Verbijsterd Dordrecht zag het water komen
Noordendijk: hachelijke situatie
Via Spoorhaven half Krispijn
in greep van waterwolf
Eensgezind Dubbeldam overwon
het woedende water
DE EERSTE FASE IS GEWONNEN
Kwetsbaar
EEN EILAND ALS INZET
Het laatste
Dorcltse nieuws
Lifter verdronk
Nederlandse Rampenfonds
Maandag 2 februari '1953
dordrechtsch nieuwsbexfi
TWEEDE BEAti - PAGINA I
ZOVEEL ELLENDE kan er in de stad Dordrecht gedurende het afge
lopen weekeinde niet zijn geweest, of een algemene zucht van opluch
ting, van dankbaarheid evenzeer, is er Zondagavond geslaakt, toen
bleek, dat niet het hele eiland een prooi van het watermonster was ge
worden. Zozeer heeft dat gedreigd, dat er overal in huiskamers en
op straat over werd gediscusseerd: houden we het of loopt alles
onder? Dit vroeg men zich af toen heel Dordt wist, dat de Noordendijk
twee angstaanjagende bressen vertoonde, dat er bij de Kop van 't Land
een stuk van diezelfde waterkering was weggeslagen, dat het bij Vic
toria spookte als nooit tevoren endat grote delen van Krispijn(!)
blank stonden. Dordt was volkomen geïsoleerd, aangewezen op zichzelf
ONGELOOFLIJK heeft het gespannen langs de Noordendijk. En onbeschrijfelijk is de
ellende, die duizenden hebben moeten doorstaan en nog doorstaan en onschatbaar is
de schade, aangericht aan dijken, wegen, winkels. Verbijsterd heeft Dordt het water
zien komen, over de Voorstraat, het Bagijnhof, de havens, het Dokhaven-emplacement,
de Hoogt, de Hugo de Grootlaan. Het werd stil en angstig, toen het water in de Tunnel
tot een nooit geziene hoogte rees en toen gaslucht zich mengde met de ziltige lucht,
die de orkaan almaar aanblies. Gehuild hebben velen en gesjouwd met kinderen en
kinderwagens, met meubelen, die toch niet te bergen waren. Met een schamel bun
deltje lijfgoed trokken de verjaagden de nog droge stadsdelen binnen, naar familie
of kennissen. Maar geen enkel blijk van paniek is gegeven, geen overbodig rumoer
is er gemaakt. Dordt vocht met zijn erfvijand. Dordt wilde winnen en Dordt won, zij
het met schrijnende wonden, die zijn halve lichaam teisterden.
heet hij Spoorhaven had met zijn kleine
bassin de watervloed niet kunnen verwer
ken, waardoor het laag gelegen emplace
ment in ijltempo volstroomde. Daarmee was
het toch heus moeilijke pad naar de Vliet-
weg en de Hugo de Grootlaan gecffend, on.
danks bazaltblokken in de haven.
Krispijn in het water! Alweer: ongeloof
lijk, maar helaas al te waar. Waar ze van
daan kwamen niemand weet het, maar plot
seling reden vrachtauto's ladingen zand
naar de meest vitale punten in deze sector,
maar wat is zand bij zoveel woest en nat
geweld? Vliel'weg en De Grootlaan liepen
onder, de Van Baerlestraat volgde en daar
mee Vondel-, Cats- en Hooftstraat en dus
ook de Krispijnseweg.
De Tunnel kreeg een meterhoog portie
toegediend en toen was een belangrijke ver
keersader afgesnoerd.
De angst was deze onvergetelijke Zater
dagnacht meesteresse van onze stadsbe
volking. Zjj dirigeerde duizenden de hui
zen uit, de straat op. Waarheen? Naar het
water, het woedende water. In zomertijd zo
lyrisch bezongen, zo aantrekkelijk mogelijk
gebruikt als propaganda-middel om toeris
ten te trekken. Het water, dat om twee
uur reeds het hele havengebied had ver
overd en toen zijn aanval op de binnen
stad inzette. Met een vernietigende kracht
wist het zijn weg te vinden, want Dordt
is kwetsbaar. Kwetsbaar aan zijn buiten
en binnenkant.
