Wat gebeurde er in de dorpen Nieuwe en Oude Tonge? VERDRONKEN LAND Boven de watervlakten hangt als 'n spook dit afschuwelijk geheim Chefarme 4 Hélicoptères redden geïsoleerde inwoners van Oosterland Sikorsky" van Britse Marine zag mensen met lakens zwaaien Schepen in Zeeland hijsen de vlag halfstok 2 Woensdag 4 Februari 1953 sobere communicatiemiddelen waarover het (Van onze speciale verslaggever) Voor mij ligt het Haringvliet. De wind jaagt het prikkende water in mijn door gebrek aan slaap stekende ogen. De Spido-boot start gelukkig erg snel. Na tien minuten zal ik mijn hoofd om kunnen draaien zonder de kans te lopen nog iets te zien van Flakkee. 'k Durf niet meer te kijken. Het was te verschrikke- lijk. Ruim twee dagen geleden gelukte het eiland nog beschikt. Ik keerde ook terug om mij, gedreven door nieuwszucht, om voet aan te pogen U iets van de verschrikkingen die de !f" Was in df veronderstelling, Flakkeeërs meemaakten te vertellen (zie hiernaast)Niet met de bedoeling U angst aan te jagen, maar om op U, namens de diep ge schokte overlevenden, een beroep te doen Flakkee te helpen. Een vloedgolf van water verminkte het er om bij Stellen dam? Wat gïbeür'de'ër"met eiland en doodde vele van zijn bewoners, de inwoners van Nieuwe en Oude Tonge? Het Laat een vloedgolf van warme liefde, of- antwoord dat eerst veel later kan worden ge- fervaardigheid en hulp nu direct, maar ook geven zal ongetwijfeld ontstellend zijn. Ik in de verre toekomst spoelen over de getrof- keerde terug, omdat ik vond dat het niet meer fenen. Het kan de wonden niet helen, maar verantwoord was, gebruik te maken van de wel de pijn helpen verzachten. dat de"gerüchten wat overdreven zouden zijn. Na een tocht die bijna vijftig uren onafgebro ken duurde en die mij op alle rampplaatsen bracht geloof ik dat het aantal doden dat nu als officieel wordt opgegeven, vele malen zal worden overtroffen. Hoeveel mensen kwamen Brandweerauto met volledige bemanning en burgemeester stortte in diepte De verbinding is verbroken. Voorlopig? Definitief? We weten het niet. Urenla-ie proberen we Rotterdam aan de lijn te krij gen. Wé willen aan' schreeuwen: Denkt er om mensen in deniet getroffen delen van ons land, het verhaal over de poel van el lende rond Stellendam is niet overdreven. "Misschien zal later zelfs blijken, dat de beschrijving en de schatting aan de sobere kant waren. Dood en verderf bracht de vloedgolf bij Stellen dam. De strijd is daar geëindigd. Het dorp, voorzover het nog bestaat, is ontruimd. De maan en de sterren laten een macaber licht over 't massagraf vallen. Het watervlak trekt zich glad als of het de rust van de doden niet wil storen. Enkele Stellen- dammers die het leven eraf brachten en zich gereed moeten maken voor evacuatie scheuren zich met moeite los van de Sasdijk. Zij houden zich flink, maar hun harten huilen. Wat is daar onder het water? Waar gaan we heen? Wanneer zullen, we terugkeren? Spreken met hen Avven we niet. Daarop hebben v?S^fcmwens geen recht. Zelfs het kykerv naar dit leed is als een brutale inmenging. Kan er iets vreselykers bestaan' 's Nachts en de daarop volgende dag komen we tot de ontstellende ontdekking, dat Stellendam een overtreffende trap«heeft: Nieuwe en Oude Tonge. Gef4dfl?ten en gissin gen over het lot van deze dorpen doen het allerergste vermoeden. Van de ruim 3600 inwonenden meldde zich tot op heden slechts een klein deel. Is het vermoeden juist? Na de tocht in die richting kunnen we bijna niet meer twijfe len. Richting Zuid-Oost Direct na het afscheid nemen van de dodenpoel bij Stellendam koer sen we richting Zuid Oost. We tref fen. voor zover dat mogelijk is, een actief Flakkee. Een ploeg arbeiders steekt het nog resterende deel van een binnendijk af. Een kilometer verder ligt de zeedijk. In de rech terflank sterk gehavend door een 200 meter brede breuk, die laat zien dat de Grèvelingen wat tot rust is gekomen, Links: de West- dijk. Hij wordt bedreigd. Er wordt koortsachtig gewerl||^ De mannen In so-^pipe polders pp Flakkee te# fiBumter .zakken'. Bij Som- nielsdjb- zelfs