worden de richtlijnen
aangegeven, welke deAmerikaanse
hulptroepen moeten volgen bij de hulp
verlening in de noodgebieden. Zo
blijkt onder meer, dat de Amerikanen
in Breda in totaal 64 ducks hebben
ingezet, die overal in het gebied rond
zwerven.
Met de evacuatie, aldus deelde
kolonel Ellery Niles mede, is het thans
voor het grootste gedeelte gedaan. Nu
komt het constructiewerk aan de orde,
het dichten van de dijken op gevaar
lijke punten. Daartoe zijn rotsblokken
nodig, waarvan er hele vrachten per
vliegtuig van Duitsland uit worden
aangevoerd.
Bij het dichten van dijkgaten volgt
men een merkwaardige methode: men
construeert een Bailybrug over het gat,
vult de rug op met zand en rots, legt er
springlading onder en laat de hele zaak
in de lucht vliegen. Alles valt terug en
het gat is voor het grootste gedeelte
gedicht.
Op het vliegveld Woensdrecht heeft
men 25 helicopters samengetrokken,
waaronder 8 Engelsen, 3 Belgische en
de rest Amerikaanse. Op zes punten
in het bedreigde gebied heeft men
waterzuiveringsteams opgesteld. Bij
Monster in het Westland zit een aantal
Amerikanen dat bezig is Duitse bunkers
op te blazen. Deze bunkers zijn ge
vaarlijk omdat zij de dijken en duinen
ondermijnen.
Op de uitgestrekte terreinen van de
Chassee-kazerne staan ontzaglijke
colonnes materiaal opgesteld. Behalve
honderden auto's en jeeps bevinden
zich daarbij een 150-tal 5-tons kip
wagens en 9 tankboten.
Zondag bioscopen gesloten
Het hoofdbestuur van de Nederlandse
Bioscoopbond heeft bepaald, dat met het
oog op de algemene gedenkdag, de
bioscopen Zondag in het gehele land ge
sloten zullen zijn.
hadden gescheurd, zwommen ook naar
dit dijkgedeelte, waar zij van angst
temidden van de mensenmenigte
hol sloegen. De koude en de dorst
waren de grootste vijanden. Enkele
kinderen, die aan de verleiding geen
weerstand konden bieden en toch zout
water dronken, hebben twee dagen
lang kermend van afschuwelijke buik
krampen moeten wachten tot hulp
kwam en zij geëvacueerd konden
worden.
Vjor de ogen van de mensen, die de
dijk hadden kunnen bereiken, voltrok
ken zich verbijsterende drama's. Een
gezin, dat van de zolder, toen het water
nog hoger steeg, op het dak uitweg
zocht, verloor toch nog het leven om
dat het huis plotseling in elkaar zakte.
Het opvallende was, dat juist
nieuwste huizen het eerst in elkaar
stortten.
Hartverscheurend is ook het verhaal
van de man die zich in Oude Tonge hij
elke politieman als moordenaar aangaf.
Hij had met zijn kind proberen te
vluchten, maar toen er geen uitkomst
meer leek te zijn, had hij het kind met
sende water stand te houden. Doch zij het hoofd onder water geduwd. Later
Concentraties van leed en smart
(Van een eigen verslaggever)
Een vrouw van middelbare leeftijd. Zij praat met een dubbele tong, maar dat
komt omdat zij haar gebit niet in de mond heeft. Dat heeft zij laten liggen
toen zij in Oude Tonge door de watersnood verrast werd en in nachtgewaad moest
vluchten. Men heeft haar in het evacuatie-centrum wel aan kleren kunnen
helpen, maar natuurlijk niet aan een gebit.
Deze boerenvrouw vertelt ons het verhaal van de ondergang vau het dorpje
Oude Tonge op Overflakkee. Een tragedie, evengroot als die van Stavenisse.
Ook hier vonden zeker drie honderd mensen een verschrikkelijke dood. Ook
hier een massale vlucht naar een stevig stuk dijk.
