Dertigduizend pijpenkoppen in
een antieke winkel
OOK EEN KOUDE OORLOG
RUSSISCHE STEUN AAN
DE COMMUNISTEN
Peró
on is
boos
Het vrijzinnige oordeel over
de Hervormde Eredienst
NIEUWE ROTTERDAMSE COURANT
MAANDAG 2 FEBRUARI 1953
ONTMOETINGEN MET MENSEN
„Tobacco te a dirty tveed; I like IT*.
GOUDA, Januari.
WIE het museum De Moriaan, zo fraai gelegen aan de Westhaven
passeert, die wordt getroffen door de unieke, wat voorover hel
lende, zeventiende-eeuwse gevel, de houten onderpui, de typische
raamluiken en de stuurse, onbewogen voor zich uitstarende mo-
riaan boven de deur. De in de pui uitgehakte aanduiding „Tabak
Snuif Koffy en Thee" duidt erop, dat hier eens de verkoop van
geurige kruiden moet zijn bedreven en treedt men het pand binnen,
dan ontwaart men inderdaad een winkelinterieur: een ouderwetse
toonbank met weegschaal, rekken met enorme stenen tabakspotten,
een rij koperen gewichten, een antieke staande klok met bewegende
scheepjes en enkele eenvoudige stoelen, welke schijnen te noden tot
een zitje in afwachting van de komst van de winkelier. Maar er wor
den hier geen kruiden meer verkocht, ook geen snuif, ja zelfs geen
tabakskruid, ook al bevinden we ons hier in een museum van pijpen.
Liefst meer dan dertigduizend pijpekoppen zijn hier bijeengebracht
en geen draadje tabak is er te bekennen!
I spoedig algemene bekendheid ging ge
nieten en zijn weg vond naar Scandi
navië. Duitsland. Fran kijk, Amerika,
jV/r AAR dat is dan ook de enige te- I ja zelfs naar Afrika. „Bij een verlaten
leurstelling, welke we ondervin- I nederzetting, midden in de Sahara, is
den wanneer we met de conservator, j eens een 17e-eeuwse Goudse pijp terug-
de heer G. C. Helbers, aan De Moriaan
een bezoek brengen. We horen hoe,
nadat er in de 17e eeuw eerst een
brouwer had gewoond, zich een krui
denier in het oude pand vestigde, die
zijn winkel de naam „De Goekoop"
gaf. „We hebben nog een wandbord
gevonden met het opschrift „Loop,
Loop dit is in De Goekoop", waar
mee werd aangeduid dat het in
de winkel goed kopen was". Nadat
de kruidenhandel was uitgebreid met
een suikerraffinaderij werd het ac
cent steeds meer gelegd op de ver
koop van tabak met als gevolg, dat
in de 18e eeuw de naam plotseling in
De Moriaan „een fantasiecombi
natie van Moor en Indiaan" werd
veranderd, een naam die tot op he
den bewaard is gebleven.
In De Moriaan
gevonden!"
IN de wetenschap, dat hun pijpen al
om werden gewaardeerd, kwamen
de fabrikanten er later toe op de hiel
van de Dijp een merkteken aan te bren
gen. In de L8e eeuw bestonden er al
liefst 504 beschermde merken, welke
alle staan afgebeeld op een bewaard ge
bleven gildebord. dat in het museum
is te zien. We zien cijfer-, figuur- en
lettermerken, waarvan er sommige gro
te bekendheid zijn gaan genieten o.a.
het Roosje en ht Melkmeisje. We zien
ook ergens een afbeelding van een Botje,
een merk dat werd geprefereerd door
vele vissers! Hoeveel waarde een goed
merk wel vertegenwoordigde, wordt dui
delijk als men verneemt, dat in de acht
tiende eeuw een merk voor twee duizend
gulden een heel bedrag voor die tijd
werd verkocht.
t j i Dwalend door de ruime hoge vertrek-
„In 1920 besloot de gemeente Gouda ^en waar koperen luchters van de zwa-
bevreesd, dat het zeldzame, gaaf ge- re eiken balken neerhangen, ontwaren
bleven pand anders verloren zou gaan, i we allerlei curiosa, evengoed een houten.
De Moriaan aan te kopen. En in de j in huisvlijt vervaardigde, foedraal voor
jaren 1937-38 kwam ik", aldus de heer een lange Gouwenaar dat tevens als
ties tegels „het is hier ook een
aardewerkmuseum" schilderijen o.a.
een echte Jan Steen, voorstellende een
tevreden roker, wederom pijpen dikke
en dunne, korte en lange, kromme en
rechte eenvoudige en ingenieus be
werkte (met jachttaferelen, godinnen,
paarden en scheepjes), wonderlijke,voor
Abessinïë bestemde, exiportpijpen met
koppen in de vorm van bruine baardige
gezichten met rollende ogen en een uit
gestoken bewegende tong, oude ver
ordeningen en een „Keure, Tegens het
Roocken van Tabacq op onbetamelijke
en periculeuze plaatsen", een bewijs
hoe bang men in vroeger jaren, toen
bijna alle huizen nog van hout waren,
wel was voor brand.
