Stunt met s*s* Stong: TONNEN GOED
regelrecht naar Zeeland!
Vele handen vulden op Texel
Zaanse zakken
Zelfs Oostzijderkerk werd ontruimd voor
stroom van kledingstukken
Dagblad voor "de Zaanstreek „De Typhoon" van Woensdag 4 Februari 1953
3.
EERSTE REIS WERD HULPREIS:
Gemeente kocht in allerijl op grote schaal
levensmiddelen
ZAANDAM. De 3e Februari van liet rampjaar 1953 zal in onze stad geboek
staafd worden als De Dag van de Stong, want gisteravond is dit Noorse schip,
zojuist teruggekomen van een proefvaart, voor het eerst naar zee gegaan met
aan boord een 120.000 kg. levensmiddelen, kleding en goederen voor de geteisterde
gebieden, Een vracht kostelijk goed, bestemd om in de Zeeuwse haven Vlissingen
over Zeeland te wo.ucn gedistribueerd. Dit is het voorstel geweest van een der
bestuursleden, die liet bestuur van de Zaandamse Gemeenschap attendeerde
op het aan de Loswal liggende schip, dat van de rederij Birgen Pedersen opdracht
had naar Antwerpen te varen. Wat er op het gebied van snelle hulpverlening
in ons land nog moge worden vertoond, er zal waarschijnlijk niets zijn, dat van
zo veel betekenis is geweest als de hulp van Zaandam door middel van een zee
schip. Regelrecht naar de noodgebicden, onder commando van kapitein T. Hagevik,
de man die nooit zal hebben gedroomd, dat ook hij zijn deel zou bijdragen tot
leniging van de ontzettende nood in het lage en verdronken land aan de Noordzee.
Honderden mensen bij
aanvoer en laden
yaandam is ten deze grote dank ver-
schuldigd aan de rederij en aan het
cargadoorkantoor Amons Co., inzon
derheid aan de heer J. Keuning, die het
voor elkaar kreeg verbinding te krijgen
met Noorwegen. Daar in Haugesund had
de rederij niet het minste bezwaar dat de
Stong. op weg naar de Belgische haven
stad, Vlissingen zou aandoen. Want
weten daar in Noorwegen best wat er in
Nederland is gebeurd. Wat dat betreft
was alles voor elkaar, al moesten dan nog
heel wat moeilijkheden worden overwon
nen. Want alvorens het bericht om naar
Vlissingen te gaan was afgekomen stond
de zaak nog op wankelen. Vroeg in de
middag kwam namelijk de tijding, dat
men toch feitelijk met Antwerpen als los
plaats (eerste idee) niets van doen
had, omdat de goederen, eenmaal in Bel
gië gearriveerd, te ver van de noodge-
bieden zouden liggen om onmiddellijk te
worden gedistribueerd. Het plan was
bijna opgegeven toen de heer Keuning
kwam met het voorstel: Vlissingen. Toen
stond de zaak in schema. Er moest nog
geweldig veel gebeuren. Daar was een
verzoek aan de afdeling Voedselvoorzie
ning Noodgebicden van het ministerie van
Landbouw en Visserij of een dergelijke
grootscheepse verzending mogelijk was.
In Den Haag zeiden ze: als u er kans
voor ziet, hoe eer hoe liever, maar stelt
u zich eerst even in verbinding met de
commissaris van de Koningin in de pro
vincie Zeeland.
De commissaris vond het een ongeloof
lijk mooi plan. Hij kreeg het verzoek
Vlissingen te vragen wat er in de stad
en verre omtrek nodig was. Zeeland zou
zo spoedig mogelijk berichten wat het
kon gebruiken. Nu was er weinig fantasie
voor nodig om dit in grote trekken te
kunnen weten, dus gingen de heren M.