Zaterdagavond stormde het al; we weten
het. Politie, Openbare Werken en Haven
dienst hadden de normale maatregelen ge
troffen. Maar angstig snel wies het water
en in recordtempo kwam het 2.80 meter
boven N.A.P., drie meter tot 3,80! Groot
alarm! De toestand werd met de minuut
onoverzichtelijker. De politie ging waar
men haar gevraagd had te komen, schip
pers sjorden hun boten nog eens extra
vast, personeel van het Veerbedrijf werd
gerequireerd en ook dat van Openbare
Werken kreeg het alarmsignaal te horen.
Het werd een sinistere situatie toen flar
den klokketonen van Zwijndrecht aan
stormden en sirenes gingen loeien, aan de
overzij evengoed als in Dordt. De politie
auto snelde naar de bedreigde plaatsen,
deelde waarschuwingen aan bewoners uit
en burgemeester Van der Dussen spoedde
zich per fiets door Dordt, verspeelde bij
de Gasfabriek zijn vehikel, zo snel kwam
daar het water over de Merwedekade, en
stapte toen maar naar de Spuistraat, waar
hij rustig begon mee te helpen aan de bar
ricade, die men bij de Voorstraat opwierp
om de reeds volgestroomde Spuistraat af
te dammen.
Twee bressen
Kort daarop kwam het ontstellende be
richt: De Noordendijk bü de centrale op
het punt van bezwijken. Ongelooflijk,
maar helaas waar. Met donderend lawaai
beukten woedende golven, gestimuleerd
door een verraderlijk springtij, op de wo
ningen in de Lijnbaan, die in minder dan
geen tijd onderliepen. Daar is het, wat
Dordt betreft, begonnen. Bijzonder ernstig
*verd de situatie toen het dijklichaam na
bij de trap. die naar de centrale voert,
begon te scheuren en weldra een grote
steenklomp losliet, die werd weggeduwd
als gold het een kiezelsteentje. Twintig
meter werd dat gat en de bewoners bc-
nedendijks wisten het: voor hen viel wei
nig meer te redden. In golven sloeg het
water door de dijk, die aldus gevaarlijk
was ondermijnd.
Zwaar van spanning en emotie werd het
daar langs de dijk, toen een tweede breuk,
even verderop, werd waargenomen. Hier
gebeurde precies hetzelfde: twintig meter
vrijheid had het water wederom gewonnen
en als tastbaar bewijs hiervan smeet het
stenen, modder en zand de huizen binnen,
woelde het de straat los en verhoogde het
de angstgevoelens niet weinig.
Noodtoestand
Twee bressen in een dijk, die onaan
tastbaar leek! Het scheen teveel, maar
neen. Holland en zeker ook Dordrecht
weten wie hun erfvijand is; weten hem
aan te pakken en dies togen grote groepen
vrijwilligers aan de sjouw. Veel viel er
niet in te perken. Dit was een onder
grondse aanval, die niet tc stuiten was en
onweerlegbaar het bewijs leverde, dat de
noodtoestand was ingetreden. En toen ook
van Dubbeldam het bericht kwam, dat
diezelfde dijk vlakbij de Kop een belang
rijke hap uit zijn lichaam had moeten
laten bijten, werd de chaos aan de noord
zijde van hel eiland compleet.
En nóg hielden de rampzalige berichten
niet op te stromen. De Dokhaven officieel
Angstwekkend
Angstwekkend was de toestand inmiddels
bfj Victoria geworden. Het water sloeg zich
al onder de spoorbaan door. die meteen ver
zakkingen vertoonde en bovendien sprong
het de Parallelweg op. Er viel een reus
achtig gat in de straat voor de Victoria-
cantine en eht laaggelegen plantsoen, waar
in enkele tanks, liep vol als werd er een
badtoevoer opengedraaid.
Voort joeg het, over de Twintighuizen,
via Wilgenbosch en Achterhakkers, naar de
Hoogt, dat hoge begin van de Singels. Grote
groepen druk pratende mensen," wier woor
den en gissingen werden weggestormd,
wachtten en wachttentotdat het onver
mijdelijke gebeurde, een herhaling overi
gens van wat de Bakstraat te doorstaan
had gekregen. Het wegdek hield niet langer,
verbrokkelde en over de hele breedte van
de Hoogt gaapte een monsterachtig gat
Hier gelukig, niet, zoals bij Victoria, met
een breuk in de hoofdgasleiding.
