Honderden mensen gered
inzet van eigen leven
Vliegers redden verkleumden
van de daken en uit bomen
De droeve lijst
ft?
Verwarring over springtij,
springvloed en stormvloed
Donderdag 5 Februari 1953
FRIESE KOERIER
3
SINT-PHILIPSLAND WOENSDAGAVOND.
YY/oensdagmorgcn is het eiland Schouwcn-Duiveland het terrein
geweest van de dramatische ontknoping van een aantal om
standigheden, die sinds Zondagmorgen 5 uur langzamerhand het
beeld opleverden van totale reddeloosheid.
Vijf en veertig amphibie-vaartuigen van het Amerikaanse leger
in West-Duitsland, zeven hefschroefvliegtuigen uit Engeland, Duits
land en België, 200 man commandotroepen, 400 man artillerietroe
pen, 65 kraanwagens en ongeveer 300 vrachtauto's hebben met el
kaar de bevolking van de dorpen Oosterland en Ouwekerke op
Schouwen van een wisse dood kunnen redden. Voor een belangrijk
deel van Nieuwekerke was dat al te laat. Woensdagavond om acht
uur vermoedde men, dat 300 van de 600 inwoners van Nieuwkerke
tussen Zondagmorgen en Dinsdagavond zijn verdronken.
(Van onze speciale verslaggever)
Niets zeker
De berichten, die het vasteland
bereiken uit Schouwen en uit het
Schiereiland Sint Philipsland wa
ren tot Dinsdagmiddag bijzonder
verward. Er was eigenlijk niets
met zekerheid bekend. Men wist,
dat een man uit Nieuwekerke op
een stuk hout was aangespoeld in
Ierseke en vliegtuigwaarnemers
hadden vastgesteld, dat ergens op
de Zeeuwse stromen tussen
Schouwen en Tholen een andere
man dreef, die zich vast hield aan
een deur.
'TOWEL de luchtmacht als de com
mandotroepen maakten verken
ningstochten, maar die leverden aan
zekerheid bijzonder weinig op. Men
kon alleen vermoeden, dat de toe
stand op Schouwen-Duiveland vooral
bezuiden Zierikzee, bijzonder ernstig
was. Hoe ernstig wist men niet. Dat
bleek pas, toen Dinsdag laat in de
middag mannen van het detachement
commandotroepen uit Breda er met
levensgevaar in slaagden de Zijpe bij
Sint Philipsland over te steken.
Schoorvoetend
JJET was kort na de operatie bij
XA Nieuw-Vossemeer, dat de com
mandotroepen Maandagmiddag 800
en Dinsdagmorgen 600 mensen uit
het isolement hadden bevrijd. Hun
commandant, de overste Beets, had
berichten gekregen, waaruit hij af
leidde, dat de toestand op het schier
eiland Sint Philipsland en verder op
Schouwen nog ernstiger en gevaar
lijker was dan in Nieuw-Vossemeer.
De overste Beets is er de man niet
naar, om dan niet onmiddellijk han
delend op te treden. Hij haalde zijn
mannen, die sinds Zondagmorgen 9
uur niet uit de kleren waren geweest,
bij elkaar; „organiseerde" een aantal
vrachtauto's, kreeg opnieuw de ietwat
schoorvoetende medewerking van de
militaire commandant in Steenbergen
en begon een grootscheepse aanval op
het Zijpe.
De commandant in Steenbergen, de
kolonel Anthoni, had medegedeeld,
dat een enorme hoeveelheid materieel
onderweg was en Dinsdagnacht onge
veer 4 uur bij Breda verwacht kon
worden. Er zouden ducks komen, am-
phibievaartuigen van het Amerikaan
se leger in West-Duitsland. Er zouden
vrachtauto's komen uit België, Duits
land en het noorden van Nederland.