belangrijk. Zon dag syond het daar'tót de dak goot van deze schuur. Advertentie l.M.) 4 krachtige middelen tegen griep int tablet CHelarine „4" bevat 4 wereldbe roemde geneesmiddelen. Eén er yan zorgt dat, ondanks de zeer krachtige werking, ook een zwak ke maag niet van streek raakt. qlje doet wonderen Operatie-Strijensas Tot de vele kleine en grotere schepen, die aan de Spidoponton hun rampzalige menselijke lading afleverden, behoorde ook de Droogdok 112 uit Amsterdam, die via Rotterdam Maandagavond na het invallen van de duisternis Strijensas, aan de Zuid-Oostkant van de Hoekse Waarcj, bereikte. Voor de plaats, die geheel ge ïsoleerd is en zelf grotendeels on der het water is verdwenen, be tekende dit bootje van de Am sterdamse Droogdokmij, de enige ontsnappingsmogelijkheid. Toch wilde aanvankelijk géén der be dreigde bewoners zijn vluchtheu vel verlaten. Pas toen een binnen schipper het bootje vlakbij het dorpje had geloodst, slaagde men erin hen van de noodzaak van evacuatie te overtuigen. Maar zij, die een familielid in de golven hadden zien verdwij nen, waren met geen stok tot weggaan te bewegen. Zij bleven, tot het bittere eind. Óf elf uur in de avond zette de Droogdok 45 personen bi) de Ri vierpolitie te Rotterdam af. Om half zes vertrok het scheep je opnieuw. Zeventig van de 150 mensen ,die in een schuur zaten opeengepakt, gingen aan boord. Er was een jongen bij, die op een matras was komen aandrijven; zijn moeder had hij onderweg verloren, zij kon zich, verstijfd door de kou, niet langer vast klampen. Na de aankomst bij de Spido ponton omstreeks elf uur, zette het scheepje voor de derde maal koers naar Strijensas. Dichtbij het Hollands Diep kwam een aak langszij, die de laatste honderd vluchtelingen van het plaatsje aan boord had. De Droogdok kreeg toen orders om in Dordt militairen op te halen voor het eiland Tiengemeten, voor de be manning en de inspecteur van de Havendienst Rotterdam B. A. van Harden, die de actie leidde, bete kende dat weer een nacht niet slapen. Maar wat deerde hun dat? Het enige waar het immers nu op aankomt is; iets te kunnen doen. (Van een speciale verslaggever) BRUINISSE, Dinsdagmiddag. Minstens vijf mensen hopelyk meer, zyn vandaag gered per Sikorsky-helicoptère! De machine van de Royal Navy daaJde op tien meter afstand van de plaats waar wij stonden, op de dyk van de nabij Bruinisse gelegen vluchthaven Zijpe. Vijf seconden stond de machine op het kleine stukje weiland, toen verhief, zy zich weer in de lucht, een klein en tenger, -wankelend vrouwenfiguurtje in het verzllte gras achterlatend. Het was de 27-jarige Jannetje Eerland—Kwaak, afkom stig uit Niemverkerk, die als eerste per hefschroefvliegtuig uit het op dit ogenblik ernstig bedreigdè dorp Oosterland was gered. „Mijn man is ver mist". Dat waren de eerste woorden, die zij tot ons richtte, toen wij haar tegen de dijk ophielpen. Snikkend vervolgde zy: „Waarom zijn er niet meer vliegtuigen, vliegboten? Er zitten er nog zo veel." brek aan eten en vooral aan drin ken. Licht moest men 's avonds en 's nachts al die tijd ontberen. Op vele boerderijen lag het vee dood in de stallen. Op verscheidene plaatsen had men de mensen nog op karren naar Bruinisse kunnen evacueren. Toen het water steeg, was dit niet meer mogelijk. Er heerste een nij pend tekort aan kleine, platte mo torvaartuigen. Alleen die boten met zeer geringe diepgang konden uit komst brengen. Alle pogingen met andere schepen waren tot mislukken gedoemd. Mevrouw Johanna van DijkDe Vos, oud 29 jaar, was de vijfde ge redde uit Oosterland, die wij uit de hélicoptère zagen stappen. Zij ver keerde, evenals de vier anderen, in betrekkelijk goede lichamelijke con- Eén voor één van dak van meubelzaak opgehesen Zij vermande zich echter zêer snel en vertelde, hoe zij en een dozijn fa milieleden en buren sinds Zondag morgen in het huis van haar ouders geïsoleerd waren geweest. Zij waren op de zolder gekropen van de krui deniers- annex meubelzaak, die een plat dak heeft. Men had daarin een gat gemaakt en door het zwaaien met fakens, die aan stukken waren