EEN KUSTLIJN van Borkum
de Westerschelde
tot
Verziltiiig kost Nederl. landbouw
jaarlijks 100 millioen
Nacht op Flakkee
kleding
Peer Cloppenbum
GAAT NEDERLAND DE ZEE BUITEN SLUITEN?
Dijl<
ken waren ernstig in verval
Aanvoerlijn
B.o.Z.-Goes
verbroken
Interland voor
Rampenfonds
3
BRABANTS NIEUWSBLAD
Vrijdag 6 Februari 1953
I In Zuid-Holland zijn naar schaffing
|125,000 mensen dij de ramp betrokker
^sa Grens van het rampgebied
Veerdienst weer in bedrijf
Evacuaties
-|-i Hulp door vliegtuigen
Geïsoleerd gebied
GL8IE0 VAN OE
OVERSTROMINGEN
iravenhat
Gouda
~hoek «holland^ o naaklwi |k
>f^^|0E:l-n-flND
1.000 BriflIdQV^gviaard
Amerikanen I—^RocKanic-
helpen m r ^CvnnPMF J||%
|MiddelharnisV=\ PUTTEN.
(KRIMPENER-
Ridderkerk
ISSELMONDKK
-LAND V
jALTENA
VW Beijeri
eeiERLANl^J
swaaii^-j.
In Zeeland zijn
naar schatting
100 000 men
sen bij de
ramp Betrokken
=GREVELINGEK
iSCHOUWEN|g
WALCHEREN
k Middelburg^
.Qlerseke:
fNÏeuwdorp
iZUID-BEVELANt
)pvanqcentrurn[
Enige verbindingen
overland naar I
j ZEELAND
jVLAANOEREN
Belgische troepen I
helpen in Zeeuws-
Vlaanderen
Februari-
aanbieding
Costuums en Tailleurs
Zuiver wollen kamgaren
Exclusieve dessins
Uitstekende pasvorm
Beier... 9+r töcA qoedkoporf
(Van een onzer redacteuren)
TJjUAT gaat Rijkswaterstaat hieraan doen.
Zullen de dijken worden verzwaard of
moeten ze verhoogd worden". Deze vraag
richtte een van de journalisten tot dr Van
Veen, directeur-generaal van Riikswaterstaat,
toen het K.L.M.-vliegtuig met ambassadeurs en
andere buitenlandse vertegenwoordigers
Woensdagmiddag terugkeerde van een vlucht
over de overstroomde gebieden.
Het antwoord was kort en gedecideerd.
„Nee, alles moet dicht. Behalve dan de Nieuwe
Waterweg en de Westerschelde".
Hieruit schijnt te mogen worden afgeleid,
dat Rijkswaterstaat uit de bittere les van de
afgelopen dagen de meest ver-gaande conse
quenties wil trekken. Tijdens de eerste wereld
oorlog heeft zij dat ook al eens gedaan, want
het was de overstromingsramp van 1916, toen
de Zuiderzeedijken doorbraken, die de stoot
gaf tot het plan om de Zuiderzee af te sluiten
en gedeeltelijk droog te leggen.
Wordt dit het grote project voor de volgen
de twintig tot dertig jaar: de uitvoering van
het befaamde Delta-plan? Grote kwalen kun
nen alleen met grote middelen bestreden wor
den. Ook de minister van Waterstaat, ir AI-
gera, heeft op de mogelijkheid vai deze meest
radicale oplossing gezinspeeld, toen hij enkele
dagen geleden tegenover een verslaggever op
merkte, dat het probleem van de afsluiting der
zeearmen door de overstromingsramp in zijn
volle omvang naar voren is gebracht.
De kosten zouden waarschijnlijk meerdere
honderden millioenen guldens bedragen, maar
tegenover de gruwelijke verliezen die thans ge
leden zijn is die prijs zeker niet te hoog. Boven
dien is een herhaling mogelijk, het overstro
mingsgevaar blijft Nederland practisch door
lopend bedreigen. En tenslotte kunnen, wan
neer dit plan ter hand wordt genomen, twee
andere vraagstukken van grote importantie
eveneens hun beslag krijgen: de toenemende
verzilting en het zoetwaterprobleem.