Het is daarna snel „bergafwaarts" gegaan
met al dat water. Het kruispunt Singel—
Spuiweg was weldra genomen en tenslotte
reikten de uitlopers van deze woeste berg
beek tot de Eben Haëzerhof.
Triest, zeer triest was de aanblik toen
fusten, mandflessen en wat al niet meer
over het binnenmeer in dit gedeelte, stad-
inwaarts dobberden, richting Sluisweg,
waar ze veel later netjes werden verzameld
en op de trottoirs gezet. Alle goederen van
het Dok-emplacement en van de Chem-
proha aan de overzijde.
Millioenenschade
In het centrum ook al een troosteloze
meterhoge watermassa. De Voorstraat en
het Bagijnhof (blank tot aan de Vest) waren
druk bevaren routes. Vletten schoten af en
aan door het vuilgrauwe water, hielpen
mensen te evacueren, boodschappen over te
brengen, kortom allerlei noodzakelijke kar
weitjes knapten de „binnenschippers" op.
Om halfacht liep de kelder van het post
kantoor onder en daarmee de accumulato
ren van de telefooncentrale.
Geen telefoon meer! Afgesneden dus van
de buitenwereld. Als klap op de vuurpijl
een serie storingen in de lichtleidingen;
willekeurig verspreide stadsdelen moesten
zich dientengevolge van kaarsen bedienen;
zo bijv. de hele Staart.
Op de Voorstraat is voor duizenden gul
dens schade, alleen aan en in winkels, aan
gericht. Etalages waren soms niet meer te
zien; er dreef van alles in de verkoopruimte
Tond en op het Bagijnhof ging een auto met
zo'n vaart door de natte boel, dat een
etalageruit het begaf na door ontelbare
golfjes te zijn besprongen. Dekkers' toon
zalen leden onnoemelijke schade, evenals
Linders, V. en D. (ruw geschat een half mil-
lioen), C. en A. en Telefoonkantoor.
Er is nog een slachtoffer te betreuren. Een
dame uit Loosduinen is op onverklaarbare
wijze in de sloot bij sanatorium Weizigt
geraakt. Voorbijgangers ontdekten het ont
zielde lichaam.
Lange tijd heeft de Vriesestraat het nog
gehouden, dankzij een barricade aan de kop,
maar ook die is bezweken, temeer omdat via
De Vriesestraat Zondagmorgen,
Kwade gevolgen voor
de Staart
Ruïneuze gevolgen heeft de overstroming
voor de Staart. Daar stond alles blank, daar
scheurde op vele plaatsen het wegdek en
daar ook liepen vitale industrieën als Lips,
Baltovenbouw, Joh. de "Witt, Biesbosch,
Vlocistofmcetapparatenfabriek en de in
aanbouw zijnde centrale vol. Bedrijven, die
vandaag niet hebben kunnen werken, doch
die hun personeel hebben opgeroepen, want
te redderen valt er veel.
Het anders zo vreedzame Vlij was een
wilde rivierarm geworden. Telkens weer
raakte de „straat" woonarken in acute
moeilijkheden en telkens kwam er hulp,
hetgeen echter niet kon verhinderen, dat
er twee lossloegen en vier tegen het dijkje
werden gesmakt. Een totale janboel werd
het in de beide Wantij-jachthavens, waar
tientallen plezierbootjes als veertjes werden
weggeblazen en als het ware tegen de Noor
dendijk werden geplakt. Het schakelstation
aan de Oranjelaan kreeg water in de kel
der en bij Van de Wegs Houthandel waagde
de watergolf met succes een sprong over de
dijk heen. Benedendijks was het toén on
middellijk mis, evenals'bij de centrale, waar
de Biesbosstraat zijn last loosde op de dijk.
