iNare dagen
In Stavenisse heerst de stilte van de dood
Aantal doden? 200? 300? Misschien
wel 400
Ontroerende tonelen bij de evacuatie
van de zwaarst getroffen gemeente
Verhaal van een dorp
(Van een onzer verslaggevers).
Piet Fotappel van Stavenisse heeft het leven te danken aan een van zijn koeien.
De man zag het water komen en ging naar de stal om de dieren los te maken en
builen te brengen. Hij was juist met een koe buiten, toen een muur van water zich
op Stavenisse stortte. Man en koe sloegen verschillende malen over de kop. Maar
tussen hen was een touw gespannen. De koe en het touw hebben Potappel gered.
De koe kon zwemmen en toen er ergens ver weg een havenlicht was, is het
beest er heen gezwommen. En Piel Potappel heeft het touw krampachtig vastge
houden. Waar het licht brandde was veiligheid: Piet Potappel werd gered uit
Stavenisse. de dodenstad van Tholen
ook in Utrecht. Ze zijn samen naar hun
woonplaats terug gegaan.
..Had ik hem maar nooit meegenomen,"
zegt de dokter. De jongen heeft zijn ouders
weten te bewegen in de polder te blijven.
Hij zit er nu met een jachtgeweer. Hij
schiet, als cr een boot in de omgeving van
de boerderij is gekomen. Hij is gek* ge
worden
Nee, de dokter was niet in Stavenisse.
Burgemeester Verburg ook niet. Die'zat
op Noord-Beveland. Hij is er blij om. Dat
klinkt misschien vreemd, maar de burge
meester geeft een verklaring. „Toen ik. hier
Maandag na veel moeite kwam, was ik
nog fris. Ik had wel geholpen op Beve
land, maar ik was toch heel wat frisser
dan de mensen hier. Ik kon de evacuatie
dadelijk voorbereiden."
De dokter is ook op Maandag terugge
komen. Hij vond Stavenisse, zoals burge
meester Verburg zjjn stad gevonden had.
Gereduceerd tol een klein stukje droogte,
waarop honderden samengedrongen waren.
Hij vond er ook drie injectiespuiten en een
verbandtrommel. Dat was het hele me
dische arsenaal. De burgemeester zag zijn
orgel tegen hel plafond aanklotsen. Maar
hij zag overal water en overal zorgen en
hij vergat de zijne en organiseerde.
Burgemeester Verbrug:
„Wij zijn de toestand
meester''
Velen konden zich niet uit de voeten ma
ken. Ze zün overrompeld. Er was opeens
een muur van water. Een vier, vyf meter
hoog. Hij viel op Stavenisse, op een nieuwe
woonwijk. Wat cr gebeurde, kan niemand
vertellen. De woningen waren meteen puin.
Iloevelen er onder dat puin liggen, is niet
te zeggen. Er is daar maar één zekerheid
en dat is het water, dat het geheim van de
doden in deze woonwijk nog steeds be
waart.
Soms de dood, soms het léven
Soms is het water .langzaam gekomen.
Iemand vertelde ons, dat hij op bed lag. Hij
sliep' onrustig, ke»k door het raam naar
buiten en zag het water. Hij kon de zolder
bereiken. Met zijn vrouw en met zijn geld.
Het water liep heel rustig de trap op. Maar
er was tenminste tijd om te ontkomen.
Een ander reed in een auto door de stra
ten toen het water binnenviel. De wagen
sloeg enkele malen om. maar de chauffeur
wist er uit te komen. Hij kon de .deur van
de kerk bereiken. Boten hebben hem later
uit de toren gehaald.
Er is het verhaal van een vrouw, die op
de zolder kon komen. Haar man moest ze
beneden achterlaten. Ze hebben een tijd
met elkaar kunnen praten. Zo dik was de
balkenlaag van die zolder niet. Het praten
ging telkens gemakkelijker. Ze kwamen
immers steeds dichter bij elkaar, naarmate
het water steeg. Maar het water won het
en op laatst behoefde de vrouw niet meer
te praten. Toen stond het water tegen het
plafond.
En dan is er die jongen, die op de daken
geklommen was. Hij heeft er een wedren
met de dood gehouden. Telkens stortte een
dak in. En telkens sprong die jongen ver
der. Hij-is de redding in de armen-gespron
gen.
Anderen kwamen
Nu. zijn er haast geen mensen meer in
Stavenisse. Alles is geëvacueerd. Er zijn
anderen gekomen. Om te bergen, om te
bewaken, om iets te behouden, om dijken
te dichten. Een paar bewoners zijn geble
ven. Ze passen op de paarden. Ze bewaken
de schamele bezittingen in de gespaarde
woningen. En dan zijn er nog enkelen, die
niet weg willen.