Al meer dan tien eeuwen
bouwt Nederland dijken, en zijn
specialisten op waterstaatge-
bied genieten over de gehele
wereld een schier niet te eve
naren faam. Niettemin kan ook
een land met zó veel ervaring
op het gebied van de „natte wa
terstaat-' altijd nog wel iets le
ien.
Eigenlijk is dit ook weer niet
helemaal juist. Beter is het te
zeggen, dat wij zopas op afschu
welijke wijze leergeld hebben
betaald voor iets wat wij eigen
lijk al geruime tijd wisten!
T-Iet was immers helemaal niet
onbekend, dat onze zeewerende
en andere dijken al sedert eni
ge tientallen jaren ernstig ir
verval verkeren. De waterstaats
deskundigen maakten zich daar
al lang zorgen over.
Zij weten heel goed, clat ons
gehele (lijkenstelsel in de loop
der eeuwen niet onaanzienlijk
is verzakt (in Dordrecht b.v. se
dert de tijd van Dirk III meer
dan een meter), terwijl daarbij
noj^.komt dat het land ten op
zichte van de zee met een snel
heid van jaarlijks anderhalve
milimeter daalt. Dat lijkt onbe-
tekenender dan het is, want in
een eeuw tijds maakt dat 15 cen
timeter.
Ben andere omstandigheid,
voor insiders alweer bepaald
niet nieuw, ze werd alleen te
veel veronachtzaamd, is de in
poldering op grote schaal van
..rijpe" schorren en aanslibbin
gen. De normale bergboezems,
die stormvloeden moeten op
vangen, werden daarmee weg
genomen, maar tenslotte moet
het water toch ergens blijven.
Hieraan is stellig te weinig
aandacht besteed, maar nie
mand kan zeggen, dat we het
niet wisten. Anders dan vroeger
wisten de deskundigen van on
ze tijd. dat de stormvloeden
steeds hoger komen en dat daar
door aan de dijken van tijd tot
tijd zwaardere eisen worden ge
steld.
Wegzakkend land
Eeuwenlang hebben onze boe
ren stukken droogvallende zee
ingepolderd, zonder te letten op
de gevolgen, en het nageslacht
kan op de eenmaal ingeslagen
weg slechts voortgaan.
Maar de consequenties kan
men niet ontgaan. Het land, dat
ingepolderd werd omdat het
boven het water uitstak, zakt
geleidelijk weg wanneer het
eenmaal droog is gevallen.
Door uitdroging en inklinking
is het polderland meters onder
de zeespiegel komen te liggen.
Sedert eeuwen is het al zo, dat
de zee, eenmaal buitengesloten,
zich aan de polders wreekt.
Het meest dreigt dit gevaar
wel in het Zuidwestelijk deel
van ons land en dat is alweer
een gevolg van een ontwikke
ling die tot duizenden jaren ge
leden teruggaat.
Sedert het Nauw van Calais
ontstond, lang voor onze jaar
telling, doen zich aan onze kust
getijversehillen voor. Die getij-
verschillen z{jn het grootste daar
ivaar de Oceaan elk etmaal twee
keer enorme watermassa's door
hel Kanaal perst; zij zijn nog
zeer groot aun de monden van
Wester- en Ooslerschelde en ne
men, hoe verder men naar het
Noorden komt, af.
Vandaar de neiging van onze
rivieren in de looo der historie
om zich naar het Zuiden te ver
plaatsen. Men denke b.v. aan de
Rijn, die oudtijds bij Katwijk
in zee uitmondde.
