ZIERIKZEE: volgepropt met
vluchtelingen, omringd
door wegrottende cadavers
SCHOUWEN-
DUIVELAND
GOEREE-
OVERFLAKKEE
tezamen 59.000 bewoners
Prinses Wilhelmina zei
tegen iedereen: U hebt
één troosthet leven!
Kamerleden naar
noodgebieden
Vloot naar het Giften ook via
rampgebied
.Het Parool'
en
Opnieuw een prooi van
springvloed en orkaan
ROTTERDAM
AASSLUIS
VLAARCHNGEN
(KRIMPEN A.B.U
^^KKERKER^^
LB LASSERS
A WAARO
:«DR.fOO-^ GIESENQAM* I
«BACKT. {iLgORECHT _>^SS
OOftORECHt
Y OU^BEtOAM^—
'OOSTVOORNE*
OEN SRIEL
OVERSTROOMD GEBIED
WATERWEGEN
USSELMONDE
tX RIOOEf
VOORNE
putten
Hr;.t^;eETsa»s
S.S'GRAVENOEEL.
hoekschb waard
land
bies-
bosch
MEL«feSAN0£^O.*MI00EUiARNIS>^
^vefl__\ ov£r>
HER
v~-CUCE TONGE^
3 xflakkee
s*m\üê\— -
\LTENA
qussEN
SCHOU.WEN
s SERQPSi
'moeröük
orimmelh
MADE*
"wagenberg
"WILUEMSTAtr^
KLUNOERT
lONKVEEl
ZIERI1
dutv i an d-^f PHuül PS:
S_SlaneC^
zevenbergen
OfNTEliOÖS.01
jTAV£W5$£ V=r^r-f 'TTj»
•- &T.AJJNAUWO\A ^TEf
^THOLEN) X
IZL SCHERPERS5E
TriOLEK-M: HALSTEREN
vNOORD, BEVÊLAND
S .PR
pv KtmTSiSI
VEER!
WALCHEREN
v MI0DEL8URG A
BERGEN OP 2OOM
A 0 8 EK ER K£
«KRUI HINGEN
__s- kmsssrdijkj
RILLAND 8 ZZ
•0&SENIS5E 'v
y ITT El
VLIGSI N G£ N
80RSELE r~
;8RESKEHS)
0J»SËNORECHT
'CADZAND
ZEEUWSCH,
00ST8URG
ER NEUZEN
HULST
WOENSDAG 4 FEBRUARI 1953 HET PAROOL
(Van een onzer verslaggevers)
WEMELDINGE, Dinsdagnacht. Bt ben terug uit Schouwen en
Duiveland, terug uit Zierikzee, terug uit het land waar de zwarte vlag
wappert en waar de dood heerst. Zierikzee, een stad volgepropt met
vluchtelingen en een haven waar van tyd tot tijd geen schip meer voor-
of achteruit kan. Een stad waar langs de havenkade een reuzenhand
de stad schijnt te hebben omgewoeld, waar huizen luchtig heen en weer
werden geschud en in puin vielen. De stad waar rondom de rottende
cadavers van paarden, koeien, varkens zich ophopen en soms ook
lijken aanspoelen en ook de stad, waar zelfs in deze afschuwelijke
ogenblikken plunderaars hun slag trachten te slaan en nu met „onmid
dellijk gebruik van vuurwapenen" worden bedreigd.
Vanmorgen om 11 uur vloog ik in een
hellcoptère boven Beveland, Tholen.
Schouwen en Duiveland. Vanmiddag om
1 uur stond Ik tot de dijen in hec water
ergens in het wijde polderland tussen
Zierikzee en Nieuwekerk Om 4 uur
stond ik temidden van hopeloze évacuê's
in de Christelijk Gereformeerde Kerk
van Zierikzee prinses Wilhelmina
stapte daar binnen, ergens riep iemand
met een snik „Leve Oranje" om half
vijf hoorde ik uit de mond van de Com
missaris der Koningin ln Zeeland, jhr
De Sasembroot. de woorden: „Wij moe
ten alles evacueren voor er epidemieën
komen. Dan de dijken repareren."
