Stille
als
rij
in
verjaagden,
oorlovstiid
Duizenden evacuë's gaan
door Dordrechts poorten
De Hoop'' haalt
zieken uit
Brouwershaven
Slijtage -slag om een dijk
kon niet doorvaren
Noodkreet uit Brouwershaven
Varen, dag
en nacht
Toestand is op
enkele plaatsen
verbeterd
Helemaal alleen
Hond brengt
lij
n o ver
Dijk wordt
al gedicht bij
Anna Jacoba
Geen sport
op Zondag
Slecht weer - geen bakens
„Zij wilden niet gered
wordenik zweer het
HET VRIJE VOLK DONDERDAG 5 FEBRUARI 1953
PAGINA 6
(Van een speciale verslaggever)
In Dordrecht zijn in de loop van Woensdag naar schatting tien duizend
slachtoffers van de watersnood aangekomen. Dezen zijn voor een deel door
gestuurd naar Utrecht. Voor een ander deel werden zij ondergebracht op
adressen van gastvrije inwoners van de zelf zo zwaar getroffen stad. Met
Rotterdam is Dordrecht stellig het belangrijkste afvoercentrum voor de
getroffen gebieden.
als eerste Bruinisse bereikte. Man
nen en zelfs meisjes hebben tot aan
de hals in het water gelopen om
mensen te redden uit de bomen.
Mensen, wier vingers na uren nog
krom stonden.
Ook de namen Stavenisse en Stel
lendam werden thans vele malen van
de registratielijsten bijgeschreven.
De aankomst van nieuwe transporten
voor Donderdag wordt reeds aange
kondigd.
In Dordrecht zijn enorme zendin
gen met allerhande goederen ont
vangen uit Katwijk, Hilversum, Apel
doorn en Haarlem.
De begeleider van het Hilversumse
transport, de heer Hamel, is in Dor
drecht aan de telefoon blijven han
gen: hij belt de burgemeester van
Zierikzee, bedelt een fabrikant 500
rubberlaarzen af. geeft de melding
door dat tussen 's-Gravendeel op
nieuw twee dijken dreigen door te
breken. Hij heeft nog geen oog
dicht gedaan.
Katwijk stuurde o.a. 24 vletten en
14 roeiboten met bemanning. Een der
kapiteins van de pendeldienst is een
Katwijkse reus, de heer Klinkenberg,
oud-varensgezel die met roodomrande
ogen van vermoeienis maar met een
wilskracht die voor niets uit de weg
gaat, tussen de eilanden en Dordrecht
op en neer vaart, zonder een ogen
blik van rust.
In het Dordtse Gemeente Lyceum
komen de geredden binnen. Het is
tevens de plaats van waar uit een
kleine duizend dijkwerkers worden
gedirigeerd naar de plekken waar
hun hulp dringend nodig is. Talloze
De nauwelijks herkenbare vaarwa
teren, die zich door het andere grote
water heenslingeren, zoals het Spui
en de Noord, worden dag en nacht
bevaren.
Het laatste is niet zonder gevaar,
maar de schippers en kapiteins ken»
nen geen rust. Zij laden, lossen en
varen bij tij en ontij. Elk convooi
dat onder auspiciën van het Dor-
drechtse Rode Kruis vertrekt, heeft
een mobilofoon of een zender aan
boord. Meestal weet men niet eens
waarheen men vaart.
Het Rode Kruis staat namelijk op
allerlei manieren (o.a. met behulp
van amateurzenders) in contact met
Zierikzee, Bruinisse, Hellevoetsluis.
Goedereede en 's-Gravendeel. Zierik
zee wil zeggen: met heel Schouwen-
Duiveland, want de burgemeester
van Zierikzee is op zijn beurt een
inlichtingen-centrum voor geheel het
rampzalige gebied.
Op het ogenblik immers varen
scheepjes van allerlei soort kris-kras
over de ondergelopen landerijen naar
wat er van de dorpen over is. Zo
ontvangen de kapiteins en schippers
tijdens de vaart uit Dordrecht be
richt waarheen zij moeten gaan. Het
zij om hun lading goederen te bren
gen, het zij om mensen te halen.