Tenslotte vergete men ook
r.iet de invloed van de regule
ring onzer grote stromen op de
waterstand. Wanneer een Wes
terstorm het water in de zeear
men hoog opstuwt en daarbij
komt dan tegelijkertijd veel
L'letscher- en regenwater af via
Rijn en Maas, zoals in het voor
jaar het geval kan zijn, dan
komt de waterlossing in onze
polders al gauw in moeilijkhe
den. vooral wanneer langdurige
regens in het eigen land de zaak
nog komen compliceren. Valt
■evalligerwijs een orkaan uit 't
Westen samen met een spring
vloed. dan is het land in ge
vaar. Onze meteorologen weten
dit maar al te goed; niet voor
niets werden reeds Zaterdag in
de vroege avond dringende
waarschuwingen uitgezonden.
Dure (lijken
Wanneer de krachten der na
tuur samenspannen zoals deze
keer het geval is geweest, dan
zijn daartegen noch onze polder
dijken noch zelfs de zeewerende
dijken bestand, zoals trouwens
wel overtuigend gebleken is. Niet
op enkele maai- op wel honder
den plaatsen in Nederland heb
ben de dijken het begeven.
Het gaat niet aan in de be
staande omstandigheden daar
over schuldvragen op te werpen;
Het onderhoud der zeeweringen
in Zeeland alleen al vergt jaar
lijks bijna 5 millioen gulden. Het
beschermen en bemalen van de
polders vraagt in Zeeland en
Zuid-Holland aan waterschaps
lasten gemiddeld f 34.per ha,
in West-Brabant gemiddeld f 40-
per ha, in enkele blootgestelde
polders f 70.en f 80.per ha,
tegen een gemiddelde van i 14,50
per ha voor geheel Nederland.
De lasten zouden ondraaglijk
worden wanneer men zou willen
trachten calamiteiten als die van
j.l. Zondag voorgoed uit te slui
ten door over de hele linie de
zeeweringen en polderdijken te
verhogen en te verzwaren. Het
is dan ook niet te verwonderen,
dat de waterstaatdeskundigen
hier te lande reeds sinds meer
dan tien jaar zich bezig houden
met de studie van een veel een
voudiger, maar tegelijk ook veel
gedurfder en duurder project,
t.w. een rechttrekking van de ge
hele Nederlandse kustlijn vanaf
Borkum tot de Westerschelde.
Het z.g. Delta-plan maakt daar
van een onderdeel uit en heeft
betrekking op het dichten en
droogleggen van de zee-armen in
het Zuidwestelijk deel van het
land.
Delft studeert
Dit is allesbehalve een eenvou
dige zaak. In het Waterloopkun
dig Laboratorium te Delft zit
men er al van voor de oorlog op
te studeren en nog steeds ver
keert dit project in het stadium
van onderzoek.
Het is heel goed mogelijk, zo
niet waarschijnlijk, dat de bittere
les die Waterstaat en overheid
zopas te verwerken hebben ge
kregen, de beslissende stoot geeft
voor een bespoediging van de
studie en de uiteindelijke verwe
zenlijking van dit plan. Minister
Algera vertelde gisteravond voor
de radio, dat iemand in Friesland
hem had gezegd, hoezeer ook het
Noorden bevreesd is geweest
voor gevolgen van het nood
weer. De Afsluitdijk, die destijds
f 96 millioen heeft gekost, aldus
de commentaar van die Fries,
heeft Zondag zichzelf verdiend.
Zo zal men straks misschien ook
van de grote plannen, waaraan
thans wordt gedacht en die hon
derden millioenen zouden kos
ten, mogen zeggen, dat zij zich
zelf hebben verdiend.
Détails zijn over dit project ui
teraard nog niet te geven; zelfs
in Delft is men daar nog niet aan
toe. Wordt de hele kustlijn „recht
getrokken", dan zou zulks in elk
geval betekenen, dat alle Wad
deneilanden aan elkaar verbon
den werden en dat de gehele
Waddenzee zou worden ingepol
derd. De Zuid-Hollandse en
Zeeuwse zeegaten zouden alle
dichtgaan, op de Westerschelde
na. Dat was in elk geval de me
ning van dr v. Veen, maar hier
bij mag voorshands toch nog een
vraagteken worden gezet, want
waar blijft men dan met. het wa
ter van Maas en Merwede, dat
via het Hollands Diep een weg
naar buiten zoekt?