Om zes uur zei burgemeester Schuur-
becque Boeye: „Motorboten hebben we
broodnodig." Om half zeven zat ik aan
boord van een motorboot op de Ooster-
schelde met een dokter uit Wemeldinge
en vier doodzieke kinderen uit Schou
wen-Duiveland.
Om acht uur liepen we vast ergens
op een plaats tussen Zierikzee en We-
meldingen, in levensgevaar, omdat de
boot met zijn zware kiel dreigde om te
slaan. Om tien uur kwam redding van
een loodsboot en om half één zat ik xn
een café in Wemeldingen de oogst van
deze dag op te maken. Een dag met de
neus bovenop ellende en hulpvaardig
heid, die mensen voor elkaar kunnen
opbrengen. En ook helaas met de neus
bovenop waarschuwingen aan plunde
raars.
„Minder dan gisteren
De helicoptère. Om elf uur begon de
tocht, eerst boven het ondex-gelopen land
van Tholen en Beveland, toen naar Sta-
venisse, waar stralende mensen vol
vreugde een paket penicilline voor de
dokter op het marktplein uit de lier
plukten. Vanuit de lucht geschonden en
gebroken dijken, mensen met witte
zakdoeken en lakens uit ramen, min
der dan gisteren, zei de piloot somber,
Toen Zierikzee, een eiland in de on
eindigheid van het water. Toen ik om
laag kwam sloeg een vrouw met een
vuilwit gezicht een deken om mijn nek.
Een vluchteling? Nee, goddank niet. In
een vrachtwagen naar de stenen dijk op
weg naar het gehucht Nieuwerkerke.
In rubbei'boten peddelen in de i'ichting
waar eens het dorp stond.
JRubberboten, en dan in Godsnaam
geen prikkeldraad onder het water, want
dan stoten we lek. Van een zolder halen
we wanhopigeijskoude, uitgeputte
mensenEn de eerste vraag: „Waar is
Jan, waar is Rie, waar is mijn zoon, mijn
zwager, mijn kindVerdwenen? Dan
willen w\j ook niet weg."
Aan het einde van de stenen dijk
wachten auto's en bussen 'om de vluch
telingen naar Zierikzee te brengen. Uit
een autoradio klinkt de stem van dr
Drees. De omroeper zegt: „De Tweede
Kamer kwam overeind met gebogen
ihoofd." En kier staan de mensen en
fluisteren zwijgend. Tot de meeaten
dringt dit alles niet eens meer door.
Prinses Wilhelmina. Ik 7.ag haar uit
een bestelwagen stappen. „Hoe gaat het
Tl? Wat. maakte u mee?" Dat zyn de
vragen die zy iedereen stelt. Z\j heeft
tjjd voor ieder. „Ik kom uit naam van
de Koningin om u haar deelneming te
betuigen" zegt z\j. „Leve Oranje!" roept
iemand en een paar schreeuwen schor
mee.
In de Christelyk Geref. kerk, evacu
atiecentrum knijpt zij een baby van
negen maanden in de blozende wangen.
En tegen de 74-jarige grootmoeder van
het kind, de weduwe C. Willems: „U
hebt één troost: het léven".
De commissaris der Koningin ging
met de Pi'inses langs de mensen, spi'ak
met hen in het zo vertrouwde Zeeuws.
Hij zei mij: Wy moeten hier bovenop
komen; hoe, weet ik niet. Maar het zal
gebeuren. Iedereen moet hier weg.
Overal dryven kadavers en ljjken en re
kunnen epidemieën uitbreken. De orga
nisatie voor de hulp begint te lopen. En
als de mensen weg zijn: dan dyken repa
reren.
Burgemeester SchuurbequeBoeye:
Er gaan de eerstvolgende dagen 10.000
van de 23.000 inwoners van Schouwen/
Duiveland weg. Wij beginnen vandaag
en morgen met hun evacuatie. Levens
middelen zijn er genoeg. Wij hebben
radiografisch contact met alle instan
ties in Den Haag. Wat sommige men
sen hier deden is ongelofelijk. Eén
schipper redde tachtig mensen; toen
zakte hij ineen. Er zijn plaatsen, zoals
Serooskerke en de omgeving bezuiden
Haamstede en ook Oosterland, waar wij
nog steeds weinig van weten. De heer
Franken, waarnemend secretaris-gene
raal van Binnenlandse Zaken, kwam
hier de evacuatie leiden.