Want pas op het laatste moment
wordt uitgemaakt waar de nood het
hoogst is.
De evacué's van Woensdag waren
voornamelijk afkomstig uit 's-Gra
vendeel en via Zierikzee van
Schouwen-Duiveland. Uit Dreischor,
waarvan een lange tijd niets gehoord
werd, passeerden vele honderden
mensen Woensdag de gastvrije poor
ten van de Merwestad. Honderden
inwoners van Bruinisse kwamen ook
deze dag hier aan.
Bekend terrein
Voor hen was het bekend terrein:
In de oorlog immers werden de men
sen uit Bruinisse ook naar Dordt
geëvacueerd. Uit Dordrecht was ook
de boot afkomstig die de dag tevoren
Van onze speciale verslaggever)
Hoewel het niet mogelijk is een
compleet overzicht van de situatie in
Zeeland te geven, kan het volgende
beeld worden geschetst:
WALCHERENdroog, toestand
niet onrustbarend. Er wordt hard
gewerkt aan het dichten van de
gaten.
NOORD-BEVELAND: de stads-
polder, waarin Kortgene ligt, is
weer nagenoeg droog. Men is hier
bezig met het ruimen van kadavers.
In de nacht van Dinsdag op Woens
dag werden op de markt- te Middel
burg voor dit doel handschoenen
gedropped.
ZEEUWSCHVLAANDEREN: toe
stand niet verontrustend. Dank zij
de nieuwe Braakmanpolderdijk,
die een meter hoger is dan de oude
dijk, is het land rond IJzendijke
niet ondergelopen.
Dit meisje, van wie men ver
moedt, dat ze vijf jaar oud is,
kwam helemaal alleen in de
Ahoy-hal het opvangcentrum
voor evacué's in Rotterdam
aan. Niemand weet wie haar
ouders zijn, en of ze nog leven.
Een soldaat uit Den Haag, Fran
cois van der Velden, laat haar
een bekertje melk drinken.
Op SchouicenDuiveland is
gisteren de heer Meier uit Sieben-
aewald gearriveerd. Hij had van
'de Duitse regering een auto ter
beschikking gekregen en was ver
gezeld van zijn hond. Deze hond
is zo gedresseerd, dat hij in het
bedreigde gebied op een teken van
zijn meester met de lijn in de bek
van de boot naar een aangeivezen
punt zwemt, om zo contact te leg
gen met mensen in nood, met
vne op een andere manier geen
verbinding meer zou kunnen wor
den verkregen.
Naar verluidt heejt men op
Schouwen Duiveland met dit
tweetal uit Duitsland reeds de
eerste successen kunnen boeken.
Oud-ambassadeur
dr A. London
overleden
(Eigen nieuwsdienst) Dr A.
Loudon, secretaris-generaal van het
Permanente hof van Arbitrage is
gisteravond plotseling overleden tij
dens een concert van het Residentie-
Orkest in het Gebouw voor Kunsten
en Wetenschappen in Den Haag.
Dr Loudon, die 60 jaar geworden is,
woonde het concert bij als voorzit
ter van het bestuur van het
Residentie-Orkest.
Aan het begin van het concert
had hij gedurende een tiental mi
nuten het publiek toegesproken naar
aanleiding van de nationale ramp
en tot het doen van mededelingen
over de veranderingen in het pro
gramma van hét orkest.
Nadat hij zich naar zijn loge had
begeven speelde het orkest het Air
van Bach ter herdenking van de
slachtoffers. Omstanders viel het op,
dat de heer Loudon zich daarbij
niet van zijn zitplaats verhief. Hij
is overleden aan de gevolgen van een
hartaanvaL Het concert is uiteraard
afgelast.
Levensloop
Dr Loudon werd in 1892 in Den
Haag geboren. Hij studeerde in Lei
den in de rechten en koos een diplo
matieke loopbaan. Hij was o.m, ge
zant te Bern en vertegenwoordiger
van Nederland bij de Volkenbond.
