Oude Tonge: in weinige
ogenblikken één ruïne
In diepe kraters staat
het goorgrijze water
Al het mogelijke
wordt gedaan
Onder puinhopen nog
talrijke slachtoffers
NOORD-BEVELAND
tamelijk normaal
Paarden - vier
dagen in water-
nog in leven
Prachtig werk
van omroepen
Prins Bernhard
Flakkee
Onderdak voor
evacue s
HET VRIJE VOLK
DONDERDAG 5 FEBRUARI 1953
PAGINA 6
(Van onze speciale verslaggever)
Oude Tonge is nu een verlaten dorp. Zaterdag nog woonden er in dit plaatsje aan de
zuidkant van Overflakkee 3300 mensen. In tien catastrofale minuten - onder klokgelui
en sirenegeloei - zijn huizen ingestort, straten overstroomd, mensen verdronken en duizen
den stuks vee weggespoeld. De dagen, die op deze onheilsnacht volgden, hebben de meeste
overlevenden benut om zich in veiligheid te brengen. Ruim 2000 mannen, vrouwen en
kinderen zijn geëvacueerd. En zij die achterbleven vertellen met tranen in de ogen:
Zeker 300 mensen zijn omgekomen."
De lichamen van pas twaalf slachtoffers zijn geborgen. De
andere lijken liggen nog in de puinhopen van de huizen in het
dorp zelf en in de polders er omheen.
Omdat het gevaar van typhusbesmetting groot is heeft men
in allerijl bijna de gehele bevolking, die is overgebleven, inge
spoten met serum. Ook de militairen en E.H.B.O.-ers, die hulp
kwamen verlenen. Ook de verslaggever die in de late namiddag
in Oude Tonge aankwam.
Het' beeld, dat het dorp biedt, is
triest. De meeste straten zijn ver
woest. In diepe kraters staat het
goor-grijze water, dat de springvloed
met ongekend geweld over het sla
pende dorp heeft uitgespuwd. Vaak
staan de muren nog overeind, maar
daar is alles mee gezegd. Wij kwa
men een man tegen. Hij wees naar
een paar telefoonpalen, die honderd
meter verder in het water staan.
„Kijk", zegt hij, „daar woonde mijn
broer. Zondagmorgen om zeven uur
heeft zijn buurman hem nog gezien
bovenop het dak van zijn boerderij.
Een kwartier later waren hij en
zijn huis verdwenen".
Chris van den Berge, die dit re
laas ook hoort, zegt: „Van Zondag
morgen vijf uur tot gisteravond toe
heb ik op mijn tractor bovenop de
dijk gezeten. Toen ben ik gered.
Mijn vrouw en kinderen zijn er ge-
•relukkig ook goed afgekomen. Het
enige wat ik mis zijn twee kippen."
Allen dood
De mensen, die tussen de Zuid-
dijk en het dorp in de polder woon
den, hebben er geen van allen het
leven afgebracht. Zo vond het ge
zin van Jac. de Boet, man en vrouw
en vijftien kinderen, de dood in de
polder. Aan het einde van de Ju-
lianastraat staan veertien nog niet
voltooide huizen kaarsrecht over
eind. Erachter werd een rij van
dertig huizen, die wel bewoond wa
ren, weggevaagd.
De dood maakt soms een vreemd
onderscheid. Wie tien minuten door
Oude Tonge loopt hoort tien ver
schillende verhalen van menselijke
ellende. Maar voordat die tien mi
nuten om zijn. stop je met een
brok in de keel je notitieboek in
de zak.
„Ouwe Piet spoelde dood aan met
in zijn hand een brief met twaalf
duizend gulden."
„Jan van Kempen wilde zijn
vrouw en twee kinderen tegelijk
vasthouden. Ik zei: jong je moet er
twee loslaten anders ga je met z'n
allen naar de diepte. Dan maar alle
maal. schreeuwde hij boven het la
waai uit. Een paar uur later werden
hij en zijn zoontje levend opgepikt.
Hij was van zijn vrouw en andere
kind losgeslagen."
Zo kunnen wij doorgaan maar in
woorden is het leed, dat over Oude
Tonge is gekomen, niet uit te druk
ken, Toch zijn ook velen op wonder
baarlijke wijze ontkomen.