We klauteren een paar steile trappen
op en belanden dan op de tabakszol
der. waar een van de twee nog in ons
land aanwezige zeventiende-eeuwse kerf-
machines is te vinden alsmede een uit
gebreide. uiterst zeldzame colcctie ivoren
en zilveren pijpenwroetens stuk voor
stuk juweeltjes van kunsthandwerk.
Wanneer wij wat later, na te zijn af
gedaald, De Moriaan verlaten, dan leert
een blik op de antieke klok in het voor
huis ons hoe lang we wel hebben ver
toefd in dit unieke museum waar het
voor de ernstige roker zo goed toeven
is, dat hij er thuis, onder het genot van
een goede pijp, maar al te vaak en met
het meeste genoegen aan terug zal den
ken.
Autobotsing. Nabij Wassenaar is
een uit Den Haag komende personen
auto bij het inhalen van een andere
auto op de linkerwegihelfit in botsing
gekomen met de auto van de 38-jarige
procuratiehouder W. P. uit Zaandam,
die bij deze botsing op slag de dood
vond. Een tweede inzittende van deze
auto, de 51-jarige schipper J. S. even
eens uit Zaandam kreeg een ernstige
shock en een gekneusde schouder. Ook
de bestuurder van de andere auto, de
heer W. N. S. uit Utrecht liep verwon
dingen op.
Helbers, die ook conservator is
het aan de overzijde gelegen St. Ca-
tharina-gasthuis „op het idee om
er was een schreeuwend tekort aan
expositieruimte mijn verzameling
pijpen en rokerscuriosa naar De Mo
riaan over te brengen'.
In een van de zorgvuldig afgesloten
vitrines van het fraai betimmerde
wandelstok kon worden gebruikt:
daar het koperen beslag als de meer
uit onze tijd daterende ijspiipjes met op
gerolde steel.
„Vroeger placht men. als men een lan
ge schaatstocht ging maken, zo'n lange
Gouwenaar mee te nemen. Die werd dan
op de rug gebonden en kwam de pijp
heel over, welaan, dan was dat een wel
zeer doorslaggevend bewijs voor de rij-
gere koopmansvertrek, dat achter de vaardigheid. Later kwamen de ijspijp-
-=- -• jes. welke aan de muts werden gehecht,
als souvenir bijzonder in trek". We
gaan verder en zien afbeeldingen, wel
ke duidelijk maken hoe de Goudse pij
pen werden gemaakt „het gebeurt
nu nog precies eender" hoe eerst
de juiste kleisoorten werden uitgezocht
„een juiste combinatie zorgde voor
een goed absorptievermogen hetgeen het
droog en koel roken bevorderde" hoe
de klei vervolgens in een metalen vorm
werd geperst, hoe de kop werd uitge
hold en de steel doorgeprikt „een
uiterst moeilijk Werkje", en hoe het ge
heel, na goed te zijn gedroogd', ten slotte
werd gebakken.
Oude door goudsmeden vervaardig-
wimkel ligt. zien we originele, van
roodbruine klei gebakken Indiaanse pij
pen daterend uit plm. 1590 met daar
naast een hele collectie witte stenen
Engelse pijpen uit plm. 1620 met de
beeltenis van Koningin Elizabeth.
„Vooral in Engeland is men al vroeg
met het vervaardigen van stenen pijpen
begonnen o.a. voor de export, maar
toen er ten slotte ook wat Engelse huur
soldaten bij het Gouwse garnizoen be
landden. toen is ook hier te lande met
het maken van pijpen spoedig een be
gin gemaakt De plaatselijke overheid
zag het belang van de zich snel uit
breidende fabricage in en in 1640 kwa-
mer er bepalingen waarbij het recht
om pijpen te vervaardigen werd gere- de metalen vormen, waarin de
serveerd voor de Gouwenaars", aldus ste doorrokers werden vervaardigd
(1898) zijn bewaard gebleven, gelegen-
heidspijpen met afbeeldingen van Ko
ningin Wilhelmina en Paul Kruger,
vreemd gevormde negerpijpen, alsmede
tientallen kunstig bewerkte koperen ta
baksdozen. „Het merkwaardige is dat
er op bijna alle dozen rijmpjes staan,
ziet u een kop. waarin wel' een half, maar dat er nooit een bij is, welke be-
ons tabak kan" totdat in de periode trekking heeft op de tabak",
van het continentale stelsel, toen de aan-
voer stil stond men weer ijlings over- b volgen onze gids langs grote eiken
ging tot het maken van heel kleine, tafels waarop pijpenstandaarden en
koppen. asbakken prijken, langs
de heer Helbers, die ons verder mee
neemt langs vitrines, welke de verdere
ontwikkeling van de Goudse pijp tonen.
