Wat gebeurde er in de dorpen
Nieuwe en Oude Tonge?
VERDRONKEN
LAND
Boven de watervlakten hangt als
spook dit afschuwelijk geheim
n
Hélicoptères redden geïsoleerde
inwoners van Oosterland
mensen met lakens zwaaien
ChefarSite 4
Schepen in Zeeland hijsen
de vlag halfstok
2
Woensdag 4 Februari 195o
(Van onze speciale verslaggever)
Voor mij ligt het Haringvliet. De wind jaagt
het prikkende water in mijn door gebrek
aan slaap stekende ogen. De Spido-boot start
gelukkig erg snel. Na tien minuten zal ik mijn
hoofd om kunnen draaien zonder de kans te
lopen nog iets te zien van Flakkee. 'k Durf
niet meer te kijken. Het was te verschrikken sobere communicatiemiddelen waarover het
lijk. Ruim twee dagen geleden gelukte het eiland nog beschikt. Ik keerde ook terug om
mÜ» gedreven door nieuwszucht. om voet aan te pogen U iets van de verschrikkingen die de
land te zetten. Ik was in de veronderstelling, Flakkeecrs meemaakten tc vertellen (zie
dat de geruchten wat overdreven zouden zijn. hlernaast) Niet met de bedoeling u angst aan
Na een tocht d.e b.jna vijftig uren ona gebro- ,e j maar om v namen® de diep ge-
niU"rle r,die.Tt°P 3 '1 ^PP'aaftsen schokte overlevenden, een beroep te doen
bracht geloof ik dat het aantal doden dat nu Flakkee te hel
als officieel wordt opgegeven, vele malen zal
worden overtroffen. Hoeveel mensen kwamen ^en vloedgolf van water verminkte het
er om bij Stellendam? Wat gebeurde er met eiland en doodde vele van zlJn bewoners,
de inwoners van Nieuwe en Oude Tonge? Het Laat een vloedgolf van warme liefde, of-
antwoord dat eerst veel later kan worden ge- fervaardigheid en hulp nu direct, maar ook
geven zal ongetwijfeld ontstellend zijn. Ik in de verre toekomst spoelen over de getrof-
keerde terug, omdat ik vond dat het niet meer fenen. Het kan de wonden niet helen, maar
verantwoord was, gebruik te maken van de wel de pijn helpen verzachten.
Brandweerauto met volledige bemanning
en burgemeester stortte in diepte
De verbinding is verbroken. Voorlopig? Definitief? We weten
het niet. Urenlang proberen we Rotterdam aan de lijn te krij
gen. We willen dan schreeuwen: Denkt er om mensen in de niet
getroffen delen van ons land, het verhaal over de poel van el
lende rond Stellendam is niet overdreven. Misschien zal later
zelfs blijken, dat de beschrijving en de schatting aan de sobere
kant waren. Dood en verderf bracht de vloedgolf bij Stellen
dam. De strijd is daar geëindigd. Het dorp, voorzover het nog
bestaat, is ontruimd. De maan en de sterren laten een macaber
licht over 't massagraf vallen. Het watervlak trekt zich glad als
of het de rust van de doden niet wil storen. Enkele Stellen-
dammers die het leven eraf brachten en zich gereed moeten
heer Mastenbroek, oliehandelaar uit
Sommelsdijk is onze gids. Hij kent
iedere weg. iedere sloctf en greppel.
In zijn woonplaats ligt de eerste
vertraging. De rust gebruiken we
om even bij de gemeente-secretaris
van de stad binnen te wippen.