Eén van hen. con vrouw, komt naar de
burgemeester toe.
...Ik wil toch maar weg. Ik vaar mee naar
Rotterdam. Wat moet ik hier langer?"
En tegen ons zegt ze, dat ze familie op
Schouwen heeft. Schouwen is van hier uit
te zien. Het is er ook een ondergelopen
kerkhof. Van haar familie heeft ze nog
niets gehoord.
Wanneer ze gistermiddag vertrokken is,
woont er weer iemand minder in Stave
nisse. Ach, wonen kan men het niet noe
men. Er is ook niet veel meer om op te wo
nen. Het is een hoekje grond bij het Ge
meentehuis. een stuk dijk met wat huizen.
eCn kleine havenbuurt en een stukje Voor
straat. En die Voorstraat is een paar meter
verderop al een watervlakte. In die weinige
huizen hebben militairen, bergers, een paar
medici, wat politicmannen en wat EHBO-
ers een verblijfplaats.
Ergens in de polder
Ook de polder is geëvacueerd. De men
sen zijn er per boot weggehaald. Drie moe
ten er nog ergens zitten. Op een zolder.
Een vader, oen Tnoeder en een zoon. De
zoon zat in het Utrechtse toen de ramp
zich voltrok, De dokter van Stavenisse was
Contact per radio geboden
Er was zoveel te organiseren en dat
is er nog. Want men is de toestand nu wel
meester, maar moet die ook meester blij
ven. In de eerste plaats moet men in Sta
venisse geïsoleerd als het is een ver
binding houden. Die is er ruimschoots bij
hoog water, maar bij laag water is Stave
nisse moeilijk te bereiken. Met de radio
zit het nog moeilijker. De militairen heb
ben een zendinstallatie, maar de accu's zijn
leeg. De P.T.T. heeft een mobilofoon, maar
Goes kan geen woord verstaan. En dus
moeten er accu's komen en technisch P.T.T.
personeel. Er moeten zandzakken zijn om
de dijken te dichten en er moeten mensen
zijn om die zandzakken te versjouwen. Er
moet- -een- sleepbóot zijn die zeewaardig is
en te allen tijde dc saamgeraapte bevol
king van Stavenisse kan evacueren. Want
soms komt het water vervaarlijk hoog.
Als er storm komt, wat dan? Stond het
water van Woensdag op Donderdag in het-
behouden stuk Voorstraat niet schrikba
rend hoog?
En dan hangt <>r zo'n wonderding, zo'n
redder uit honderd noden, een helicopter
boven Stavenisse. Op dat verdrietige stuk
je kade landt het geval. En er is opeens
een neg voor berichten en een terugweg
voor accu's en mensen. Het duurt niet
eens lang of er komt een vliegtuig zand
zakken droppen. Ze ploffen op de zeedijk
neer.
Decor van de dood
Het leven is onwerkelijk op Stavenisse.
Het is meer een poging uit een ruïne weer
iets levends te maken. En ondanks al de
bedrijvigheid, de ijver, het doorzettings
vermogen, is de stilte oppermachtig. Er
loopt een kat. Eigens blaffen honden, op
gesloten, omdat niemand voor de gevolgen
van loslopende hongerhonden in een ondei»
gelopen stad kan instaan. Het water klotst
en voert nieuwe voorraden uien aan tegen
de overladen dijk. Het is beklemmend dit
schouwspel van kapotte huizen, van étala
ges zonder zin. van leven zonder vreugd,
van dood zonder weerga.
De politie zal alle loslopende huisdieren
neerschieten. Evacuatie is dwaasheid. In
leven houden is ook dwaasheid. Alleen de
paarden kunnen afgevoerd worden. Ze wil
len niet over hel plankier in het ruim van
de vrachtboot. Tenslotte worden ze er in
gehesen. Paniek is er niet bij. De dieren
hebben zelfs iets dankbaars over zich.
Maar het zijn er zo weinigen. En de cada-
vérs zijn niet te tellen. Ze bepalen het de
cor van Stavenisse, het decor van de dood.
Hoeveel
Ergens in Nederland leeft I'iet Potappel.
Ergens leeft die jongen, die over de daken
liep, de vrouw, die gered werd en haar
man verloor, de jonge kerel ui de kerkto
ren, de man met geld, naamlozen zonder
bezit. Ergens liggen dc lijken. Het zijn cr
tweehonderd. Of driehonderd, zegt dc bur
gemeester. En de dokter haalt zijn schou
ders op: „Misschien vierhonderd"
Over het eiland hagelt het en, het waait
en het stormt. Soms schijnt de zon. En nie
mand begrijpt iets. Niemand peilt het leed.