We ervaren hoe de koppen aanvanke
lijk uiterst klein waren „maar de ta
bak was toen ook peperduur" hoe
ze later groter werden „kijk. hier
We zien hoe in de loop der jaren de
stelen van ornamenten werden voorzien,
hoe ze langer werden tot een meter
toe! hetgeen het aansteken niet mak
kelijk maakte „men had er een an
der bij nodig. Leest u er de Camera Ob-
seura maar eens op na!" en zelfs
tal van hulpmiddelen nodig maakte.
„Hier ziet u een standaard in de vorm
van een slee. welke op tafel werd ge
plaatst en waar de kop van de pijp
dan op kwam te rusten".
We leren hoe de lange Gouwenaar
Boeren, met hun vee, ivachtend op
transport naar een veiliger plaats.
vreemdsoortige pijpen: bruilofftspijpen
(lange Gouwenaars, versierd met zin
volle figuurtjes van gekleurd glas als:
twee ineen gestrengelde handen, een
wiegje, een kindje, dan een "paar tortel
duiven, een roos. nog een wiegje en
nog een kindje), pijpefoedraals van hout
met geel-koper beslag, ijzeren en tin
nen pijpen (waaruit het slecht roken
moet zijn geweest), houten pijpen van
1762 met doppen van ijzer en zilver,
pijpen van geperst papier en van barn
steen, tabakspotten van marmer en hout.
snuifdoosjes, een sigarenpresenteerkast,
tondeldozen en aanstekers.
Langs de wanden hangen oude uit
hangborden met diverse borden, collec-
Argentinië belet het reizen naar
Uruguay
Van onze correspondent
BUENOS AIRES, Jan. De Amerikaanse ambassadeur te Buenos
Aires heeft bij de Argentijnse regering een energiek protest ingediend
tegen het feit, dat zij aan de Noordamerikanen in Argentinië niet toe
staat, naar de overkant dei' rivier, naar Uruguay, te reizen! Voor wie
de landen van de Rio de la Plata niet kent moge dit zondei'ling klin
ken, maar de Noordamerikanen zoals men hen hier noemt, waar
Amerikanen alléén voor de bewoners van alle landen der drie Ame-
ka's geldt zijn niet de enigen, die last hebben van de plagerijtjes,
waarmede Argentinië zijn geografische tegenhanger vervolgt.
ditie. dat Argentijnen en Uruguayers
zonder paspoorten heen en weer reisden
over de rivier. Dat werd van Argentijn
se zijde verboden: reizigers moesten
paspoorten hebben en het verkrijgen
daarvan en het laten viseren werd las
tig gemaakt. Toen, vorig jaar. werd
de Argentijnen, die naar Uruguay reis
den, het medenemen van hun auto's, van
beddegoed voor de zomervacantie, van
kleding verboden. Dit jaar is de deur
op slot gegaan: de Argentijnse regering
maakte de bepaling, dat neimand Ar
gentinië mocht verlaten zonder een be
wijs van goed gedrag, waarop de be
stemming vermeld werd. Voor alle lan
den was dit bewijs gemakkelijk te ver
krijgen: voor Uruguay kreeg men het
helemaal niet. En Uruguayers, die Ar
gentinië wilden bezoeken, kregen geen
visum.
De Oostenrijkse verkiezingen
Van onze correspondent.
WENEN, 5 Jan. Op Oudejaarsavond wist een zogenaamde
ooggetuige voor Radio Boedapest het volgende over Wenen te ver
tellen: „Ik heb in de étalages meer avondjaponnen met kant gezien
dan worst en ham. De winkels waren leeg, alleen voor de uitstalkasten
zag men mensen staan die naar de -uitgestalde artikelen keken." Wij
willen niet spreken over de Kerstviering in Praag of Boedapest, maar
één ding weten w^j, dat namelijk in Wenen de winkels vol waren en
dat de mensen veel hebben gekocht. Bovendien hebben de Weense
moeders de onzin niet moeten horen van een minister-president
Zapotocky die zijn Tsjechische landgenoten kwam vertellen dat het
Kerstkindje intussen groot was geworden, een baard had gekregen en
nu als Kerstmannetje of als „Vadertje Vorst" zijn communistische
zegeningen over de bevrijde landen kwam uitstrooien.
Russische USIA-bedrijven in Oostenrijk
een gedeelte van hun belastingschulden.
