Nacht van verschrikking raasde
over de Westhoek van Brabant
Meedogenloze waterramp treft ons land
Ook buitenland biedt hulp
Polderbewoners door waterramp verrast
Afgrijselijke taferelen voltrokken zich
Tientallen doden op Noord-Beveland
Manifest van 't Rampenfonds
Maandag 2 Februari 1953
KLOKKEN BEGONNEN ANGSTWEKKEND TE LUIDEN
Talrijke doden i ver den geborgen
(Van onze speciale verslaggever)
J)AAR komt nog een lijk", zegt een man op de dijk bij Heiningen, wijst liij
naar de onafzienbare watervlakte. „Daar bij die boerderij, bij die
koeien". Bergen, en naar Roosendaal brengen, klinkt een kort bevel. En ter
wijl de harde Noordwester blijft aanjagen en bet grijze van vruchtbare klei
verzadigde water blijft aanrollen, geschiedt dit. Een verschrikkelijk beeld,
dat honderdvoudig vergroot, iets van de waterramp zegt, welke de Westhoek
van Brabant tot op het merg heeft geteisterd. Bij Willemstad, Klundert en
Moerdijk zijn de buitendijken doorbroken, de klokken begonnen angstwek
kend te luiden en in de eerste, uren van deze onvergetelijke rampnacht storm
de het water onweerstaanbaar voorwaarts. In Heiningen waren gistermiddag
om een uur al 18 doden. Het volk van Willemstad, van Heiningen, van
Moerdijk en omliggende gehuchten werd totaal verrast. Hoe dit geschiedde?
De ramp heeft een chaos verwekt zonder weerga en het gerucht, metgezel van
de chaos, vierde gisteren hoogtij. Pas later op de dag kwamen de hulptroepen
en organisaties op gang- Dit ontmoetten wij in het watersnood-gebied rond
Willemstad en ten Oosten van dit gebied tot en met Moerdijk.
Boerderijen en huizen
overspoeld
JN Zevenbergschen Hoek stond de be-
A king gepakt en gezakt toen 't eerste
daglicht enig zicht gaf op de verschrik
kingen welke de afgelopen nacht over
het goede West-Brabant had gebracht.
Men kon toen tot aan het spoorwegkruis
punt bij Lage-Zwaluwe komen. Daar
kolkte het water.
Een jonge visboer uit Moerdijk ver
telt: „Ik ben tot m'n nek toe door het
water naar hier toe gekómen. In Moer
dijk zit het meeste volk op de zolder.
Er zijn geen doden voor zover ik weet."
Zijn gesprek wordt afgebroken door ge
schreeuw, aangedragen door barre wind.
Op 200 meter afstand van de spoorbomen
zwaaien mensen uit de bovenramen; ze
roepen om hulp. Er zijn echter geen
boten. Een paard zwemt naar de spoor
lijn. Mollen zoeken naar droge grond.
Op het viaduct van de Rijksweg Breda
Moerdijk staan drie Belgische auto's, ge
strand in de nacht. Er staat al water op
.de weg en het stijgt nog, de spoorrails
liggen blinkend boven het water. Later
werd de spoordijk doorbroken.
„Hebben jullie Jan Spitters gezien",
vraagt een vrouw. „Ik ben hem kwijt
sinds vanmorgen 5 uur". Niemand kan
haar helpen. B.B.A.-bussen rijden af en
aan. Van vier uur in de morgen zijn 20
bussen in deze sector van het rampge
bied doende de bevolking weg te bren
gen naar Breda. Een bus is door het wa
ter betrapt en staat in de polder, die ge
heel onder water liep. De 2 chauffeurs
zitten op het dak, vertelt iemand. De
dijk is door bij het protestantse kerkhof
op Moerdijk. Zover we zien kunnen is
alles water. Terwijl we staan te kijken
spoelt het om onze voeten verder. Alleen
vrouwen en kinderen kunnen in de bus
sen. Het is 9 uur geworden. We gaan
naar de Rode vaart. Het is nog mogelijk
er te komen. Langs béide zijden van de
dijkweg erheen kolkt en bruist het wa
ter. Boerderijen en huizen zijn over
spoeld. Het water klotst tegen ramen
met netjes gesteven witte gordijntjes er
voor. Bij de boerderij van Damen liggen
twintig koeien in de schuur: verdron
ken. Over de smalle wegen wordt het
vee voortgedreven. Twee doordrenkte
veulens stappen schichtig in de richting
Zevenbergen. Op deze plaats, de Loch-
tenborg, zitten nog 50 vrouwen en kin
deren en het water blijft aanstormen.