Gistermiddag nog werden de 85-
jarige Hein Kauffman en zijn vrouw
van 83 uit hun practisch geheel ver
woest huis aan de Julianastraat ge
haald. Toen men de mensjes vond,
zaten zij nog precies zo op hun
pluche stoel als Zondagmorgen, toen
het klokgelui hen gewekt had.
Zo is het ook met het gezin van
Pollemans gegaan. En de familie
Nijland is na twee dagen ook nog
uit hun ondergelopen huis gehaald.
Dat zijn verhalen waarmee men bui
tenstaanders een wat minder triest
beeld geeft van de toestand en men
kan u ook vertellen, dat die trotse
boerderij van Pollemansnog fier
overeind staat, hoewel toch ook daar
de springvloed in al zijn hevigheid
tegen op gebeukt heeft.
Dood dorp
Oude Tonge is door zijn naar schat
ting 300 doden en 2500 geëvacueerden
een dood dorp geworden. Alleen de
huizen rond de haven zijn nog in
tact. Daar loopt men elkaar in de
weg. Daar ziet men de infanterist
uit Amersfoort, de kantoorbediende-
E.H.B.O.-er uit Roosendaal en een
Rode-Kruisjuffrouw uit Breda, die
spalken komt brengen. Maar er is
niets te spalken. En er is geen be
hoefte aan de 24 E.H.B.O.-ers die van
daag aan land zijn gezet door de boot
van de havendienst uit Zaandam. En
de Amsterdammer, die moederziel
alleen met een aktentas injectienaal
den en hoofdpijntabletten over de
met klei besmeurde keien van het
dorp slentert, heeft hier niets te doen.
Het enige wat hij en al die anderen
die hulp komen verlenen of levens
middelen brengen (hoewel er genoeg
proviand is) kunnen doen, is zich
laten inenten tegen typhus, de ver
schrikkelijke ziekte die nu op de loer
ligt in de dorpen en stadjes, waar de
doden en de cadavers van het vee
nog niet zijn geborgen.
De wind is tegen de avond aange
wakkerd tot een storm. Men vreest
echter, dat nog meer dijken zullen
breken, hoewel er niet veel meer over
zijn, die nog intact zijn. Vanmorgen
om vijf uur zijn wij per beurtschip
van Sint Annaland op Tholen naar
Ooltgensplaat op Overflakkee geva
ren en vandaar langs de verrader
lijke zandplaten naar Oude Tonge.
Niet te vergeten
Stavenisse op Tholen en Oude
Tonge op Overflakkee zijn de plaat
sen die onbeschrijfelijk zwaar getrof
fen zijn. Gisteren waren wij op Tho
len. vandaag in Oude Tonge. Morgen
varen wij terug naar Dinteloord,
maar ons hele leven zullen wij niet
vergeten wat we in de laatste dagen
gezien, gehoord en gevoeld hebben.
Omstreeks middernacht vonden
wij bij een schriel kaarspitje in het
gemeentehuis van Oude Tonge de
burgemeester A. van Dijk. Met bre
de randen onder zijn ogen, de alpino
pet op zijn hoofd, zat hij te luisteren
naar de schaarse berichten, die de
politie-radiozender doorgaf. Hij was
rustig. „Maar", zei hij, „dat moet je
doen om de bevolking hier gerust te
stellen. Ook al ben je dat in je hart
helemaal niet."
In 1947 werd A van Dijk burge
meester van Oude Tonge, In die tijd
heeft hij geprobeerd het dorp tot
nieuwe bloei te brengen. Maar nu
hier schot in begon te komen is het
grootste deel van zijn gemeente door
het water verwoest en de toekomst
ziet hij met grote zorg tegemoet.
„Wat moet ik doen op het ogen
blik", zegt hij. „Moet ik iedereen
wegsturen of moet ik nog mensen
hier houden om de honderden lij
ken te bergen? Ik weet het niet. In
ieder geval ben ik begonnen om in
etappen de hele bevolking op 170 man
(Van een speciale verslaggever)
Millioenen in ons land vragen zich af, waarom niet op
groter schaal mensen kunnen worden gered van geïsoleerde
boerderijen.
Laat men dit bedenken: het verwoestende water in de polders
staat niet stil. Er zit meestal een verraderlijke stroom in, die
van gat tot gat staat. Doorbraakgaten, sloten en ondergelopen
sluisjes veroorzaken een krachtige trek ter plaatse, die hét de
roeiers vaak onmogelijk maakt een boerderij te naderen.