.T. Hille en J. Voorthuizen maar vast aan
het bestellen, want zo lang kop men niet
wachten. Voedsel was er natuurlijk nodig
en kleren zouden ze in Zeeland zeker
best kunnen gebruiken. En petroleum
zeker wel en stormlantaarns en dekkle
den zouden ze beslist niet afslaan. En
een 4000 kg. margarine zou er best in
glijden evenals vele tonnen peulvruchten
en meel, koek, zout, kaas en suiker. Uren
lang is er getelefoneerd: „Kunt u van
middag nog op rekening van de gemeente
Zaandam dat en dat leveren Liefst zo^
spoedig mogelijk. De gemeente is garant
en het geld zal de gemeente te zijner tijd
wel van het Nationaal Rampenfonds
terug ontvangen".
Daar kwam natuurlijk antwoord op. De
Zaanse bedrijven die hiervoor werden
aangezocht wilden direct leveren, en
konden op voorhand wel zeggen, dat het
personeel graag na bezette tijd bereid zou
zijn de handen aan de ploeg te zetten. De
hger M. Plooyer deelde uit naam van de
stichting Havenreserve mee, dat er zeker
kon worden gerekend op de krachtdadige
hulp van een groep stevige bootwerkers,
mannen die de zaak wel eens even in het
ruim zouden stouwen. Verbindingen wer
den gelegd met de gebouwen waarin de
verzamelde kledingstukken werden uitge
zocht en ingepakt; een order van 3000
grote jute zakken werd bij de N.V. Zaan-
landvsche Zakkenhandel K. de Boer Jzn,
in Koog aan de Zaan gedeponeerd. Na
enige ogenblikken reden auto's uit om die
zakken te halen cn te distribueren over de
lokalen waar ..zo'n paar honderd dames
van 's morgens vroeg tot in. de avond hun
vrijwillig en prachtig werk deden. Op het
bericht uit Zeeland kon niet worden ge
wacht, want de Stong moest varen. En
zeker niet leeg over de Noordzee! Man
nen en vrouwen begonnen alvast dekens
in die zakken te pakken en grote vrach
ten kledingstukken. In het kleine werk
kamertje van wethouder Hille klopte het
hart, dat het schip met Zaanse producten
ten dele zou vol pompen. Sommigen
meenden, dat die mooie, hoge Noorse
Stong een beste sjouw aan de vracht zou
hebben, maar de kapitein zei, dat hij des
gewenst half Zaandam zou kunnen ver
huizen. Want er gaat een berg in dat
ruim. Om 4 uur trok een piete-peuter van
een sleepboot de Stong van de Loswal
naar de steiger waar vanouds de Zaan
dammerboot meerde. Het grote avontuur
kon beginnen. Zeeland zou verbaasd kij
ken.
Een groepje bootwerkers stond al klaar
op die steiger, sommigen met een stukke-
zak aan de arm, want er was op langdu
rige arbeid gerekend. Nog juist voor de
schemer viel reed een auto met een beste
vracht meel naast de boot. De ruimen wa
ren al opengegooid voor de eerste vracht
van dit gelukkige schip Stong, dat welis
waar niet is gedoopt, maar toch zeker
mag rekenen op gelukkige reizen, want
een schip, dat op deze manier voor het
welzijn van mensen wordt ingezet, mag
toch wel een beetje speculeren op goede
en behouden vaart. „Kunt u veertig ton
peulvruchten leveren?" „Accoord!" „Vijf
ton suiker, drie ton beste kaas?" „Ac
coord, wij komen!" „Kunt u vijf ton mar
garine leveren?" „Natuurlijk!" „Honderd
kilo koffie, tienduizend kilo veevoer, pe
troleum, dekkleden, zout en twee ton kin
dermeel?" „Accoord!"
„En daar kwamen de auto's met al die
vrachten. En daartussen door kwamen de
wagens met zware balen kledingstukken
en dekens* Mannetje aan de winch; het
ernstig en het o zo in het hart grijpend
werk kon voor wat het laden betreft be
ginnen. Een idee, enige uren geleden ge
boren, werd werkelijkheid. Aan boord
flitsten de lampen aan, de winchmotor
kwam zoemend op gang, in het ruim
stonden twee ambtenaren van het ge- DE STONG ligt gereed am de vracht voor Zeeland in het r
meentehuis, werkzaam als tellers, boot
werkers trokken de balen meel uit de
stroppen en sjouwden die naar een hoek
van het ruim. De Stong ontving de eerste
vracht. Op de wal sjouwden de mannen
(personeel van de bedrijven en mannen
van de haven) de balen en de pakken van
de auto's. Nooit tevoren hebben wij met
meer vreugde een schip zien laden. Balen
met kleren werden zonder strop en lier
naar beneden gewerkt; de heer Jan Voort
huizen, op van vermoeienis na lange da
gen en zeer korte nachten, kreeg verlof
aan boord te gaan om de vracht naar Vlis
singen te begeleiden. Met hem ging de
heer S. Rigter, mede-bestuurslid van de
Z.G. mee.
