Beklemmende verlatenheid
in verdronken St. Philipsland
Reddingsbrigadevaart
uit tussen de huizen
Uit alle delen der wereld
blijken van medeleven
r
GI4ii>töRS
DINSDAG 3 FEERUAPvI 1983^
H<''Sraad, stro en vele andere uoor- ven v
werpen drijven rond tussen de huiten. raken
De reddingen u-orden hierdoor ten
teerste bemoeilijktomdat de schroe-
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiniiini.niiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiüiiiiiiii!!
Bev>oners proberen nog bij hun huis te gen op de solder voor zover zij daar
komen om iets te redden. Z\j hebben voor tijd hadden. Nu keren z\i terug
hun waardevolle bezittingen opgesla- om te zien wat er van overbleef.
Bij het binnenkomen der school op
's-Gravendeel trof ons dit typisch beeld.
De varkens waren op de hoger gelegen
trappen ondergebracht onder bewaking
van de Rijkspolitie onder het portret
van H. M. de Koningin en Prins Bem-
hard, die beiden reeds zoveel blijk van
medeleven gaven.
In s-Gravendeel
Onze fotograaf heeft 's-Gravendeil
bezocht, waar hije^n aantal beelden
vastlegdewelke v:ij liierby plaatsen.
Foto links:
Een koe wordt nog uit het water opge
pikt. Op deze manier'tracht nien met
man en macht nog iets te redden. Toch
zijn duizenden stuks vee op jammer
lijke wijze in het water omgekomen.
Foto rechts:
Een der straten van hot. zo zwaar ge
teisterde dorpje. Zo is het beeld in alle
gebieden waar golven en wind de
di,jken doorbraken. Trieste ellende waar
men ook ziet.
Op de zolders angstige mensen
die op hulp wachten
Van een onzer speciale verslaggevers)
QT. PfrfLIPSLAND, zich minder met het water verin
sinds liet geen eiland meer is, is geheel-verdronken. I
verbonden voelend
Door zes galen,
die de stormvloed in de zware zeedijk sloeg alsof het een slap zand-
dammetje was, stroomde hel water binnen. En binnen een uur was liet
gehele schiereiland een wild golvende binnenzee, alles vernielend wat
haar in de weg kwam. De zee sloeg gaten in de huizenstraatjes van het
vriendelijke dorpje St. Philipsland. Talrijke woningen waren niet be
stand tegen het geweld. Zij stortten in elkaar. Alleen wat ■tepnl-Joinpeu
steken hoven de watervloed uit. En in de polder staan als wankele
eilandjr-s nog hoven water de kapitale boerderijen en landbouwseliurên.
De meeste konden tot gistermiddag toe nog niet bereikt worden.
Honderden volwassenen en kinderen zitten nog op de zolder?, reikhal
zend uitziend naar verlossing uit de nood.
Hebben ze nog eten en drinkwater?
Hoelang zal de boerderij nog bestand
zijn tegen het ondermijnende water?
Zij weten het niet. maar bij het tram
huisje op de drjk ligt een motorboot en
zijn reeds miltairen aangekomen om
het reddingswerk aan te vangen.
Die tocht naar het schiereiland door
de Brabantse Noord-West Hoek ging
niet over een weg met rozen. Verschei
dene bleken dood te lopen in onderge
lopen land. maar via Steenbergen Icon
de djilc worden bereik® die naar St.
Philipsland voert. En over grote ge
deelten tussen de ondergelopen polders
doorloopt. Steenbergen, als opvang
centrum aangewezen, davert van leven
en bedrijvigheid. In de straten hopen
zich mei het uur meer militaire auto's
en colonnes op. Soldaten wachten op
orders. En als we toestemming krijgen
de dijk naar het verdronken schier
eiland op te rijden, begint een zes kilo
meter lange weg die op elke honderd
meter herinnert aan de ramp. die zich
nog bezig is te voltrekken. Wel is de
hulp. spontaan geboden, algemeen.