Bovendien schijnen zij van plan te zijn
om de transportonkosten voor hun eigen
producten (vooral olie) aan de Oosten
rijkse spoorwegen te betalen en zijn ze
begonnen met het voeren van bespre
kingen om de civiele luchtvaart, voor
al zweefvliegen, in hun zóne toe te
staan. Hoe droevig het met de Russi
sche redelijkheid gesteld is kan men
opmaken uit het feit dat alleen al deze
besprekingen en voorbereidingen be
schouwd worden als „vriendelijkheden",
ofschoon Oostenrijk er het volste recht
op heeft. Dat de Russen opeens zo
„toeschietelijk" zijn geworden is niet
anders dan een bewijs dat zij bang
zijn voor de uitslag van de verkiezin
gen. Daarom moet alles uit de weg
worden geruimd wat in de komende
verkiezingscampagne tegen de commu
nisten kan worden uitgespeeld.
C INDS een halve eeuw en meer is
het een Argentijnse traditie, dat
zijn zomervacantie gaat door
brengen in Uruguay. Argentinië heeft
natuurlijk zijn eigen badplaatsen en
grote ook, vooral Mar del Plata,
maar het is niet. dat. De Argentijn
se badplaatsen missen veel aan na
tuurschoon, dat de Uruguayse wél
hebben, namelijk bossen en hier en
daar lage bergen, die tot vlak bij
het strand komen. Bovendien geeft
het een zeker cachet, zijn zomerva
cantie in het buitenland door te bren
gen. En dus gingen de Argentijnen
en mét hen tal van in Buenos Aires
wonende buitenlanders als in het
geval van de Noordamerikanen
in de zomermaanden Januari, Februari
en Maart naar de Uruguayse bad
plaatsen: Punte del Este, Atlantida,
San Rafael, Solis, de grote, en dozij
nen kleinere. De reis is betrekkelijk
kort: in één nacht is men over, en
als de boot uit Buenos Aires ir. Mon
tevideo aankomt staat het Diesel
treintje bij de valreep gereed om de
mensen naar de badplaatsen te bren
gen. Velen plachten hun auto's mee
te nemen, hetzij per nachtboot van
Buenos Aires naar Montevideo, het
zij per veerboot, die vlak tegenover
Buenos Aires in vier uur de rivier
oversteekt naar Coionia, vanwaar een
uitstekende automobielweg naar Mon
tevideo en de Atlantische kust voert.
Per vliegtuig duurt de reis van Bue
nos Aires naar Montevideo slechts
een uur.
Tal van rijke Argentijnen hebben
hun eigen villa's in de Uruguayse
badplaatsen zelf en in de bossen en
tegen de berghellingen; villa's, die
het grootste deel van het jaar leeg
staan om eerst in December deuren
en vensters weer te openen, en of
schoon natuurlijk ook de Uruquayers
zelf uit Montevideo er hun chalets
hebben en gedurende het badseizoen
naar zee komen, geven toch de Ar
gentijnen er traditioneel de toon aan
en brengen niet alleen vertier maar
ook geld naar Uruguay.
In de laatste jaren begon het ech
ter mis te lopen en dit jaar is er
een toestand ontstaan, die herinnert
aan Oostenrijk gedurende het jaar
vóór de „Anchluss", toen Hitier, boos
op halsstarrig Oostenrijk, Duits toe
risme naar Oostenrijk vrijwel onmo
gelijk maakte.
Péron, de Argentijnse dictator, is
boos op Uruguay, al jaren lang. Want
Uruguay is openhartig democratisch;
inderdaad, het enige land in Latijns
Amerika, waar democratische vrijheid
naar Westeuropees model ten volle
heerst. Dit op zichzelf reeds is de tota
litaire Perón een doorn in het oog
Maar de Uruguayse pers, vrij als de
onze, neemt geen blad voor de mond
als zij over Argentijnse toestanden
schrijft, en onthult tal van dingen, wel
ke men in Argentinië zelf angstvallig
verborgen houdt voor de bevolking. De
Uruguayse bladen mogen dan ook Ar
gentinië niet binnen., evenmin als de
meeste Noord-Amerikaanse en tal van
Chileense en Braziliaanse bladen. Maar
vele worden binnengesmokkeld.
Er zijn echter ergere dingen: Uru
guay verleent gastvrijheid aan Argen
tijnse ballingen en vluchtelingen, die
natuurlijk van daar uit intrigeren tegen
Argentijns peronisme. En Uruguay
heeft het gewaagd, twee arbeiders-at
tachés aan de Argentijnse ambassade
in Montevideo naar huis te sturen toen
zij in Montevideo stakingen uitlokte,
en heeft een militair verbond met de
Verenigde Staten gesloten, dat op een
gegeven ogenblik weieens lastig zou
kunnen worden voor Argentina's be
heersing van de mond van de Rio de
la Plata, En de Uruguayse peso heeft
zich gehandhaafd als edel valuta, ter
wijl de Argentijnse peso gekelderd is
tot ongekende diepten
Kortom, Argentinië's alleenheerser
houdt niet van Uruguay, en enige ja
ren lang heeft dat geleid tot kleine
maar lastige plagerijtjes. Het was tra-
TT ET verkeer staat bijna stil.
plaats van ten minste ééns, veel
al vaker per dag zijn er slechts
twee boten per week. Argentijnen,
die voor hun zomervacantie naar
Uruguay wilden of er voor zaken
heen moesten want velen hebben
zaken aan beide zijden der rivier
zijn 'per vliegtuig naar Brazilië ge
gaan om vandaar terug te reizen
naar Uruguay; ook daarvoor heeft
de Argentijnse politie een stokje ge
stoken. En dat alles geldt ook voor
in Buenos Aires wonende vreemde
lingen, naar h et protest van de
Nooordamerikaanse ambassadeur in
Buenos Aires aantoont.