ge bonden, getracht de aandacht van overvliegende vliegtuigbemanningen te trekken. Omstreeks drie uur van middag waren zij opgemerkt door luitenant-piloot Ronald Crayton en korporaal-navigator A. Japp. Die wa ren onmiddellijk boven het platte dak gedaald, tot op enkele meters. Toen hadden zij hun takel van staal draad laten zakken en door gebaren te kennen gegeven, dat iemand in de reddingsstoel moest plaatsnemen. Men aarzelde enige tijd maar mevr. Eerland had zich tenslotte tot vlak I onder het ronkende toestel met de beangstigend malende propellor be geven en dit voor haar volkomen nieuwe redmiddel aangegrepen. Het overbrengen naar de haven van Brui nisse was toen nog slechts een kwes tie van luttele minuten. Nieuwe geredden Nog lang voor zij aan het einde van haar relaas was, kon zij dan ook haar zestigjarige, zieke moeder vei lig in haar armen sluiten. Haar va der, de 69-jarige Jacob Kwaak volg de daarna. Het was na zo korte tijd van scheiding, een aangrijpend weer zien. Met mathematische zekerheid plantte luitenant Crayton zijn toe stel voor de vierde maal op droge bodem. En dit keer bestond zijn men selijke lading uit de 55-jarige heer E, de Ven. Ook hij was opgetogen over deze wijze van redden. Helaas bracht hij het droevige nieuws, dat van zijn buren eeri gezin van man, vrouw en vier jonge kinderen in de golven was omgekomen. Hij dacht, dat er nu nog ongeveer tien mensen op het dak van de meubelzaak waren achter gebleven. In de omgeving wachtten nog velen in hun huizen op redding. Het water was gelukkig iets gezakt. Bij velen bestond echter ge- ditie. Zij verwachtte, dat haar echt genoot als volgende passagier van de Engelse marine-mannen zou meeko men. Vlicgtuigpech Helaas bleef hot vliegtuig nu ech ter langer in Bruinisse aan de grond. De hijs-installatie was defect ge raakt. Het duurde geruime en im mers zo kostbare tijd eer de vlie gers dit euvel hadden verholpen. Luitenant Crayton vertelde ons in tussen, dat hij de omvang van de watersnood in Nederland nog ernsti ger achtte dan in Engeland. Hij en zijn metgezel waren Maandagmorgen van Southampton naar Nederland vertrokken, waar zij gostationneerd werden in Woensdrecht. Deze hier in Oosterland waren hun eerste red dingen van mensen. Zij verklaarden, ondanks de nood ln hun eigen land, grote voldoening van deze arbeid te hebben. Bij de afvaart van onze boot van dit „vergeten" eiland Schouwen-Dui- veland, van deze gemeente Bruinisse, waarvan de straten vrijwel alle blank staan, in de haven waarvan tientallen vissersschepen en andere grotere vaartuigen evacué's wachtten, zagen wij tot onze vreugde, de Sikorsky toch weer opstijgen. Ook bemerkten wij twee nieuwe hefschroefvliegtui- gen in de lucht 1 Vervuld van 'de hoop, dat althans ln Oosterland vandaag nog meer mensenlevens gered zouden worden, aanvaardden wij de lange terugreis naar het vasteland. In bewondering ook voor de zeker niet gevaarloze maar prachtige menslievende daden van de beide manyen van de. Royal Navy, zullen de strijd winnen. Rond 9 uur is het gevaar geweken. Het water laat de Flakkeërs echter niet met rust en wil toeslaan op een ander punt. De Geldersedijk krijgt het zwaar te verduren. Het water op gejaagd door een feller wordende Noord Oosten wind dreigt oók de polders rond Melissant en Dirksland te nemen. Burgers, rijkspolitie, brandweer en' EHBO slaan de han den ineen. Vanuit het hoofdkwar tier, dat gevestigd is in Dirksland en waar notaris v. d. Vries het commando voert, wordt de slag ge leid. De auto van de rijkspolitie brengt ons in de voorste linie. Het alarm geslagen door een jongeman van zestien jaar, die het hoofd kwartier kwam binnenhollen met de mededeling, dat het land water maakte, blijkt iets te voorbarig te zijn. De dijk ial het wel houden. Verraderlijk Nog verder dringen" we het ge vaarlijke gebied binnen en berei ken Herkingen, waar we voor het eerst op de weg in aanraking ko men mét de verraderlijke manieren van het water.