Er waren voldoende manschappen in
de buurt en het leek er dus op, dat
men aan alle eisen zou kunnen vol
doen. Overste Beets van de comman
dotroepen had goede stafkaarten, vol
doende eten, vrachtwagens en alle
mogelijk rijdend materieel en hij be
sloot om in de nacht te trachten ver
binding te krijgen tussen Sint Phi
lipsland, een dorp, dat al eerder ge-
evacueerd was, en waar een tot dus
ver onbekend aantal doden was ge
vallen, en Zijpe, de oostelijkste haven
van het eiland Schouwen.
de tijd van drie uur hadden zij de be
woners die weg wilden, naar het oos
ten gebracht.
Uit de verhalen, die zij hoorden,
begrepen zij, dat er in Bruinisse niet
veel was gebeurd, maar erger scheen
de toestand te zijn in Oosterland,
waar 2Vz meter water stond en in het
dorp Nieuwekerk, dat, laag in de pol
der gelegen, volkomen onder water
was gelopen. Alleen de kerktoren stak
nog boven de haven uit.
1600 in veiligheid
QVERSTE Beets en zijn mannen be
gonnen aan een voorlopige orga
nisatie. Dinsdagmiddag kregen zij
assistentie van twee Amerikaanse
hefschroefvliegtuigen, die een aantal
inwoners van Oosterland wisten te
redden. Woensdagmorgen begon het
echter pas goed. Vijf en veertig ducks,
bemand met Duitsers, Polen en Let
ten, haalden de meeste inwoners van
Oosterland uit hun huizen. De am-
phibie-vliegtuigen streken neer op de
watervlakte, KLM-machines wierpen
voedsel uit de helicoptères, redden
binnen de tijd van vijf uren meer
dan 100 zieken en gewonden. Om 2
uur gingen de ducks op verkenning
naar Nieuwekerk en Ouwekerk. Zij
kwamen tegen vieren terug met het
bericht, dat Ouwekerk het niet zo
moeilijk had en dat er in Nieuwekerk
op enkele oude mensen na geen le
vende ziel meer was te zien.
Ijverig werken deze jongens om de schade aan de dijk te herstellen.
Taest Jo it leed yn 't moed
Stjür dan Jins jefte hjoed!
Nat. Rampefouns
Den Haag, Giro 9575
Gisteravond bedroeg het aantal per
sonen, waarvan vaststaat dat zij bij de
overstromingsramp zijn omgekomen,
1272. De plaatsen waar de slachtoffers
zijn gevallen zijn:
Abbenbroek 1; Brandwijk 2: Brouwers
haven 3; Bruinisse 1! Burgsluis 10; Ca-
pelle 3; Dinteloord 3; Dreischor 15;
Fijnaart 46; Geersdijk 1; Goeree en
Overflakkee 40; Goese Sas 7: 's-Gra-
vendeël 57; Halsteren 17; Hellevoet-
sluis 5; Heusden en Altena 3; (defini
tief); Heijningen 25; Hoeksewaard 7;
Hoedekenskerke 1; Hondsbossezeewie-
rïng 1; Hontenisse (Kerkdorp, Lams-
waarde) 8; Klundert 13; Kortgene 40;
Krabbendijke 4; Kruiningen 11; Maar
tensdijk 7; Maassluis 1; Moerdijk 13;
Nw. Neuzenpolder 1; Nieuwerkerk
(Ouderkerk) 13; Nieuwe tonge 75;
Nw. Vossemeer 50; Numansdorp 67;
Oosterland 40; Oosterschelde 4; Osse-
nïsse 1; Ouddorp 1: Ouderkerk aan de
IJsel 2; Oudelande 2; Oude tonge 300;
Papendrecht 1; St. Philipsland 1;
Raamsdonkveer 2; Rilland 1; Rotter
dam 1; Serooskerke 15; Stavenisse 200;
Steenbergen 13; Stellendam 27; Slie-
drecht 1! Stormpolder 6; Strijen 20;
Terneuzen 4; Texel 4; Veere 2; Vlis-
singen 3; Wagenberg 1; Willemstad 12;
Wolf aartsdijk 9; Yerseke 10; IJssel-
monde 3; Zierikzee 15; Zuïdland 20.