te nemen. Rechts
staat reeds de eerste auto met meel gereed om te worden verscheept.
(Foto Jonkhart)
Vroege reis naar het eiland.
Streek. Op het in nachtelijke duisternis gehuld grindplein voor de bootsteiger
in Den Helder vond zo omstreeks kwart over 6 Maandagmorgen een ontmoeting
plaats van alle vrachtauto's, die in de loop van de nacht, overladen met lege
jutezakken, uit Zaandijk waren vertrokken; zowel die, welke om 1 uur al op
weg waren gegaan, als de wagens, die om 3 of zelfs om 5 uur volgden. Rillend
in de gure wind, die hagel meevoerde, staken de chauffeurs de hoofden bij elkaar:
A. Gorthuis, M. Zwenne, H. Boutens, J. Stroo, S. Vet, zijn vrouw, die als fou-
rierster uitstekende diensten bewees, G. Voren en later ook twee chauffeurs van
de fa. Bruynzeel. De grote veerboot, de Dokter Wagenaar zou pas voor de eerste
•maal om 7.40 uur vertrekken. Op dit grindplein, waar in de wind de zeelucht
reeds viel op te snuiven, beleefde men een voorproefje van een activiteit, die
op Texel de gehele dag was te aanschouwen. Het stond er vol vrachtauto's van
de marine en matrozen liepen, gekromd onder ladingen zeildoek, de loopplank
van de Wagenaar op en af.
Versterking voor de
Eendraclitspolder
Aan de haven van Oudeschild werden de
Zaanse wagens twee moesten blijven
wachten al opgewacht door een agent van
de motorpolitie; de lading van 60.000 zak
ken werd van het allergrootste belang ge
acht. Bovendien maakte men hier kennis
met de uitstekende organisatie, die achter
die chaotisch aandoende bedrijvigheid op
het eiland wel degelijk aanwezig was. De
agent droeg de souvenirs van de rampen nog
aan zijn uniform; hij was nogal bemodderd.
Maar méér dan deze tekenen, en dan nog
HIER ZIJN de mannen van de haven,
trekkend aan de vracht, die van de
bootsteiger in het ruim van de Stong
is gezakt. Voedsel voor de getroffe
nen, mfit-.man- en macht aangevoerd
'eh 'gestouwd. (Foto Jonkhart)
HONDERDEN IN ACTIE:
ZAANDAM. Het bestuur van de Zaandamse Gemeenschap had gedacht de door
inzameling verkregen goederen bijeen te kunnen houden in twee gymnastiek
lokalen, die in de Zeemanstraat en Parkstraat. Het zijn zeven lokalen geworden
met daarbij de grote Oostzijderkerk, die omstreeks het middaguur werd ontruimd
en om 1.30 uur openging om de geweldige stroom van goederen te kunnen op
nemen. Er zijn meer inzamelingen gehouden na de oorlog doch geen van alle kan
ook maar te naastenbij halen bij wat er gisteren is bijeengebracht. Cijfers van
stuks en tonnen zijn niet te geven, omdat men uiteraard geen tijd had voor tellen
of wegen en omdat dit niet nodig was. Bij het zien van de enorme verzamelingen
in die gebouwen mag men zich afvragen of er nog wat in de kasten van de Zaan
damse huismoeders is overgebleven. Aan een zo groot succes had niemand in de
verste verte kunnen denken. Dit was formidabel!
Zaandam stond frappant veel van
zijn garderobe af!