Kan er dan niemand komen om die
mensen te halen, zegt een man. We hou
den het hier nooit. We beloofden in Ze
venbergen die boodschap af te geven. De
Zondagsrust in dit dorp is even wreed
verstoord als elders. Er heerst hoogspan
ning. Op het gemeentehuis treffen we de
eerste min of meer georganiseerde hulp
aan. De burgemeester en zijn ambtena
ren regelen de evacuatie van Zevenberg
schen Hoek en bereiden hetzelfde voor
Langeweg en zonodig voor Zevenbergen.
In het patronaat en het Protestantse
Verenigingslokaal worden de vluchtelin
gen ondergebracht om later naar Breda
vervoerd te worden.
Auto's rijden af en aan. Bussen zitten
vol. De passagiers staren voor zich uit.
Na een nacht van doodsangst zijn hun
gezichten getekend. Het zijn oude vrou
wen, moeders en tientallen kinderen, die
met bange vogelkopjes al het gerij en
het geren aanzien, als ging het hun niet
aan. Het gerucht gaat, dat er in Heinin
gen een gezin is verdronken.
Er rijdt een brandweerauto uit Breda
voorbij. Mannen in overalls en schoppen
op de nek staan gereed om in te grijpen.
Een vrachtwagen met zandzakken rijdt
in de richting van de opdringende vrese
lijke waterwolf. Bedrijven uit Zevenber
gen en andere dorpen hebben al hun
rijdend materieel ingeschakeld.
En in Klundert staat het water tot aan
de Kath. kerk. Het herbouwde Klundert!
De rode bakstenen van de nieuwe hui
zen steken fel af tegen de grauwe gol
ven. De buitendijk bij Klundert is door
gebroken. „Ik bezit niets meer, totaal
niets meer", zegt iemand. Hier zijn de
cadetten van de K.M.A. en andere mili
tairen met pontons bezig. Moeizaam
dobberen ze in het wilde watér in de
straten op zoek naar bewoners, die gered
moeten worden. Burgemeester Draayer
vertelt, dat in Willemstad om een uur
in de nacht het water over de Parade
kwam. Daarna steeg het gevaar van
minuut tot minuut. Willemstad, hoe was
het daar? De bevolking zit ingesloten, zo
ging het nieuws. Later op de dag hebben
de commando's getracht de bevolking te
redden. Eerst met roeiboten, later met
zwaarder materiaal. De bevolking van
Klundert werd in bussen en vrachtwa
gens geëvacueerd. De dikke dijk bij
Zevenbergen moet het houden, anders
loopt Zevenbergen ook gevaar. Twee
mannen sjouwen een zware koffer. Een
moeder met drie kleine kinderen zoekt
een heenkomen.
We rijden verder naar Noordhoek en
Standdaarbuiten. De polders liggen daar
droog. Een verademing. De autoradio
spuit het ene bericht na het andere. Het
leger is opgeroepen, de Rode Kruis colon
nes, overal elders in het westen van het
land worden dijkdoorbraken gemeld.
Slachtoffers spoelen aan
Dan bereiken we Fijnaart. In het ge
meentehuis heerst een bedrukte stem
ming. Er zijn zestien doden geborgen.
Mensen uit Heiningen. Er zijn ook kin
deren bij. Er zullen nog meer slacht
offers tegen de dijk aanspoelen. Boerde
rijen bezwijken onder het geweld. Er
drijven meubelen, vaten olie en kada
vers van varkens en koeien. Op het raad
huis is de Commissaris van de Koningin
aanwezig, vergezeld van de griffier van
de provincie. En burgemeester Ter Haar,
uren onafgebroken in touw vertelt hoe
verschrikkelijk het is. Moet Fijnaart ge-
evacueerd worden? Men denkt van wel.