Bovendien stuiten vele vaartuigen op obstakels als hekken en bruggetjes
en prikkeldraad. De gevaren zijn vele en de mannen doen het uiterste.
Maar ook de ervarenste roeier raakt uitgeput.
Helicopters hebben aan een paar meter genoeg om te dalen. Maar als
die paar meter ontbreekt kan dat toestel NIET dalen. En de uitgeputte
mensen op de daken zijn veelal te zwak om de okselhaken lang genoeg
vast te klemmen, om in de helicopters gehesen te kunnen worden.
Watervliegtuigen zijn het nuttigst. Maar zij landen alleen in een polder,
als men de garantie heeft dat er voldoende water staat om veilig te landen.
De minste stoot of schamping van een obstakel doet het toestel bij landing
of opstijgen verongelukken.
Maar iedereen doet het alleruiterste zonder op eigen levens
gevaar te letten. De stroom geredden stijgt gestadig. Al begrij
pen we dat men het nóg sneller zou willen.
'na te evacueren. Voor de laatste
mannen die overblijven laat ik sche
pen in de haven houden voor het
geval de vloed weer mocht komen.
Als iedereen weg is. zal ik als laat
ste mijn bevolking volgen."
Sprekende over de toekomst en de
maatregelen, die genomen zullen
moeten worden om Overflakkee weer
bewoonbaar te maken, zei burgemees
ter Van Dijk: ..Er =-jllsn radicale
maatregelen genomen moeten wor
den. Er zal een nieuw dorp moeten
komen, gebouwd op terpen. Ook ben
ik van mening dat de landbouw min
der intensief uitgeoefend zal moeten
worden op Plakkee. Daardoor zal het
aantal inwoners van het eiland ge
halveerd moeten worden. De mees
te mensen die nu weggaan denken,
dat zij weer terugkomen. Maar dat
zal waarschijnlijk nooit meer het ge
val zijn. Maar ik probeer ze zoveel
mogelijk gerust te stellen."
Kleren te
Over de hulp, die Oude Tonge ge
kregen heeft, zei de burgemeester,
dat hij zich geen raad wist met alle
kleren, die hij de laatste dagen op
het eiland heeft gekregen. Van de
hulp van E.H.B.O.'ers en militairen
kon hij evenmin volledig gebruik
maken. Het enige wat gedaan moet
worden is een zo snel mogelijke eva
cuatie van de bevolking.
Voordat burgemeester Van Dijk
een ronde door het nog overgebleven
deel van zijn dorp maakte zei hij,
dat het onbegrijpelijk is, dat de pol
ders op Overflakkee, die al in het be
gin van de vijftiende eeuw zijn
drooggemalen, nu ondergelopen zijn.
„De springvloed moet een ongekende
kracht gehad hebben", zei hij hoofd
schuddend, en met zijn zaklantaarn
liep hij de trap af.
Bij een -poging achtergebleve
nen uit de Auvergnepolder bij
Halsteren te redden, toerden
Woensdag in een ondergelopen
stal drie paarden aangetrojjen,
die vier dagen lang alleen met
de koppen boven water hadden
gestaan en nog leefden. Ze wer
den met touwen in veiligheid ge
bracht.
Bij Fijnaart dreef een hooimijt
aan met een levend varken, dat
.er Zaterdagnacht bij de overstro
ming in was gesprongen.
Aan de Wassenaarseweg in Den
Haag, in het gebouw van de Rege
ringsvoorlichtingsdienst, werken VA
RA, NCRV en KRO samen, om de
berichtendienst voor dé hulpverlening
aan de noodgebieden zo effectief mo
gelijk te maken.
Aanvankelijk dreigde er een te
kort aan omroepers te komen maar
deze kwestie is "thans opgelost. Alle
omroepverenigingen hebben een aan
tal van hun beste „stemmen" voor
dit doel afgestaan.
Aan de berichtendienst werken ook
anderen mee, onder andeven mensen
van de B.P.M. en de K.P.M Zij wer
ken onder hoogspanning, nerveus
soms. maar steeds in voorbeeldige
eendracht.
„De samenwerking is zo goed, dat
we er bijna verlegen van worden",
vertelde ons een der directeuren van
de R.V.D. „en het lijkt of de actie
maandenlang is voorbereid. Woens
dag bijvoorbeeld hebben we een nieu
we telefooncentrale in gebruik geno
men. Twintig seconden nadat dit
omgeroepen was, waren alle zes lij
nen al in gebruik."