In de eerste plaats woorden van grote lof
aan het adres van hen, die met heel hun
hart hebben gegeven wat zij menselijker
wijs konden missen en zeker ook grote dank
aan de honderden huismoeders, mannen,
meisjes en jongens, die door het ophalen,
het uitzoeken en het inpakken een daad
hebben gesteld waarvoor zij zichzelf wel
even op de schouder mogen kloppen. Dit
was een zo alles overtreffende manifestatie,
dat vele mensen zich nauwelijks goed heb
ben kunnen houden. Er zijn van die mo-
IN 1916 leefden in de Oostzijderkerk
te Zaandam mensen en vee. Gisteren
was dit gebouw wederom ingescha
keld in cle hulpactie. Nu voor het
verzamelen en uitzoeken en verpak
ken van de duizenden kledingstukken
(Foto Jonkhart
menten waarop men het geloof in de goed
heid van de mensen en het geloof in de een
dracht, die in ons volk ondanks alles leeft,
terug voelt; komen. Het is alleen jammer,
dat dit werken met elkaar, ongeacht geloof
en politieke richting, alleen schijnt te kun
nen voorkomen in tijden van grote nood.
Zodra het ergste leed is geleden gaan we
elkaar op de merites bekijken. In deze dagen
echter wordt op indrukwekkende wijze ge
werkt,
Dat er heel wat mannen, thuiskomend van
hun werk, geen warme maaltijd hebben ge
had, is verklaarbaar, want de vrouwen had
den het te druk. Er was zo geweldig veel
te doen. dat de was en de kinderen en vader
maar eens moesten wachten. Nooit tevoren
zijn in Zaandam zoveel mensen aan het werk
geweest voor door een ramp getroffen land
genoten. Met vijfentwintig auto's zijn zij de
huizen langs gegaan en om 11 uur in de
ochtend waren 'de twee voor ontvangst aan
gewezen lokalen vol. Er kon niet meer bij
wilde men nog enige gelegenheid hebben
ook nog wat te verwerken. Dozen stonden
gereed met alle soorten textiel, schoenen,
voorts wiegen stonden er, loophekken en
noem maar op. Er was een man in het Pie-
ter L'akplanlsoen, die eerst even de schoe
nen van zijn vrouw eigenhandig wilde her
stellen alvorens die af te geven. Hij is er
later mee naar het gymnastieklokaal aan de
Bloemgracht gekomen. In datzelfde plant
soen deelde een vrouw mee een jas van haai
man te hebben en nadat zij die had aange
boden plukte zij de kapstok leeg om alle
jassen en mantels mee te geven. De berg
rees tot opzienbarende hoogte. Het gymnas
tieklokaal Vissershop werd ingeschakeld en
het. lokaal aan de Jonge Arnoldusstraat,
alsmede dat aan de Hogendijk, voorts het
gebouw van de I.O.O.F. aan de Parkstraat-
en later de kerk. En nog was die stroom
niét te verwerken..
Een besteller van de P.T.T. reed kin
derwagens de kerk in. een politieman
sorteerde babykleertjes. Rond 11 uui-
deden leerlingen van de Chr. U.L.O. fi
guurlijk de deur dicht van het gymlokaal
Parkstraat door met een vracht aan te
komen (wij schreven daar gisteren al
over) die mogelijk wel een 750 kilo moet
hebben gewogen. Toen kon er niet meer
bij. Temidden van die lawine van kleren
stonden de deskundige huismoeders, die
precies wisten wat rommel was en wat
goed. Rommel was er niet veel, maar i.
zijn nog altijd mensen, die van gedachte
zijn, dat een geteisterd gebied een sóórt
van vuilnisvat is waarin men alles mag
werpen. Oude rommel, die de geefsters
zelf niet meer konden of durfden dragen
zijn onder de tafels gegaan om voor de
voddenman te worden bewaard. Er was
trouwens meer dan genoeg om een se
lectie toe te passen.