De Maas heeft als regenrivier
haar' eigen „regime", zoals de
Rijn, die een gletcherrivier is,
ook weer zijn eigen „regime"
heeft. Die twee laten zich be
zwaarlijk samenbrengen, daarom
lijkt het voor de hand te liggen,
dat de Maas haar eigen uitweg
naar zee behoudt, b.v. via het
(overigens voor versmalling en
inpoldering in aanmerking ko
mend) Haringvliet.
De versmalling van het Ha
ringvliet zou tevens tot gevolg
hebben, dat de stroom haar bed
ding zelf dieper uitsehuurt,
waarmee dan voor Zuid-Neder
land een uitstekende rechtstreek
se uitweg naar zee zou ontstaan
voor schepen van grote diepgang.
Drie vliegen
Geschat wordt, dat uitvoering
van dit grootse plan de kustlijn
van 1400 km zou inkorten tot
450 km en een landaanwinst zou
opleveren van 375.000 ha. Het
dichten van een groot aantal zee
armen en de versmalling van de
paar openingen die overblijven
zouden het gevaar voor overstro
ming zeer aanzienlijk verminde
ren, omdat juist i n de zee-armen
de vloed zijn grootste hoogte be
reikt, en dit gevaar wellicht ge
heel uitsluiten wanneer de res
terende kustlijn afdoende wordt
verzwaard en verhoogd.
Maar bovendien zou dan een
einde komen aan de ernstige ver
zilting van de grond, welk
euvel dooi- Nederland pas in de
laatste twintig jaar is onderkend
als een enorm gevaar voor land
bouw en veeteelt. Zowel tenge
volge van de omvangrijke inpol
deringen, die hogere waterstan
den bij vloed en dieper doordrin
gen van het zeewater landin
waarts hebben veroorzaakt, als
door het verder uitdiepen van
Rijn en andere stromen ten be
hoeve van de scheepvaart, heb
ben we het zeewater naar ons
toegehaald.
Elke dag komen door de zee
gaten en andere openingen tien
tallen goederentreinen met puur
keukenzout in de vorm van
Noordzeewater ons land binnen.
Men heeft de schade als gevolg
hiervan voor de landbouw en
veeteelt ruw geschat op niet min
der dan honderd millioen
gulden per jaar.
Een derde effect van het bui-
lensluiten van de zee zou zijn,
dat het rivierwater dan in rui
mer mate kan worden benut voor
de behoefte aan zoet water voor
mens en dier. Meer dan tien
procent van al het water, dat bij
Lobith en Eysden ons land bin
nenkomt. tappen wij af voor
drinkwater en vooral voor de in
laat in polders. De consumptie
beweegt zich, als gevolg van het
moderniseringsproces (baden,
vaste wastafels enz.) in sterk stij
gende lijn. Wij moeten ons rea
liseren, dat dit kunstmatig ir
stand gehouden land slechts be
woonbaar is bij de gratie van het
zoete water dat uit de hemel en
via Rijn en Maas ons land bin-
nenvlat, en dat dit water lang
zaam maar zeker door het chloor
uit de zee wordt vergiftigd. (Om
een idee te geven van de belan
gen, die o.a. voor de veeteelt op
het spel staan: Friesland en een
deel van Noord-Holland hebben
in de droge zomer van 1948 on
geveer 300 millioen kubieke me
ter water uit het zoete IJselmeer
ontvangen en daardoor hebben
naar schatting een kwart mil
lioen koeien elk voor f 50 meer
melk gegeven!)