Dat dit alles uiterst onaangenaam
is voor tal van Argentijnen en in Ar
gentinië gevestigde vreemdelingen
spreekt vanzelf, en het zal stellig de
populariteit van president Perón
die tóch al met kunst- en vliegwerk
hooggehouden moet worden niet
verhogen. En dit geldt niet alleen
voor Buenos Aires maar ook voor
tal van Argentijnse steden en dor
pen langs de Uruguay-rivier, die voor
hun welvaart gedeeltelijk afhankelijk
zijn van handel met de aan de over
kant in Uruguay liggende plaatsen.
Het ergst wordt echter en dat
was natuurlijk de bedoeling Uru
guay zelf getroffen. In de Uruguayse
badplaatsen en de hoofdstad Mon
tevideo zelf is één daarvan, want zij
is de grootste badplaats van Uru
guay heerst een ware crisis-toe
stand: de hotels staan half leeg, win
kels doen weinig zaken, en de be
volking van de Uruguayse kuststreek,
die voor een groot gedeelte leeft van
de inkomsten van het zomerseizoen,
moet deze verdiensten missen.
Maar van een neiging tot concessies
aan het Argentijnse totalitarisme is in
Uruguay geen sprake, noch bij de re
gering noch bij dat gedeelte der be
volking. dat zelf de schade van deze
toestand moet dragen. Het Uruguayse
volk is traditioneel bezield met een
vrijheidszin, die zich niet laat dwingen.
Het lijkt in tal van opzichten op het
Zwitserse volk. Een van de antwoorden,
die Uruguay gegeven heeft op de van
Buenos Aires uitgaande druk. is de op
richting. in het laatste halve jaar in
elke Uruguayse stad van enige beteke
nis. van antitotalitaïre verenigingen, die
gericht zijn tegen communisme en
vooral tegen peronisme. Dat is niet
de regering, die antwoordt op de Ar
gentijnse plagerijen: het is het volk zelf.
Dr C. R. de Klerk t
Dr. C. R. de Klerk is op 79-jarige leef
tijd overleden. De grote complete Von
deluitgave (der „wereldbibliotheek") is
van zijn hand, In 1937 ontving hij het
eredoctoraat in de letteren en wijsbe
geerte aan de universiteit van Amster
dam.
Dr. De Klerk is redacteur geweest
van het kunstenaars tijdschrift „Van
onze tijd", redigeerde enige tijd met
zijn echtgenote Maria Viola „De katho
lieke illustratie" en is voorts enkele
jaren als redacteur aan het dagblad „De
Tijd" verbonden geweest.
De handel tussen Oost en West
Sowjetunie stemt toe
in conferentie
Nadat de Sowjetunie op vroegere
voorstellen niet had geantwoord, heeft
zij er thans in toegestemd aan een
conferentie over de handel tussen
Oost- en West-Europa deel te nemen,
welke op 25 Februari a.s. te Genève
zal worden gehouden, zo werd Zater
dag te Genève vernomen. Men ver
wacht, dat andere Oosteuropese lan
den het voorbeeld van de Sowjetunie
zullen volgen.
De economische commissie van de
Ver. Naties voor Europa heeft verleden
jaar op het houden van een dergelijke
conferentie aangedrongen. De Oost
europese regeringen hebben echter
niet geantwoord op een nota, waarin
9 September 1952 als datum voor de
conferentie werd voorgesteld. Een
tweede nota, waarin December of
Januari als tijdstip werd voorgesteld,
bleef eveneens onbeantwoord. Op 17
Januari j.l. stelde de Sowjetunie een
ter onverwacht voor in de loop van
Januari een bijeenkomst te doen
houden. Aangezien voor het uitschre
ven van een zodanige bijeenkomst zes
weken nodig zijn, heeft de secretaris
van de economische commissie aan ae
regeringen van Oost- en West-Europa
als datum 25 Februari voorgesteld. De
Sowjetunie gaat nu met genoemae
datum accoord. Morgen zullen ae
i angstige haast slepen deze
met hun zakken zand, be
de bedreigde dijken te
verstevigen.