De organisatie kwam op gang, inder-
daad. Tegen vier uur gonsde de lucht
van Amex-ikaanse en Engelse helicop-
tères, die tientallen vluchtelingen
overal uit bomen en van huizendaken
oppikten, en op dit „eiland" Zierikzee
afzetten.
Op de schaatsen van de helicoptères
twee mensen, gebonden op brancards,
en binnen in de cockpit meestal een
vrouw met één of twee kinderen op
schoot. Er kwam een man uit, die zei:
ik hing 24 uur aan een zolderbalk op
myn ellebogen. Ik weet niet hoe ik het
volhield.
Er komen nu ook veel mensen van
Oosterland. Ik spi'ak molenaar Willem
van Dijk en zijn vrouw, 74 en 69 jaar
oud. Ongelofelijk opgewekt en moedige
mensen, die in de Rode Kx-uispost rustig
met de voeten by de kachel zaten. „De
molen is weg; op de zolder van het huis
zaten we droog. En we hadden wat eten
ook. Er zijn er die het slechter gehad
hebben. Wij mopperen niet."
Ik sprak de Amerikaanse piloot luite
nant Lewis McGillan: Ik heb nog een
man uit de kruin van een boom gehaald.
Hij leek levenloos, maar zijn hart klopte.
Mijn bx-andstof is op, de duisternis valt.
Morgen kan ik pas verder gaan met red
den. Maar ik ben er zeker van dat wij
morgen van de daken niet veel levende
mensen zullen kunnen halen. Drie nach
ten op een dak, koud en nat, is tè lang.
De weg terug. Er waren vier kin
deren, één met longontsteking, één
gewond en twee met een volledige uit
putting. Ze waren van de daken van
huizen naar omlaag gegleden in het
ijskoude water en gered.
In. de motorboot Rob van schipper
De Vroom, een flinke kerel van 22 jaar
uit Drunen bij Den Bosch, die met
zijn boot onvei-vaard naar het ramp
gebied was gegaan, werden deze kin
deren naar Wemeldinge gebracht.
Het was de laatste boot, die die avond
uit Zierikzee naar de wereld vertrok.
zichzelf. Het leek uren, maar later bleek
het maar een halfuur, toen lukte het de
schuit vlot te krijgen. De schipper liet
het anker zakken en besloot de nacht
op de Schelde door te brengen. Maar
om halfelf doemden de felle lichten van
de loodsboot op, die de schipbreukelin
gen overnam en in snelle vaart naar
Wemeldinge bracht. Toch dus Wemel
dinge. Een stadje in een wereld waar
van men het bestaan niet meer ver
moedde. Op de kade neem ik afscheid
van dx-ie Rode-Kruissoldaten uit Goes,
die ook mee tex-ug kwamen. Het waren
leden van hulpcolonnes. Hun ogen ston
den x-ood, glazig in hun hoofd. Ze waren
totaal uitgeput. Ze gingen terug om or
ders te halen en dan weer morgen naar
Zierikzee. Naar het front.
Want u moet vooral niet denken dat
de toestand beter wordt, ondanks de golf
van hulp die aanstroomt. Nu het water
drie dagen op het land staat, beginnen
de huizen in te storten omdat beneden
in de kamers het water voortdurend
heen en weer klotst en de muren weg
vreet.
Een stad als Zierikzee, waar op som
mige plaatsen huizen staan, terwijl de
sti-aat een deel van de fundamenten
heeft weggeslagen, zodat men wanke
lend op de rioleringsbuizen naar binnen
kan klimmen, biedt een totaal oorlogs
beeld. Het lijkt alsof een i'egen van
bommen op het havengebied is neerge-
hageld. Het hotel Smalhout, een bekend
havenhotel, gaapt met open kamers,
W. C.'s en keuken de buitenlucht in.
Deze huizen moeten in de loop van de
volgende dagen instorten.
Er is maar een weg voor het
land. Evacuatie. De evacuatie die
zovele Zeeuwen aan den lijve ken
nen en waarvoor zij doodsbang
zijn. Vele boeren willen terug.