Van 1938 tot 1947 verbleef hij te
Washington, waar hij eerst als ge
zant en sinds 1942 als ambassadeur
voor ons land optrad.
In 1947 werd hij benoemd tot- lid
van de Raad van State. In het be
gin van het vorig jaar vroeg hij ont
slag als zodanig wegens zijn benoe
ming tot secretaris-generaal van het
Permanente hof van Arbitrage, dat
in het Haagse Vredespaleis geves
tigd is.
Als voorzitter van het Residentie-
Orkest was de heer Loudon in het
Haagse culturele leven een vooraan
staande figuur.
Koos V or rink, voorzitter van
de Partij van de Arbeid en mr J. A.
W. Burger, voorzitter van de
Tweede-Kamerfractie van de Partij
van de Arbeid, hebben gisteren een
tocht gemaakt door de Zeeuwse nood-
gebieden.
scholieren helpen bij de etenuitde-
ling, het verdelen van kleding, enz.
In de gang zit een vrouw met een
jas die niet past, een kaart op de
borst en piekhaden. Zij is ge
red, zij kijkt zielsgelukkig. Maar ook
zit daar een echtpaar, waarvan de
vrouw huilt. Onder de bemoedigende
schouderklopjes van een ongeveer 15-
jarige helper en een verpleegster be
gint zij steeds erger te huilen.
Zij en haar man, die star voor zich
uit kijkt, komen uit Dreischor. Zij
missen nog twee zoons. Zij weten
beter dan alle anderen wat dat
waarschijnlijk betekent.
„Kom, drink nog es van uw koffie",
zegt de verpleegster. Het oude ge
zicht dat grauw en vertrokken is van
de doorstane ontberingen en waar
over thans de bevingen van het ver
driet gaan. buigt zich gehoorzaam
naar de kom koffie. „Misschien hebt
u nog geluk", zegt een tweede ver
pleegster en zij trekt de oudjes zacht
weg. Anderen, steeds anderen, staan
klaar om hun plaats in te
Met man en macht wordt hier
gewerkt om de dijk aan de
noordwestpunt van Zuid-Beve
land tijdig weer zo te krijgen,
dat er mensen veilig achter kun
nen wonen. Deze luchtfoto werd
gemaakt door de K.L.M.
Dit is de dijk bij Strijen op het
eiland Tholen. Het water knaagt er
aan. elk uur. elk ogenblik. Met zand
zakken proberen studenten en school
jongens de strijd tegen de verrader
lijke golven te winnen. Zal het ze
gelukken?
Terwijl het redden van de ge-
evacueerden op Schouwen-Duiveland
nog in volle gang was, werd er op
Sint Philipsland ook al gewerkt aan
het herstellen van de dijken.
Dicht bij Anna Jacoba, het punt.
waar het veer naar Zijpe ligt, was
een groot: gat in de buitendijk ge
slagen. De experts hadden uitge
maakt, dat het ondoenlijk was deze
opening te dichten, voordat achter
deze dijk een dam was opgetrokken.
Honderden studenten en arbeiders
uit de streek zijn daarom begonnen
aan het opwerpen van een reserve-
dam. Zij zijn er in geslaagd met
zandzakken een waterkering op te
werpen en het ziet er naar uit. dat
deze binnen enige dagen hoog genoeg
zal zijn om de vloed te keren. Daar
na zal men de dijk zelf aanpakken
en, tenzij de westenwind al te krach
tig waait, is er goede hoop. dat door
dit werk Sint. Philipsland binnen af
zienbare tijd veilig zal zijn tegen bin
nenstromend water.
Ambtenaren van de provinciale wa
terstaat zijn momenteel druk bezig
met het verkennen van alle dijkdoor
braken in het Brabantse gebied. Deze
worden zo spoedig mogelijk m.kaart
gebracht en daarna zal een algemeen
plan de campagne kunnen worden
ontworpen.
5?