Trappen en likken
OSTENRIJK en vooral Wenen
heeft een werkelijk rustige en
mooie Kersttijd achter de rug. Of
schoon de aanstaande verkiezingen,
die op 22 Februari zullen plaats vin
den, voor de deur staan, hebben de
twee grote politieke partijen zich
strikt aan de afspraak gehouden en
de Kerstvrede niet door de beruchte
verkiezingsreclame gestoord. De eni
gen die wel gestoord hebben, waren
de Russen in Neder-Oostenrijk en in
het Burgenland, waar zij uitgerekend
op Kerstavond de marechaussee
dwongen om hun gummiknuppels
(hun enige wapen) af te geven. Dat
deze geweldpleging indruist tegen de
controle-overeenkomst en een bruta
le inbreuk is op de vrijheid van de
uitvoerende macht heeft de Oosten
rijkse bevolking niet zozeer ontstemd
als wel het feit dat de Russen voor
deze geweldactie juist de Kerstavond
hadden uitgekozen.
Over 't algemeen beschouwt men
deze maatregel als een poging om de
bevolking met 't oog op de aanstaan
de verkiezingen te intimideren, maar
het blijft moeilijk de onberekenbare
Russen te doorgronden en daarom is
het. niet uitgesloten dat de Russen
met deze actie niets anders hebben
beoogd dan de Oostenrijkse regering
een hak te zetten en een bewijs te
geven van hun onbeperkte macht.
Het is namelijk een feit dat de Rus
sen intussen het laatste restje van
hun aanzien in Oostenrijk hebben ver
loren en wel door het kordate optre
den van de regering die tegen ieder
willekeurig optreden met kracht heeft
geprotesteerd. Vooreerst heeft Oosten
rijk in de V.N, een morele overwin
ning op de Russen behaald doordat
43 staten het voorstel o.a. van Bra
zilië en van ons land hebben onder
steund voor het sluiten van een Oos
tenrijks staatsverdrag. De Sowjetunie
en haar vazallen waren bij deze
stemming maar niet verschenen. In
Oostenrijk zelf hsneeenthRuesb adebb
Oostenrijk zelf hebben de Russen het
afzetten van de hoofdcommissaris
van politie in Wiener Neustadt ge-
eist, maar de regering is daar niet
ingetreden. Verder hebben de Russen
in hun zone het voeren van anti
communistische verkiezingspropagan
da alsook het optreden van de par
tij der „Onafhankelijken" verboden
maar in beide gevallen heeft de
regering geprotesteerd en de eis niet
ingewilligd. Daardoor is het morele
aanzien van de Russen in Oostenrijk
nog meer gedaald.
De bedoeling van al deze maatrege
len was duidelijk: de Russen wilden
daardoor hun communistische vrienden
bij de verkiezingen steunen. Nog duide
lijker blijkt deze opzet uit een aantal
antwoorden van de andere regeringen I zogenaamde „vriendelijke'' gestes
bekend worden. Sinds korte tijd betalen namelijk de
N A de weergave van de hoofdzake- eerst terecht bestaan. Thans is hun cri-
liik-e inhoud van het raDDOrt. dat tiek. die geen begrip voor de inhoud
dezer schuldbelijdenis toont, voor
lijke inhoud van het rapport, dat
loor de studiecommissie van de Ver
eniging van Vrijzinnig-Hervormden
in Nederland is uitgebracht over het
ontwerp-Dienstboek der Hervormde
Kerk, in dit blad van 27 December
1952, zij het mij vergund een oor
deel over dit rapport zelf onder woor
den te brengen. Het voornamnste be
zwaar der Vrijzinnigen is niet alleen,
dat taal en inhoud van het ontwerp-
Dienstboek archaïseren, maar ook, dat
het onvoldoende rekening houdt met
.randbewoners" der kerk, de niet-
kerkelijk-ingewijden, zou men kun
nen zeggen. Het ontwerp wordt in dit
opzicht als niet echt pastoraal, niet
psychologisch en paedagogisch ver
antwoord beoordeeld en stelt zich op
het standpunt, dat het dwaas en on
barmhartig is, niet te willen zien, dat
in veel gemeenten de kerk meer zen-
dingspost dan gemeente is". De po
sitieve bijdrage tot de eredienst, die
het biedt, kondigt het rapport zelf
aan als een poging, de eredienst te
helpen maken tot wat deze eigenlijk
moet zijn, een poging de kerk te la
ten spreken in de taal van onze tijd.
Zo geeft het ook een critische lezing
van de „Proeve van omschrijving van
de Hervormde Kerkdienst" in 10 stel
lingen, uitgegeven door de Generale
Synode van Juli 1950. De lezer, die
ook zelf heel veel van de bezwaren, in
het rapport uitgesproken, kan delen,
proeft hier intussen onmiddellijk ook
veel meer dan enkel formele critiek in,
bv. als tot tweemaal toe in de karak
terisering van de prediking wordt ge
sproken van oordeel en genade, terwijl
er oorspronkelijk stond: genade en oor
deel. Geen goed-reformatorische kerk
kan in haar geheel met deze wijziging
meegaan. Wanneer het rapport de sa
menkomst der gemeente, de ontmoeting
van God met de zijnen, de gemeen
schap der heiligen noemt, zal de lezer
dit element uit het Credo hier zo maar
niet op zijn plaats vinden. Tegen de in
houd van de beroemde klassiek-gere-
formeerde Confession des péchés. waar
in tegelijk de erfschuld en de dagelijk
se schuld der zonde wordt beleden,
brengt het rapport groot bezwaar in.