J. Knape Mzn is zijn naam en hij
is een vriendelijk man, die ons met
dezelfde bereidwilligheid van alle
andere ambtenaren op dit eiland, te
woord staat Het gesprek wordt er
een van brokken en stukken. Iedere
minuut, soms twee in een minuut,
komt er iémand zijn kamer binnen
vliegen. De een wil autobussen, de
andere een lamp, een kaars of een
telefoongesprek. Daartussen door
moet hU ook de noodzakelijkheid I Nieuwe Tonge ain sebeurd.
overwegen van het maken van1 K"" ""l"*-"" hrandweerlm-
doodkisten. Er is geen hout. Er zijn
geen werklieden. Zou Rotterdam ze
niet kunnen leveren. Er moeten
slechts dit behouden
Een onbekend aantal brandweerlie
den (men spreekt van zeven en
twintig) onder leiding van de bur
gemeester wilde boeren in nood
maken voor evacuatie scheuren zich met moeite los van de j «etroffet?" fanh hei eden* van de
Sasdijk. Zij houden zich flink, maar hun harten huilen. Wat is slachtoffers van deze ramp hebben I crbm?PiCuvl.eiH-pntpWeen m een af~
daar onder het water? Waar gaan we heen? Wanneer zullen j
we terugkeren? j van het verslag was onkies, we moe- flrnio holdon
ten het doen in de hoop dat Rotter-' LrlULL ILL LUC II
Spreken met hen durven we niet. i zullen de strijd winnen. Rond 9 uur! dam en andere steden ook hierbij fV1
Daaron hebben we trouwens seen >s het gevaar geweken. Het water j te hulp zullen snellen. Het krenken j 1,5i'inf-
Daarop heoDen we trouw ensgeen de Flakkeërs echter niet met van het gevoel van eerbied voor de dichterbij zat de familie koning -
rprht V.p\fc hpf knken naar Hit leed i j- w.1.1woud twee da een on het miserahele
recht. Zelfs het kijken naar dit leed j rusj. en wjj toeslaan op een ander doden zou de Flakkeërs nog meer
is als een brutale inmenging. Kan I punt. De Geldersedijk krijgt het I pijn kunnen doen.
er iets vreselijkers bestaan? I zwaar te verduren. Het water op-
de a,.r»p volgende i GWOt 'eSPeCl
dag komen we tot de ontstellende polders rond Melissant en Dïrksland -Hoewel ook bier de organisatie-
ontdekking. dat Stellendam een j te nemen. Burgers, rijkspolitie.
rertreffende trap heeft: Nieuwe en i drandw^eer en EI*BO slaan de ban- het grootste respect hebben, voor-
Oude Tonge. Geruchten en gissin
gen over het lot van deze dorpen
doen het allerergste vermoeden.
Van dc ruim 3600 inwonenden
meldde zich tot op heden slechts
een klein deel. Is het vermoeden
juist? Na de tocht in die richting
kunnen we bijna niet meer twijfe
len.
Richting Zuid-Oost
Direct na het afscheid nemen van
de dodenpoel bij Stellendam koer
sen we richting Zuid Oost. We tref
fen. voor zover dat mogelijk is. een
actief Flakkee. Een ploeg arbeiders
steekt het nog resterende deel van
een binnendijk af. Een kilometer
verder ligt de zeedijk. In de rech
terflank sterk gehavend door een
200 meter brede breuk, die laat
zien dat de Grevelingen wat tot
rust is gekomen. Links: de West-
dijk. Hij wórdt bedreigd. Er wordt
koortsachtig gewerkt. De mannen
Som-
den ineen. Vanuit het hoofdkivar- door d van 0„„„
tier. dat gevestigd is ra Dirkstand meUdük en de gemeente-secrelans
„nier.. V d Vr„. het werd gepres,eerd We
rijden snel door Middelharnis
\ln sommige -polders Flakkee
^wil liet water ■..zakkc.nfjB ij Som-l
jmelsdijk zelfs belangrijk. Zon
dag stond het daar tot de dak
goot van deze schuur.
4 krachtige middelen 0.. n/r
tegen griep in 1 tablet -Sikorsky van Britse Marine zag
Advertentie LM.)
Chefarirte „4" bevat 4 wereldbe
roemde geneesmiddelen. Eén er
van zorgt dat, ondanks de zeer
krachtige werking, ook een zwak
ke maag niet van streek raakt.
ditie. Zij verwachtte, dat haar echt
genoot als volgende passagier van de
Engelse marine-mannen zou meeko-
Vlicgtuigpech
Helaas bleef het vliegtuig nu ech
ter langer in Bruinisse aan dc grond.