Autobussen van de Gelderse Tram
wegen ontmoeten we, overvol met
ouden van dagen en kinderen, mensen
die uit het dorpje St. Philipsland worj
den afgevoerd naar een onbelcende vei
lige bestemming. Vrachtauto's en per
sonenauto's. volgeladen met inderhaast
samengeraapte bezittingen in een la
ken geknoopt, volgen op elkaar. Kop
pels angstig loeiende koeien dreigen de
weg te versperren, maar ook auto's
komt men tegen, volgeladen met
koeien, die men uit het water heeft
kunnen redden of langs de dijken heeft
aangetroffen. En als we dan de dijk
ten einde gereden zijn, met links van
de weg steeds maai' overstroomd land
en geïsoleerde boerderijen, waar aller
lei geïmproviseerde vlotjes voor de ra
men liggen, waarin huisraad wordt
overgeladen en rechts droog land laat
zien, welk een ramp een overstroming
is, staan we voor een grote water
vlakte. De weg verliest zich in het wa
ter. Anna Jacoba, vanwaar men kan
oversteken naar Duiveland, is onbe
reikbaar. Want het gehele schiereiland
is water geworden.
Bij het tramstationnetje staan wat
autobussen en vrachttrucs. Over het
modderige dijkje komen soldaten aan,
die koffers en kisten sjouwen en ge
bukt gaan onder in toegeknoopte la
kens geborgen linnengoed en kleding
stukken. Een heeft een oude vrouw
stevig onder de arm genomen en luis
tert geduldig naar het verhaal, dat zij
hem vertelt van die ongeluksnacht
toen zij, wakker geworden, uit haar bed
in 't ijskoude zeewater stapte, dat haar
huisje binnenstroomde. Hij zal haar
even veilig naar de autobus brengen.
Daar benedendijks ligt St. Philips
land en men staat onwillekeurig even
stil om die lugubere vernieling, die het
opgezweepte water in dit dorpje ver
richtte, in zich op te nemen. Want de
vloedgolf heeft hier huisgehouden op
een wijze, die de hardste mens een
brok in de keel jaagt.
De huisjes staan tot over de kozijnen
in het water. Hier en daar zijn ramen
open en ziet men het meubilair in de
kamers ronddrijven. De schilderijen
hangen nog aan de wand. een pendule
staat nog op de schoorsteen. De wind
jaagt de gordijnen fladderend naar
buiten.
Houten schuurtjes zijn in elkaar gesla
gen en in hoeken, waar al dat. weg
drijvende wrakhout zich kon verzame
len en op de deining van het water
schuifelend en krakend door elkaar
wart, ziet men verloren gaan wat nog
geen twee etmalen geleden tot een
nette inboedel behoorde.
Hier en"daar zijn gapingen tussen de
huizen ontstaan en wijzen boven het
water uitstekende steenklompen aan,
dat hier een huis heeft gestaan, dat
het geweld van het water te machtig
werd, Zo kan man door het stadje lo
pen over de Oostelijk, die als een oase
van droogte in het water ligt.
Tussen de huizen zwerft hier en
daar een roeibootje met een jongen
of meisje er in. Oliegoed en water
laarzen hebben zij aan. Zij bomen
de roeiboot voort tot zij bij een
open raam zijn en stappen naar
binnen. Zjj geven uit de woon
kamer aan wat zij maar vinden
dat de moeite waard is gered te
worden na die eerste overhaaste
vlucht in de vroege Zondagmorgen.
Achter de huizen aan dè Öostdijk.
onder de wind, hebben water en stórm
samengedreven wat uit de huizen werd
gespoeld. Tussen wrakhout van loods
jes en varkenshokken drijft, merk
waardig genoeg, een ledikant rond,
waarvan het bed is opgemaakt of geen
geweld het hier heeft gebracht. Op het
hoofdkussen ligt een opengeslagen
bibliotheekboek. Daarnaast ligt een
reeds wanstaltig opgeblazen cadaver
van een roodbonte koe. Wat verderop
een half stukgeslagen linnenkast,
waaruit linnengoed puilt. Kinderspeel
goed en klompen drijven in de nabij
heid. Tafels en stoelen liggen door
elkaar, gekraakt en gebroken.