- Bij een kleine ver kenning reikt het ons tot over de knieën. Verder gaan betekent voor ons een onnodig spélen met het léveri. Niet v'oór de twee medepas sagiers uit Battenoord. Zonder, vrees gaan zij .het Water in. Zonder vrees,- maar oók zonder hoop. Zondagnacht namen zij de. vlucht. Ieder, een kind op de schojjder. De vrpuWèn .droegen ook. een kind. Plotseling wa'Fen zy'elkaar - kwijt", Namen de vróuwen één andere richting? Gingen zij misschien naar Niéuwe Tongè'? Zonder deze vrou wen en kindefén hééft het léven voor deze mannen geen waarde meer. Zij verdwijnen in dé nacht, wellicht ook in het water. Terug naar het droge land Het water is te afschrikwekkend. We keren terug naar Melissant en trachten daar opnieuw om in con tact te komen met Rotterdam. Het is zes uur in de .morgen ey inmid dels is bekend gemaakt dat vele plaatsen zullen' worden geëvacueerd. Weer moeten de vluchtelingen hun schamele bezittingen oppakken; nog vérder van hun huis gaan zij. De evacuatie gaat niet altijd even vlot, Dat kan ook niet, want er moet te veel worden geïmproviseerd. Tweede poging 't Is een uur wanneer we de tweede poging ondernemen om Nieuwe en Oude TOnge te bereiken. vliet. We zullen, er komen, want c heer Mastenbroek, oliehandelaar uit Sommelsdijk is onze gids. Hij kent iedere weg. iedere sloot en greppel. In zijn woonplaats ligt de eerste vertraging. Dé rust gebruiken we om even bij de gemeente-secretaris van de stad binnen te wippen. J. Knape Mzn. is zijn naam en hij is een vriendelijk man, die ons met dèzelfde bereidwilligheid van alle andere ambtenaren op dit eiland, te woord staat. Het gesprek wordt er een van brokken en stukken. Iedere minuut, soms twee in een minuut, komt er iemand zijn kamer binnen vliegen. 'De een wil autobussen, de andere eén lamp. een kaars of een telefoongesprek. Daartussen door moet hij ook de noodzakelijkheid overwegen van het maken van doodkisten. Er is geen hout. Er zijn geen werklieden. Zou Rotterdam ze niet kunnen leveren. Er moeten doodkisten komen want de zwaar getroffen familieleden van de slachtoffers van deze ramp hebben récht op zo goed mogelijke begra fenis. Misschien klinkt dit gedeelte 'van het verslag was onkies, we moe ten het doen in de hoop dat Rotter dam en andere steden ook hierbij te hulp zullen snellen. Het krenken van het gevoel van eerbied voor de doden zou de Flakkeërs nog meer pyn kunnen doen. Groot respect Hoewel ook hier de organisatie- lijnen wat ontbreken, moeten we het grootste respect hebben, voor wat door de inwoners van Som melsdijk en de gemeente-secretaris werd en wordt gepresteerd. We rijden snel door Middelharnis naar Stad aan 't Haringvliet. Ook op deze weg weer gebroken dijken en onafzienbare watervlakten. Wanneer we diep doorstoten en pas stoppen waar de weg ophoudt weg te zijn, ligt. Nieuwe Tonge op enkele kilo meters afstand. De tweede poging mislukte dus ook. Toch had deze watervlakte een geheel ander ka rakter dan die bij Stad, waar vol gens burgemeester Brinkman, die al die dagen niet uit de kleren kwam en zich als een waarachtig leider ontpopte, de schade wel groot is, maar geen doden zijn te betreuren. Afschuwelijk De waterbarricade, die Nieuwe en Oude Tonge gevangen houdt is on gerepter, alsof er geen levend wezen ooit was geweest, Hier en daar zijn de nokken van boerderijen te zien. Op sommige daken zaten men sen bijna drie dagen. Zij werden door een Helicopter bevrijd. Het, iïaden naar 1 de plaatsen waar èich volgens ooggetuigen drama's af speelden is moeilijk. Links daar. in de omgeving van de toren van Nieuwe Tonge, moet dat vreselijke ongeluk dit bericht werd ons dóór acht onafhankelijke getuigen bevestigd met de brandweerauto slechts dit behouden van Nieuwe Tonge zijn gebeurd. Een onbekend aantal brandweerlie den (men spreekt van zeven en twintig) onder leiding van de bur gemeester wilde boeren in nood helpen. Plotseling scheurde de weg. De auto met brandweerlieden en burgemeester verdween in een af schuwelijke diepte. Grote helden In dezelfde richting, maar - iets dichterbij zat de familie Konings woud twee dagen op het miserabele stukje, dat overbleef van de Ble- kertsedijk. Dat stukje was, volgens de redders, nauwelijks