De hijs-installatie was defect ge
raakt. Het duurde geruime en im
mers zo kostbare tijd eer de vlie
gers dit euvel hadden verholpen.
Luitenant Crayton vertelde ons in
tussen, dat hij de omvang van de
-atersnood in Nederland nog ernsti-
Operatie-Slrijensas
Tot de vele kleine en grotere
schepen, die aan de Spidoponton
hun rampzalige menselijke lading
afleverden, behoorde ook de
Droogdok 112 uit Amsterdam, die
via Rotterdam Maandagavond na
het invallen van de duisternis
Strijensas. aan de Zuid-Oostkant
van de Hoekse Waard, bereikte.
Voor de plaats, die geheel ge
ïsoleerd is en zelf grotendeels on
der het water is verdwenen, be
tekende dit bootje van de Am
sterdamse Droogdokmij. de enige
ontsnappingsmogelijkheid. Toch
wilde aanvankelijk géén der be
dreigde bewoners zijn vluchtheu
vel verlaten Pas toen een binnen
schipper het bootje vlakbij het
dorpje had geloodst, slaagde men
erin hen van de noodzaak van
evacuatie te overtuigen.
Maar zij, die een familielid in
de golven hadden zien verdwij
nen. waren met geen stok tot
weggaan te bewegen. Zij bleven,
tot het bittere eind.
Of elf uur in de avond zette de
Droogdok 45 personen bij de Ri
vierpolitie te Rotterdam af.
Om half zes vertrok hel scheep
je opnieuw. Zeventig van de 150
mensen .die in een schuur zaten
opeengepakt, gingen aan boord
Er was een jongen bij. die op een
matras was komen aandrijven;
zijn moeder had hij onderweg
verloren, zij kon zich. verstijfd
door de kóu, niet langer vast
klampen.
Na de aankomst bij de Spido
ponton omstreeks elf uur. zette
het scheepje voor de derde maal
koers naar Strijensas. Dichtbij
het Hollands Diep kwam een aak
langszij, die de laatste honderd
vluchtelingen van het plaatsje
aan boord had. De Droogdok
kreeg toen orders om in Dordt
militairen op te halen voor het
eiland Tiengemeten. Voor de be
manning en de inspecteur van de
Havendienst Rotterdam B. A. van
Harden, die de actie leidde, bete
kende dat weer een nacht niet
slapen. Maar wat deerde hun dat?
Het enige waar het immers nu op
aankomt is: iets te kunnen doen.
(Van een speciale verslaggever)
BRUINISSE. Dinsdagmiddag. Minstens vijf mensen hopelijk meer.
zijn vandaag gered per Sikorsky-belicoptère! De machine van de Royal
Navy daalde op tien meter afstand van de plaats waar wjj stonden, op de
dijk van de nabij Bruinisse gelegen vluchthaven Zijpe. Vijf seconden stond
de machine op het kleine stukje weiland, toen verhief zij zich weer in de
lucht, een klein en tenger, wankelend vrouwenfiguurtje in het verzilte j ger achtte dan in Engeland. Hij en
gras achterlatend. Het was de 27-jarige Jannetje Eerland—Kwaak, afkom- j zijn metgezel waren Maandagmorgen
stig uit Nieuwerkerk, die als eerste per hefschroefvliegtuig uit het op dit van Southampton naar Nederland
ogenblik ernstig bedreigde dorn Oosterland w« ,.red. Mtin man 1. ver-
mist". Dat waren de eerste woorden, die zij tot ons richtte, toen vu haar 0osterland waren hun eerste red-
tegen de dijk ophielpen. Snikkend vervolgde zij: ..Waarom zun er niet dingen van mensen. Zijj verklaarden,
meer vliegtuigen, vliegboten? Er zitten er nog zo veel." ondanks de nood in hun eigen land.
I grote voldoening van deze arbeid te
ip - brek aan eten en vooral aan drin" I hebben.