Niemand kan voldoende helpen. Troost
schijnt hier niet te zijn. En toch- is zelfs dc
dodenstad Stavenisse geen vergissing. Al
lijkt dat niet te geloven, daar op die en
kele vierkante meters droge grond in een
gemeente, die 1700 mensen telde
Meisje liet verloofde los
en verdronk
De verhalen, die de evacuatieambtena
ren te horen krijgen, wanner de slachtof
fers uit de noodgebieden na dagenlange
spannig in de gastvrije omgeving hun hart
uitstorten, tarten iedere beschrijving. In
het opvangcentrum „Dé Dierentuin" te
Den Haag is Donderdag èen jonge man
binnengebracht, die in de omgeving van
Spijkenisse Maandag drie uui' lang in het
ijskoude water had rondgezwommen met
zijn verloofde op zijn rug. Toen hij ten
laatste nog geen grond onder zijn voeten
voelde raakte hel meisje zo verkleumd,
dat zij de jongen los moest laten en voor
zijn ogen in het water verdween. De jonge
man die later gered werd kwam zeer
zwaarmoedig de Haagse Dierentuin bin
nen, waar een gemeentearts die het toe
zicht aldaar heeft, zich over hem ontferm
de. Afgrijselijk is het leed. dat de mensen
hebben moeten doorstaan ende angst
spreekt nog uit hun ogen, wanneer zij de
autobussen verlaten en het evacuatiecen
trum betreden.
(Advertentie)
Verdrijf de periodieke pijnen J
|ren dat lome, lusteloze gevoel^'
4 direct enafdoend met eenpaarj
Stampvolle treinen met evacuees uit de noodgebieden trekken voortdurend
naar het Noorden. In deze coupé zitten mevrouw A. Lobbezoo met haar
twee kinderen, die hals over kop uit Krabbèndijke moesten vluchten en
nu op weg zijn naar Dordrecht. Het. jongetje op de voorgrond is Iienny
Joosten uit Hansweerd, die met zijn vader evacueerde Stijf klemt hij zijn
poesje, dat hij niet wilde achtcrlatop, in de armen. Hij heeft troost gezocht
bij mevrouw Lobbezoo.
Hei leed was soms ie zwaar om ie dragen
(Van een speciale ANP-versIaggever)
Gistermorgen om ong. 11 uur zijn te Bergen op Zoom dc eerste 500 vluchtelingen
uit Stavenisse aangekomen, de zwaarst getroffen gemeente op het eiland Tholen,
waar naar schatting 300 doden te betreuren zijn. Zij werden ontvangen door leden
van het Rode Kruis, die hen in autobussen overbracht ndar het .patronaatsgebouw
waar zij, na geregistreerd te zijn, een maaltijd ontvingen en v/n nieuwe kleding
werden voorzien. Hierna werden zij verder geëvacueerd naar Den Bosch en Breda-
Generaal Ridgway in
Nederland
Onverwacht is gistermiddag om ii.20 u-
in een Skymastcr van de Amerikaanse
luchtmacht generaal Ridgway, opperbe
velhebber van de Nato-strijdkrachten. uit
Parijs in Nederland aangekomen.
De generaal, die o.m. in gezelschap was
van kolonel Wittock van het Belgische le
ger, luchtmaarschalk Sanders van de
R.A-F., admiraal Lemmonier van de Fran
se marine en generaal Griethuysen van
het Nederlandse leger, verklaarde: „Ik ben
hier gekomen met een aantal officieren
van mijn internationale staf om te zien
of er iets, binnen ons vermogen, gedaan
kan worden om het Nederlandse volk bij
deze grote ramp, die het getroffen heeft
te helpen."
Na besprekingen in Den Haag te hebben
gevoerd met minister Staf en ander auto
riteiten, is generaal Ridgway gistermiddag
om 16.10 uur met de Amerikaanse Sky-
master, waarin hij vanochtend was gearri
veerd. van Schiphol vertrokken om terug
te keren naar Parijs.
Op Walcheren voldoende
arbeidskrachten
Het Prov. Bestuur van Zeeland heeft
meegedeeld, dat op Walcheren voldoende
arbeidskrachten aanwezig zijn.
De burgemeester van Borsele heeft ge
seind, dat in de Borsele-polder het gevaar
voorlopig is afgewend. Het verkeer op
Zeeuws-Vlaanderen is weer vrij normaal.
De materiële schade is er aanzienlijk.