genoeg om plaats te bieden aan elf kippen. Als wanhopige dieren wrongen de elf Koningswouders zich op een pal^ stro, dat oorspronkelijk als be? schutting diende. Zij werden gered door de gebroeders Groen. „Helden" mompelt Flakkee. „Grote helden" durven wij te roepen. Deze mannen ontdekten het gezin Zondagavond laat. Zij wilden er direct op. afgaan. De burgemeester verbood hun dat, omdat hij het gevaar te groot en de kans op redding te klein a.chtte. De gebroeders Groen hadden er geen rust mee. Toch wachtten, zij na veel overreding tot de zon haar eerste licht gaf aan donker Flakkee. Zij werden beloond voor hun moed. Vader, moeder, en negen kinderen kwamen behouden op de vaste grond. Hun was dus een groot ge luk beschoren. Hoe is het gegaan met die 3600 inwoners van deze dorpen? Afschuwelijk die stilte op dat water. Afschuwelijk dat raadsel dat als een groot en schrik wekkend spook boven die vlakte hangt. Afschuwelijk dat onvermo gen van ons. De bloeddruk ver hoogt. De. slapen kloppen. De maag draait. "We vluchten en durven niet meer kijken naar het verdronken land: Flakkee. Door het water uit huis en hof verdreven, brengen deze vrouwen uit de Alblasserwaard wat van de geredde wintervoorraad inge maakte groente naar veiliger oorden. Bij Bruinisse zagen wij de red ding van een oud vrouwtje, dat door een Engelse helicoptère was opgepikt vanaf het dak van haar woning in Oosterland. Op een breed hoog punt temidden der waterwoestènij daalde de he licoptère en de piloot hielp'het oudje uit de cockpit. Zij spreid-- de haar armen uit als om de veilige grond te omhelzen. „Dank u wel", stamelde zijen wankelde schfeiend,naar toesnel lende hulpvaardigen, die haar in hun armen opvingen. Onafzienbare rijen vaartuigen snellen te hulp op de Zeeuwse stromen (Van een onzer verslaggevers) Op de Zeeuwse stromen varen onafzienbare rUen vaartuigen van allerlei soorten en grootten, op weg om hulp te bieden aan de slachtoffers van de overstroomde gebieden. Parlevinkers worden gesleept door binnenvaar tuigen en sleepboten passeren salonjachten. Het ene schip heeft duizenden broden aan boord, het andere stapels dekens, het derde is alleen maar op weg om evacué's op te halen. Wanneer deze schepen terugkeren voeren zü vaak de vlag halfstok. Want de schippers hebben begrepen, dat dé rouw in ons land zo groot is, dat ook zij uiting aan deze rouw moeten geven. Vliegboten, helicoptères en an dere vliegtuigen cirkelen laag bo ven het verzonken land. De tech niek is gereed om hulp te bieden. Doch de techniek, die zo vaak voor niets heet te staan, kan slechts behoedzaam optreden nu de natuur zo kwaadaardig heeft toegeslagen. Radio, telefonie en telegrafie zijn onmachtig de duizenden mensen te bereiken, die nog zijn geïsoleerd temidden van het klotsende water. De vliegtuigen mogen rondcir kelen, ze kunnen weinig anders dóen dan hier en daar iets uit te gooien. En de schepen kunnen va ren zo snel als de schippers maar willen, ze zijn niet in staat daar te komen waar hulp het aller dringendst nodig is Hun diepgang belet hun dit. Slechts roeiboten, platte vaartuigen, rubberboten enz. kunnen, vaak na uren roeien,hulp bieden aan enkele mensen. De helicoptère is eigenlijk het enige technische hulpmid del, dat prachtig reddingswerk verricht. Doch er zijn slechts enkele helicoptères aanwezig en met iedere tocht kan maar één mens worden gered. In de havens rond de over stroomde gebieden wachten de te hulp gesnelde boten vaak werke loos. In een flinke salonboot kun nen honderden evacué's. Doch om te kunnen evacueren moet men gered zijn uit de overstroomde gebieden en dat redden gaat maar zeer, zeer langzaam wegens bet gebrek aan kleine boten met wei nig diepgang. Grote Vaart-rederijen schenken een millioen DEN HAAG De rederijen, die de grote vaart beoefenen, stellen gezamenlijk een bedrag van een millioen' gulden beschikbaar aan het Nationaal Rampenfonds. Een schip met honderd ton levensmiddelen, gezonden door de Sparcentrale, is van Rotterdam on derweg naar Goes.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1953 | | pagina 2