die op haar beurt doortocht verleende naar
beneden. Verderop, in de Bleijenhoek, was
er geen houden aan. Wel hield de geïmpro
viseerde dam bij het Papendrechtse veer
het, maar de Riedijkshaven had een over
schot, dat werd losgelaten op de Bleijenhoek
en daar was slechts een zuchtje nodig om
het Nieuwkerksplein, Torenstraat en Voor
straat-Noord vol te spuwen, met het gore
water. Aan west- en noordkant van de stad
kwam aldus een Godshuis geïsoleerd te
liggen: Grote- en Nieuwkerk. Nóg een uit
weg was er voor het water in de Riedijks
haven: „tussen de paaltjes" ging het in een
bruisende stroom recht op 't Steegoversloot
aan, in welks wegdek een gat werd geslagen
en toen liep de Museumstraat onder. Via
het Korte Kromhout kregen de St Jorisweg
en ook de Singel tot het burgemeestershuis
de volle laag. Hier was dan de enige plek,
die buiten, de lijn Noordersluis-Zuidersluis
werd doorbroken. Voor het overige hebben
deze sluizen er voor gezorgd, dat Vriese- en
Spuihavenwater nog juist onder de kade
bleven.
Critiek was het ook bij De Schelde, ogen
schijnlijk zo hoog en veilig op die dijk. Hard
moest hier worden gewerkt om doorbraak
te verhinderen.
En toclivreugde
Intens was de vreugde toen het daglicht
gloorde en de dreigende duisternis, die de
hele affairre iets spookachtigs had gegeven,
week. Onvermoeid, soms ook oververmoeid
heeft men de zwakke schakels gedurende de
Zondag versterkt, in Dordt en in Dubbel
dam. Elders is er over de Dubbeldamse toe
stand en actie een beeld gegeven.
Bfj de molen Kijck over den Dijek lag
spoedig een hechte barricade van zandzak
ken en klei en de andere, even verder ge
legen, bres kreeg bovendijks een verdediger.
Dezelfde spanning, hier en daar wellicht
iets verflauwd, keerde tegen de avond terug.
Om 7.13 zou het hoogste tfj zijn, waar in
dit geval zeker 1 uur mocht worden begere-
kend. Hoog is het water weer gekomen,
maar er over, neen, zover is het gelukkig
niet meer gegaan. Maar altijd rest nog de
vraag in hoeverre het uitslijten van de ont
stane gaten is tegen tc gaan.
De eerste fase van dc strijd is echter,
althans op ons Eiland gewonnen, want er
was nog droge grond!
Een van de drie angstaanjagende bressen in de Noordendijk.
De voedselvoorziening in de stad Dor
drecht ondervindt geringe stagnatie. De
aanvoer van melk kan ongehinderd geschie
den, maar sommige slijters hebben geen
kans gezien hun wijk te bedienen.
Groenten zijn er voldoende te koop en ook
de kruideniers hebben geen reden om te
twijfelen aan een goede gang van zaken op
hun gebied. De bakkers hebben evenmin
moeilijkheden, doch hebben besloten slechts
uitsluitend regeringswitbrood te bakken. De
centrale aan de Noordendijk werkt.
WANNEER DUBBELDAM OOIT een bijzonder staal van gemeenschapszin heeft
gedemonstreerd, dan is dit gisteren geweest. Bij de Bovenhoek (Noordendijk
nabij Kop van 't Land) heeft het gespannen, heeft het land geleden, maar heb
ben eensgezinde, staalharde kerels een heroïsche, spontane strijd geleverd tegen
het wilde, woeste water. Met een doorbraak daar zou het uitgestrekte Dubbeldam
met één vernietigende golf onder de voet zijn gelopen, zou misschien het hele
Eiland een binnenzee zijn geworden. Had ook een kostbaar stuk cultuurland voor
lange tijd verloren gegaan en zou dus de voedselvoorziening een zware klap te
incasseren hebben gekregen.
De spanning in de centraalpost het gemeentehuis was van 's middags 2
tot 's avqnrls half tien te snijden van spanning en nog nooit hebben wij zoveel
autoriteiten zó opgelucht horen zuchten toen in de vorm van een jubelkreet het
verlossende bericht van de Bovenhoek kwam: We hebben 't kunnen houden.
lifter verkoos in de wagen te blijven. Dat
is zijn dood geworden. Plotseling schoot
de auto het water in, dompelde er in on
der en was Zondagavond nog niet gevon
den.