De hele Woensdag, van 's morgens
10 uur, totdat het donker werd, heb
ben Nederlandse, Amerikaanse, Fran
se en Belgische soldaten gezwoegd en
geploeterd. Woensdagmiddag om vijf
uur hadden zij ruim 1600 mensen in
veiligheid gebracht.
Drie minuten
TUIJ zijn er ons van bewust, dat
deze enkele, nuchtere mededelin-
illl gen' onmogelijk een juiste weergave
kunnen vormen van de dramatische
h-mk mvvhnnkr m ;v rk: - a ij dm 3
gaifiiÉëg^il X JU.de vroege ochtenduren op Schouwen
wgf 4 waren te zien.
\ri$ÊÊËÊÊÊ*' De verbindingen met het Noor-
'SB&mden zijn moeilijker geworden. De
duur van automatische telefoon-
V v tmÊB m4m(0&ÈÊÊiM gesprekken is beperkt tot 3 mi-
Sir lllKBÉMBrai nuten. De huizen zijn vol met
-%J:. Jè -J||j||||ISsHB vluchtelingen. De meeste hotels
hebben geen kamer over. Bergen
vSéWM-' op Zoom, Roosendaal en Breda
f Jb zijn doorgangshuizen geworden
at voor duizenden en nog eens dui-
A, zenden vluchtelingen uit de nood-
_*tMËÊÈÈ&Ël^iÊËÊ$''> gebieden.
m Deze enkele feiten mogen een ver-
m WHF -■-*•* BÈ klaring zijn voor het feit, dat het vrij-
JÜ$ wel mogelijk is om op korte termijn
s de precieze gang van zaken volledig
■ïÊF - weer te geven.
/És j', Drie dorpen op Schouwen zijn ge-
I evacueerd. 1500 mensen zijn gered,
h. fy,Het lijkt allemaal eenvoudig, maar het
was het niet. Het was één aaneen
schakeling van dramatische en soms
Onbeschrijfelijk tragisch zijn de toestanden waaronder vele vluchtelingen naar lugubere ogenblikken. Voor een be
de Ahoy-hallen in Rotterdam komen. Op de foto: een oude vrouw van 90 jaar langrijk gedeelte is het nog niet te
uit Oude Tongedie met haar dochter (op de voorgrond) de tocht uit het over- begrijpen hoe men dit enorme karwei
stroomde gebied naar veiliger oorden heeft gemaakt, wordt door enige soldaten in zo korte tijd heeft kunnen klaren.
in de Ahoy-hal geholpen. Maar dat is weer een ander verhaal.
Contact
T"fcE weersomstandigheden waren vrij
goed. Het woei niet erg hard en
het water stond niet bijzonder hoog.
De commando's slaagden er dan ook
in om bij de eerste poging contact te
krijgen met het dorp Zijpe en binnen
Ducks brengen bij redding uitkomst
jyjILITAIRE vliegers van 4 naties, Nederlanders, Amerikanen,
Britten en Belgen speuren van het krieken van de ochtend tot
dat de avond invalt over de waterwoestijnen van Goeree Overflakkee,
Schouwen Duiveland, St. Philipsland en Tholen. Snelle jagers, zware
transporttoestellen en amphibievliegtuigen, zeer lichte „pipercups"
en zeer fragiel lijkende hefschroefvliegtuigen, ongeveer 130 bij el
kaar, doen hun werk krachtig en moedig, verbonden door krakende
en gonzende radioverbindingen. Hier worden zandzakken, voedsel of
medicamenten afgeworpen, daar duiken de verkenners diep naar het
gore water.
Een waarschuwing, en kort na dien
komt een helicopter aan. Ergens op
een dak of in een boom zit een
Honderden crijvAlny s zint koortsachtig in de weer om het gat in de dijk bij
Papendrecht te dichten. Het gat is niet minder dan 85 meter breed.
verkleumd, wanhopig te bidden.