Onbereikbare hoeven.
Achter een van de huisjes op de
dijk, beschut tegen de sneeuwjacht die
uit een loodzware lucht losbreekt,
staan een sergeant-majoor en enkele
genie-soldaten uit te kijken over dè
binnenzee. Onder aan de dyk ligt een
motorbootje met twee kleumende sol
daten er in. Zjj wachten op drie plat
bodems, die de motorboot zal slepen.
Vanmorgen zijn ze over het woelige
water naar de Hermanshoeve en de
Stclhoeve gevaren, die daar midden in
de polder op drie kilometer afstand
liggen als een oriënteringspunt in de
zee. Twee grote boerderijen, waar de
bewoners nog op de zolders zitten en
op hulp wachten. Ze hebben de boer
derijen tot op honderd meter kunnen
benaderen. Toen liep de boot vast en
moesten ze terug. Het water was te
veel gezakt.
Tien volwassenen en vier kin
deren zitten daar twee dagen bij
een, steeds in angst verkerend,
dat hun toevlucht door het opge
jaagde water zal worden stukge-
ranseld. Zoals ze in de verte heb
ben zien gebeuren met andere
boerderijen. Als dat komt, verlie
zen ze onherroepelijk het leven.
Met die wetenschap leven ze al
twee etmalen.
De militairen zijn teruggekeerd.
Het heeft geen zin nog eens te gaan.
Het is te ondiep en met roeiboten is
het onbegonnen werk. Ze kunnen niet
op tegen de harde wind.
Maar er is hun een gids beloofd, een
boerenknecht, die de omgeving van
In de kleinste gemeenten blij
ken soms de grootste bedragen
te worden ingezameld. Blanken
ham, dat 532 inwoners telt, heeft
5519 opgebracht, dus ruim
tien gulden per inwoner, of 46
gulden per gezin. Utingeradeel
(Fr.) met 5200 inwoners zamel
de 37.400 guldon in, of 7,20 per
inwoner. Küinre, dat 930 inwo
ners heeft, bracht 15 gulden per
gezin op. In Sassenheim is dooi
de bloembollenbediijven 53.000
bijeengebracht. Aalsmeer heeft
54.364 opgeleverd.
de hoeven goed kent en de motorboot
door het water kan loodsen waar de
sloten liggen.
In Anna Tacoba.
In Anna Jacoba, aan het andere
eind van het schiereiland, zitten
twee honderd mensen nog opgesloten.
Ze zullen van de landzijde moeten wer
den gered. Maar die weg over het wa
ter is lang. en er liggen zoveel boerde
rijen in de polder, waar de nood hoog
is.
Als we naar onze auto teruggaan,
wordt juist weer een bus vol evacué's
geladen om te worden afgevoerd. Er
wordt niet gehuild of geklaagd. Zelfs
de oude mensen praten nuchter over
wat zij nog hebben kunnen redden, al
is het niet veel.
Als we weer Brabant inrijden, dave
ren over de grote wegen lange colon
nes militaire vrachtwagens naar het
Westen. Zij z\jn beladen met vlotten,
platboomvaartuigen, motorboten, le
vensmiddelen en ander materiaal,
Voorop rijden radio-wagens.
Van andere kanten komen par
ticuliere vrachtauto's aanzetten,
volgeladen met zandzakken, rijs
hout en kruiwagens. Maar wie,
zoals wy, de zes gaten in de zee-
(iyk van St. Philipsland heeft ge
zien, gaten van 70 tot 300 meter,
wie heeft gezien hoe de nog gave
d|jk door het In de polder opge
jaagde water aan de binnenzijde
afklaft, zodat de kruin soms niet
meer dan enkele decimeters breed
Is, vraagt zich af wat hieraan nog
kan worden gedaan. Het ziet er
alles zo volkomen hopeloos uit. De
vloed heeft zyn werk zo grondig
gedaan, dat herstel een oubegon-
nen werk schijnt.