Het vraagt zich af, „wie het pastoraal
verantwoorden kan, hiermede een met
haar schuld worstelende ziel te ver
pletteren, of, wat zeker net zo erg is,
een oppervlakkige ziel voor werkelijk
schuldbesef immuun te maken. Met
niet genoeg nadruk kunnen deze gebe
den, die het religieuze en ethische ver
warren, als onwaar en onbarmhartig
worden afgewezen'. Men vraagt zich
echter af, wat de samenstellers van het
rapport wel zouden zeggen, indien in
een dergelijk gebed het religieuze en
het ethische eens puur gescheiden wa
ren gehouden! Hun verwerping zou dan
kerk in haar geheel onaanvaardbaar.
HET RAPPORT is allerminst intole
rant voor an der er inzichten en zo
menen wij onzerzijds, dat de Doopdienst.
van de Kring Eredienst in het ontwerp
ook inderdaad ongewijzigd opgenomen
had kunnen worden. De kerk behoort
„comprehensive" te zijn ten aanzien
van aanvaardbare, in haar midden ge
groeide vormen. De schoolmeesterslat
der dogmatische precisie of zelfs maar
compleetheid heeft geen recht om zich
overal bij te doen gelden. Evenwel, de
meetlat van het pastoraal, psycholo
gisch en paedagogisch nodige of toe
laatbare voor het welzijn van kerkelij
ke randbewoners is evenmin onfeilbaar
en hier ligt ons hoofdbezwaar tegen
het rapport. Het stelt zach ten doel
de kerk te doea spreken in de taal
van onze tijd en pretendeert, de ere
dienst te helpen maken tot wat hij eigen
lijk moet zijn. Maar nergens wordt
duidelijk gedefiniëerd, waaruit dit dan
bestaat. Dat de kerk in haar liturgie
en prediking spreekt boven ons aller
dogmatische en psychologische maat
staven uit. daarvoor heeft dit rapport
geen oog. Althans niet in theorie. Maar
ook hier is de practijk sterker dan de
leer Beziet men nl. de aangeboden li
turgische teksten en vormen, dan valt
het op, dat diezelfde randbewoners en
mensen van onze tijd, met name in
de gebruikte bijbelteksten toch wel
heel veel begrippen b.v. van kosmologi
sche aard te verwerken krijgen, waar
van wij menen, dat zij hun vreemd
zouden zijn. In de ontwerp-gebeden van
het rapport is voorts herhaaldelijk spra
ke van heerlijkheid, ongerechtigheid,
wedergeboorte, reizen als pelgrims, een
hart vol duisternis, zaligende gaven van
de Geest, de kerk het lichaam van
Christus en vindt men het woord van
Christus, dat niemand tot de Vader
komt dan door Hem. Spreekt het van
zelf. dat deze terminologie bruikbaar
is, dan wordt daarmede de critiek van
het rapport op het ontwerp-Dienstboek
verzwakt. Het bewijst de betrekkelijk
heid van het aanpassingsstreven, dat de
kerk of een kerkelijke groepering zich
veroorloven kan ten aanzien van de
mens van onze tijd en van de buiten
kerkelijke mens. Die mens zal toch uit
eindelijk tot de kerk en haar waarheid
moeten komen, ook bij de vrijzinnigen,
en niet alleen maar andersom.
De taal van veel aangeboden gebeden
achten wij vaak vlak, weinig opbouwend.
Men kan niet critisch genoeg zijn bij
het opstellen van teksten voor liturgisch
gebruik, hetzij men citeert, vertaalt dan
wel vrij schept. Opmerking verdient,
dat in de Avondmaalsliturgie als be
woording voor de „uiteenzetting"
(anamnese), naast andere, een tekst van
Henriëtte Holst wordt geboden.
De bijdrage van dit rapport tot de
Hervormde Eredienst is ongetwijfeld
/"l OK de communisten zelf voelen
zich niet zeker. Om hun stem-
menaantal te behouden hebben zij
een gezamelijke kieslijst opgesteld
niet alleen met de uiterste linker
vleugel van de socialisten (partij van
Scharf), maar nu ook met de Demo-
kratische Union van professor Do-
bretsberger. Deze eenheidslijst loopt
onder de titel „Volksoppositie", afge
kort V.O., maar het volk zegt V. nul.