Langs een ladder, onder een stilstaan
de helicopter, laat een man zich zak
ken. Hij helpt de eenzamen, de naam
lozen en duizenden eïlendigen. Een der
redders moet op de plek, waar een
slachtoffer gevonden wordt, achter
blijven, omdat er voor hem in het
vliegtuig clan geen plaats meer is.
Later wordt hij wel weer opgepikt. De
naamloze van het dak is dan veilig.
Ducks brengen uitkomst
Overal ziet men de vliegtuigen zoe
ken en helpen. Zieken worden getran
sporteerd, gezonden nlaarvi eregi
sporteerd, gezonden naar veiliger plaat
sen gebracht. De verkenningsvliegtui
gen dirigeren ook de ducks, de amphi-<
biewagens, die als vette slakken over
de verdronken eilanden kruipen. Deze
varende wagens zijn een ware uitkomst
bij het reddingswerk. Velen kunnen
thans bereikt worden, die anders red
deloos verloren zouden zijn.
Met 40 tegelijk kan men de slacht
offers snel en veilig vervoeren. Eerst
ging het transport over de ondiepe
wateren met roeiboten, doch ook
deze staken soms nog te diep om ge-
isoleerde plaatsen te bereiken.
Cadavers
Over grote trajecten is de zeedijk
van Flakkee weggeslagen. Op enkele
stukken gespaarde polderwijken grazen
hier en daar wat runderen. Him aantal
wordt verre overtroffen door de cada
vers, die her en der met van het water
opgeblazen lijven tegen de dijken ge
spoeld liggen.
Enorme hoeveelheden wrakhout, stro,
dode kippen en varkens, kleren en huis
raad werden door de wind tegen de
dijken en huizenresten geblazen. De lij
ken der bewoners zijn zoveel mogelijk
uit deze rampzalige ravage gevist.
Stellendam ligt achter zijn haventje
levënloos tussen water en slijk.
Deze door Urk geadopteerde vissers
plaats is noch aan het Haringvliet,
noch aan het Springersdiep meer door
dijken beschermd.
Apart eiland
Goerree is daardoor weer een apart
eiland geworden, waarvan de duinrand
nog slechts boven het water uitsteekt.
Verkenning boven Schouwen-Duive
land bevestigt de berichten, dat dit ei
land op de duinenrij na, die tot onge
veer Renesse, Haamstede en Burgh
reikt, vrijwel totaal door de zee ver
zwolgen is. Brouwershaven, Zierikzee,
Bruinisse en alle andere plaatsen daar
tussen zyn geheel of gedeeltelijk over
stroomd. Men kent ze aan de kerkto
rens en vormen van de havens.
Het eiland biedt hetzelfde beeld
als Flakkee met zijn rampzalige
plaatsen als Oude- en Nieuwe Ton
ge. De havens liggen vol schepen.
Vliegtuigen speuren en helpen. Roei
boten, ducks en ook rubberboten
trachten geïsoleerde stakkers te
bevrijden. Hulpverlening en evacu
atie zijn in volle gang.
Evacuatie
Duizenden en duizenden slachtoffers
van de stormvloed worden van de eilan
den gehaald. Duizenden verlenen hulp
bij transport, verpleging en onderdak.
Ook de Amerikanen sjouwen en sloven
bij het reddings- en herstelwerk. Zo
doen ook de Britten, de Fransen, de
Belgen en de Nederlanders. Zo zullen
de helpers van andere nationaliteiten
doen, die thans in aantocht zijn. Grote
colonnes stromen naar de uiterste ran
den der geteisterde gebieden met voed
sel. kleding, medicamenten, en mate
rialen. Daar wordt het transport voort
gezet met boten, schepen en vliegtuigen,
VOLKSGERICHT:
Aan het Rampenfonds kan als opbrengst van de collecte in
de gemeente Vledder een bedrag van f 9.809,05 worden over
gemaakt. Bovendien is een vrachtauto vol kleding naar de
geteisterde gebieden gezonden.
Een behoorlijk resultaat voor de ruim 2600 zielen tellende
gemeente. Doch niet ieder, die kon, heeft meegedaan.