Ambassadeur A. Th. Lamping,
de nieuwe Nederlandse ambassadeur
in Bonn, heeft Woensdag zijn ge
loofsbrieven aan president Theodor
Heuss aangeboden.
(Van een speciale verslaggever)
Van de situatie op Noord-Beveland
is nu een vrij volledig overzicht te
geven. Er is weer een enigszins nor
male verbinding. Het Wolphaertsdijk-
se veer van Zuid-Beveland naarKort-
gene, is verlegd naar het Katse veer.
Van dit punt uit, wordt vrij regel
matig gevaren naar Noord-Beveland.
De plaats Kortgene is weer groten
deels drooggevallen.
Intussen komt Zuid-Beveland tot
rust van het opvangen der evacuatie-
golven in de eerste dagen na de
ramp.
Vooral drie plaatsen verdienen
daarbij met- name te worden ge
noemd: Yerseke, Wemeldinge en
Goes (waarmee niet beweerd is. dat
andere plaatsen voor deze genoemde
drie onder hebben gedaan).
Wat de bevolking van Yerseke,
Wemeldinge en Goes, drie betrekke
lijk kleine plaatsen, verzet heeft, is
fantastisch. Er werden ménsen opge
nomen tot 20 procent van het totaal
der eigen bevolking (voorbeeld: 1000
in Yerseke op 5000 inwoners).
Nu echter het besluit gevallen is,
de évacué's zoveel mogelijk naar het
binnenland te brengen, begint- het
dringende werk: in de Zeeuwse op
vangcentra af te lopen. Het dringen
de werk: werk is er nog genoeg.
In de spontaneïteit van de eerste
uren na de ramp zetten families hun
deuren wijd open, die eigenlijk de
huisvesting van .meer mensen dan
het eigen gezin voor langere tijd niet
konden verwerken. Daar rijzen moei
lijkheden.
Ook de financiële moeilijkheden
beginnen helaas Voor de dag te ko
men. Vele évacué's zitten totaal zon
der geld. Het ambtelijk apparaat,
dat althans in Zeeland met nood-
uitkeringen wordt belast, kan de
enorme toeloop niet zo snel verwer
ken, als men zelf zou wensen.
Naar wij vernemen, ligt het overi
gens in de bedoeling, de op de ge
spaarde Zeeuwse eilanden onderge
brachte évacué's zo spoedig mogelijk
ook naar het binnenland te brengen,
ook al, omdat de overal ronddrijven
de en vastgelopen cadavers opeenho
pingen van mensen naar het inzicht
van de medische autoriteiten onver
antwoord maken.
op
Soldaat vermist
Sinds Zondagmiddag aldus
wordt officieel medegedeeld wordt
de dpi. soldaat J. E. Willemsen uit
Didam, die werkzaam was bij de
hulpacties, vermist.
Ten gevolge van een ongeval tij
dens de hulpwerkzaamheden Is de
korporaal L. N. van Polanen op 4
Februari te Oude Tonge overleden.
Vanmorgen is prins Bernhard
naar Flakkee gekomen. Zijn vlieg
tuig werd bestuurd door Gerben,
Sondermann en daalde nabij het
Sas van Dirksland. De prins begaf
zich per auto naar Sommelsdijk en
Middelhamis.
In Sommelsdijk werd hij ontvan
gen door wethouder Dijkers, nabij
de plaats waar de helicoptères, die
met de evacuatie van Nieuwe Ton
ge bezig waren, landden. Met de
Amerikaanse bestuurders van deze
toestellen heeft de prins zich ge
ruime tijd zeer geïnterresseerd on
derhouden.
Hij maakte met een der piloten een
korte vlucht boven het overstroom
de gebied. Prins Bemhard bezocht
ook Middelhamis, waar hij een on
derhoud met burgemeester Rijnders
en andere autoriteiten had. Per vlieg
tuig is de Prins weer vertrokken.
De stichting natuurvriendenhuizen
van het Instituut voor Arbeidersont
wikkeling heeft de regering ten be
hoeve van het onderbrengen van
évacué's het gebruik aangeboden van
de volgende natuurvriendenhuizen:
Morgenrood bij Oisterwijk, Den
Broam bij Duurse (Overijsel), De
Hondsrug bij Noordlaren, het A.B.K.-
huis nabij Eerbeek. Banjaert te Wijk
aan Zee en Ons Honk, Lage Vuur-
sche.