Terug, omdat op een zolder nog
een vetgemest varken staat of een
paar ganzen rondsnateren. Maar
het is onmogelijk. Dit land moet
leeg. En dan kunnen we gaan den
ken aan opbouw.
(Van onze parlementaire redacteur)
Een kleine groep leden van de Twee
de Kamer is vanmorgen vertrokken om
de ramp ln de noodgebieden ln ogen
schouw te nemen. De komende dagen
zullen andere groepen kamerleden even
eens naar deze streken gaan.
Zij zullen reizen met eigen vervoex--
middelen, die door een aantal leden van
de kamer voor dit doel ter beschikking
zijn gesteld. Waarschijnlijk zullen en
kele kamerleden nog een vliegtocht
gaan maken teneinde een globaal over
zicht van de ramp te kunnen krijgen.
Vervolg van pag. 1
wen in haar hand. Blijkbaar op het laat
ste moment gegrepen. Verder laten zij
alles wat zij bezitten achter.
Een boot van de Rotterdamse haven
dienst met een grote luidspreker op de
stuurhut leidde het gekrioel van sche
pen in de haven. Een vaartuig van de
rivierpolitie uit Vlaardingen meerde er
ter assistentie.
Hoe men de 5500 geïsoleerde inwoners
van Dreischor, Nieuwerkerk, Ouwerkerk
Sirjansland en Oostei-land moet evacu
eren, was nog een grote vraag. Gister
middag om twee uur was er nog niets
aan gedaan. Maar er zouden vletten
heengaan en men wachtte op toegezegde
amphibievaartuigen.
Aangezien Bruinisse was ondergelopen
door een breuk in de binnendijk was het
uiterst lastig vletten in de polder te
krijgen. Stei'ke mannen moesten de
boten vanuit de haven op de wal tillen,
over de Havendijk trekken en voorzich
tig in de ondergelopen polder laten zak
ken. Door de snelheid van het aan
stormende zeewater hadden de 5500
mensen Zondagochtend de kans niet ge
kregen de vlucht te nemen naar de
Havendijk te Bruinisse. Enkele uren
later begaf de binnendijk het pas zodat
de gealarmeerde inwoners van Bruinisse
zich voordien al op de dijk konden
terugtrekken.
Er is daardoor ook maar één inwoner
om het leven gekomen. By een poging
om ingesloten en te redden is Deurlo, de
metselaar, met een jeep over de kop ge
slagen en door het water meegesleurd.
Zo ver het oog x-eikt zien wij water als wij
op de havendijk over het eiland kijken.
Het bovenste deel van de huizen of
slechts de daken steken er boven uit.
Daar zitten dus nog 5500 mensen. Dood
of levend. Misschien zonder voedsel, mis
schien met doorweekte kleren. Er zijn
ongetwijfeld mannen en vrouwen by van
70 en 80 jaar of ouder en baby's van
enkele maanden, misschien enkele uren
oud. Geboren enkele meters boven het
water, zonder licht, in de koude, zonder
enige medische hulp. Aan de voet van
de dijk drijven cadavers: koeien met de
poten gestrekt, rossige varkens dik op
gezwollen door het water. Verder ziet
men langs de dyk grote hoeveelheden
hooi, meubelstukken, hout en lege vaten
dryven.
Een bewoner van het eiland sjokte gis
teren met lieslaarzen door de straten
van zijn dorp; aan een lang stuk touw
had hjj een teil gebonden, waarin hij
iets vervoerde en dat hy achter zich aan
trok. Het was te ver af om te zien wat
erin zat.
In de lucht boven Sohouwen-
Dulveland Is het druk. Er zwer
men helicopters, sportvliegtuigen,
watervliegtuigen, militaire en bur
gertoestellen.
Wat zij er precies doen weet
niemand op de grond, maar het
geeft de opgeslotenen en de voor
het leven van hun medebewoners
vechtenden moed.