In een der gehuchten weigerde een ingezetene iedere hulp.
Bij de inzameling van zakken weigerde hij ook maar één zak
af te staan. Daarvoor had hij ze niet gespaard, beweerde hij.
Het vermoeden is, dat deze onwillige wel 500 zakken heeft
liggen. Ook bij de geldinzameling stuurde hij de collectrices
met lege handen weg.
De andere inwoners van het gehucht nemen dit niet. Zij
hebben bakker, slager en winkelier aangeraden hem niet meer
te leveren. Op straffe van het verlies van de klandizie van alle
bewoners.
Het gezin zit nu op water en (misschien) eigen gebakken
brood. En kan maar eens rustig nadenken hoe de fout nog is
te herstellen.
Nooit had dit zestienjarige Haagse meisje gedacht, dat zij nog eens in slaat zou.
ijn een baardige Zeeuw als een volleerd „kapper' te scheren. In tijden van nood.
wordt het onmogelijke, mogelijk.
Over de begrippen springtij, spring
vloed en stormvloed blijkt bij velen
verwarring te bestaan. Sommigen ma
ken zich zelfs ongerust over de sprin-
ty, die op 16 Februari is te verwach
ten.
die dan weer met tientallen ongelukki-
gen terugkomen.
Met het uur zwelt deze stroom. Ze
ontvangen kleding, voedsel, medische
zorg en gaan dan slapen. Nadien ver
trek naar een evacuatie-oord, zo geldt
het in de opvangcentra, waar artsen,
verpleegsters, het Rode Kruis, militai
ren van alle wapenen en andere vrijwil
ligers van diverse organisaties dag en
nacht in de weer z\jn. Ondanks de on
vervaarde aanpak, ondanks de hechte
nationale en internationale samenwer
king, is toch nog de hulp voor velen te
laat gekomen.
Uitputting
I-Iet menselijk uithoudingsvermogen is
beperkt. Na dagenlang wachten zijn
mannen, vrouwen en kinderen van uit
putting op zolders en daken gestorven.
Vooral in de nacht van Dinsdag op
Woensdag, toen het vroor, zijn slacht
offers gevallen. Het aantal gevallen
van longontsteking is groot. Artsen
worden met helicopters gebracht naar
geïsoleerde zieken, die dringend hulp
behoeven. Iedereen spant zich tot het
uiterste in om levens te redden en te
behouden. De levens van hen die van
alle aardse bezit zijn beroofd.
Het KNMI dealt mee, dat er twee
oorzaken zijn waardoor eb en vloed
langs onze kusten niet altijd gelijk zijn:
le de wisselende samenwerking van
zon en maan;
2e de werking van de wind op de
Noordzee.
De maan en de zon beïnvloeden bei
den het eb- en vloed-verschijnsel, doch
de maan het meest. Derhalve zijn eb
en vloed het sterkst als de zon precies
met de maan samenwerkt, het zwakst
als de zon de maan tegenwerkt Het
eerste geval treedt altijd kort na volle
maan en kort na nieuwe maan op. Men
spreekt dan van een springtij.
Het tweede geval treedt altijd kort
na eerste kwartier en kort na laatste
kwartier op. Men spreekt dan van
doodtij.
Een springtij is dus een normaal ver
schijnsel, dat om de twee weken op
treedt. Het bestaat uit een springvloed
en een springeb, of een sprinhoogwa-
ter en een springlaagwater.
Doch nu komt hier de invloed van de
wind bij. Het is bekend, dat een storm
uit het Noordwesten een ophoping van
water in het Zuidelijk deel van de
Noordzee, dus tegenover de Nederland
se kust veroorzaakt. Is deze verhoging
van het waterpeil door de storm groot,
dan spreekt men van een stormvloed.
Treft nu een uitzonderlijk zware en
langdurige Noordwesterstorm over de
Noordzee bovendien nog samen met
een springvloed, dan kunnen de ge
volgen catastrophaal worden.