Ontroerend waren de blijken van warm
medeleven met de slachtoffers. De bergen
goed hebben het bewezen. De organisatoren
van deze actie hebben zich misrekend in de
offerzin van Zaandam. Maar heeft iemand
kunnen bevroeden dat er zó ontzagwekkend
veel zou worden gegeven? Wie zou hebben
kunnen zeggen, dat zoveel lokalen vol zou
den komen? Wie kon bezien, dat zelfs de
kerk een zo drukke bijenkorf van mensen
zou worden, dat men schuilevink kon spe
len achter de hopen goed? Niemand heeft
dit kunnen voorzien. Men moest inpakken
en men kwam kisten, pakken en dozen te
kort. Van overal kwamen later die verpak
kingsmiddelen vandaan en nog was er te
kort. Toen zijn 3000 jute zakken gekomen en
kon men vooruit. Een groep dames ging
overal aan de gang om het mooie spul netjes
gebundeld in de zakken te stoppen. Naalden
en touw zorgden voor de rest; kaartje er op
met inhoudsopgave en toen naar de Stong.
Auto's vol met zakken, in- en uitgeladen
door mannen en jongens en soms zelfs door
kinderen, die ook nog hun deel aan kracht
wilden bijdragen. En de Stong kon hebben,
's Morgens en 's middags opgehaald en
's avonds voor een deel verzonden. Dat wjs
het werk. Geen opslag in ruimten elders in
het land maar meteen van leverancier aan
gebruiker. Daar houden Zaankanters van:
hard werken en resultaat bekijken. Dus pak
ten zij voor de Stong een ton splinternieuwe
ondergoederen en regenjassen en nieuwe
pakken in, zó uit de kast weggegeven. Nieu
we overhemden en een pak met 24 nieuwe
luiers van één adres en een pak met 40 hem
den, zo uit de winkel. Behalve al dat. nieuwe
was er het gebruikte en vöor het overgrote
deel zo nette goed, want een vrouw die zich
respecteert hangt de vuile was niet buiten
en geeft die niet af. De vrouwen, die voor
dit alles in samenwerking met vele mensen
hebben opgehaald, gesorteerd en ingepakt
zijn gisteravond heel laat doodmoe thuis
gekomen. Met een blij gevoel in het hart,
omdat zij hadden gedaan wat mogelijk was.
Vandaag gaan zij weer aan de gang. want
er is nog zo het een en ander uit të zoeken.
Personeel van papierwarenfabriek P.
ten Wolde te Zaandam zal 10 dagen lang
een uur overwerken.
Personeel van Bruynzeel's vloerenfa-
briek heeft de inhoud Van een z.g. „voet
balpotje" 20) gestort.
Van personeel van de N.V. Albert Heijri
te Zaandam kwam f 3500 voor het N.R.F.
bijeen.
Leraren en leerlingen van het Zaan-
lands Lyceum in Zaandam hebben f 1000
bij elkaar gebracht. Het grootste dee'
hiervan kwam uiteraard van de leer!in
gen die veel groter in aantal dan de le
raren zijn.
de aanwijzing van de agent: „Kijk. tot daar
heeft het water Zondagmorgen gestaan, tot
de top van dat verkeersbord", hebben de
Zaankanters niet gemerkt. Helaas wellicht,
want ze zouden het liefst bij de meest be
dreigde punten zijn geweest, om maai- direct
aan te pakken. Overigens viel er nu ook
wel aan te pakken; ongeveer een halve kilo
meter verder, waar het motorzijspan hen
bracht, hebben ze gezwoegd tot de laatste
zak in de stenen loods was opgestapeld.
Daarna werd in café Havenzicht uitvoerig
overleg gepleegd: Wat viel er verder te
dóen? Het eerst door allen toegejuichte plan
om met zijn allen in de twee bestelwagens
naar de zwaar getroffen Eendrachtspolder
te rijden, moest in duigen vallen. Men zag in.
dat met zóveel zware vrachtwagens élke
kans om over te komen moest worden benut.