Aan de noordkant bij de laatste bocht
van de Noordendijk vóór de Kop van 't
Land deed het water een verwoede aan
val en sloeg een bres in de natuurlijke
verdedigingsgordel.
Triest, troosteloos, ontroerend was de
aanblik, die 2500 ha land reeds Zaterdag
nacht boden. Water, water, water, de Dub
beldammers zagen niet anders. De land
bouwers in de Biesbosch hebben het tot
stïkkens toe benauwd gehad, besprongen
als zij zich wisten door een belager, die zij
zich niet van het lijf kónden houden. Boer
Van Beek van de Tongplaat (een uiter
waard) zat het eerst in deze contreien in
de misère. Tot zijn hals toe moest hij door
het uit het niet gekomen water waden om
vrouw en kinderen uit het zuigende nat te
redden.
Mei lede ogen moest hij toezien hoe zijn
twintig koeien in de stal het water tot de
bek was gekomen. Hjj had niet eens de
tijd meer de hulpeloze dieren los te ma
ken
Maar hoger wilde de vijand, steeds ho
ger. En h(j verzwolg nog honderden ha
kostbare Biesbosch-grond. B(j Willemsdorp
was weldra geen droog plekje grond meer
te bekennen. Enkele tientallen gezinnen
waren spoedig van de buitenwereld afge
sloten. Tot de Tweede Tol kwam het wa
ter en daar is dan een slachtoffer van deze
ramp gevallen.
De bestuurder van een luxe auto stopte
op die Tol en verliet zijn wagen. Een naast
hem zittende, vermoedelijk Rotterdammer,
MANIFEST VAN HET
postgiro 9575
Oproep aan het volk van Nederland.
Nood is neergedaald over ons vaderland. Help, help direct.
Krachten, machtiger dan welke menselijke machtsconcentra
ties ook, hebben in enkele uren tijds grote delen van ons land
in rouw gedompeld. Duizenden mensen werden in nachtelijke
uren door het wrede water van huis en haard verjaagd. Werk
van eeuwen werd in luttele ogenblikken te niet gedaan.
Onbeschrijflijk is het leed, dat mensen en dieren heeft ge
troffen, met geen mogelijk te overzien de materiële schade, die
met name het Westen van ons land is toegebracht.
Hulp is plicht.
Onder deze tragische omstandigheden is hulp aan de getrof
fen gebieden plicht van iedere Nederlander. Hulp in goederen,
maar ook en vooral, hulp in geld. Veel geld, zeer veel geld om
de geteisterde bronnen van onze welvaart, die ook uw welvaart
is, met de grootst mogelijke spoed te herstellen. Tast diep in
uw buidel, ook als dit een offer voor u mocht betekenen. Offer
in het diepe besef dat het gaat om uw medemensen, om uw
vaderland en uiteindelijk om uw eigen belang.
Doe het direct! Stort uw bijdragen op postgiro 9575 van het
Nederlandse Rampenfonds Den Haag of stuur een postwissel
naar het secretariaat, Statenlaan 81.
Bovenhoek: de ztcakke slee
Weinigen hebben in deze rampzalige
nacht geslapen. In vrijwel alle huizen
brandde licht en menigeen waagde zich in
de storm, die met het uur in kracht toe
nam.
Er was in het gemeentehuis een cen
traalpost ingericht, die een permanente
bezetting kreeg. Burgemeester Beelaerts en
secretaris Vogels de hele Zondag al in
touw bevonden zich op de bedreigde
punten, maar ook zij konden niets anders
doen dan met lede ogen aanzien hoe het
zilte water onbetaalbaar land aanvrat en
overspoelde.
Bij de Bovenhoek is het in ds loop van
de dag ontzaglijk gaan spannen. Het aan
vankelijk geslagen gat was provisorisch ge
dicht en het ging er slechts om of er man
kracht en materiaal zouden zijn om ver
sterking aan te brengen.
Eerst toen is bewezen hoe voortreffelijk
op ons Eiland de hulpverlening verliep. De
grootste lof komt toe aan al diegenen, die
zich spontaan meldden, hetzij met of zon
der spa, hetzij met vracht- of luxe wagen.