(Van een speciale verslaggever)
Schipper Rog maakte Woensdag onverwacht zijn eerste reis
als commandant van het hospitaal-kerkschip De Hoop. Nooit
zal hij deze tocht vergeten. Neen... twintig ernstige patiënten
en evenveel lopende zieken bracht zijn oude aftandse boot uit
Brouwershaven naar Dordrecht. Mensen, nauwelijks beseffend
te leven. Oude mannen en vrouwen, die sinds uren buiten
bewustzijn zijn, kinderen die geen ouders meer hebben.
Een proefreis maakte De Hoop, en
toch zal zelden een vaart zoveel vol
doening geven, omdat men hoopt
dat de meeste passagiers toch nog
het leven zullen bewaren.
Verpleegden uit het ziekenhuis
Noord-Gouwe waren het. Patiënten,
die drie volle dagen bezeten zijn ge
weest van de angst, nooit meer het
ondergelopen eiland te kunnen ver
laten. Woensdagmorgen herleefde
in hun harten de hoop. Bussen en
auto's brachten hen naar Brouwers
haven, twee Britse landingsboten,
die indertijd gebruikt z.ijn bij de in-
Alle hockey-, handbal-, tafeltennis-
en korfbalwedstrijden voor Zaterdag
en Zondag zijn wegens de nationale
ramp. die ons volk heeft getroffen,
afgelast. Hoogstwaarschijnlijk wor
den ook alle voetbalwedstrijden af
gelast.
Het bestuur van de KNVB zal
hierover vandaag beslissen en de or
ganisatie van een stcunactie voor de
getroffen gebieden bespreken.
Weer treinverbinding
Van vandaag acht. uur af zullen
voorlopig slechts tijdens daglicht,
weer treinen rijden op het baanvak
DordrechtBaanhoek. De bedoeling
is deze treindienst op een autobus
dienst tussen Baanhoek en Gorin-
chem te doen aansluiten, waarmede
de verbinding DordrechtGorinchem
is hersteld.
Pipt Dpin" ingericht als
55 J-X lvzlll 1 hospitaal J
(Van onze speciale verslaggever
aan boord van de „Piét Hein")
Het koninklijke jacht Piet Hein,
ingericht als noodhospitaalschip, ver
trok Woensdagmorgen om zeven uur
uit Amsterdam en zou in Brouwers
haven of Zierikzee ligplaats kiezen
zo snel mogelijk geneeskundige
hulp te kunnen bieden.
Maar kapitein Arie van der Meer
moest tegen het vallen van de avond
een betreurenswaardig besluit ne
men: de sombere weerberichten
dwongen hem te meren in de zee
haven van Dordrecht.
De voorspelling was: storm
achtige wind; het KNMI deed
per radio mededeling van het
dreigende gevaar door nieuwe
springtij en in de Zeeuwse wa
teren ontbrak alle bebakening.
De hulpverlening aan de duizenden
op de verzonken eilanden schijnt
ernstig vertraagd te worden. Want
het is niet alleen ons motorjacht,
dat zijn actie heeft moeten onder
breken; tientallen kleinere en grotere
reddingvaartuigen hebben uit angst
voor een nieuwe aanval van de na
tuur de steven gewend.
Verscheidene Urker botters zijn
reeds op de terugweg naar Rotter
dam.
Naast ons ligt ondere andere ook
het trotse jacht Sylvia, dat met en
kele honderden bedden en dekens
op weg was naar Zeeland.
Zijn kapitein, door en door be
kend in de wateren, die ook ons doel
zijn, meende dat verder varen in de
nacht levensgevaarlijk was, nu de
meeste bakens daar geen bakens
meer zijn.
Nog een ander gevaar bedreigt
de hulpschepen. De weggeslagen
dijken vormen moeilijk te nemen
barricaden in de zeegaten. Tal van
dammen zijn ontstaan volgens de
marine-autoriteiten én die komen
uiteraard op geen enkele kaart
voor.
Vanmorgen vroeg nog zou de Piet
Hein verder varen om zich voor Zie
rikzee te voegen bij de vloot, die
daar reeds gearriveerd is. De natio
nale vlag op het achterschip is half
stok gehesen.