In hel patronaatsgebouw speelden zich
gistermorgen ontroerende tonelen af. Fa
milieleden, die met verschillende aken wa
ren aangevoerd, cn op het ogenblik, van
de ramp door de vloedgolf van elkaar wa
ren gescheiden, ontmoetten elkaar hier
weer voor het eerst en wij waren getuige
van de vreugde van een man uit Stave
nisse. die zijn. vrouw en beide kinderen
terugvond. De molenaar Hoek uit Ooster-
land op Schouwen en Duiveland was zelf
met een kind door middel van een amphi-
bievaartuig van het dak van zijn woning
gered, waarop hij twee dagen en nachten
in een huilende storm en een ijzige koude
een toevlucht had moeten zoeken.
Alleen overgebleven
De verheugenis over het weerzien, die
men hier en daar waarneemt, wordt ech
ter verre overschaduwd door het leed dat
op de gezichten van de meesten te lezen
valt. De 70-jarige opa Brouw uit Sta
venisse vertelde ons dat het gehele drama
zich in een goed kwartier afspeelde. In 5
minuten stond het water 1-50 m hoog. Bin
nen een kwartier was het tot 3.50 gestegen
om daarna langzaam de maximum stand
van 5 Vi meter te bereiken. De achterkant
van het huis van de familie Brouw werd
reeds door de eerste vloedgolf wegge
spoeld. cn men moest zich op het "dak
redden. Toen het water dit dak dreigde
Uil alle delen van hel land zijn
schepen van allerlei soort naar hel
Zuidwesten gedirigeerd om te helpen
bij hel lenigen van de nood, in de
eerste plaats bij het evacueren van
de duizenden landgenotendie nog
op bedreigde plaatsen zitten. - Over
zicht uit de lucht van de stroom sche
pen op de Oosterscheldedp weg naar
Zierikzee. Luchtopname ANP-Foto
té overspoelen en het gehele huis op in
storten stond, was men gedwongen zich
naar 'n hoger gelegen woning te begeven.
Hierbij verloor opa Brouw zijn 'dochter
en zag hij verscheidene léden 'van zijn
aangetrouwde familie voor zijn ogen ver
drinken. ,,Ik heb slechts mijn twee hon
den, die trouw met mij meezwommen,
kunnen redden", zegt hij met gesmoorde
stem, terwijl de tranen hem opnieuw 'in
de ogen komen.
Een voor een
Onbeschrijfelijk is het wat zich op Tho
len heeft afgespeeld. Een gezin van 6
personen dreef op een weggeslagen dak
door de watermassa's. Langzamerhand
braken er stukken van' dit vlot af en
iedere keer werd een der overlevenden
meegesleurd door de golven. De enige dié
levend van het vlot afkwam was een jon
geman. die z'n huisgenoten stuk voor stuk
door de golven zag verzwelgen. Op een
stuk dijk, waarop nog 7 huizen overeind
stonden bevonden zich ongeveer 40 men-,
sen. De dijk werd op een gegeven ogen
blik weggeslagen en de mensen werdén
bedolven onder het puin. Al het vee uit
de eens zo welvarende polder is verdron
ken op 10 paarden na-
Kiuderleed
In het ontvangstcentrum te Bergen op
Zoom zagen wij nog een driejarig kindje.
Het zat met grote verbaasde ogen naar de
drukte om zich heen te kijken met een
grote pop in de armen geklemd. „Gister
avond heeft zij erg gehuild om haar va
deren moeder", zo vertelde ons een der
Rode Kruis-verpleegsters, „maar ze zal
die niet weerzien
Het was teveel
Verscheidene mensen hebben een ze
nuwaandoening en men vertelde ons dat
enkele personen zelfs krankzinnig zijn ge
worden of het gebruik van hun stem heb
ben verloren. Dc amphibievaartuigen heb
ben in de bomen op het eiland Tholen
mensen gevonden, die daar van koude en
ontbering waren omgekomen. Een identi-,
fieatiecommissie is thans bezig dc bij de
overstroming te Stavenisse omgekomenen
ter plaatse te registreren. Terwijl de
vluchtelingen uit Stavenisse hedenmor
gen in de haven van Bergen op Zoom aan
kwamen werden op een andere kade in
een lichter honderden geïmproviseerde1'
doodkisten ingeladen met bestemming
Stavenisse
Dc „Dorus Rijkers"
buiten gevecht gesteld
Volgens bericht van Scheveningen
Radio is de reddingboot „Dorus Rijkers"
uit Den Helder, die deelneemt aan het
eddingswerk in Zeeland, op de strek-
lam bij Zierikzee gelopen. Het bootje
'M 300 meter ver op de strekdam. Eén
motorboot van het kabelschip ..de Pool
ster" heeft getracht de reddingboot uit
zijn benarde positie te bevrijden. Dit is
niet gelukt, ten gevolge van de sterke
ehstroom. Er is thans om sleepboothulp
verzocht.
:aiE?CF DAGBLAD
i Wx .D' UAD
VRIJDAG 6 FEBRUARI 19S3