TJIT ALLE DELEN VAN DE WERELD stromen blijken van sympathie
en aanbiedingen van hulpverlening in Den Ilaag binnen. Zoals ge
meld beeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John
Foster Dulles, telegrafisch aan zijn verslagenheid over de ramp uiting
gegeven, nadat de Amerikaanse en Canadese ambassadeurs cn de Blitse
zaakgelastigde daadwerkelijk steun hadden aangeboden.
De Franse en Belgische regeringen
hebben troepen ter beschikking ge
steld: De Amerikaanse generaal Man-
ton Eddy, opperbevelhebber van het
Amerikaanse leger in Europa is uit
Wiesbaden naar Den Haag' gevlogen
om een inzicht te verkrijgen over de
hulp die het Amerikaanse leger zal
kunnen verlenen. De heer L. Cou-
vreur. de Belgische zaakgelastigde in
Den Haag. heeft de jachtclub te Ant
werpen telefonisch verzocht motor
boten ter beschikking van de Neder
landse autoriteiten te stellen. Dr. Von
Holleben, de Duitse zaakgelastigde,
heeft de deelneming van de bondsrege
ring overgebracht en medegedeeld dat
de Duitse rivierpolitie motorboten en
pompïnstallatiès ter beschikking van
de Nederlandse autoriteiten stelt.
Op een persconferentie heeft de ter
ritoriaal bevelhebber in Nederland,
luit.-generaal Buurman van Vreeden,
enige mededelingen gedaan over de
buitenlandse militaire hulp. De Ame
rikaanse troepen te Frankfort hebben
genie-onderdelen beschikbaar gesteld.
De terrltoriaal-beveihebber heeft be
sprekingen gevoerd met generaal No
bel van de military advisory assistan-
group, als uitvloeisel daarvan is
verkenning per vliegtuig uitge
voerd. Nadere besprekingen zullen
volgen om uit te maken, waar de Ame
rikaanse onderdelen zullen worden in
gezet, Tevens heeft het Franse leger
twee geniebataljons aangeboden. Ook
is er een aanbod van Canada voor per
soneel dat deel uitmaakt van het
Britse leger aan de Rijn. Aan de Ne
derlandse verbindingsmissie by het
Britse Rpnleger is eveneens hulp toe
gezegd. Twee Belgische bataljons zijn
reeds ingezet voor de hulpverlening In
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Het Oostenrijkse volk geeft gehoor
m een door kanselier Figl getekende
oproep, bij te dragen in een hulpfonds
voor Nederland, dat Maandag is ge
slicht.
Het Italiaanse Roode Kruis is bezig
met het verzorgen van de eerste zen
ding speciale goederen voor de door
de ramp getroffenen.
De hulpverlening van de Amerikaan
se kerken, Church World Service, hoeft
aan de Oecumenische Raad van Ker
ken in Nederland bericht, een bedrag
van 6000 dollar ter beschikking te stel
len, waarvan 2000 dollar voor het ram
penfonds en 4000 dollar voor herbouw
kerken.
Twee tomboten van de Haag
se reddingsbrigade met 17 er
varen roeiers, die beschikbaar
waren gesteld door het Roode
Kruis voor hulpverlening in het
getroffen gebied, hebben tijdens
hevig stormweer, regen, hagel
en sneeuwbuien 28 mensen,
waaronder een baby van drie
maanden, uit een benarde posi
tie in de Nieuwen hoornse polder
gered.
V.
.J
Pensiocnbetaling
De Pensioenraad brengt, met het
oog op de pensioenbetaling van medio
Februari, ter kennis van degenen, die
een pensioen genieten van het alge
meen burgerlijk pensioenfonds en die
tengevolge van de watersnood naar
elders zijn overgebracht, dat zjj hun
evacuatie-adres en zo mogelijk
hun registratienummer ten -poedigste
moeten mededelen aan de Pensioen
raad, Benoordenhoutseweg .6, 's-Gra-
venliage.