Later wordt in Roosendaal verteld,
dat er bussen met slachtoffers van de
ramp uit Heiningen en Fijnaart binnen
stromen. De stationswachtkamer is er
voor in gebruik genomen. Alle militai
ren begeven zich naar hun garnizoens
plaatsen. De treinenloop is gestagneerd.
Alleen de lijn Bergen" op ZoomBreda
wordt nog gereden. Van Fijnaart is Oude
Molen nog te bereiken en Heiningen
over de dijkwegen, zover als het kan.
Dan is daar weer, op een gruwelijk mo
ment, die onafzienbare watervlakte. Kol
kend rond de huizen en boerderijen. Op
een brancard wordt een verdronken man
geborgen. Er verschijnen steeds meer
mannen om te helpen. Militairen en bur
gers. Maar er kan zo weinig geholpen
worden. Er is veel vertkeer op de wegen.
De bewoners worden weggebracht naar
Zevenbergen, Roosendaal, Breda en
Oudgastel. Geleidelijk aan worden meer
hulpdiensten georganiseerd.
We gaan de weg naar Willemstad op.
Er barst juist een nieuwe regenbui los.
Daar in die grijze sluier, waarin we vaak
de nieuwe koepel van de kerk zien, ver
keert het volk van Willemstad in bange
vreze. Men kent daar het water. Een
vliegtuig scheert over ons heen in de
richting van die benarde veste. De auto
radio leeft opnieuw berichten over dijk
doorbraken in Zeeland. Halsteren is
zwaar getroffen, zo wordt gemeld. Dit
is de grootste ramp welke ons land ooit
heeft getroffen. De schade is niet te
schatten. Wellicht milliarden. De Ameri
kaanse ambassade heeft geïnformeerd
naar die schade. Enkele dagen nadat ons
land voor verdere hulp had bedankt.
Verslagen keren we terug. We rijden van
Fijnaart naar Stampersgat. Daar moeten
twee kindjes verdronken zijn. Zekerheid
kunnen we niet krygen. De Mark is bui
ten de oevers getreden en aan de kant
van de suikerfabriek zou het water
staan. Steeds maar weer het water, dat
machtige en rampzalige water. Men pro
beert te redden wat er te redden valt.
In Oud-Gastel stromen mannen bijeen in
overalls en met schoppen om ergens te
gaan helpen. Het zijn vrijwilligers. Er
komt steeds meer militair ver-keer.
Om vier uur was het weer vloed. Die
werd met angst tegemoet gezien. De
Rijkswaterstaat kwam er voor in het ge
weer. Wat moeten wij nog verder mel
den?In Zevenbergen, Fijnaart,
Klundert, Oudemolen, Heiningen, Moer
dijk, Zevenbergschen Hoek, Wilmstad en
verder naar het WestenEen triest,
luguber beeld. Omgekomen mensen, ver
dronken vee, verwoeste boerderijen en
woningen, vernielde wegen, beschadigde
cultuurgrond door grauw en grijs kol
kend, woest en vernietigend water. En
daar tegenover staat de hulpeloze mens.
Later op de dag steeg het gevaar door
de vloed, maar daar stond tegenover dat
de wind afnam en draaide en dat de
hulpverlening tekening begon te verto
nen. Rijen militaire voertuigen snelden
in de richting van de getroffen gebieden.
De strijd tegen de oude erfvijand, het
water, werd na de geleden nederlaag
opnieuw aangebonden.
De oorzaken van de I
o
waterramp
Door een terzake deskundige
hoofdingenieur van de Rijkswater-
staat wordt de watersnood toege-
J schreven aan de volgende drie
factoren:
1. Het tijdstip van het hoogwa-
ter; 2. De hoogte van het getij, dat
2 springtij was in verband met de 2
nieuwe maan; 3. De windkracht en
J de windrichting. 2
Aan drie kuststations, n.I. Hoek 0
2 van Holland, IJmuiden en Harlin- 2
gen werden de hoogste waterstan-
2 den genoteerd, die sinds een eeuw 2
zijn opgetreden. In 1894 was de
2 hoogste stand in Hoek van Holland 2
3.28 meter, terwijl deze thans 3.40
2 meter is. Te IJmuiden was in het- 2
zelfde jaar de hoogste stand 3.68
2 meter en thans 3.85. In Harlinge/n*
was in 1D36 de hoogste stand
2 meter en thans 3.68 meter. 2
Redding! Deze foto .werd genomen bij Hank onder de gemeente Dussen. Maar hij zou op duizenden plaatsen elders in
ons vaderland gemaakt kunnen zijn. Een vrouw juist bevrijd uit een tot aan de zolder volgestroomd huts verlaat uitge
put de reddingboot. Zij wordt ondersteund door een buurman en een sergeant van de pontonniers uit Den Bosch.