Evacuatie
Zij worden geholpen. Ook op de
Zeeuwse wateren ls hulp onderweg of
al bezig: tientallen schepen, vissers
vaartuigen en polltieboten, marine- en
vrachtschepen, kleine motorbootjes,
slepers, sommige met de Franse vlag
Zoals wij reeds eerder heb
ben aangekondigd verleent
„Het Parool" gaarne zijn be
middeling by de inzameling ten
bate van het Nationaal Ram
penfonds.
Lezers, die van deze bemid
deling gebruik Trillen maken,
kunnen hun bijdrage sturen
aan ons adres, N.Z. Voorburg
wal 225, Amsterdam-C., óf
storten op één onzer giro
nummers: gemeentegiro no.
P 10.000, postgiro 260728, óf
op onze rekeningen bij de Am-
sterdamsche Bank N.V., bij
kantoor Damrak, en de Bank
Van Vloten en De Gijselaar
N.V. te Amsterdam, alles on
der vermelding „Watersnood".
„Het Parool" zal er voor
zorgen, dat al deze giften wor
den gestort op rekening van
het Nationaal Rampenfonds.
op de spiegel, varen als ln een enorm
convooi.
Er zijn ook salonboten tussen, in
allerijl uit alle delen van Nederland
naar Zeeland gekomen die volgepropt
zijn of worden met evacué's Vanaf de
schepen kan men niet over de dijk
heenkijken ln de polders.
Wel zijn dijkbreuken te zien. Maar
vanuit de helicopter overziet men vele
vlerkante kilometers aardoppervlak dat
vroeger „land" heette. Wij vlogen over
een kerk waarvan nog slechts de toren
te zien was. Van kleine dorpen ls nog
een stuk dijk droog en daar lopen
mensen op. Boven het water uit steken
daken en bomen.
...En als men goed kijkt kan men
auto's zien, overvallen door zeewater.
Er drijven geweldige hoeveelheden rom
mel en de rossige varkenslichamen ste
ken tegen het grijs af. Een keer boven
het vaste land van Noordbrabant kon
den wij een gevoel van opluchting niet
onderdrukken, nu wij na enkele dagen
Iets anders zagen dan ellende, bittere
nood en water.
Enkele minuten nadat wij op Woens-
drecht waren geland ging de Engelse
piloot de lucht weer ln. Op weg naar
Zeeland. Mensen redden.
Onderofficieren die hun
plicht verzaakten
gedegradeerd
Op Walcheren hebben een beroepsser
geant-majoor en twee beroepssergean
ten zich met grove veronachtzaming
van hun plicht aan de hulpverlening ont
trokken. Zij zijn onmiddellijk gedegra
deerd.
(Van onze landbouwredacteur)
DE eilanden Schouwen-Duiveland en
Goeree-Overflakkee, waartussen de
Zeeuws-Zuidhollandse grens loopt, werden
eigenlijk pas in de loop van Maandag ont
dekt als de twee gebieden, die het hevig
ste in nood verkeerden. Bijna
anderhalve dag waren deze zo
geïsoleerde en schier verdronken
eilanden, waarop tezamen 59.000
Niemand dorst in het duister de Oos- mensen wonen, buiten de dringend
t.ersehplHe on waar Hp halfpnc win'
!veggesiagenPènWwaar 'de ™dige aandacht en hulp gebleven.
Op Schouwen-Duiveland (Z.)
liggen zeventien dorpen en het
reeds zeer oude stadje Zierikzee,
en platen loeren. Schipper De Vroome
kende de gevaarlijke Oosterschelde
niet.
Hy liep dus met zyn Rob op een zand
bank. Een kiel jacht dat wanneer het ty
zakte en de eb kwam, omvalt en schip- j dat met Zijn ruim /000 Zielen
breuk lydt. verreweg de grootste gemeente
„eSeC„ki^,n^P„CL™ïi van hee «landis, waarop in totaal
ning vocht voor hün leven en dat van omstreeks Z4UUU mensen wonen.