Jhen VOOr 6611 Vein QaK ken. Licht moest men 's avonds en Bij de afvaart van onze boot van
's nachts al die tijd ontberen. Op dit ..vergeten" eiland Schouwen-Dui-
vele boerderijen lag het vee dood in veland, van deze gemeente Bruinisse,
de stallen. Op verscheidene plaatsen waarvan de straten vrijwel alle blank
had men de mensen nog op karren staan, in de haven waarvan tientallen
naar Bruinisse kunnen evacueren. vissersschepen en andere grotere
Toen het water steeg, was dit niet i vaartuigen evacué's wachtten, zagen
meer mogelijk. Er heerste een nij- wjj tot onze vreugde, de Sikorsky
pend tekort aan kleine, platte mo- toch weer opstijgen. Ook bemerkten
torvaartuigen. Alleen die boten met 1 w|j twee nieuwe hefschroefvliegtui-
zeer geringe diepgang konden uit- gen in de lucht!
komst brengen. Alle pogingen met Vervuld van de hoop. dat althans
andere schepen waren tot mislukken j jn Oosterland vandaag nog meer
gedoemd. mensenlevens gered zouden worden,
Mevrouw Johanna van Dijk—De aanvaardden wij de lange terugreis
Vos, oud 29 jaar, was de vijfde ge- 1 naar het vasteland. In bewondering
redde uit Oosterland, die wii uit de j ook voor de zeker niet gevaarloze
hélicoptère zagen stappen. Zij ver- maar prachtige menslievende daden
keerde, evenals de vier anderen, in van de beide mannen van de Royal
betrekkelijk goede lichamelijke con- I Navy.
van meubelzaak
opgehesen
Zij vermande zich echter zeer snel
i en vertelde, hoe zij en een dozijn fa
milieleden en buren sinds Zondag
morgen in het huis van haar ouders
geïsoleerd waren geweest. Zij waren
op dc zolder gekropen van de krui-
I deniers- annex meubelzaak, die een
plat dak heeft. Men had daarin een
gat gemaakt en door het zwaaien met
i lakens, die aan stukken waren ge-
i honden, getracht de aandacht van
overvliegende vliegtuigbemanningen
te trekken. Omstreeks drie uur van-
middag waren zij opgemerkt door
luitenant-piloot Ronald Crayton en
korporaal-navigator A. Japp. Die wa
ren onmiddellijk boven het platte
dak gedaald, tot op enkele meters.
Toen hadden zij hun takel van staal-
draad laten zakken en door gebaren
te kennen gegeven, dat iemand in de
reddingsstoel moest plaatsnemen.
Men aarzelde enige tijd maar mevr.
Eerland had zich tenslotte tot vlak
onder het ronkende toestel met de
i beangstigend malende propellor be-
geven en dit voor haar volkomen
1 nieuwe redmiddel aangegrepen. Het
overbrengen naar de haven van Brui
nisse was toen nog slechts een kwes
tie van luttele minuten.
Nieuwe geredden
Nog lang voor zij aan het einde
van haar reiaas was. kon zij dan ook
j haar zestigjarige, zieke moeder vei
lig in haar armen sluiten. Haar va-
I der. de 69-jarige Jacob Kwaak volg
de daarna Het was na zo korte tijd
van scheiding, een aangrijpend weer
zien Met mathematische zekerheid
plantte luitenant Crayton zijn toe
stel voor de vierde maal op droge
bodem. En dit keer bestond zijn men
selijke lading uit de 55-jarige heer
I E. de Ven. Öok hij was opgetogen
i over deze wijze van redden. Helaas
bracht hij het droevige nieuws, dat
van zijn buren een gezin van man,
vrouw en vier jonge kinderen in de
golven was omgekomen. Hij dacht,
dat er nu nog ongeveer tien mensen
op het dak van de meubelzaak waren
achter gebleven. In de omgeving
wachtten nog velen in hun huizen op
redding. Het water was gelukkig iets
gezakt. Bij velen bestond echter ge-
Stad aan 't Haringvliet. Ook op
deze weg weer gebroken dijken en
onafzienbare watervlakten. Wanneer
we diep doorstoten en pas stoppen
waar dc weg ophoudt weg te zijn,
ligt Nieuwe Tonge op enkele kilo
meters afstand. De tweede poging
aar notaris v. d. Vries het
commando voert, wordt de slag ge
leid. De auto van de rijkspolitie
brengt ons in de voorste linie. Het
alarm geslagen door een jongeman
van zestien jaar. die het hoofd
kwartier kwam binnenhollen met
de mededeling, dat het land water
maakte, blijkt iets te voorbarig te
zijn. De dijk zal het wel houden.