Goed uitgerust
Dertig veldbedden liggen in de sa
lons gespreid voor ernstige zieken:
alle hutten van het jacht zijn nu
beschikbaar. Een kleine ploeg van de
Centrale Ziekenboeg van de Marine
in Den Helder onder leiding van een
jonge militaire dokter belast zich
met de verzorging. Aan boord bevin
den zich tientallen liters plasma en
uitgebreide voorraden penicilline en
morphine.
Het ligt in de bedoeling het jacht
een pendeldienst te doen onderhou
den tussen de eilanden en Rotter
dam en de zieken na een voorlopige
behandeling aan boord in de Maas
stad onder te brengen.
(Van een onzer verslaggevers)
Toen de mensen van Arnhem langs mij heen trokken, in
September 1944 heb ik heel hard en heel beslist gezegd: „Dit
wil ik nooit meer zien. Een keer is genoeg voor een leven."
Maar ik heb het weer gezien. En het was eender. Precies een
der. Kinderen, die niets zeggen, die niet meer kunnen lachen
en niet durven te huilen.
Zes vaartuigen met vluchtelin
gen meerden Dinsdagmiddag kort
na elkaar aan een ponton bij het
Willemsplein in Rotterdam.
Eerst de „Crescendo", een kust
vaarder, met 450 mensen uit Sta
venisse. Daarna binnenschepen
met vele honderden van Goeree
en Overflakkee en tweehonderd
uit Den Bommel. En tenslotte de
rondvaartboot Prinsesseplaat met
285 évacué's uit Zijpe en Brui
nisse op Schouwen-Duiveland.
Een van onze verslaggevers ver
telt hiernaast zijn impressies van
de aankomst.
Ze laten zich uit het ruim tillen van de schepen, waarmee ze naar Rotter
dam zijn gebracht. Ze kijken over de schouder naar hun moeder, die moei
zaam de ladder opklautert. Ze staren naar de agenten, verpleegsters en
soldaten van het Rode Kruis. Ze mompelen iets, dat je niet verstaat, al voel
je hun adem tegen je gezicht. Als een kleine warmte in de grote koude van
de vlucht voor het water over het water.
De vrouwen maken zich zenuw
achtig om een zwarte handtas.
Sommigen lopen zachtjes te
schreien. Er zijn er bij, die straks in
een ziekenhuis een nieuw kind het
leven zullen schenken. Tot Dinsdag
avond registreerde men te Rotter
dam al zeven van dergelijke beval-
lingen-in-ballingschap.
Mannen met grauwe stoppelbaar
den sjouwen zwijgend zakken met
kleren naar de lange rij autobussen.
Ineens schreeuwen ze met hese stem
een aanmoediging naar een lotge
noot. Een stokoude boer draagt een
Zondagse pet en een onberispelijke
parapluie. Het lijkt of hij niet meer
leeftals een wonderlijk mecha
niek beweegt hij zich, stap voor tra
ge stap, over de gladde loopplank.
Eendere ver halen
Verhalen willen de meeste wel ver
tellen. Alsof ze anderen willen waar
schuwen voor de kracht van het
woedende water en alsof ze pogen
de ellende van zich af te praten.
Maar de verhalen lijken allemaal op
elkaar,In een paar minuten
stond het dorp onder".
„Er is zoveel vee verdronken". „Ik
heb niks meer". „Toen we de sirene
hoorden, was het te laat"
Een veehandelaar uit Stavenisse
zegt tussen zijn tanden: „Ze schat
ten het aantal doden bij ons op 200
of meer. God weet de waarheid."
Een landarbeider uit Den Bommel
zegt haast opgewekt: „M'n huis ligt
plat. Maar bij ons zijn er niet veel
slachtoffers denk ik. Zaterdagnacht
om half een kwam het water al".
Een sterke gebruinde boer uit Zij
pe met een kleurige doek om zijn
hals stamelt: „In de oorlog raakte
ik alles kwijt. Tot op de laatste spij
ker. Ik heb alles nu weer overeind
gezet. Nu ben ik weer alles kwijt.
Tot op de laatste spijker. Nu ben
ik moe. Ik doe het niet meer. Ik
schei er mee uit. Ik wil niet meer
terug."