En twee van hen, kleine ondernemers, kon
den het beslist- niet riskeren hier een- nacht
over te blijven! Aam het gepraat werd ab
rupt een einde gemaakt, toen plots een ner
veuze, meneer met»,'kaplaarzen. hetcafé
kwam binnenvallen en vroeg: „Van wié zijn
deze trucks? Wij zoüdèh ze graag willen ge
bruiken; er komen straks een 240 arbeiders
van de boot". De heren Gorthuis én Zwenne
boden onmiddellijk spontaan hun diensten
aan. Maar. terwijl ze al gereed stonden,
bleek ook dit niet door te gaan en werd be
sloten gezamenlijk met de boot v§n kwart
voor 12 terug te gaan. Tot zover moest dus
het aandeel in de hulp door deze kloeke
Zaanse chauffeurs beperkt blijven.
W/ij echter zijn gebleven en zijn. belang-
stellend, gaan onderzoeken, wat er ver
der met de zakken gebeurde en waar ze no
dig waren. Het was een merkwaardige ge
waarwording om ter plaatse, in een hotel
in Den Burg, waar het centrum van de or
ganisatie was ondergebracht, een- micro-
foonstem vanuit een radiotoestel te horen
zeggen: „Hedennacht zijn door vrachtauto's
uit Zaandam 50.000 zakken aangevoerd, door
middel waarvan men Texel definitief denkt
te beveiligen". Ze waren zeker nodig!
Vanuit Den Burg hebben we ons in een
auto vol arbeiders laten vervoeren naar de
plaats, waar het hardst gewerkt werd- Naar
het in ernstige mate gehavende deel van de
zeedijk, nabij de Oostersluizen. waar wel
een honderd man bezig was met herstel
lingswerkzaamheden. Mariniers schepten
met spaden het natte, stijve zand achter de
dijk in door andeven opgehouden zakken, die
door weer anderen, via een meters lange
„ketting" werden verder getransporteerd.
Een truck, zojuist gearriveerd, hoog opge
laden met nieuwe zakken, worstelde zich
door de bagger. De volle zakken werden op
de zwakke plekken over een lengte van wel
een paar honderd meter opgestapeld en
soms, om samenhang te verkrijgen, met 'zeil
doek overdekt, Op deze plaats was ingrijpen
het dringendst nodig. Voordat we naar de
rampzalig getroffen Eendrachtspolder ver
trokken, aten we in hotel „In de Linde
boom", aan een tafel met vrijwilligers uit
Sneek en opgeroepen mannen van het
eiland, het menu van de dag mee. Dezelfde
man met kaplaarzen, die we al in café Ha
venzicht ontmoetten, kwam binnen en vroeg
de hulp van zeven mannen. We gingen mee
naar de polder. In de dorpjes nabij deze ge
bieden is uiterlijk weinig van de catastrophe
te merken. Pas als men met, de mensen praat
komt men er achter, hoezeer dit alles hen
aangreep. Het was juist eb. waardoor de
gronden in de Eendrachtspolder gedeeltelijk
bloot kwamen te liggen voor korte tijd. We
werden een beetje stil. toen we hoorden, dat
gezocht moest worden naar enkele nog steeds
met gevonden lijken. Familieleden, die dit
ook wilden doen. maar naar men dacht
door een begrijpelijke gemoedstoestand
cle gevaren niet zagen, werden hiervan te
ruggehouden.
Hierover spreekt men op Texel het
meest. Over de trieste geschiedenis van
de zeventig mannen, die. terwijl ze Za
terdagnacht trachtten een zwak punt
aan de dijk te beveiligen, plotseling door
het elders met een gewelddadig beuken
binnenstromende zeewater werden he-
dreigd. De pas werd hun afgesneden.
Een ge.deelte van hen trachtte zich met
de autobus, waarmee ze gekomen waren,
te redden, de anderen renden er in pa
niek achteraan. De autobus stortte in
een met water gevuld gat in de dijk.
Gelukkig konden allen, door touwen
o,a„ nog worden gered, maar vier van
degenen,- die achter de bus liepen, wor
den nog steeds vermist.
Het piano-recital, door Gerard Henge-
veld onder auspiciën van de Zaansche
Kunstkring vanavond in Zaandam te
geven, gaat wel door. De opbrengst van
deze concertavond komt ten goede aan
het N.R.F.