Verraderlijk
Nog verder dringen we het ge
vaarlijke gebied binnen en berei-
ken Herkmgen, waar we voor het j ontpopte, de schade wel groot is,
eerst op de weg in aanraking ko- i maar geen doden zijn te betr
men met de verraderlijke manieren i r i--i
van hot water Bij een kleine ver- AfSCtlUWelllk
kenning reikt het ons tot over de J J
knieën. Verder gaan betekent voor
ons een onnodig spelen met het
leven. Niet voor de twee medepas
sagiers uit Battenoord. Zonder
woud twee dagen op het miserabele
stukje, dat overbleef van de Ble-
kertsedijk. Dat stukje was. volgens
de redders, nauwelijks genoeg om
plaats te bieden aan elf kippen. Als
wanhopige dieren wrongen de elf
Koningswouders zich op een pak
stro. dat oorspronkelijk als be
schutting diende. Zij werden gered
door dc gebroeders Groen. ..Helden"'
mompelt Flakkee. „Grote helden
durven wij te roepen. Deze mannen
ontdekten het gezin Zondagavond
laat. Zij wilden er direct op afgaan.
De burgemeester verbood hun dat.
omdat hij het gevaar te groot en
de kans óp redding te klein achtte.
De gebroeders Groen hadden er
geen rust mee. Toch wachtten zij
na veel overreding tot de zon haar
mislukte dus ook. Toch had deze i eerste licht gaf aan donker Flakkee.
watervlakte een geheel ander ka- zij werden beloond voor hun moed
rakter dan die bij Stad, waar vol- Vader, moeder en negen kinderen
gens burgemeester Brinkman, die al kwamen behouden op de vaste
die dagen niet uit de kleren kwam j grond Hun was dus een groot ge
en zich als een waarachtig leider juk beschoren. Hoe is het gegaan
met die 3600 inwoners van deze
dorpen? Afschuwelijk die stilte
op dat water. Afschuwelijk dat
raadsel dat als een groot en schrik
wekkend spook boven die vlakte
hangt. Afschuwelijk dat
gevang, gen van ons. De bloeddruk
gerepter. alsof er geen levend wezen hoogt De slapen kloppen De maag
i ooit
vrees gaan zij het water in. Zonder
vrees, maar ook zonder hoop
Zondagnacht namen zij de vlucht.
Ieder een kind op de schouder. De
vrouwen droegen ook een kind. rilUfM1 nafl[. maa,
Plotseling tvaren zij elkaar kwijt. voisens ooggetuigen
Namen de vröuwen een andere I V01g?'- 0ggeU' c-n
as geweest. Hier en daar j draait. We vluchten en ^U1_^
niet
door een Helicopter bevrijd Het
raden na'§r de plaatsen iyaav zich
volgens ooggetuigen drama's af-
- -v. i speelden is moeilijk. Links daar. in
nchtins? Gingen zij misschien neer omgeving van de torc„ van
Nieuwe Tonge; Zonder deze vrou- Nie„„.0» To„Bgc, moet dat vreselijke
teen en kinderen hee/t het leven ongtluk dlt bcricht werd „ns
voor deze mannen geen waalde door a[h, 0„a,hankeliike getuigen
mef,r J:v Y«rd»S'>d" de nacht' bevestigd - met de brandweerauto
wellicht ook in het water. z
Terug naar het J
droge land
Het water is te afschrikwekkend.
We keren terug naar Melissant en
trachten daar opnieuw om in con
tact te komen met Rotterdam. Het
is zes uur in de morgen en inmid
dels is bekend gemaakt dat vele
plaatsen zullen worden geëvacueerd.
Weer moeten de vluchtelingen hun
schamele bezittingen oppakken: nog
verder van hun huis gaan zij. De
evacuatie gaat niet altijd even vlot.