En in'ëde bus naar de Ahoy-hal
hoor ik fluisteren: „Die wilden niet.
Die bleven op het dak zitten toen
ze kwamen. En die liet een rubber
boot voorbij drijven. Heus, ik zweer
het je".
Zo, tussen de vreselijke uitersten
van liever dood dan vluchten en
nooit meer terug naar de geboorte
grond, schuift een eentonige stoet
van verjaagde mensen naar een
tijdelijk onderdak.
Er werden nog meer schepen ver
wacht, onder andere uit Zierikzee.
Ik weet, dat het allemaal eender
zal zijn, precies eender als mijn her
inneringen. En ik weet daarom, dat
alle hartelijkheid en aller hulp en
alle koesteringen niet in staat zullen
zijn, om die pijn, die radeloosheid
van deze duizenden te genezen. Die
zelf evacueerden, leert dat een mens
op aarde één, zegge en schrijven
één huis heeft. Dat ene, eigen huis,
van puin desnoods en gevuld met
modder.
vasie in Frankrijk, transporteerden
de Zeeuwen naar het buitengaats
wachtende hospitaalschip.
Toen kon de verlossende tocht
door de kreken beginnen. Voor hen,
voor zeven meegekomen verpleegsters
uit het ziekenhuis en 18 familie
leden.
Zich bewust van hun redding
waren de ernstig zieken niet. Met
gesloten ogen lagen zij op de witte
bedden in het hospitaal. De wereld
bestond niet meer voor deze verloren
lieden.
Ook opa Kip
Opa Kip, 102 jaar, Zeelands oudste
inwoner, gered en wel na bange
dagen in een klem huisje, keek met
sombere blik. Alsof hij zeggen wilde:
„Waarom ben ik wel gered, en zo
veel jongeren omgekomen."
Opa praatte veel. Vertelde, dat hij
nog gewend was elke dag een rondje
door de buurt te wandelen. „Zal ik
ooit nog eens in Dreischor terug
komen?"
Het luchtte ook anderen op einde
lijk iets te vertellen aan buitenstaan
ders van het leed dat over hen ge
komen was. Zo was het met een 50-
jarige man uit Noord-Gouwe.
Hij huilde het uit: „Mijn vrouw
en mijn kind verdronken voor mijn
ogen. Met mijn dochter (vijftien
jaar) en zoontje (twaalf jaar) ben
ik Zaterdagnacht in een schuurtje
gekropen. Het ging drijven. Mijn
enige overgebleven jongen wilde zich
in het water laten vallen. Ik heb
hem tegen moeten houden."
Op de vloer van het hospitaal
tussen de bedden zat een vader.
Hij zag bij Noord-Gouwe een li
chaam drijven, greep het vast en
vond zo het lijk van zijn eigen
jongen.
Vier kleine jongens zwierven tij
dens een reis van drie uur over „De
Hoop": wezen. Zij hebben allen hun
beide ouders niet meer gezien en ze
zullen ze nooit terugzien. Omgekomen
in de ongelijke strijd, in een hel, die
van eilanden zeeën maakte.
Een verpleegster vertelde ons van
een achttienjarige jongen uit Noord-
Gouwe. Drie maal vier en twintig
uur zat hij op het dak, toen een
helicoptère kwam en hem omhoog
hees. Maar een mens was hij niet
meer.
Brouwershaven, Noord-Gouwe. Drei
schor, dorpen, die in diepe rouw zijn
gedompeld. Niemand weet, hoeveel
slachtoffers er te betreuren zijn. Nie
mand denkt aan de honderden in
gestorte huizen in het land van
Schouwen-Duiveland noch aan de
kapotte vensters' en vernielde wegen
in Brouwershaven.
Met enorme letters heeft men I schip ligt in de Grevelingen voor I gegeven te worden door de over-
op de luiken van een grote aak Brouwershaven op Schouwen en komend: vliegtuigen.
„ZEND WATER!" gekalkt. Het de boodschap is bedoeld om door- (Luchtfoto K.L.M.)