Sandefjord neemt
initiatief van
Oslo over
Woensdagavond zouden in het Bis-
Ietstadion te Oslo internationale
schaatswedstrijden gehouden worden,
waaraan behalve de Nederlandse rij
ders ook Hjalmar Andersen en Ivar
Ballangrud, oud wereld- en Olym
pisch kampioen him medewerking
hadden toegezegd, en waarvan de
opbrengst aan de rampgebieden ten
goede zou komen.
De Noorse Schaatsenrijdersbond
heeft echter tegen het doorgaan van
deze wedstrijden bezwaar gemaakt,
omdat ze niet op de agenda stonden.
Het stadje Sandefjord heeft daarop
het initiatief overgenomen. Daar on
ze rijders Zaterdag en Zondag in de
landenwedstrijd tegen Zweden te
Avesta zullen moeten uitkomen, wa
ren er nog al wat reismoeilijkheden
te overwinnen.
De wedstrijd zal nu Vrijdagavond
worden gereden. De rijders worden
voor rekening van de ijsclub onmid
dellijk na afloop per autobus naar
Oslo teruggebracht en daarna gaan
zij Zaterdagmorgen weer voor reke
ning van de ijsclub per vliegtuig
naar Avesta.
Men rekent met een opbrengst van
10.000 Noorse kronen (ongeveer
f 5500.—)
Gisteravond werden wedstrijden in
Tonsberg gereden. Broekman werd
eerste en Huiskes tweede op de 3000
meter (tijden resp. 5.08,8 en 5.11,8).
Finn Hodt won de 500 meter, waarop
Huiskes, Broekman en Van der
Voort resp. de 4e, 5e en 8e plaats
bezetten.
Men overweegt de in Oslo afgelaste
benefietwedstrijd na het wereldkam
pioenschap voor 20 Februari op de
agenda te plaatsen.
Annie de Reuver
breekt met AVRO
De vocaliste van de Skymasters,
Annie de Reuver, heeft alle mede
werking met de AVRO opgezegd. Op
uitnodiging van de AVRO trad zij
op met het ensemble van de Sky
masters. Sinds 1 Januari vormen de
Skymasters een zelfstandig ensemble.
Het landelijk comité van actie van
de AVRO-leden heeft het volgende
telegram verzonden aan de minister
van O., K. en W.:
„Het landelijk comité van actie
van de AVRO-leden heeft met ver
ontwaardiging kennis genomen van
de weigering door de voorzitter van
de AVRO om de- berichtgeving be
treffende de noodgebieden op bepaal
de voorwaarden te coördineren met
de andere omroepverenigingen.
Het verzoekt uwe excellentie met
klem zodanige maatregelen te ne
men, dat de weigering in geen enkel
opzicht schade kan doen aan de
uiterst belangrijke taak, die de ladio
heeft ter leniging van de nood en ter
verzachting van het leed."
Rijeenkomsten van
A.J.C. afgelast
Het hoofdbestuur van de A. J. C.
heeft besloten, alle bijeenkomsten en
conferenties, die uitgeschreven waren
op Zaterdag en Zondag af te ge
lasten, wegens de bijzondere situatie.
Het hoofdbestuur roept de leden
hierbij op, zoveel mogelijk aanwezig
te zijn op de herdenkingsbijeenkomst,
die Zondagochtend in het Concert
gebouw te Amsterdam zal worden ge
houden.
Op deze kaart van het midden van
Schouwen-Duiveland kan men de drie
dijken vinden, die het Donderdagmorgen
hebben begeven: de eerste voor D ij k-
huisjes (op de kaart bij het woord
Kijk uit")De tweede rechts van Z on-
nem air e (op de kaart bij het woord:
„Spuikom"). De derde links van N oord-
gouwe in één lijn tussen Brouwershaven-
en Zierikzee (op de kaart met kleine
lettertjes „Schouwense Dijk").
Wedstrijden J. P. Hauser-
beker gaan niet door
De nationale wedstrijden om de
J. P. Hauserbeker, die de zwemver
eniging Dolfijn had georganiseerd
voor as. Zaterdag in Sportfondsen-
bad-Oost te Amsterdam, zijn tot een
later datum uitgesteld.
De Atlantische conferentie, die
Vrijdag en Zaterdag zou worden ge
houden in de Ridderzaal te 's-Gra-
venhage, is in verband met de nood
toestand uitgesteld.