Aan zijn Noordzeezijde is het be- Goeree-Overflakkee heeft met zijn
schermd door een brede duinenstrook, 35.000 bewoners, die in dertien dorpen
die bil Haamstede zelfs 4.5 km diep is; thuishoren waaronder Middelharnïs
zyn zeer lange Is oord- en Zuidkust met 5100 zielen het grootste is een
worden evenals de Oostelijke kust be- aanzienlijk grotere bevolking dan' zyn
sohermd door zware zeedijken, die Zon- Zeeuwse buur. Wat het met Schouwen-
dag onder de ontzettende druk van I Duiveland wel gemeen heeft zijn zijn
orkaan en springvloed bezweken. j opvallende Zeeuwse karaktertrekken,
Sohouwen-Duiveland heeft in de loop hoewel het een ZuidhoUands eiland is.
der eeuwen reeds grote hoeveelheden Ruim zeven eeuwen geleden bestond
grond verloren, in het bijzonder aan zijn Goeree-Overflakkee nauwelijks meer zo-
Zuidkust waar by laag water de dyken zeer was het in de loop der jaren door
1 de Noordzee en de stormen geteisterd.
soms de zee inschoven.
Het eiland Goeree-Ovex-fiakkee
ongeveer evengxxxot als Schouwen-Duive
land. ziï hebben elk een oppervlakte van
ongeveer 22000 ha, gelijk dus aan die
van de Wieringermeer.
NEDERLAND TEN TUDE VAN DE
ST.ELISABETHS VLOED
dat er kort na 1300 nog slechts be
perkte stukken grond van boven water
staken. Pas na 1500 begon men actief
aan de bedijking en her-dijking van het
eiland te werken, en tussen 1750 en 1800
heeft het zijn tegenwoordige vorm ge- j
kregen.
Sindsdien is dit in vele polders in
gedeelde eiland voor ernstige overstro
mingen gespaard gebleven, totdat in
Februari 1944 het Duitse vandalisme
oorzaak was. dat meer dan 60% van
Goeree-Overflakkee onder zout water
werd gezet. Nu is het wederom een
prooi van de golven geworden.
Goeree-Overflakkee is sinds 1750 de
bakermat van de Nederlandse uienteelt.
Van dit product exporteerde het reeds in
1800 belangrijke hoeveelheden naar
Engeland. In zyn uienuitvoer heeft het
altijd Spanje ais zijn grote concurrent
ontmoet. De ui is een zeer arbeidsinten
sief gewas: hij vraagt 1600 manuren per I
ha. terwijl de aardappel, toch ook een
van de meest arbeidsintensieve land- i
bouwgewassen. aan „slechts" 900 man
uren genoeg heeft.
De teelt van uien geschiedt in deel-
bouw. „iuun om den derden", zeggen de
Flakkeeërs. De boer maakt het land
zaaiklaar. bemest en zaait en draagt
dan de verdere vex-zorging van het gewas
over aan landai'beiders en kleine boeren,
die met behulp van vrouwen en kinderen
het gewas vrij houden van onkruid,
X'ooien en in zakken op de wagen leveren.
Als beloning ontvangen zij een derde
deel van hetgeen zij hebben geoogst,
waarmee zij naar eigen inzicht kunnen
handelen. Voor vele kleine boeren en
landarbeiders is de „derde iuun" een
welkome aanvulling op de inkomsten;
talrijke landarbeiders hebben daaruit
de middelen geput, voor het pachten en
soms kopen van perceeltjes land om
zich zo op te werken tot kleine boer.
Van de cultuurgrond op Goeree-Ovei-
flakkee bestaat 74% uit bouwland, 20%
uit weiland en 6% uit tuingrond; ook
de visserij is er van enige betekenis.
Ook op Schouwen-Duiveland (voor
1610 waren dit twee eilanden, die door
de zeearm de Gouwe waren gescheiden)
is de landbouw hoofdmiddel van bestaan,
pas op de tweede plaats komt de vee
houderij en op de derde plaats de
visserij.
Van dit gebied is. evenals van vele
andere Zeeuwse en Zuidhollandse eilan
den, de geschiedenis geschreven met
zeewater. Vele malen is het over
stroomd geweest, in de veertiende en
vijftiende eeuw op catastrofale wijze;
maar erger dan toen 7,ijn de verwoestin-
gen die de afgelopen dagen werden aan
gericht door een zee. die haar vijand-
schap tegen de Nederlandse kusten
nimmer laat varen, I
Zó moe -
Weerzien
Gered