In de inzet ziet men de boot op weg naar het bedreigde huis. En rond hen het water
Velen verloren huis
en haard
(Vervolg van pag. 1.)
Staande op de dijk vertelt een huis
vader hoe hij zijn vrouw en vier kin
deren op een steenworp afstand in zijn
huisje onbereikbaar weet, zonder dat
hij bij machte is ook maar iets voor
hun redding te kunnen ondernemen.
Troosteloze rouw hing in de donkere
avondhemel boven dit verdronken land.
Een rouw waarvan we de slachtoffers
nog slechts kunnen raden
Voordat tegen het avonduur de red-
dingscolohnes met pontons kwamen
aangerukt, hebben de commandotroe
pen uit Roosendaal en de vrijwilligers
uit St. Willëbrord met voorbijzien van
eigen leven getracht te redden wat er
te~ redden viel. Tot aan de kin in het
water staande, duwden de soldaten hun
vaartuigen door het kolkende water, en
met stroom en wind mee was het nog
doenlijk vooruit te komen. Diegenen
die zij konden bereiken droegen zij in
Diep medeleven
allerwegen
De ambassadeurs van Amerika en Ca
nada en de Britse tijdelijk zaakgelastig
de (in afwezigheid van de Britse ambas
sadeur) hebben aan de Nederlandse
regering hulp aangeboden. Voorzover
mogelijk zal deze hulp worden verleend
door de Amerikaanse, Canadese en Brit
se legers in Duitsland. De regering heeft
dit aanbod dankbaar aanvaard en zal
overwegen in we'lihe mate deze hulp no
dig zal zijn en waar ze kan worden ver
leend.
Het Rode Kruis van de Antillen heeft
reeds een telegram naar Nederland ge
zonden met de vraag, waaraan in de eer
ste plaats behoefte bestaat.
Er is een comité van actie gevormd,
dat reeds gisteravond aan het werk zou
gaan om al het mogelijke te doen om de
nood te lenigen.
Nog voor het comité van actie was op
gericht, waren er reeds zeventig duizend
gulden bijeengebracht voor de hulpver
lening.
De douanebeambten van de Neder
landse Antillen hebben het geteisterde
Willemstad geadopteerd. Zij zyn reeds
offers van de overstromingen, aldus
heeft de secretaris-generaal van het
Duitse Rode Kruis medegedeeld.
Het bestuur van het West-Duitse vak
verbond, dat zes millioen leden telt, zal
bezig met het inzamelen van geld.
Het Duitse Rode Kruis zal in Den
Haag en Brussel vragen, of het van
dienst kan zijn bij het helpen van slacht-
in Dusseldorp bijeenkomen om te spre
ken over maatregelen om de slachtoffers
van de overstromingsrampen in Neder
land en België te helpen.
iceld van de overstromingsramp in ons land, gejotograjeerd te Raamsdonks veer. Een van de zwaar beschadig,
woningen. De gehele voorgevel is geheel weg geslagen.
Het eiland bijna geheel
onder water
De eerste berichten uit Noord-
Beveland kwamen hedenmorgen
eerst tegen vijf uur binnen. Daar
uit bleek dat bijna bet gehele
eiland onder water slaat. Er zijn
tientallen slachtoffers. Alleen reeds
in Kortgene zijn naar schatting
ongeveer 35 doden te betreuren.