Werkgelegenheid
Het spreekt vanzelf, dal; een
plan van zo wijde strekking vele
jaren van studie behoeft
maar niet in één twee drie uit de
kast kan worden gehaald. Te
„Slechts mijn twee
honden gered"
(Van onze verslaggever)
BERGEN OP ZOOM, 5 Fe
bruari „Ik heb slechts mijn
twee hondendie trouw met
m\j meezwommen, kunnen
redden". De- tranen* eekneten
de 7U-jarige opa: Brouw uit
Stavenisse in de ogen, wan
neer hij zijn verhaal doet. Opa
Brouw heeft het huzarenstuk
uitgehaald om Zondagnacht
uit zijn ondergelopen woning
naar 'n hoger gelegen gebied
te zwemmen, 'waarvan hij
vandaag is geëvacueerd naar
Bergen op Zoom. De meeste
van zijn familieleden heeft hij
voor zijn ogen zien verdrin
ken, nadat de watervloed de
grote polder was komen bin
nenvloeien. ..Het ivas een
kwestie van enkele minuten",
zegt de grijsaard met ge
smoorde stem. Binnen 5 mi
nuten stond het water reeds
meer dan een meter hoog. na
een kwartier was de gehele
woning bijna onder water
verdwenen.
Delft is men er ih elk geval nog
steeds niet mee „rond"'.
Zo het inmiddels al ooit de ge
dachten kan boeien, dan is het
wel nu. Het land, getroffen door
zijn oude vijand als wel niemand
meer voor mogelijk had gehou
den. vraagt om bescherming. Hij
moet nu voorgoed bedwongen
worden! Ook eisen de gezond
heid van het volk, de belangen
van landbouw en veeteelt, het
belang niet minder ook van onze
sterk tot ontplooiing komende in
dustrie, dat aan de verzilting
paal en perk wordt gesteld en
dat de zoetwatervoorziening op
peil wordt gehouden.
Met het dienen van al deze be
langen is in de komende tijd
zeker ook een zo voornaam
vraagstuk als de werkgelegen
heid op gelukkige wijze te com
bineren. En tenslotte valt wel
alle grond weg voor verzet van
de kant van Nederland tegen een
nieuwe Schelde-Rljnverbinding,
aangezien de situatie in de z.g.
Tussenwateren bij een uitvoering
van bovengeschetst plan totaal
zou worden gewijzigd.
(Advertentie)
Een van de grootste zorgen van de volkshygiënische dienst biedt de opruiming van de honder
den kadavers. Er is sterke mankracht voor nodig om het kadaver van dit verdronken varken
te bergen.
(Vervolg pag. 1
verdrinken dan hun huis te ver
laten. We moeten ze er uit sle
pen. Anderen zijn zinneloos van
verdriet. Ze moeten als kinderen
aan de hand geleid worden.
De verschrikkelijke
waarheid
We horen weer de verhalen
Nederlandse evacué's ondergebracht!
PBELGIË
van ontzettend leed. Een red
dingsploeg ontdekte een oude
man en een oude vrouw in een
boom. Ze hadden zich vastge
bonden, om niet door de sterke
stroom te worden meegeleurd.
Beiden waren gestorven van
ontbering.
Een familie aan de Langeweg
had, toen het water kwam, be
zoek van een echtpaar uit Rotter
dam. Ze maakten een vlot. De
vrouw kreeg een beroerte
gleed er af. Haar man verdronk
bij de poging om haar te redden.
Hun tweejarig dochtertje gleed
ook van het vlot. Maar haar drie
jarig broertje greep haar vast en
trachtte haar tegen te houden.
„Niet weggaan" lispelde 't kind.
Een jongen van 26 jaar verloor
vader, moeder, broers en zusters.
Ook zijn verdere familieleden, 46
in totaal.
„In de buitenwijken en rond 't
centrum van het dorp verdron
ken de meeste mensen", vertelt
de heer Van der Vliet, „ze wer
den door het water overrompeld.
Vel"n hadden de tijd niet eens.
om zich te kleden. De lijken, die
gevonden werden, werden aan
getroffen in nachtkleding".
We worden er suf van. We ro
ken steeds maar sigaretten. Sla
pen kunnen we niet. We blijven
wakker op een stoel. De petro
leumlamp gaat uit. Hier en daar
schreeuwt iemand in zijn slaap.
Het is ontzettend! De tijd kruipt.
En overal rondom het. water,
loerend op nieuwe prooi.
Er komt iemand binnen mei
een lantaarn. Een marine-offi
cier. Hij wekt een paar mensen.