Het is namelijk de vraag of de vroe
gere aanhangers van Dobretsberger
ook deze keer hun stem op hem zul
len uitbrengen, nu zij zien dat hij he
lemaal in het communistische vaar
water is terecht gekomen. Bij de laat
ste verkiezingen hebben de commu
nisten tezamen met de links-socialis
ten vier zetels in het parlement be
haald, maar ze schijnen nu toch bang
te zijn dat zij misschien niet het ver
eiste aantal stemmen zullen behalen
voor een zogenaamd „grondmar.daat"
Zou dit werkelijk het geval zijn, dan
verliezen zij ook alle overige stem
men in de andere kieskringen. Dat
zou wel een overwinning zijn voor de
regeringspartijen en een overduide
lijk antwoord aan het adres van de
Sowjetunie, maar wij vragen ons af
of dit voor Oostenrijk gunstig zou
zijn. Daardoor zouden de communis
ten uit het parlementaire leven ver
dwijnen en gedwongen worden tot
terreur op straat en in de fabrieken
over te gaan.
Wat de andere partijen betreft ver
wacht men geen grote verschuivingen:
oe „Onafhankelijken" iets zal vooruit
zetels moeten opgeven, zonder echter
de volstrekte meerderheid te verliezen.
De socialisten kunnen waarschijnlijk
een winst boeken, vooral door de steun
van de jonge kiezers. En ten slotte re
kent iedereen er op dat de partij van
de .Onafhankelijken" iets zal vooruit
gaan. maar zij zal toch wel nooit zo
sterk worden dat zij de 2/3 meerder
heid van de coalitiepartijen (socialis
ten en volkspartij) in gevaar kan bren
gen. Van de drie kleinere splinterpar
tijen zullen er te hoogste twee met
moeite een enkele zetel kunnen behalen
(de Nationalrepublikaner en de Unxver-
salisten), maar ook dat is nog hoogst
twijfelachtig.
Naar alle waarschijnlijkheid zal dus
in de komende regeringsperiode het po
litieke evenwicht gehandhaafd blijven
en zal men weer kunnen rekenen op
een coalitie tussen de twee grote par
tijen. waarbij echter de socialisten een
kleine overwinning zullen uitbuiten om
bepaalde eisen door te zetten. De ver
kiezingscampagne zal een rustig beloop
hebben; vooreerst zijn de twee grote
partijen beide van mening dat op dit
punt zuinigheid wel op haar plaats is
en bovendien valt deze campagne juist
in de tijd van het cavneval, met ande
re woorden in een periode waarin een
Oostenrijker liever naar een bal gaat
dan naar een verkiezingsvergadering.
Dat de twee regeringspartijen het juist
over deze termijn eens zijn geworden,
toont dat zij het volk kennen en dat
zij zelf geen grote verschuivingen ver
wachten.
Nota aan Hongarije over
Amerikaans vliegtuig
O o
De Amerikaanse ambassadeur te
Boedapest heeft Vrijdag de Hongaarse
regering een nota overhandigd, waar
in opnieuw uitlevering van het Ame
rikaanse vliegtuig, dat in November
1951 door Russische jagers boven Hon
gaars gebied tot landen werd gedwon
gen, wordt geëist.
De Amerikaanse regering gaf in de
nota te verstaan, dat zij de zaak voor
het Internationale Gerechtshof zal
brengen, indien het toestel en zijn la
ding, gezamenlijk een waarde van
98.000 dollars vertegenwoordigend,
niet worden vergoed.
Zoals destijds gemeld werd de be
manning van het vliegtuig in Honga
rije veroordeeld tot een boete van
123.000 dollars en pas vrijgelaten, na
dat deze boete was voldaan. Het vlieg
tuig werd echter, verscheidene Ame
rikaanse nota's ten spijt, niet terug
gegeven.
Beroepen
Ned. Herv. Kerk. Beroepen te Delft' J. J.
Poldervaart te Mij verdal", te Giessendam-
Neder-Hardinxveld. J. C. Terlouw te Otter-
Bleslcensgraaf
loo.
Bedankt voor
Dieren te Ede.
Beroepbaar gesteld: G. Cazlmier. cand. t d.
H.D., Burg. Knappert.laan 140, Schiedam.
Ger. Kerk art. 31 li.O. Beroepen te Ro
zenburg: G. van den Brink te Voorburg; te
Mliddenmeer: H. W. Noordman. cand. te
Kampen; te Tiel-ZaltbommelZ. G. van
Oene, cand. te Kampen.
Ger. Gem. Beroepen te Soherpenisse: J.
B. Bel te Krabbendijke.
Bedankt voor Dordrecht: D. I,. Aangeen-
burg te Terneuzen.
Vrije Evang. Gein.: Aangenomen naar We-
meldinge; J. A. Hamers te Gorkum.
belangrijk. Ook, in zoverre hieruit op
nieuw blijkt, hoe nodig het is, in de
liturgie met heldere begrippen te wer
ken,
PROF. DR J. W BAKHUIZEN
VAN DEN BRIN&