Alleen Wissekerke en Camperland
zijn droog gebleven, en vermoede
lijk eveneens een deel van Colijns-
plaat, maar met deze plaats heeft
de rest van het eiland geen verbin
ding. De volgende polders op het
eiland staan onder water:
De Stadspolder bij Kortgene, de
Willempolder, de Willem-Adriaan-
polder, Westpolder, Oostpolder,
Smallegangepolder, Frederikpol-
der, Oud-Kortgenepolder, Anna-
polder, Geertsdijkpolder en Kats-
polder.
Op bet eiland is een groot ge
brek aan rubber boten. Voorts
moet uit Zuidbeveland zoet water
worden aangevoerd, aangezien er
geen waterleiding op Noordbeve-
land is. Ook levensmiddelen wor
den aangevoerd.
Goeree
Over de toestand op Goeree en Over-
flakkee vernamen we nog het volgende:
de toestand in Stellendam is, zoals ge
meld, hoogst ernstig. De gemeente staat
vrijwel geheel onder water en de bevol
king heeft zijn toevlucht gezocht op vis
sersbootjes. Er is gebrek aan levensmid
delen en water. Talloze cadavers drijven
in de eindeloze watervlakte rond Stellen
dam. In Melissant, waar geen direct ge
vaar dreigt indien de wind niet in kracht
toeneemt, zijn vier lijken aangespoeld
controleren berichten beschikbaar wa
ren zijn 50 boerderijen en huizen
onder water komen te staan. Een tien
tal is door het opstuwende water ver
nield. Honderden stuks vee zijn. ge
dood.
Alle polders ten Westen van de lijn
LepelstraatBergen op Zoom zijn on
der water komen te staan. Het water
heeft op vele plaatsen een hoogte van
ruim zes meter bereikt.
In Bergen op Zoom is de machine
fabriek: „Holland" onder water komen te
staan. De schade wordt op anderhalf
millioen gulden geschat. Een aantal hui
zen aan de dijken moesten worden ge-
evacueerd. Een der gezinnen -be
staande uit zes personen kon eerst
op het laatste moment worden gered.
Er zijn hier geen slachtoffers. Een
schatting van de aangerichte schade is
vooralsnog onmogelijk, doch zal zeker
in da millioenen lopen. De spoorlijn
van Bergen op Zoom naar Vlissïngen
werd op enkele plaatsen weggeslagen.
Het reddingstverh
HE eerste slachtoffers van de waters-
nood in dit gebied werdenvgeëva-
cueerd door schippers uit Tholen, dat
door de overstroming geheel is geïso
leerd. Het water verraste velen in hun
slaap en enkele gezinnen danken hun.
leven aan het feit, dat inwoners van
Halsteren hen op tijd konden waar
schuwen. Het reddingswerk werd be
lemmerd doordat er slechts een gering
aantal motorboten beschikbaar was
de sterke stroming maake het gebruik
van roeiboten onmogelijk waarmede
eohter tot Zondagmiddag reeds onge
veer 40 van de ruim vijftig gezinnen uit
de Auvergne- en Theodoruspolders in
veiligheid waren gebracht. In de loop
van de middag was in Halsteren een
detachement van de marine gearri
veerd, dat met amphibietanks het cwe-
rige deel van de zwaar getroffen be
volking evacueerde.
De oversrotning
WAAR Zaterdag nog vruchtbare pol
ders waven, is nu een, Avoclige
watermassa. Boven het grauwe water,
dat door de aanhoudende Noord-Wester
storm werd opgejaagd, steken de daken
uit van de boerderijen. Met de stroom
drijven mee de cadavers van de tien
tallen koeien, paarden en varkens.
Militairen bergen het dode vee, nadat
het op hoger gelegen land is aange
spoeld. Honderden bewoners uit de om
streken kijken uit naar nieuw-aaiige-
konien geredden, onder wie familie en
vrienden van hen rijn.
Prof. De Quay arriveerde in de mid
dag in Halsteren, dri reeds eerder was
bezocht door de ministers Beel en Witte.
Met gemeentelijke en provinciale auto
riteiten besprak hij daar de toestand.