Vreselijke taferelen hebben zich in werd de man zelf toch nog gered. Vol-
Oude Tonge afgespeeld. Paarden, die komen waanzinnig is hij toen over de
los waren gesneden of zichzelf los; dijk gaan rennen, steeds maar
Vele behulpzame handen staan gereed om de slachtoffers van de overstroming
bij te staan bij de ontscheping.
schreeuwende dat hij zijn kind had ver
moord.
Concentratie van leed
Volkomen op van de zenuwen, gek
van angst en verdriet sommigen, met
doffe ogen stil voor zich uitstarend
anderen, zo zijn de meeste evacué's
die door een hel van leed en ellende
zijn gegaan als in Stavenisse en Oude
Tonge. Sommigen willen zich uit
praten, anderen barsten nu en dan in
snikken uit. En terwijl men eerst
alleen maar blij was dat men zelf het
leven eraf gebracht heeft, begint nu
het verlies van bloedverwanten en
vrienden aan de harten te knagen, be
gint men te denken en te praten over
het verloren gegane bezit. Want zo is
de mens nu eenmaal.
De opvang- en evacuatie-centra zijn
dan ook een concentratie van uitge
sproken en stil leed. En ook de treinen
en bussen. d:e uit deze plaatsen ver
trekken, ademen een drukkende sfeer
van mateloos verdriet.
Hulp van bedrijfsleven
Advies van Stichting
O
van de Arbeid
Hel bestuur van de Stichting van
den Arbeid heeft zich in een onlangs
te Amsterdam gehouden spoedver
gadering beraden over de eerste hulp.
welke het Nederlandse bedrijfsleven
in al zijn geledingen zou kunnen ver
lenen aan de slachtoffers van de
nationale ramp, welke ons land heeft
getroffen..
Het bestuur van de Stichting van
den Arbeid besloot een dringend be
roep te doen op alle Nederlandse werk
gevers en werknemers om als eerste
bijdrage in de nood. die over zovele
tienduizenden is gekomen, de navol
gende maatregelen tot uitvoering te
brengen:
1. Door alle werknemers zal nog
deze week via hun werkgever een bij
drage worden gestort in het Nationaal
Rampenfonds ten bedrage van ten
minste één uur loon of salaris, welke
bijdrage door de werkgevers met een
gelijk bedrag wordt verhoogd.
2. Op een bedrijfstaks- of onder
nemingsgewijze te regelen manier zal
op korte termijn zo mogelijk door alle
werknemers tenminste 8 uur worden
overgewerkt. Hetgeen daarmede ver
diend wordt, zal. verhoogd met een
gelijk bedrag van de zijde van de
werkgever, eveneens worden afgestaan
aan het Nationaal Rampenfonds. In
geval overwerk niet mogelijk is, dient
er naar te worden gestreefd op andere
wijze door een beiderzijds offer een
geldelijke bijdrage van ongeveer ge
lijk grootte aan dit fonds af te staan.
Het bestuur van de Stichting is er
zich van bewust, dat het op deze wijze
bijeen te brengen bedrag slechts in zeer
beperkte mate aan de werkelijke nood
tegemoet komt. Het besloot derhalve
zich t.z.t. nader te beraden over even
tuele verdere maatregelen.
Gratis brillen voor getroffenen
De samenwerkende groothandel in
optische artikelen, de betreffende fabri
kanten en de vakopticiens in Nederland
maken bekend dat getroffenen, die door
de rampomstandigheden hun bril hebben
verloren, zodra zij zich in de plaats be
vinden waar zij voorlopig verblijf zul
len houden, by de opticiens gratis een
nieuwe bril kunnen aanschaffen onder
overlegging van een door het Roode
Kruis of andere bevoegde instanties af
gegeven verklaring.
Dit is mogelijk gemaakt doordat de
groothandel én de brilleglazen én de
monturen gratis ter beschikking stelt
van de opticiens, en de opticiens geen
werklonen zullen berekenen.