Ze gaan naar buiten. Het blijft
stil. Na een tijdje komen ze te
rug. „Het water komt tot aan de
rand van de stoep", fluistert ie-
maud, „maar het komt niet ver
der. Er is overwogen, om alarm
te slaan en de mensen in de sche
pel} te doen gaan. Maar het wa
ter zakt".
„Het wordt nooit
meer licht"
En de tijd kruipt verder. Het
wordt een uur, twee uur.We
houden het op onze stoel niet
meer uit. Tussen een paar sol
daten is riog wat plaats om te
liggen. We strekken ons zo goed
als het gaat op de harde vloer
uit. Het wordt koud. We kunnen
niet slapen. Konden we maar op
de boten. Het is of het nooit meer
licht zal worden. Maar dan gaan
onze gedachten langzamer en
langzamer. Eindelijk is de slaap
gekomen.
Als we wakker worden is ie
dereen al druk in de weer. De
evacuatie gaat verder. De Rode
Kruisleden gaan helpen bij de
inscheping. Het is half zeven.
Over de doorbuigende loopplank
gaan we aan boord. Het ruim
komt vol met mensen. „Zie je die
daar", zegt een man tegen ons.
Er komt iemand de ladder af.
Hij gaat tegen de scheepswand
zitten. Zijn gezicht in grauw van
ellende. Zijn ogen staan akelig
strak. „Hij laat een vrouw en
Kamerlid v.d. Heuvel
„evacueerde"
DINTELOORD, 5 Febr.
Van het dorp Oude Tonge op
Goeree-Overflakkee bereik
ten 350 personen vandaag de
veilige Brabantse wal bij Din-
telsas. Onder 't laatste groep
je dat heden overkwam, be
vonden zich o.a. de leden van
de Tweede Kamer v. d. Heu-
wel en De Kort. De helpers,
die nu al enige dagen lang bij
Dinteloord hun beste zorg aan
de slachtoffers besteden, wa
ren onkundig van hun komst
en ze dachten niet anders of
ook deze heren waren slacht
offers van de watersnood. Met
een bemoedigend woord wer
den ze van boord gehaald,
hun tassen werden door hulp
vaardige handen overgeno
men en evenals alle anderen
werd hun een eerste versna
pering uitgereikt.
Het misverstand was dra uit
de wereld geholpen, doch in
tussen hadden de Kamerleden
aan den lijve ondervonden
hoe goed en hoe afdoend het
menslievend evacuatiewerk
gedaan wordt.
zeven kinderen achter", zegt de
man naast ons.
Het is acht uur als we vertrek
ken. Anderhalf uur duurt de
tocht naar Dintelsas. Voor de
evacué's staan er auto's klaar.
We gaan terug. In Dinteloord
wacht een bus. Om half een zijn
we thuis; het is of we heel lang
zijn weggeweest.
BERGEN OP ZOOM, 5 Febr. -
Wij vernemen, dat in de nacht
van Woensdag op Donderdag de
dijk nabij Krabbedijke tengevol
ge van de hoge waterstand is be
zweken.
Door het onderlopen der pol
ders moest niet alleen Krabbe
dijke worden geëvacueerd met
het ten Zuiden daarvan gelegen
dorpje Waarde, doch werd ook
op een drietal plaatsen de ver
bindingsweg over land van Ber
gen op Zoom met Goes over
stroomd, waardoor Zuid-Beve
land weer van het vasteland
werd afgesneden. Goes en Mid
delburg zijn vanuit Bergen op
Zoom over land alleen te berei
ken via het veer Temeuzen
Hoedekenskerke en over water
met de bootdienst Bergen op
ZoomIerseke en via het veer
Breskens-Vlissingen
Denen stellen voor:
KOPENHAGEN, 5 Febr. (AP)
De Deense Voetbalbond heeft
aan de Nederlandse Voetbalbond
voorgesteld, een Nederlands-
Deense interlandwedstrijd te or
ganiseren ten bate van het Ne
derlandse Rampfonds.