Het centrum voor de coördinatie van
het reddingswerk voor Noordbrabant
\s gevestigd bij het commando van het
derde territorium te 's-IIertogenbosch.
o90OO©©®oo©oo®»®®®®ooo®»ooa{>ooo0oooooöooQöasGOooooc©oo«*o©o
hun boot of waar dit mogelijk was naar
de dijk, waar anderen de kinderen op
hun schouders namen en met gereed
staande auto's naar de „blauwe zaal"
in Steenbergen foradhten.
Uit de Bergse en Halsterse polders
konden honderden mensen nog juist in
veiligheid worden gebracht, die een
eerste schuilplaats vonden in de school
van Halsteren en het patronaat in de Le
pelstraat. De ministers Beel en Witte
en de Commissaris der Koningin, dr.
De Quay stelden zidh zowel hier als in
de gehele Westhoek op de hoogte van
de. gebeurtenissen. Het reddingswerk
werd ook fliier belemmerd door het ge
brek aan motorvaartuigen. Na herhaal
de radio-oproepen kreeg men de be
schikking over deze onmisbare red
dingsmiddelen, waardoor vele onbe
reikbare mensen nog konden worden
opgehaald.
Een van de ontelbare droevige bele
venissen was die van de vader die ge
poogd had zich enige uren lang met zijn
kind zwemmènd en staande boven wa
ter te houden. Het kind verdronk in
zijn armen. Om zichzelf nog te kunnen
redden, heeft de vader, na het dode
kind nog eens voor het laatst te hebben
gekust, het lijkje aan de wrede golven
moeten prijsgeven. Hier teisterde de
ramp niet alleen land en goed, maar
vooral onherstelbaar het ouderlijk hart.
Voor zover thans kan worden nage
gaan is het gebied rondom Halsteren
het zwaarst getroffen door deze natuur
ramp. Alleen al in de Auvergne- en
Theodorus polders zijn tot nu toe 17
personen om het leven gekomen. Het
aantal zal, naar wordt gevreesd, meer
dan het dubbele blijken te zijn. In
deze polders de enige waarover te
van inwoners uit Stellendam.
Herkingen is in de afgelopen nacht ge
heel geëvacueerd. Hoewel het dorp wel
is overspoeld, zijn er geen slachtoffers te
betreuren.
Dirksland is nog droog, doch wordt
wel bedreigd. Men is tot dusver de situa-,
tie aldaar meester.
Zowel Oude Honge als Nieuwe Tonge
staan eveneens onder water. Nadere ge
gevens ontbreken. Ook Stad aan het Ha
ringvliet is blank, doch er zijn geen
slachtoffers te betreuren.
In Middelhamis, dat gedeeltelijk onder
water staat, zijn tot nu toe tien personen
aan het water ten slachtoffer gevallen.
De bevolking op het eiland is rustig.
Er is geen directe behoefte aan levens
middelen, behoudens in Stellendam, en
er is nog telefonische verbinding met het
vaste land.
Helpt, helpt uw getroffen landgenoten
Oproep aan het volk van Nedei'land. Nood is neergedaald over ons
vaderland.
Help, help direct. Krachten, machtiger dan welke menselijke machts
concentraties ook, hebben in enkele uren tijds grote delen van ons
land in rouw gedompeld. Duizenden mensen werden in nachtelijke
uren door het wrede water van huis e.\ haard verjaagd. Werk van
eeuwen werd in luttele ogenblikken te niet gedaan.
Onbeschrijflijk is het leed, dat mensen en dieren heeft getroffen,
met geen mogelijkheid te overzien de materiële schade, die met name
het westen van ons land is toegebracht.
HULP IS PLICHT
Onder deze tragische omstandigheden is hulp aan de getroffen ge
bieden plicht van iedere Nederlander. Hulp in goederen, maar ook en
vooral, hulp in geld.
Veel geld, zeer veel geld om de geteisterde bronnen van onze wel
vaart. die ook uw welvaart is, met dc grootst mogelijke spoed te her
stellen.
Tast diep in uw buidel, ook als dit een offer voor U mocht beteke
nen. Offer in het diepe besef dat het gaat om uw medemensen, om uw
vaderland en uiteindelijk om uw eigen belang.
Doe het direct. Stort uw bijdragen op postgiro 9575 van bet Natio
nale Rampenfonds, Den Haag of stuur een postwissel naar het secre
tariaat, Stateulaan 81.