Er kwamen vier lifters uit Utrecht om
werk vragen. Zij werden zonder dralen
naar de Bovenhoek gedirigeerd. Een Rot
terdammer kwam met auto en al voor
rijden cn ging koerieren en later zand
zakken sjouwen.
En zo zwoegden temidden van regenvla
gen en overzwiepend Wantijwater keiharde
kerels bij Bovenhoek en 's-Gravendeelse-
dijk, even voorbij het Wieldrechtse veer.
In het gemeentehuis stond de telefoon
roodgloeiend en met een bewonderens
waardige kalmte leidde de heer Beelaerts
daar de manoeuvres van zijn leven.
Hier kom ik nooit over uitgepraat en
gedacht, zei hij, en weer rinkelde de tele
foon. Een noodkreet om zandzakken en
mannenEn weer rukte een contingent
militairen aan en wéér kreeg de zwakke
stee in Noorden- en Wieldrechtse dijk ver
sterking. Er werd zelfs afgelost, want de
zandspouwers waren moe, doodmoe, en
doornat.
De spanning steeg in het gemeentehuis.
De kaart werd bekeken en opnieuw be
keken. Zeer ernstig werd de situatie ge
noemd: als de Noordendijk het bij de Kop
niet zou houden, zou heel Dubbeldam een
prooi van het woedende water worden,
zou ook Dordt van heel onverwachte zijde
worden besprongen.
Het hoge tij in de vroege avond naderde;
de spanning steeg met het water en met
het bezoek aan het gemeentehuis van ijve
rige mensen, die de laatste berichten
brachten en ook nog enkele duizenden
zandzakken, m Zwijndrecht op de kop ge
likt.
Mannen, mannen, kwam weer de nood
kreet. Onmiddellijk de Stevensweg af en
alles tussen 18 en 45 aan het werk zetten,
commandeerde de burgemeester, die daar
na weer te horen kreeg, dat de zandvoor-
ziening voortreffelijk kon verlopen, omdat
men eenvoudig de in aanleg zijnde tweede
autobaan DordtMoerdijk afgroef.
Verdronken land
Trieste, zeer trieste berichten druppelden
tot overmaat van ramp uit de Biesbosch
binnen: tientallen dode varkens en vele
paarden langs de dijk gesmeten. Van boer
J. in 't Veld 27 koeien verdronken en van
de heer Roodnat zijn hele hoenderpark
(1000 kippen en 1000 kg. voer) verzwolgen.
Uit Willemsdorp werden ruim twintig
vrouwen en kinderen geëvacueerd naar het
gymnastieklokaal van de school; de man
nen wensten op hun eilandjes te blijven.
E'en duck belangrijk transportmiddel
voor zakken liet het in het Dordtse
Kromhout, waar hij moest laden, afweten.
Spontaan kwam er een Dubbeldammer zijn
vrachtwagen aanbieden.
Via Zwijndrecht kwam dan nog het
vriendelijke en bemoedigende aanbod van
een Hilversumse Hulpverleningscolonne
binnen. Dubbeldam accepteerde dankbaar
en de colonne 120 man. prima uitgerust
verscheen 's avonds laat enwerd
naar een ander noodgebied verwezen, want
de werkers van deze Zondag hadden hun
zaken al uitstekend voor elkaar
Alles ging liier zo heerlijk-spontaan, zo
zakelijk ook, want minuten waren kost
baar. En zo streed een plattelandsbevol
king om het behoud van haar dierbare
grond, waarvan al ruim 2500 ha. onder
water was verdwenen. En zo won ze. zij
het ten koste van zware strijd en talrijke
offers.
DE KONINGIN EVEN
IN DORDT
H.M. Koningin Juliana is in de late mor
genuren van vandaag in Dordt gearriveerd
per holauto. H.M. heelt zich onmiddellijk
naar de haven begeven waar de boot van
de Rijkswaterstaat ligplaats pleegt te kie
zen. Zij heeft zich op deze boot laten rond
varen in het noodgebied rondom onze stad
en zich daarbij deskundige uitleg laten
geven.
Roeiers in het Steegoversloot. De Volkswagen telt al niet meer.