Dat kan ook niet. want er moet te
veel worden geïmproviseerd.
Tweede poging
't Is een uur wanneer we de
tweede poging ondernemen om
Nieuwe en Oude Tonge te bereiken.
Het reisplan is geheel gewijzigd. We
rijden over Melissant, Dirksland.
Sommelsdijk. Stad aan 't Haring
vliet. We zullen er komen, want de
zijn de nokken van boerderijen te naar ^€t verdronken
zien. Op sommige daken zaten men- j land: Flakkee.
ien bijna drie dagen. Zij werden
Door 'het 'wat'er uit "Huis 'er£ Kof
verdreven brengen deze vrouwen
uit de Alblasserwaard wat van
de geredde wintervoorraad inge
maakte groente naar veiliger
oorden.
Bij Bruinisse zagen wij de red
ding van een oud vrouwtje, dat
door een Engelse helicoptère
was opgepikt vanaf het dak van
haar woning in Oosterland. Op
een breed hoog punt temidden
der walenvoestenij daalde de he-
Iicoptcre en de piloot hielp het
oudje uit de cockpit. Zij spreid
de haar armen uit als om de
veilige grond te omhelzen.
„Dank u wel", stamelde zij en
wankelde schreiend naar toesnel
lende hulpvaardigen, die haar in
hun armen opvingen.
Onafzienbare rijen vaartuigen snellen
te hulp op de Zeeuwse stromen
(Van een onzer verslaggevers)
Op de Zeeuwse stromen varen onafzienbare rijen vaartuigen van allerlei
soorten en grootten, op weg om hulp te bieden aan de slachtoffers van de
overstroomde gebieden. Parlevinkers worden gesleept door binnenvaar
tuigen en sleepboten passeren salonjachtcn. Het ene schip heeft duizenden
broden aan boord, het andere stapels dekens, het derde is alleen maar op
weg om evacué's op te halen. Wanneer deze schepen terugkeren voeren
zü vaak de vlag halfstok. Want de schippers hebben begrepen, dat de rouw
in ons land zo groot is, dat ook zü uiting aan deze rouw moeten geven.
Vliegboten, helicoptères en an-
I dere vliegtuigen cirkelen laag bo-
j ver, het verzonken land. Detech-
i niek i$ gereed om hulp te bieden.
Doch de techniek, die zo vaak
I voor niets heet te staan, kan
slechts behoedzaam optreden
verricht. Doch er zijn slechts
enkele helicoptères aanwezig
en mei iedere tocht kan maar
eén mens worden gered.
In de havens rond de over-
stioomde gebieden wachten de te
hulp gesnelde boten vaak werke-
öe natuur zo kwaadaardig heeft loos. In een (linke salonboot kun-
toegeslagen. nen honderden evacué's. Doch om
te kunnen evacueren moet men
Rad o. telefonie en tele„i af je zijn j gered zyn ug c(e overstroomde
gebieden en dat redden gaat maar
onmachtig de duizenden mensen
i te bereiken, die nog zijn geïsoleerd
temidden van het klotsende water.
De vliegtuigen mogen rondcir
kelen, ze kunnen weinig anders
I doen dan hier en daar iets uit te
gooien. En de schepen kunnen va-
i ren zo snel als de schippers maar
willen, ze zijn niet in staat daar
te komen waar hulp het aller-
i dringendst nodig is Hun diepgang
belet hun dit. Slechts roeiboten,
platte vaartuigen, rubberboten enz.
kunnen, vaak na uren roeien, hulp
bieden aan enkele mensen.
De helicoptère is eigenlijk
het enige technische hulpmid
del, dat prachtig reddingswerk
zeer, zeer langzaam wegens het
gebrek aan kleine boten met wei
nig diepgang.
Grote Vaart-rederijen
schenken een millioen
DEN HAAG De rederijen, die
de grote vaart beoefenen, stellen
gezamenlijk een bedrag van een
millioen gulden beschikbaar aan
het Nationaal Rampenfonds.
Een schip met honderd ton
levensmiddelen, gezonden door de
Sparcentrale. is van Rotterdam on
derweg naar Goes.
